Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III UZP 4/15
UCHWAŁA
Dnia 2 lipca 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Józef Iwulski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Zbigniew Hajn
SSN Krzysztof Staryk
Protokolant Anna Matura
w sprawie z odwołania W. G.
od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych
o emeryturę,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw
Publicznych w dniu 2 lipca 2015 r.,
zagadnienia prawnego przekazanego postanowieniem Sądu Apelacyjnego w K.
z dnia 3 grudnia 2014 r.,
Czy w sprawie o emeryturę z art. 184 w związku z art. 32 ust. 1
ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń
Społecznych okres odbywania służby wojskowej od 25 października
1971 r. do 16 października 1973 r. zalicza się do okresu pracy w
warunkach szczególnych na podstawie art. 108 ust. 2 ustawy z dnia
21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony PRL (DZ.U. nr
44. poz. 220) w sytuacji, gdy ubezpieczony bezpośrednio przed
służbą wojskową pracował w warunkach szczególnych, natomiast po
zakończeniu służby w terminie 30 dni podjął w innym zakładzie pracy
zatrudnienie nie stanowiące pracy w warunkach szczególnych.
podjął uchwałę:
Okres zasadniczej lub okresowej służby wojskowej odbytej w
czasie od 29 listopada 1967 r. do 31 grudnia 1974 r. zalicza się do
okresu pracy w szczególnych warunkach wymaganego do
nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym (art.
184 w związku z art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o
2
emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych,
jednolity tekst: Dz.U. z 2013 r., poz. 1440 ze zm.) także w sytuacji,
gdy ubezpieczony bezpośrednio przed powołaniem do służby
wojskowej pracował w warunkach szczególnych oraz po
zwolnieniu z tej służby podjął w innym zakładzie pracy
zatrudnienie niestanowiące pracy w szczególnych warunkach,
jeżeli zostały spełnione przesłanki, o których mowa w art. 108
ust. 1 ustawy z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym
obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (Dz.U. Nr
44, poz. 220, w brzmieniu obowiązującym do dnia 31 grudnia
1974 r.) oraz w § 2-5, 7 i 8 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia
22 listopada 1968 r. w sprawie szczególnych uprawnień żołnierzy
i ich rodzin (Dz.U. Nr 44, poz. 318, w brzmieniu obowiązującym do
dnia 31 grudnia 1974 r.).
UZASADNIENIE
Postanowieniem z dnia 3 grudnia 2014 r. Sąd Apelacyjny przedstawił Sądowi
Najwyższemu do rozstrzygnięcia zagadnienie prawne, które wyłoniło się w
następującym stanie sprawy. Wyrokiem z dnia 24 października 2013 r., Sąd
Okręgowy-Sąd Ubezpieczeń Społecznych w K. oddalił odwołanie W. G. od decyzji
Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 27 lutego 2013 r. odmawiającej
ubezpieczonemu przyznania prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym.
Sąd pierwszej instancji ustalił, że ubezpieczony, urodzony […] 1952 r., w dacie
złożenia wniosku o emeryturę (31 grudnia 2012 r.) osiągnął wiek 60 lat, a nadto nie
przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego i na dzień 1 stycznia 1999 r.
udowodnił staż emerytalny (ogólny) w wymiarze przekraczającym 25 lat okresów
składkowych i nieskładkowych. Organ rentowy - przy ustalaniu stażu emerytalnego
w zakresie pracy w warunkach szczególnych - zaliczył ubezpieczonemu okres
świadczenia przez niego pracy od 3 listopada 1969 r. do 25 października 1971 r. w
Fabryce […] w wymiarze 1 roku, 11 miesięcy i 22 dni. W dalszej kolejności Sąd
pierwszej instancji ustalił, że ubezpieczony odbywał zasadniczą służbę wojskową
3
od 25 października 1971 r. do 16 października 1973 r., natomiast w okresie od 12
listopada 1973 r. do 30 kwietnia 1986 r. był zatrudniony w Rejonowym
Przedsiębiorstwie […] stale i w pełnym wymiarze czasu pracy jako kierowca
samochodów ciężarowych o masie powyżej 3,5 tony, co stanowi podstawę do
zaliczenia również tej pracy do okresu zatrudnienia w warunkach szczególnych. Na
podstawie tych ustaleń faktycznych Sąd Okręgowy doszedł do przekonania, że
ubezpieczony na dzień 1 stycznia 1999 r. nie udowodnił wymaganego przez ustawę
co najmniej 15-letniego stażu pracy w warunkach szczególnych. W ocenie Sądu
Okręgowego, do stażu pracy w warunkach szczególnych nie można
ubezpieczonemu zaliczyć okresu pełnienia zasadniczej służby wojskowej z tej
przyczyny, że po jej zakończeniu ubezpieczony podjął pracę w innym zakładzie
pracy niż ten, w którym pracował przed wcieleniem do wojska. Skoro ubezpieczony
nie spełnił jednej z kilku kumulatywnych przesłanek wymaganych do nabycia prawa
do emerytury na podstawie art. 184 w związku z art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia
1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (obecnie
jednolity tekst: Dz.U. z 2015 r., poz. 748; dalej ustawa o emeryturach i rentach z
FUS), bo według stanu na dzień 1 stycznia 1999 r. nie wylegitymował się co
najmniej 15-letnim okresem pracy w warunkach szczególnych, to jego odwołanie od
decyzji organu rentowego nie zasługiwało na uwzględnienie.
W apelacji od wyroku Sądu pierwszej instancji ubezpieczony, powołując się
na treść uchwały Sądu Najwyższego z dnia 16 października 2013 r., II UZP 6/13
(OSNP 2014 nr 3, poz. 42; OSP 2014 nr 12, poz. 110, z glosą K. Antonowa),
domagał się, aby okres czynnej służby wojskowej, którą pełnił od 25 października
1971 r. do 16 października 1973 r., został uznany za okres pracy w warunkach
szczególnych. Przy rozpoznawaniu tej apelacji Sąd odwoławczy powziął wątpliwość
natury prawnej, którą sformułował w formie pytania skierowanego do Sądu
Najwyższego.
