Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III KK 24/15
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 9 lipca 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Jerzy Grubba (przewodniczący)
SSN Tomasz Grzegorczyk
SSN Andrzej Stępka (sprawozdawca)
Protokolant Łukasz Biernacki
przy udziale prokuratora Prokuratury Generalnej Zdzisława Brodzisza,
w sprawie D. M. skazanego wyrokiem łącznym
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie
w dniu 9 lipca 2015 r.,
kasacji, wniesionej przez obrońcę
od wyroku Sądu Okręgowego w G.
z dnia 27 sierpnia 2014 r.,
utrzymującego w mocy wyrok łączny Sądu Rejonowego w G.
z dnia 7 marca 2014 r.,
I. uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi
Okręgowemu w G. do ponownego rozpoznania w postępowaniu
odwoławczym;
II. zarządza zwrot opłaty od kasacji skazanemu D. M.
UZASADNIENIE
Sąd Rejonowy w G. wyrokiem łącznym z dnia 7 marca 2014 r., orzekając w
sprawie D. M. i działając na podstawie art. 85 k.k., art. 86 § 1 k.k., art. 569 § 1
2
k.p.k. i art. 570 k.p.k., połączył jednostkowe kary pozbawienia wolności oraz kary
grzywny orzeczone w sprawach Sądu Rejonowego w G. o sygn. akt IX K 411/07
oraz Sądu Rejonowego w G. o sygn. akt II K 686/10 i wymierzył skazanemu karę
łączną 5 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności oraz karę łączną 410 stawek
dziennych grzywny po 20 zł każda. Jednocześnie na podstawie art. 577 k.p.k. i art.
63 § 1 k.k. zaliczył na poczet kary łącznej pozbawienia wolności okres
rzeczywistego pozbawienia wolności w okresie od 10 października 2006 r. do 12
lutego 2008 r. oraz od 27 kwietnia 2011 r. do 29 grudnia 2011 r.
Apelację od tego wyroku wniósł obrońca skazanego, który na podstawie art.
438 pkt 2 - 4 k.p.k. zarzucił wyrokowi:
1/ naruszenie przepisów postępowania karnego, które miało wpływ na treść
rozstrzygnięcia, a to art. 7 k.p.k. w zw. z art. 410 k.p.k., poprzez zaniechanie
dokonania wszechstronnej oceny zgromadzonych dowodów sprawie, w tym
nieuwzględnienia w sposób wystarczający zebranych w toku postępowania takich
dokumentów, jak opinia skazanego z Zakładu Karnego w G. oraz wywiadu
środowiskowego, mimo, że dokumenty te ujawniały sytuację osobistą, rodzinną
oraz zawodową skazanego, jego warunki i właściwości osobiste, które winny być
uwzględnione przy ustalaniu wymiaru kary łącznej i mogły mieć korzystny wpływ na
jej wysokość.
2/ rażącą niewspółmierność orzeczonych kar łącznych w stosunku do stopnia winy
skazanego oraz celów zapobiegawczych i wychowawczych, jakim mają orzeczone
kary służyć.
3/ brak zastosowania przy wymiarze kar łącznych zasady pełnej absorpcji, mimo, iż
czyny z wyroków podlegających łączeniu popełnione przez skazanego
charakteryzowały się tożsamą kwalifikacją podmiotową oraz przedmiotową jak i
tożsamą motywacją przestępnego zachowania skazanego, ponadto w
przeważającej mierze zostały popełnione w krótkich odstępach czasu, zaś skazany,
który został warunkowo przedterminowo zwolniony z odbycia reszty kary,
charakteryzował się pozytywną prognozą penitencjarną. Wszystkie te okoliczności,
razem z warunkami i właściwości osobistymi skazanego, wymagały orzeczenia kar
łącznych przy uwzględnieniu zasady pełnej absorpcji.
3
W konkluzji obrońca wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez
orzeczenie kary łącznej pozbawienia wolności w rozmiarze 2 lat, przy zastosowaniu
zasady pełnej absorpcji, ewentualnie uchylenie wyroku i przekazanie sprawy
Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.
Po rozpoznaniu tej apelacji, Sąd Okręgowy w G., wyrokiem z dnia 27
sierpnia 2014 r., utrzymał w mocy zaskarżony wyrok, uznając apelację za
oczywiście bezzasadną.
Kasację od wyroku Sądu odwoławczego wniósł obrońca skazanego D. M.,
który na podstawie art. 523 § 1 i § 2 k.p.k. zarzucił wyrokowi rażące naruszenie
prawa, które miało istotny wpływ na treść orzeczenia, a mianowicie:
1/ naruszenie prawa materialnego, a to przepisu art. 82 k.k. (w zw. z art. 577
k.p.k.), polegające na jego niewłaściwym zastosowaniu, poprzez pominięcie
dyspozycji powyższej przepisu w ustaleniu w pkt V sentencji wyroku Sądu I
instancji okresu, który winien zostać zaliczony na poczet orzeczonej w pkt III tego
wyroku kary łącznej pozbawienia wolności, w sytuacji, gdy z ustalonego stanu
faktycznego wynika, że skazany odbył w całości karę pozbawienia wolności
orzeczoną wyrokiem z dnia 30 czerwca 2009 r., w sprawie o sygn. akt IX K 411/07,
co w konsekwencji winno mieć odzwierciedlenie w ustaleniach okoliczności
wynikających wprost z art. 577 k.p.k.
2/ naruszenie przepisów kodeksu postępowania karnego regulujących
modus procedendi Sądu w toku postępowania dowodowego, a mianowicie:
a/ przepisów art. 4 k.p.k. oraz art. 7 k.p.k. w zw. z art. 410 k.p.k., polegające
na zaniechaniu wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego, poprzez
pominięcie istotnych okoliczności ustalonych w niniejszej sprawie, co w
konsekwencji przyczyniło się do podtrzymania przez Sąd II Instancji stanowiska
Sądu meriti, a polegającego na stwierdzeniu, że wyrok łączny w wysokości 5 lat i 6
miesięcy pozbawienia wolności nie pogarsza sytuacji skazanego, w sytuacji, gdy
skazany na skutek uwzględnienia wniosku o warunkowe przedterminowe
zwolnienie z odbycia reszty kary pozbawienia wolności w sprawie objętej wyrokiem
łącznym oraz nieodwołania tegoż środka probacyjnego, w myśl przepisu art. 82 k.k.
odbył w całości karę 3 lat pozbawienia wolności (sprawa IX K 411/07).
4
Zatem, gdyby nie został złożony wniosek o wydanie wyroku łącznego,
skazany miałby do odbycia tylko karę 2 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności (w
sprawie II K 686/10), a nie jak obecnie - karę 5 lat i 6 miesięcy;
b/ przepisu art. 7 k.p.k. w zw. z art. 410 k.p.k. poprzez zaniechanie dokonania
wszechstronnej oceny zgromadzonych dowodów w sprawie, w tym
nieuwzględnienie w sposób wystarczający zebranych w toku postępowania
dokumentów w postaci opinii skazanego z Zakładu Karnego w G. - Przeróbce oraz
wywiadu środowiskowego, mimo, że dokumenty te ujawniały sytuację zawodową,
osobistą i rodzinną skazanego oraz warunki i właściwości osobiste skazanego, a
zatem winny być uwzględnione przy ustalaniu wymiaru kary łącznej i mogły mieć
wpływ na jej wysokość na korzyść skazanego M.;
c/ przepisu art. 7 k.p.k. w zw. z art. 410 k.p.k. polegające na stwierdzeniu, że
skazany z racji uprzedniego karania był ostrzegany o społecznie ujemnej ocenie
swojego zachowania, a mimo to popełnił kolejne przestępstwo, w sytuacji, gdy z
okoliczności sprawy wynika wprost, iż skazany nie popełnił żadnego przestępstwa
po wydaniu wyroku z dnia 30 czerwca 2009 r. W konsekwencji doszło do rażącego
naruszenia przepisu art. 410 k.p.k., gdyż dla Sądu Odwoławczego powyższa teza
stanowiła znaczący prognostyk mający istotny wpływ na wymiar kary łącznej.