W uzasadnieniu postanowienia przedstawiającego zagadnienie prawne Sąd
drugiej instancji wywiódł w szczególności, że na obecnym etapie sprawy kwestią
sporną pomiędzy stronami pozostaje kwalifikacja okresu służby wojskowej
pełnionej przez ubezpieczonego od 25 października 1971 r. do 16 października
1973 r. Z uzasadnienia wyroku Sądu pierwszej instancji wynika bowiem, że łączny
4
okres pracy ubezpieczonego w warunkach szczególnych (z pominięciem spornego
okresu służby wojskowej) na dzień 1 stycznia 1999 r. wynosi 14 lat, 5 miesięcy i 11
dni. Staż ten obejmuje: 1) niekwestionowany przez organ rentowy okres
zatrudnienia ubezpieczonego w Fabryce […] od 3 listopada 1969 r. do 25
października 1971 r. (1 rok, 11 miesięcy i 22 dni) oraz 2) zaliczony przez Sąd
pierwszej instancji okres zatrudnienia ubezpieczonego w Rejonowym
Przedsiębiorstwie […] od 12 listopada 1973 r. do 30 kwietnia 1986 r. (12 lat, 5
miesięcy i 19 dni). Według Sądu Apelacyjnego, ustalenia faktyczne Sądu
Okręgowego odnośnie do tego drugiego okresu zatrudnienia nie są jednak
prawidłowe. Na podstawie dokumentów odzwierciedlających przebieg i charakter
zatrudnienia ubezpieczonego (akt osobowych) oraz jego ustnych twierdzeń Sąd
odwoławczy doszedł do przekonania, że apelujący w okresie przypadającym
bezpośrednio po odbyciu zasadniczej służby wojskowej nie wykonywał pracy w
warunkach szczególnych. Według Sądu, ubezpieczony co prawda podjął pracę w
charakterze kierowcy samochodu ciężarowego o masie powyżej 3,5 tony, lecz w
tym czasie przez okres około 6 miesięcy, świadczył ją obok innych czynności
pracowniczych polegających na wykonywaniu przewozu osób samochodem o
masie poniżej 3,5 tony. Ta okoliczność uniemożliwia zaliczenie ubezpieczonemu
pracy, jaką świadczył od 12 listopada 1973 r. do maja 1974 r. (6 miesięcy), do
okresu zatrudnienia w warunkach szczególnych. Tak więc w ostateczności należało
przyjąć, że w trakcie zatrudnienia w Rejonowym Przedsiębiorstwie […]
ubezpieczony świadczył pracę w warunkach szczególnych dopiero od maja 1974 r.,
a to oznacza, że na dzień 1 stycznia 1999 r. ubezpieczony nie udowodnił
minimalnego stażu pracy w tych warunkach uprawniającego do emerytury w
obniżonym wieku. Ten warunek byłby spełniony tylko wówczas, gdyby do tego
okresu zaliczono ubezpieczonemu okres służby wojskowej. Sąd Apelacyjny
wywiódł, że w dotychczasowym orzecznictwie Sądu Najwyższego oraz sądów
powszechnych nie rozważano kwestii, czy jest dopuszczalne zaliczenie
ubezpieczonemu okresu odbywania służby wojskowej do pracy w warunkach
szczególnych, od której zależą uprawnienia emerytalne w sytuacji, gdy po odbyciu
tej służby ubezpieczony nie podjął zatrudnienia u pracodawcy, u którego świadczył
pracę w warunkach szczególnych przed powołaniem do wojska, lecz podjął pracę u
5
innego pracodawcy, przy czym praca podjęta bezpośrednio po zakończeniu służby
wojskowej nie odbywała się w warunkach szczególnych. W orzecznictwie został
jedynie sformułowany postulat, aby przy ustalaniu uprawnień emerytalnych
uwzględniano wartości konstytucyjne, w tym obowiązek obrony ojczyzny, jaki został
nałożony na każdego obywatela polskiego (art. 85 ust. 1 Konstytucji RP). Z
przepisów Konstytucji wynika zakaz ustanawiania takich regulacji prawnych lub
dokonywania takiej wykładni przepisów, które dopuszczałyby jakiekolwiek
pokrzywdzenie obywatela w następstwie wykonywania przez niego obowiązku
obrony ojczyzny. W dalszej części uzasadnienia postanowienia o przedstawieniu
zagadnienia prawnego Sąd Apelacyjny zaznaczył, że ubezpieczony przed
rozpoczęciem służby wojskowej wykonywał pracę tokarza wyrobów śrubowych
(pracę w warunkach szczególnych), a w trakcie odbywania służby wojskowej nabył
dodatkowe kwalifikacje zawodowe z racji uczestniczenia w szkoleniu nauki jazdy.
Stanowiło to przyczynę, dla której ubezpieczony po zakończeniu służby wojskowej
w terminie 30 dni zatrudnił się w nowym zakładzie pracy w charakterze kierowcy.
Powołując się na wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 sierpnia 2014 r., I UK 442/13
(LEX nr 1491097), Sąd drugiej instancji zauważył, że zaliczenie ubezpieczonemu
okresu odbywania służby wojskowej do czasu pracy w warunkach szczególnych
byłoby możliwe w oparciu o przepisy rozporządzenia wykonawczego do ustawy o
powszechnym obowiązku obrony. Przyjęcie natomiast za trafne stanowiska Sądu
pierwszej instancji oraz organu rentowego odnośnie do kwalifikacji okresu
odbywania służby wojskowej przez ubezpieczonego prowadziłoby do wniosku, że
brak kontynuacji zatrudnienia u poprzedniego pracodawcy, uniemożliwia uznanie
spornego okresu służby wojskowej za okres pracy w warunkach szczególnych, co
wydaje się sprzeczne z „kształtującą się linią orzecznictwa Sądu Najwyższego”.