W konkluzji autor kasacji wniósł o uchylenie wyroku Sądu odwoławczego i
przekazanie sprawy Sądowi II instancji do ponownego rozpoznania.
W pisemnej odpowiedzi na kasację Prokurator Prokuratury Apelacyjnej
wniósł o jej oddalenie jako oczywiście bezzasadnej. Podobne stanowisko zajął
Prokurator Prokuratury Generalnej obecny na rozprawie kasacyjnej przed Sądem
Najwyższym.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja obrońcy skazanego była w pełni uzasadniona, o ile podnosiła zarzut
naruszenia art. 82 k.k. w zw. z art.. 440 k.p.k. i z tego powodu zasługiwała na
uwzględnienie. Natomiast dalsze zarzuty skargi nadzwyczajnej, dotyczące
kryteriów ustalania wysokości łącznej kary przy zastosowaniu zasady pełnej
kumulacji, jako przedwczesne, nie były przedmiotem rozpoznania Sądu
Najwyższego.
5
W pierwszej kolejności należy jednak zauważyć, że konstrukcja tej skargi
nadzwyczajnej daleka jest od poprawności, co przy rygorystycznie formalistycznym
podejściu mogłoby spowodować pozostawienie jej bez rozpoznania, jako nie
spełniającej warunków z art. 519 k.p.k. i art. 523 § 1 k.p.k. Została ona
skonstruowana w taki sposób, iż zarzuty wyrażone w jej petitum, dotyczące
naruszenia art. 4 k.p.k. i art. 7 k.p.k. w zw. z art. 410 k.p.k., mogą sugerować, że
dotyczą wprost wyroku sądu pierwszej instancji, chociaż powiązanie ich z zarzutem
naruszenia art. 440 k.p.k. (podniesionym dopiero w uzasadnieniu kasacji)
wskazuje, iż kasacja skierowana jest jednak pod adresem orzeczenia sądu
odwoławczego. Dodatkowo należy zwrócić uwagę, że zarzuty podniesione pod
adresem orzeczenia sądu I instancji podlegają rozważeniu przez sąd kasacyjny
tylko w takim zakresie, w jakim jest to konieczne dla właściwego rozpoznania
zarzutów stawianych w tym nadzwyczajnym trybie zaskarżonemu wyrokowi sądu
odwoławczego. Tych zarzutów jednak nie można rozpatrywać w oderwaniu od
zarzutów stawianych orzeczeniu sądu odwoławczego, skoro nie jest funkcją kontroli
kasacyjnej kolejne, powielające kontrolę apelacyjną rozpoznawanie zarzutów
stawianych pod pozorem kasacji orzeczeniu sądu pierwszej instancji. Z istoty samej
kasacji wynika, że sąd kasacyjny może tylko zbadać, czy Sądy obydwu instancji
dokonując tych ustaleń nie dopuściły się rażącego naruszenia reguł procedowania,
co mogłoby mieć wpływ na ustalenia faktyczne, a w konsekwencji na treść wyroku.
Zatem kontroli w trybie kasacji podlegają nie same ustalenia faktyczne, ale sposób
ich dokonania, skoro Sąd Najwyższy jest sądem prawa, a nie sądem faktów.
Kończąc te uwagi należy stwierdzić, iż jakkolwiek zarzuty przedmiotowej
kasacji nie zostały ujęte wystarczająco precyzyjnie, to jednak jej uzasadnienie
dawało wystarczającą podstawę do stwierdzenia – przy wykorzystaniu reguły z art.
118 § 1 k.p.k. – że intencją obrońcy było wysunięcie pod adresem Sądu
odwoławczego zarzutu przeprowadzenia niedostatecznej kontroli instancyjnej, a w
rezultacie, utrzymanie w mocy przez ten Sąd rażąco niesprawiedliwego
rozstrzygnięcia w rozumieniu art. 440 k.p.k.