Idąc tym tropem rozumowania należałoby przyjąć na podstawie całokształtu ustaleń
faktycznych sprawy, że skoro ubezpieczony bezpośrednio po odbyciu służby
wojskowej przez pewien okres (w tym przypadku wynoszący 6 miesięcy) nie
wykonywał pracy w warunkach szczególnych, to tym bardziej nie istniała możliwość
zaliczenia okresu służby wojskowej do pracy w warunkach szczególnych. Według
Sądu Apelacyjnego, takie zapatrywanie może jednak naruszać zasadę równego
traktowania ubezpieczonych w zakresie prawa do emerytury przysługującej w
6
związku z pracą w warunkach szczególnych. Skutki takiego zróżnicowania byłyby
istotne i nieproporcjonalne do warunku stawianego przez ustawodawcę, tym
bardziej że praca ubezpieczonego faktycznie wykonywana w warunkach
szczególnych pozostawała w łączności czasowej ze służbą wojskową. Z
najnowszego orzecznictwa Sądu Najwyższego można wywnioskować, że okres
odbywania zasadniczej służby wojskowej „praktycznie zawsze” podlega zaliczeniu
do okresu pracy w warunkach szczególnych. Z tej przyczyny Sąd Apelacyjny w
konkluzji uzasadnienia postanowienia o przedstawieniu pytania prawnego wyraził
pogląd, że czas zasadniczej służby wojskowej zalicza się do okresu pracy
wymaganego do nabycia emerytury w niższym wieku emerytalnym także wtedy,
gdy ubezpieczony przed odbyciem zasadniczej służby wojskowej wykonywał pracę
w warunkach szczególnych, a po odbyciu zasadniczej służby wojskowej podjął w
terminie 30 dni zatrudnienie w innym zakładzie pracy, gdzie nie wykonywał pracy w
warunkach szczególnych.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W pierwszym rzędzie wymagane było rozważenie, czy w związku ze
sposobem, w jaki Sąd Apelacyjny przedstawił zagadnienie prawne do
rozstrzygnięcia w trybie 390 § 1 zdanie pierwsze k.p.c., Sąd Najwyższy był władny
udzielić odpowiedzi na pytanie prawne Sądu drugiej instancji w formie uchwały,
która by rozstrzygała wprost przedstawione wątpliwości. Należy bowiem zwrócić
uwagę, że zagadnienie prawne przedstawione do rozstrzygnięcia w trybie art. 390 §
1 k.p.c., nie może sprowadzać się do postawienia pytania, które wymagałoby
dokonania przez Sąd Najwyższy subsumcji, a tym samym prowadziłoby do
rozstrzygnięcia sprawy (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 22 października
2002 r., III CZP 64/02, LEX nr 77033). Co prawda to zagadnienie musi być
sformułowane w oparciu o okoliczności mieszczące się w stanie faktycznym sprawy
wynikającym z dokonanych przez sąd ustaleń (nie może pozostawać w oderwaniu
od ustaleń faktycznych poczynionych w konkretnej sprawie), ale zarazem powinno
być zredagowane w sposób ogólny i abstrakcyjny, by umożliwić Sądowi
Najwyższemu udzielenie uniwersalnej odpowiedzi, niesprowadzającej się do samej
7
subsumcji i rozstrzygnięcia konkretnego sporu (postanowienia Sądu Najwyższego z
dnia 8 kwietnia 2010 r., III UZP 1/10, LEX nr 667503 oraz z dnia 10 stycznia
2014 r., III UZP 3/13, LEX nr 1455747 i orzecznictwo przywołane w jego
uzasadnieniu).
Sposób sformułowania przez Sąd Apelacyjny pytania prawnego, zwłaszcza
w części obejmującej okres pełnienia służby wojskowej (od 25 października 1971 r.
do 16 października 1973 r.) prowadzi do wniosku, że udzielenie przez Sad
Najwyższy bezpośredniej odpowiedzi, spowodowałaby sytuację, w której to
faktycznie Sąd Najwyższy (zamiast Sądu odwoławczego) rozstrzygnąłby spór
pomiędzy stronami już na tym etapie sprawy. Jednak - dostrzegając istnienie
problemu prawnego przedstawionego w postanowieniu Sądu drugiej instancji i jego
znaczenie dla rozwoju orzecznictwa - Sąd Najwyższy uznał za celowe podjęcie
uchwały, której treść powinna jednak zostać odpowiednio zmodyfikowana w taki
sposób, aby wyrażony w niej pogląd prawny miał szerszy zakres (bardziej
uniwersalny i abstrakcyjny). Z tej przyczyny Sąd Najwyższy zastrzegł, że przy
ustalaniu uprawnień emerytalnych w obniżonym wieku emerytalnym
przysługujących w następstwie wykonywania przez ubezpieczonych pracy w
szczególnych warunkach, ocenia się okres zasadniczej (okresowej) służby
wojskowej nie tylko wymieniony wprost w pytaniu prawnym Sądu Apelacyjnego
(sporny w sprawie), ale okres szerszy, tzn. okres takiej służby (zasadniczej lub
okresowej) odbytej w trakcie obowiązywania art. 108 ustawy z dnia 21 listopada
1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w
jego pierwotnym brzmieniu (czyli od dnia wejścia w życie tej ustawy 29 listopada
1967 r., do dnia poprzedzającego wejście w życie pierwszej nowelizacji art. 108 w
dniu 31 grudnia 1974 r.).
Przechodząc do istoty problemu przedstawionego w pytaniu prawnym Sądu
Apelacyjnego, jego analizę należy rozpocząć od przypomnienia, że stosownie do
treści art. 184 ust. 1 w związku z art. 32 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r.
ustawy o emeryturach i rentach z FUS, ubezpieczonym, urodzonym po dniu 31
grudnia 1948 r., przysługuje emerytura po osiągnięciu obniżonego wieku,
przewidzianego w art. 32 tej ustawy, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy (czyli 1
stycznia 1999 r.) osiągnęli: 1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w
8
szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia
prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn
oraz 2) okres składkowy i nieskładkowy, wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i
25 lat dla mężczyzn, przy czym dla celów ustalenia uprawnień emerytalnych, o
których mowa w przywołanych regulacjach, za pracowników zatrudnionych w
szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o
znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub
wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na
bezpieczeństwo własne lub otoczenia.
Problem prawny, jaki wyłonił się przy okazji rozpoznawania niniejszej sprawy
i został przez Sąd Apelacyjny przedstawiony Sądowi Najwyższemu do
rozstrzygnięcia, dotyczy oceny, czy okres odbywania niezawodowej służby
wojskowej przed 1 stycznia 1999 r. (a ściślej w pierwszych latach obowiązywania
ustawy z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Polskiej
Rzeczypospolitej Ludowej, Dz.U. Nr 44, poz. 220) powinien być traktowany jako
okres pracy w warunkach szczególnych, uprawniający do emerytury na podstawie
art. 184 ust. 1 w związku z art. 32 ust. 1 i 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS
w sytuacji, gdy bezpośrednio przed rozpoczęciem służby wojskowej ubezpieczony
świadczył pracę w warunkach szczególnych, zaś po jej zakończeniu w terminie 30
dni podjął u innego pracodawcy (w innym zakładzie pracy) inną pracę, która nie
miała już takiego charakteru. Kwestia ta nie została określona wprost w aktualnie
obowiązujących przepisach emerytalno-rentowych i z tej przyczyny jej wyjaśnienie
wymaga przeprowadzenia wykładni wybranych przepisów określających zasady
nabywania uprawnień emerytalno-rentowych łącznie z regulacjami prawnymi, które
w ówcześnie obowiązującym stanie prawnym określały uprawnienia i obowiązki
osób odbywających niezawodową służbę wojskową.