Natomiast przechodząc do kwestii naruszenia przez Sąd odwoławczy
przepisów prawa, należy podnieść, co następuje:
6
Wyrokiem Sądu Rejonowego w G. z dnia 30 czerwca 2009 r., w sprawie IX K
411/07, D. M. został skazany za kilka przestępstw na łączne kary 3 lat pozbawienia
wolności i 110 stawek grzywny przy ustaleniu, że 1 stawka wynosi kwotę 20 zł. W
trakcie odbywania tej kary skazany otrzymał warunkowe przedterminowe
zwolnienie i w dniu 29 grudnia 2011 r. opuścił zakład karny. Jednocześnie Sąd
ustalił okres próby do dnia 28 grudnia 2013 r. W rezultacie karę w tej sprawie
skazany odbywał w okresie od 10 października 2006 r. do 12 lutego 2008 r. oraz od
27 kwietnia 2011 r. do 29 grudnia 2011 r., a zatem odbył ją w rozmiarze 2 lat i kilku
dni. Warunkowe zwolnienie nie zostało odwołane w stosunku do skazanego M. ani
w okresie próby, ani w ciągu dalszych 6 miesięcy od jej zakończenia.
Zgodnie z treścią art. 82 k.k. w brzmieniu obowiązującym do dnia 31 grudnia
2011 r., jeżeli w okresie próby i w ciągu dalszych 6 miesięcy nie odwołano
warunkowego zwolnienia, karę uważa się za odbytą z chwilą warunkowego
zwolnienia. Ustawą z dnia 16 września 2011 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny
wykonawczy oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2011 r., Nr 240, poz. 1431),
dokonano nowelizacji przepisu art. 82 k.k., który otrzymał brzmienie – „§ 1. Jeżeli w
okresie próby i w ciągu 6 miesięcy od jej zakończenia nie odwołano warunkowego
zwolnienia, karę uważa się za odbytą z chwilą warunkowego zwolnienia.
§ 2. W wypadku objęcia wyrokiem łącznym kary, z której odbywania skazany został
warunkowo zwolniony, na poczet orzeczonej kary łącznej zalicza się jedynie okres
faktycznego odbywania kary.” (art. 4 pkt 8 w/w ustawy).
Przepis art. 82 k.k. w tym brzmieniu zaczął obowiązywać od dnia 1 stycznia
2012 r.
Zanim Sąd Najwyższy przejdzie do omówienia konsekwencji wskazanej
nowelizacji art. 82 k.k., należy krytycznie zauważyć, iż nie ma racji obrońca
wywodząc, że nie tylko Sąd odwoławczy, ale także Sąd I instancji, dopuścił się
rażącej obrazy tego przepisu. Niezależnie od faktu, iż Sąd ten nie zajmował się
wprost kwestią powyższej zmiany przepisów, to należy zwrócić uwagę na inną
okoliczność, trafnie dostrzeżoną przez prokuratora w pisemnej odpowiedzi na
kasację. Mianowicie, obrońca skazanego wniosek o wydanie wyroku łącznego
złożył w dniu 26 czerwca 2013 r., natomiast Sąd Rejonowy w G. wydał zaskarżony
kasacją wyrok łączny w dniu 7 marca 2014 r. W tym czasie nie upłynął jeszcze
7
okres 6 miesięcy od dnia zakończenia okresu próby, o którym mowa w art. 82 k.k.,
toteż Sąd ten nie miał potrzeby rozważania kwestii zmiany tego przepisu w
kontekście reguły z art. 4 § 1 k.k. Okres ten upływał bowiem dopiero z dniem 28
czerwca 2014 r.
Podobnie błędne jest stanowisko prokuratora zawarte w pisemnej
odpowiedzi na kasację, iż ze względu na fakt złożenia przez obrońcę skazanego
wniosku o wydanie wyroku łącznego już po dniu 1 stycznia 2012 r., a więc z chwilą,
gdy zaczął obowiązywać przepis art. 82 k.k. w nowym brzmieniu, również Sądowi
odwoławczemu nie można postawić zarzutu rażącego naruszenia tego przepisu.
Trzeba krytycznie zauważyć, że stanowisko prokuratora w tym zakresie jest co
najmniej niekonsekwentne i nie może przekonywać. Z jednej strony przyznaje
bowiem, że ewentualne naruszenie art. 82 k.k. – w zw. z art. 577 k.p.k. – mogłoby
nastąpić dopiero na etapie postępowania odwoławczego (s. 6 odpowiedzi), lecz
zarzuca, iż obrońca „nie podjął nawet próby powiązania zarzutów z przebiegiem
postępowania odwoławczego”, skoro zarzut naruszenia art. 440 k.p.k. „pojawił się
dopiero na etapie uzasadnienia i nie wynika wprost z treści wywiedzionych
zarzutów” (s. 8 odpowiedzi).
Jak już podniesiono wcześniej, orzekając w przedmiocie wyroku łącznego,
Sąd Rejonowy uwzględnił w kontekście art. 82 k.k. aktualną sytuację procesową
skazanego (brak upływu 6 miesięcy od zakończenia okresu próby) i na podstawie
art. 577 k.p.k. zaliczył na poczet łącznej kary pozbawienia wolności tylko okresy
rzeczywistego pozbawienia wolności skazanego w sprawie. Obrońca skazanego w
apelacji wniesionej od tego wyroku podniósł wyłącznie zarzuty związane z
wymierzeniem skazanemu rażąco niewspółmiernej kary łącznej, wnosząc o
zastosowanie pełnej absorpcji. Sąd Okręgowy apelację ocenił jako oczywiście
bezzasadną, zaś analiza uzasadnienia wyroku tego Sądu dowodzi, iż nie dostrzegł
problemu prawidłowości zaliczenia na poczet kary łącznej kary, z odbycia której
nastąpiło warunkowe zwolnienie.
Sąd Najwyższy w składzie rozpoznającym niniejszą sprawę podziela
stanowisko autora kasacji, że fakt błędnego zaliczenia odbytej kary – który nastąpił
na etapie postępowania odwoławczego – nie tylko winien być dostrzeżony przez
Sąd II instancji, ale wręcz obowiązkiem tego Sądu była zmiana zaskarżonego
8
wyroku w tym zakresie. Wszak zgodnie z art. 440 k.p.k., jeżeli utrzymanie
orzeczenia w mocy byłoby rażąco niesprawiedliwe, podlega ono zmianie na
korzyść oskarżonego albo uchyleniu niezależnie od granic zaskarżenia i
podniesionych zarzutów.
Ta oczywista niesprawiedliwość, należąca do kategorii względnych przyczyn
odwoławczych (art. 438 k.p.k.), musi wywierać rzeczywisty skutek i wpływ na treść
orzeczenia, wobec czego możliwym jest uznanie stwierdzonego uchybienia jako
rażąco niesprawiedliwego.
Podnieść należy, że każdą podstawę odwoławczą z art. 438 k.p.k. sąd może
uwzględnić z urzędu, jeśli byłaby ona przyczyną wydania nieprawidłowego
orzeczenia.