W dotychczasowej judykaturze Sądu Najwyższego problematyka kwalifikacji
niezawodowej służby wojskowej do celów emerytalnych była już kilkakrotnie
analizowana, choć odbywało się to w nieco innym aspekcie niż ten, który ma
związek z aktualnie rozpoznawaną sprawą. W tym miejscu należy zwrócić uwagę
zwłaszcza na uchwałę składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 16
października 2013 r., II UZP 6/13, w której przyjęto, że czas zasadniczej służby
9
wojskowej odbytej w okresie obowiązywania art. 108 ust. 1 ustawy o powszechnym
obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (w brzmieniu obowiązującym
do dnia 31 grudnia 1974 r.) zalicza się - na warunkach wynikających z tego
przepisu - do okresu pracy wymaganego do nabycia prawa do emerytury w
niższym wieku emerytalnym stosownie do art. 184 w związku z art. 32 ust. 1 ustawy
o emeryturach i rentach z FUS. W uzasadnieniu tej uchwały powiększony skład
Sądu Najwyższego stwierdził, że rozstrzygany problem nie dotyczy ujmowania
zasadniczej służby wojskowej jako okresu składkowego (albo zaliczanego w
rozumieniu poprzednich regulacji emerytalnych), lecz sprowadza się do określenia,
czy ta służba jest równoznaczna z okresem pracy w szczególnych warunkach,
wymaganym do nabycia wcześniejszej emerytury. Sąd Najwyższy wyraźnie
zaznaczył, że na gruncie przepisów ubezpieczeniowych okres zasadniczej służby
wojskowej nie jest obecnie i nigdy nie był okresem zatrudnienia (pozostawania w
stosunku pracy), a to oznacza, że w okresie odbywania zasadniczej służby
wojskowej żołnierz nie był pracownikiem zatrudnionym w szczególnych warunkach.
Uwzględnienie okresu tej służby w stażu ubezpieczeniowym (jako okresu
zaliczanego, albo równorzędnego), było możliwe - co najwyżej - tylko na podstawie
odrębnego przepisu. Zgodnie z obowiązującym przed dniem 1 stycznia 1975 r.
brzmieniem art. 108 ust. 1 ustawy o powszechnym obowiązku obrony PRL, okres
odbytej zasadniczej lub okresowej służby wojskowej zaliczał się do okresu
zatrudnienia, w zakresie wszelkich uprawnień związanych z zatrudnieniem,
pracownikom, którzy po odbyciu tej służby podjęli zatrudnienie w tym samym
zakładzie pracy, w którym byli zatrudnieni przed powołaniem do służby albo w tej
samej gałęzi pracy. Dodatkowo art. 106 ust. 1 tej ustawy nakazywał pracodawcy,
który zatrudniał pracownika w dniu powołania do zasadniczej służby wojskowej, do
jego zatrudnienia na poprzednio zajmowanym stanowisku lub na stanowisku
równorzędnym pod względem rodzaju pracy oraz zaszeregowania osobistego,
jeżeli w ciągu 30 dni od dnia zwolnienia z tej służby pracownik zgłosił swój powrót
do zakładu pracy w celu podjęcia zatrudnienia. Z kolei szczegółowe zasady
zaliczenia zasadniczej służby wojskowej do okresu zatrudnienia zostały
uregulowane w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 22 listopada 1968 r. w
sprawie szczególnych uprawnień żołnierzy i ich rodzin (Dz.U. Nr 44, poz. 318 ze
10
zm.), które w § 5 ust. 1 ustalało, że pracownikowi, który podjął zatrudnienie po
odbyciu służby, należało zaliczyć okres odbytej służby wojskowej do okresu
zatrudnienia w zakresie uprawnień uzależnionych od ilości lat pracy w danym
zakładzie lub gałęzi pracy oraz w zakresie szczególnych uprawnień uzależnionych
od wykonywania pracy na określonym stanowisku lub w określonym zawodzie. Z
przywołanych regulacji - zdaniem powiększonego składu Sądu Najwyższego -
wynikała zasada, zgodnie z którą pracownikowi, który we wskazanym terminie (30-
dniowym) po zakończeniu służby wojskowej podjął pracę u tego pracodawcy, u
którego był zatrudniony w chwili powołania do tej służby, okres służby był wliczany
do okresu zatrudnienia w zakresie szczególnych uprawnień uzależnionych od
wykonywania pracy na określonym stanowisku lub w określonym zawodzie.
Przepisy ustanawiały zatem fikcję prawną, z której wynikało, że pracownik
zatrudniony w szczególnych warunkach, który po zakończeniu czynnej służby
wojskowej powrócił do tego samego zatrudnienia w odpowiednim terminie,
zachowywał - w okresie pełnienia tej służby - status pracownika zatrudnionego w
szczególnych warunkach w rozumieniu przepisów emerytalnych. Powyższa zasada
nie obowiązywała jednak wówczas, gdy okres służby wojskowej przypadał w innym
czasie niż okres zatrudnienia. W końcowej części uzasadnienia uchwały
powiększony skład Sądu Najwyższego podkreślił, że regulacje prawne w zakresie
szczególnych uprawnień związanych z pełnieniem zasadniczej służby wojskowej,
obowiązujące w poprzednim stanie prawnym, miały zastosowanie nie tylko w sferze
prawa pracy, ale również w zakresie kwalifikowania takiej służby do okresów
ubezpieczenia społecznego. Jeżeli zatem pracownik spełnił warunki powrotu do
poprzedniego zatrudnienia, to zachował „ciągłość pracy”, a okres zasadniczej
służby wojskowej należy traktować jako zatrudnienie na takich samych warunkach,
jak przed datą powołania do tej służby.
Rozważania prawne zawarte w opisanej wyżej uchwale powiększonego
składu Sądu Najwyższego znalazły odzwierciedlenie w kilku późniejszych
orzeczeniach, w których - do celów emerytalnych - poddawano kwalifikacji okresy
niezawodowej służby wojskowej pełnionej przez ubezpieczonych do 31 grudnia
1974 r. (por. przykładowo wyroki Sądu Najwyższego z dnia 21 stycznia 2014 r.,
I UK 96/13, LEX nr 1498597; z dnia 6 lutego 2014 r., II UK 349/12, LEX nr 1660824
11
oraz z dnia 8 kwietnia 2014 r., II UK 424/13, LEX nr 1466629, a także wyroki Sądów
Apelacyjnych w Gdańsku z dnia 14 listopada 2013 r., III AUa 369/13, LEX nr
1415843; w Łodzi z dnia 23 stycznia 2014 r., III AUa 422/13, LEX nr 1430714; w
Białymstoku z dnia 8 lipca 2014 r., III AUa 148/14, LEX nr 1493855, w Łodzi z dnia
11 lipca 2014 r., III AUa 96/14, LEX nr 1511682 oraz w Szczecinie z dnia 16
października 2014 r., III AUa 105/14, LEX nr 1624028). Z wymienionych orzeczeń
można wyprowadzić generalny wniosek, zgodnie z którym zaliczenie okresu
niezawodowej służby wojskowej do okresu pracy w szczególnych warunkach, od
czego zależy ustalenie prawa do emerytury w obniżonym wieku, jest możliwe w
sytuacji, gdy pracownik wykonujący pracę w szczególnych warunkach został
powołany do wojska i po zwolnieniu ze służby wojskowej w przepisanym terminie
zgłosił powrót do tej samej pracy, którą wykonywał bezpośrednio przed
rozpoczęciem służby. Innymi słowy, gdyby się okazało, że pracownik bezpośrednio
przed powołaniem do niezawodowej służby wojskowej oraz bezpośrednio po jej
zakończeniu nie świadczył pracy w warunkach szczególnych, to okres takiej służby
nie powinien zostać mu zaliczony do stażu emerytalnego w warunkach
szczególnych. Dobitnie ta kwestia została wyartykułowana przez Sąd Najwyższy w
wyroku z dnia 4 grudnia 2013 r., II UK 217/13 (LEX nr 1408683), wydanym na tle
stanu faktycznego, w którym ubezpieczony w okresie od września 1969 r. do
sierpnia 1985 r. był nieprzerwanie zatrudniony u tego samego pracodawcy, u
którego świadczył pracę w szczególnych warunkach (zajmował stanowisko ślusarza
oraz montera ślusarskiego wyposażenia okrętowego). W trakcie tego zatrudnienia
(od 25 października 1971 r. do 15 października 1974 r.) pracownik odbywał
zasadniczą służbę wojskową a po jej zakończeniu, w dniu 16 listopada 1974 r.,
podjął „z powrotem” u tego samego pracodawcy pracę na stanowisku montera
ślusarskiego wyposażenia okrętowego. W tych okolicznościach praca
ubezpieczonego, zarówno przed rozpoczęciem zasadniczej służby wojskowej, jak i
po zwolnieniu z niej, była pracą w warunkach szczególnych, zaś ubezpieczony
podjął pracę po zakończeniu służby wojskowej w terminie 30-dniowym, w związku z
czym niemal 3-letni okres odbywania tej służby, należało wnioskodawcy zaliczyć do
okresu pracy w warunkach szczególnych uprawniającego do emerytury w
obniżonym wieku.
12
Należy jednak zauważyć, że była to sytuacja typowa, w której następowało
zaliczenie okresu zasadniczej (okresowej) służby wojskowej w sytuacji, gdy
ubezpieczony pozostawał w stosunku pracy przed powołaniem do służby
wojskowej i wykonywał pracę w szczególnych warunkach a następnie po odbyciu
służby wojskowej podjął w terminie 30-tu dni pracę w tym samym zakładzie pracy
(u tego samego pracodawcy) na dotychczasowych warunkach, czyli pracę w
szczególnych warunkach. Oprócz tej typowej sytuacji mogły wystąpić inne stany
faktyczne, w których nie występowały niektóre elementy (warunki, przesłanki). W
szczególności występowały w praktyce (i były przewidziane w przepisach) stany
faktyczne, w których powołanie do zasadniczej służby wojskowej dotyczyło osób
niepozostających w stosunku pracy. Takiej sytuacji faktycznej dotyczy wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 5 sierpnia 2014 r., I UK 442/13 (LEX nr 1491097, przy czym
sformułowana w publikacji teza „doliczenie [służby wojskowej do okresu
uprawniającego do wcześniejszej emerytury z tytułu wykonywania pracy w
szczególnych warunkach] było możliwe tylko wówczas, gdy zainteresowany podjął
pracę w szkodliwych warunkach w ciągu 30 dni od opuszczenia wojska”, nie oddaje
istoty rozstrzygniętego problemu prawnego). W wyroku tym uznano, że czas
zasadniczej służby wojskowej zalicza się do okresu pracy wymaganego do nabycia
emerytury w niższym wieku emerytalnym (na zasadach wynikających z art. 184 w
związku z art. 32 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS) także wtedy, gdy
żołnierz przed powołaniem do zasadniczej służby wojskowej nie był (w ogóle)
zatrudniony, ale po zwolnieniu z tej służby w ciągu 30 dni podjął zatrudnienie i
pracował w szczególnych warunkach pracy. Spór w tej sprawie koncentrował się
wokół problemu, czy do okresu pracy w szczególnych warunkach można
wnioskodawcy zaliczyć okres zasadniczej służby wojskowej od 25 kwietnia 1972 r.
do 9 kwietnia 1974 r., po której (25 kwietnia 1974 r.) ubezpieczony rozpoczął pracę
jako kierowca samochodu ciężarowego, jeśli przed rozpoczęciem służby wojskowej
w ogóle nie pozostawał w stosunku pracy (pracował w gospodarstwie rolnym).
Uzasadniając twierdzącą odpowiedź na tak postawione pytanie, Sąd Najwyższy
wyszedł między innymi z założenia, że osoby, które przed powołaniem do służby
wojskowej nie podjęły („nie zdążyły”) podjąć zatrudnienia, ale w stosunkowo krótkim
czasie (w ciągu 30 dni) po odbyciu służby wojskowej zatrudniły się i pracowały w
13
szczególnych warunkach, nie powinny być traktowane gorzej niż ubezpieczeni,
którzy przed wcieleniem do wojska „zdążyli” rozpocząć zatrudnienie w warunkach
szczególnych i kontynuowali je po przerwie spowodowanej służbą wojskową.
Dotyczy to zwłaszcza przypadków, w których osoba odbywająca służbę wojskową
uzyskała w trakcie tej służby stosowne kwalifikacje zawodowe (np. uprawnienia do
kierowania samochodami ciężarowymi). Zdaniem Sądu Najwyższego wyrażonym w
tym wyroku, łącznikiem obu tych sytuacji jest przede wszystkim to, że po służbie
wojskowej żołnierze (rezerwy) podejmują pracę w szczególnych warunkach w
krótkim czasie (w ciągu 30 dni), a po drugie, że służba wojskowa stanowi takie
samo obciążenie dla osoby, która przed rozpoczęciem służby była już zatrudniona
(choćby w szczególnych warunkach), jak i dla osoby, która przed służbą wojskową
wcale nie pracowała. Na podstawie art. 2, art. 32 ust. 1 i art. 67 ust. 1 Konstytucji
RP można więc zasadnie wywodzić, że zatrudnienie (brak zatrudnienia)
ubezpieczonego przed rozpoczęciem służby wojskowej nie stanowi cechy, która
dostatecznie usprawiedliwiałaby różnicowanie sytuacji prawnej ubezpieczonych w
zakresie nabywania przez nich uprawnień emerytalnych z tytułu pracy w
szczególnych warunkach.
W rozpoznawanej sprawie nie występuje takie zagadnienie prawne jak w
omówionym wyroku (I UK 442/13; czy okres zasadniczej służby wojskowej można
traktować jako okres pracy w szczególnych warunkach, gdy ubezpieczony przed
powołaniem do służby w ogóle nie pozostawał w stosunku pracy?), jako że w
ustalonym stanie faktycznym ubezpieczony przed powołaniem do służby wojskowej
niewątpliwie pozostawał w stosunku pracy i wykonywał pracę w szczególnych
warunkach.
Należy jednak zauważyć, że w oparciu o stanowisko zaprezentowane przez
Sąd Najwyższy w sprawie I UK 442/13, w orzecznictwie sądów powszechnych
przyjęto pogląd, zgodnie z którym, skoro żołnierzowi, który przed służbą nie był
zatrudniony (w żadnym zakładzie pracy), a po zwolnieniu w ciągu 30 dni przystąpił
do wykonywania zatrudnienia kwalifikowanego jako praca w warunkach
szczególnych, wlicza się czas odbywania służby wojskowej do okresu zatrudnienia
w zakresie uprawnień emerytalnych, to tym bardziej zachodzą podstawy do
zaliczenia okresu służby wojskowej przy ustalaniu stażu emerytalnego w sytuacji,
14
gdy przed powołaniem do służby wojskowej ubezpieczony wykonywał zatrudnienie
kwalifikowane jako zatrudnienie w warunkach szczególnych, a po zakończeniu
służby powrócił do wykonywania pracy, która już nie miała charakteru pracy w
warunkach szczególnych (wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 23 lutego
2015 r., III AUa 1410/14, LEX nr 1659042).
Sąd Najwyższy w składzie orzekającym w niniejszej sprawie podziela
wykładnię, że możliwe są przypadki, gdy ubezpieczonemu, który był zatrudniony w
szczególnych warunkach (pozostawał w stosunku pracy i wykonywał pracę w
szczególnych warunkach) a następnie został powołany do zasadniczej (okresowej)
służby wojskowej, czas tej służby należy zaliczyć (traktować jako) do okresu pracy
w szczególnych warunkach, mimo że po zakończeniu służby wojskowej podjął w
innym zakładzie (u innego pracodawcy) pracę niekwalifikowaną jako wykonywana
w szczególnych warunkach (a nawet, gdy nie dochował terminu 30 dni). Inaczej
mówiąc, bezwzględnym warunkiem takiego zaliczenia nie jest podjęcie pracy u tego
samego pracodawcy oraz pracy w szczególnych warunkach (a nawet zachowanie
terminu 30 dni zgłoszenia gotowości podjęcia pracy), gdyż przepisy przewidywały
różne przypadki odstąpienia od spełnienia tych warunków (zachowania uprawnień,
mimo niespełnienie tych przesłanek). Do takiego wniosku prowadzi bowiem
szczegółowa analiza przepisów, które w stanie prawnym obowiązującym do 31
grudnia 1974 r. regulowały zasady odbywania zasadniczej (okresowej) służby
wojskowej i przewidywały dla żołnierzy szczególne uprawnienia z tego wynikające.
Należy zwrócić uwagę, że zgodnie z pierwotnym brzmieniem przepisów ustawy z
dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Polskiej
Rzeczypospolitej Ludowej, które zostały zawarte w rozdziale 8 tej ustawy
zatytułowanym „Szczególne uprawnienia żołnierzy i ich rodzin”, zakład pracy, który
zatrudniał pracownika w dniu powołania do zasadniczej lub okresowej służby
wojskowej, był obowiązany zatrudnić go na poprzednio zajmowanym stanowisku
lub stanowisku równorzędnym pod względem rodzaju pracy oraz nie niżej
opłacanym, jeżeli najpóźniej w ciągu trzydziestu dni od dnia zwolnienia z tej służby
pracownik zgłosił swój powrót do zakładu pracy w celu podjęcia zatrudnienia
(niezachowanie tego terminu powodowało rozwiązanie stosunku pracy z mocy
prawa, chyba że nastąpiło z przyczyn niezależnych od pracownika). Jednakże,
15
jeżeli pracownik uzyskał podczas służby wojskowej inne lub wyższe niż posiadane
uprzednio kwalifikacje zawodowe, zakład pracy lub organ nadrzędny tego zakładu
był obowiązany na wniosek pracownika wyznaczyć go w miarę możliwości na
stanowisko, które odpowiadało nabytym w wojsku kwalifikacjom (art. 106 tej
ustawy; mogło to być więc stanowisko niezwiązane z pracą w szczególnych
warunkach). Z kolei, żołnierze zwolnieni z zasadniczej lub okresowej służby
wojskowej, którzy przed powołaniem do tej służby nie byli zatrudnieni albo z
ważnych przyczyn nie podjęli zatrudnienia wykonywanego przed powołaniem, mogli
zgłosić się w ciągu trzydziestu dni od dnia zwolnienia ze służby wojskowej do
właściwego do spraw zatrudnienia organu prezydium powiatowej rady narodowej z
wnioskiem o zatrudnienie ich stosownie do posiadanych kwalifikacji, przy czym ów
organ był obowiązany skierować żołnierza do odpowiedniego zakładu pracy (a więc
także innego zakładu pracy), który miał obowiązek zatrudnić żołnierza stosownie do
jego kwalifikacji i w miarę wolnych stanowisk (art. 107 ust. 1 i 2 tej ustawy). Okres
odbytej zasadniczej lub okresowej służby wojskowej zaliczał się do okresu
zatrudnienia, w zakresie wszelkich uprawnień związanych z zatrudnieniem, tym
pracownikom, którzy po odbyciu tej służby podjęli zatrudnienie w tym samym
zakładzie pracy, w którym byli zatrudnieni przed powołaniem do służby, albo w tej
samej gałęzi pracy (mogło to być więc zatrudnienie u innego pracodawcy). Okres
odbytej zasadniczej lub okresowej służby wojskowej zaliczał się do okresu
zatrudnienia również tym żołnierzom podejmującym zatrudnienie, którzy przed
powołaniem do tej służby nie byli (nigdzie) zatrudnieni albo którzy po jej odbyciu
podjęli zatrudnienie w innym zakładzie pracy lub w innej gałęzi pracy. Warunkiem
takiego zaliczenia było zachowanie przez żołnierza terminu ustawowego (co do
zasady 30-dniowego, ale wyjątkowo dłuższego, jeśli przekroczenie terminu 30-
dniowego nastąpiło z przyczyn niezależnych od pracownika; art. 108 ust. 1, 2 i 3 tej
ustawy).
Sposób realizacji ustawowych uprawnień związanych z zatrudnieniem przez
osoby, które zakończyły odbywanie niezawodowej służby wojskowej został
uszczegółowiony w przepisach wykonawczych do ustawy o powszechnym
obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej zawartych w rozporządzeniu
Rady Ministrów z dnia 22 listopada 1968 r. w sprawie szczególnych uprawnień
16
żołnierzy i ich rodzin. Według tego rozporządzenia, zakład pracy, który zatrudniał
żołnierza w dniu powołania do służby wojskowej, był obowiązany niezwłocznie
zatrudnić go na stanowisku poprzednio zajmowanym lub równorzędnym pod
względem rodzaju pracy oraz zaszeregowania osobistego, jeżeli w ciągu 30 dni od
dnia zwolnienia z tej służby żołnierz zgłosił powrót do zakładu pracy (§ 2 ust. 1). W
razie uzyskania przez żołnierza podczas służby wojskowej innych lub wyższych niż
posiadane uprzednio kwalifikacji zawodowych, potwierdzonych odpowiednim
dokumentem, zakład pracy, który zatrudniał żołnierza w dniu powołania do służby,
był obowiązany zatrudnić go na stanowisku odpowiadającym uzyskanym
kwalifikacjom (a więc także stanowisku niekwalifikowanym jako praca w
szczególnych warunkach). W razie braku możliwości zatrudnienia żołnierza
stosownie do uzyskanych kwalifikacji, zakład pracy był obowiązany za zgodą
żołnierza zatrudnić go na stanowisku poprzednio zajmowanym lub równorzędnym,
jak również był władny zwrócić się do jednostki nadrzędnej z wnioskiem o
zatrudnienie żołnierza w innym zakładzie pracy (podległym jednostce nadrzędnej)
na stanowisku odpowiadającym tym kwalifikacjom. Jednostka nadrzędna była
obowiązana w terminie 14 dni od dnia otrzymania wniosku zaproponować
żołnierzowi zatrudnienie na stanowisku odpowiadającym uzyskanym przez niego
kwalifikacjom lub zawiadomić go o braku możliwości zatrudnienia stosownie do tych
kwalifikacji. Dopiero, gdy żołnierz nie wyraził zgody na kontynuowanie zatrudnienia
na stanowisku poprzednio zajmowanym lub równorzędnym albo zaproponowanym
mu przez jednostkę nadrzędną, dotychczasowy stosunek pracy należało traktować
jako rozwiązany na mocy porozumienia stron, z dniem niewyrażenia zgody przez
żołnierza (§ 3). Żołnierzowi, który podjął zatrudnienie według powyższych zasad,
czas odbywania służby wojskowej zaliczał się do okresu zatrudnienia w zakładzie
pracy, w którym podjął zatrudnienie, w zakresie wszelkich uprawnień związanych z
zatrudnieniem w tym zakładzie oraz w zakresie szczególnych uprawnień
uzależnionych od wykonywania pracy na określonym stanowisku lub w określonym
zawodzie. Jeżeli żołnierz po odbyciu służby wojskowej podjął zatrudnienie w innym
zakładzie pracy, po przyjęciu propozycji takiej pracy od jednostki nadrzędnej, to do
okresu zatrudnienia - w zakresie wszelkich uprawnień związanych z zatrudnieniem
oraz w zakresie szczególnych uprawnień uzależnionych od wykonywania pracy na
17
określonym stanowisku lub w określonym zawodzie - wliczało mu się także czas
zatrudnienia w zakładzie pracy, którego był pracownikiem w dniu powołania do
służby wojskowej (§ 5). Z kolei, żołnierzowi, który z ważnych przyczyn nie podjął
poprzedniego zatrudnienia albo przed powołaniem do służby nie był zatrudniony,
wliczał się czas odbywania służby wojskowej do okresu zatrudnienia w zakresie
wszelkich uprawnień związanych z zatrudnieniem oraz w zakresie szczególnych
uprawnień uzależnionych od wykonywania pracy na określonym stanowisku lub w
określonym zawodzie, jeżeli w ciągu 30 dni od dnia zwolnienia ze służby wojskowej
zgłosił we właściwym organie ds. zatrudnienia wniosek o skierowanie do pracy i na
podstawie tego skierowania podjął pracę albo gdy podjął pracę w tym terminie
choćby bez takiego skierowania. Żołnierzowi, który z ważnych przyczyn nie podjął
poprzedniego zatrudnienia, wliczało się do okresu zatrudnienia w nowym zakładzie
pracy, w zakresie wszelkich uprawnień związanych z zatrudnieniem oraz w zakresie
szczególnych uprawnień uzależnionych od wykonywania pracy na określonym
stanowisku lub w określonym zawodzie, także czas zatrudnienia w zakładzie pracy,
w którym był pracownikiem w dniu powołania do służby wojskowej, o ile w ciągu 30
dni od zwolnienia ze służby podjął pracę w nowym zakładzie pracy (§ 7 ust. 1 i 2),
przy czym za jedną z „ważnych przyczyn niepodjęcia przez żołnierza poprzedniego
zatrudnienia” uznawane było rozwiązanie umowy o pracę na mocy porozumienia
stron w następstwie niewyrażenia przez żołnierza zgody na kontynuowanie
zatrudnienia na stanowisku poprzednio zajmowanym lub równorzędnym albo
zaproponowanym mu przez jednostkę nadrzędną (§ 7 ust. 3 pkt 1). Na warunkach
określonych w § 7 ust. 4 i § 8 rozporządzenia możliwe było też podjęcie
zatrudnienia po upływie terminu 30 dni od dnia zwolnienia ze służby wojskowej.
Łączna analiza powołanych przepisów ustawy oraz rozporządzenia wykonawczego
prowadzi do wniosku, że jeśli - w ówczesnym stanie prawnym - żołnierz w trakcie
odbywania niezawodowej służby wojskowej uzyskał kwalifikacje zawodowe inne lub
wyższe niż posiadane przez niego uprzednio (przed rozpoczęciem służby), to
zgłosiwszy się w terminie 30 dni od zakończenia służby do pracodawcy, u którego
pracował przed wcieleniem do wojska, miał w stosunku do „macierzystego”
pracodawcy roszczenie o to, by ten zatrudnił go na nowym stanowisku,
adekwatnym do kwalifikacji zawodowych, jakie pracownik nabył w wojsku. Z tym
18
uprawnieniem pracowniczym korespondował ściśle obowiązek jego realizacji przez
pracodawcę i miał on charakter bezwzględny w tym znaczeniu, że nawet gdyby
pracodawca nie dysponował (obiektywnie) możliwością zatrudnienia żołnierza
stosownie do jego nowych kwalifikacji, to powinien mu zaoferować zatrudnienie na
stanowisku uprzednio zajmowanym lub równorzędnym, a nadto musiał zwrócić się
do jednostki nadrzędnej z wnioskiem o skierowanie tego pracownika celem
zatrudnienia go w innym zakładzie pracy (podległym tej jednostce) na stanowisku,
które odpowiadałoby jego nowym kwalifikacjom. Jeżeli żołnierz nie wyraził zgody na
kontynuowanie zatrudnienia u macierzystego pracodawcy na stanowisku
poprzednio zajmowanym lub równorzędnym (w braku możliwości kontynuacji
zatrudnienia na stanowisku adekwatnym do kwalifikacji nabytych w wojsku), albo
zaproponowanym mu przez jednostkę nadrzędną, to jego dotychczasowy stosunek
pracy ulegał rozwiązaniu za porozumieniem stron w dacie niewyrażenia zgody na
takie zatrudnienie. Wówczas takie okoliczności stanowiły „ważną przyczynę
niepodjęcia przez żołnierza poprzedniego zatrudnienia”, co z kolei dawało
podstawę do tego, aby czas pełnienia zasadniczej służby wojskowej został
żołnierzowi zaliczony do okresu zatrudnienia w zakresie wszelkich uprawnień
związanych z zatrudnieniem u dotychczasowego pracodawcy oraz w zakresie
szczególnych uprawnień uzależnionych od wykonywania pracy na określonym
stanowisku lub w określonym zawodzie („gałęzi pracy”, branży). Warunkiem takiego
zaliczenia było, aby żołnierz, w terminie 30 dni od daty zwolnienia ze służby, podjął
pracę u nowego pracodawcy na podstawie skierowania wystawionego przez
właściwy organ administracji państwowej ds. zatrudnienia a nawet - co jest istotne -
bez takiego skierowania.
Innymi słowy, w stanie prawnym obowiązującym przed 1 stycznia 1975 r.
(bezwzględnym) warunkiem zachowania wszelkich uprawnień związanych z
zatrudnieniem przez osobę, która przed dniem powołania do niezawodowej służby
wojskowej świadczyła pracę na podstawie stosunku pracy (w tym w warunkach
szczególnych w rozumieniu przepisów emerytalnych), wcale nie było podjęcie przez
osobę zwolnioną z tej służby zatrudnienia na tym samym stanowisku (w
szczególnych warunkach), co przed powołaniem ani kontynuowanie przez tę osobę
zatrudnienia u dotychczasowego pracodawcy. Okazuje się bowiem, że na
19
warunkach określonych w powołanych przepisach, po zakończeniu zasadniczej
służby wojskowej możliwe było podjęcie pracy u innego pracodawcy (w innym
zakładzie pracy), a także pracy niekwalifikowanej jako wykonywana w
szczególnych warunkach (u tego samego lub innego pracodawcy), zwłaszcza gdy
żołnierz w trakcie odbywania zasadniczej (okresowej) służby wojskowej uzyskał
kwalifikacje zawodowe inne lub wyższe niż posiadane przez niego uprzednio.
Zachowanie tych różnorodnych warunków przewidzianych szczegółowo w
powołanych przepisach (art. 108 ust. 1 ustawy o powszechnym obowiązku obrony
w brzmieniu obowiązującym do dnia 31 grudnia 1974 r. oraz § 2-5, 7 i 8
rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 22 listopada 1968 r.) oznaczało zaliczenie
czasu odbywania służby wojskowej do okresu zatrudnienia w zakładzie pracy, w
którym żołnierz (pracownik, ubezpieczony) podjął zatrudnienie, w zakresie
wszelkich uprawnień związanych z zatrudnieniem w tym zakładzie oraz w zakresie
szczególnych uprawnień uzależnionych od wykonywania pracy na określonym
stanowisku lub w określonym zawodzie.
Z powołanych względów Sąd Najwyższy podjął uchwałę jak w sentencji.