Nie ulega wątpliwości, że na gruncie art. 82 k.k. diametralnie różnie
kształtowała się kwestia uznania „kary za odbytą z chwilą warunkowego
zwolnienia”, do dnia 31 grudnia 2011 r., a zupełnie inaczej po nowelizacji tego
przepisu, z dniem 1 stycznia 2012 r. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Sądu
Najwyższego oraz sądów powszechnych, wobec treści art. 82 k.k. w brzmieniu
obowiązującym do dnia 31 grudnia 2011 r., kara pozbawienia wolności uznana za
odbytą w rozumieniu tego przepisu podlegała – na podstawie art. 577 k.p.k. -
zaliczeniu w całości, w rozmiarze, w jakim została orzeczona, a nie faktycznie
odbytym, na poczet kary tego rodzaju orzekanej w wyroku łącznym obejmującym
skazanie na karę, z której wykonania skazany został warunkowo przedterminowo
zwolniony. Zasada ta obowiązywała, o ile rzecz jasna, w okresie próby i w ciągu
dalszych 6 miesięcy nie odwołano warunkowego zwolnienia. (por.: uchwała siedmiu
sędziów Sądu Najwyższego z dnia 20 stycznia 2005 r., I KZP 30/04, OSNKW 2005,
z. 1, poz. 2; wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 19 lutego 2013 r., II KK 13/13, Lex Nr
1277699; z dnia 7 kwietnia 2010 r., IV KK 28/10, Lex Nr 583901; z dnia 8 marca
2006 r., IV KK 423/05, Lex Nr 293927; z dnia 13 kwietnia 2005 r., V KK 234/04,
OSNwSK 2005, z. 1, poz. 743; wyroki Sądów Apelacyjnych: w Lublinie, z dnia 10
maja 2012 r., II AKa 84/12, Lex Nr 1293503; w Gdańsku z dnia 5 kwietnia 2012 r., II
AKa 68/12, KZS 2013, z. 1, poz. 62). To stanowisko było praktycznie powszechnie
akceptowane również w doktrynie prawniczej (por. Kodeks Karny. Część ogólna.
Komentarz, tom II, pod red. M. Królikowskiego i R. Zawłockiego, Warszawa 2010,
9
s. 554; Kodeks Karny. Część ogólna. Komentarz, tom I, pod red. A. Zolla,
Warszawa 2007, s. 900).
W realiach procesowych przedmiotowej sprawy Sąd pierwszej instancji miał
prawo pominąć kwestię wykładni art. 82 k.k. i art. 577 k.p.k., zapoczątkowaną przez
powiększony skład Sądu Najwyższego w uchwale I KZP 30/04 i konsekwentnie
kontynuowaną w orzecznictwie sądowym, o czym wspomniano już wcześniej.
Jednak fakt pozytywnego upływu okresu próby oraz dalszych sześciu miesięcy w
trakcie postępowania międzyinstancyjnego powinien był dostrzec Sąd odwoławczy.
Okoliczność ta obligowała Sąd II instancji do wyciągnięcia odpowiednich wniosków
z faktu zasadniczej zmiany treści art. 82 k.k. po jego znowelizowaniu, skoro dodany
paragraf drugi wprost stanowił, że w wypadku objęcia wyrokiem łącznym kary, z
której odbywania skazany został warunkowo zwolniony, na poczet orzeczonej kary
łącznej zalicza się jedynie okres faktycznego odbywania kary. Sąd odwoławczy nie
dostrzegł jednak, że przepis art. 82 § 2 k.k. nie może mieć zastosowania w sprawie
skazanego D. M., a to z uwagi na reguły prawa intertemporalnego i treść art. 4 § 1
k.k. Stosując reguły intertemporalne zawarte w Kodeksie karnym, w szczególności
zaś art. 4 § 1 k.k., przy dekodowaniu treści normy wynikającej z przepisów ustawy
poprzednio obowiązującej, należy uwzględniać to rozumienie owych przepisów,
jakie przyjmowano powszechnie w orzecznictwie w czasie występowania
okoliczności faktycznych będących przedmiotem oceny prawnej.
W niniejszej sprawie wyłoniła się zatem, wobec treści art. 4 k.k. kwestia,
która treść art. 82 k.k., sprzed jego nowelizacji czy już zmieniona, powinna być
zastosowana, a zatem, która ustawa jest dla skazanego względniejsza. Nie ulega
wątpliwości, że przy ocenie "względności ustawy" należy brać pod uwagę wszystkie
prawnokarne instytucje porównywanych ustaw, które mogłyby mieć zastosowanie
do danego sprawcy, a więc nie tylko samo zagrożenie karą, ale także
przedawnienie, instytucje probacyjne, granice wieku odpowiedzialności karnej,
dyrektywy wymiaru kary, powrotność do przestępstwa, zatarcie skazania, czy też
nadzwyczajne złagodzenie kary. Ocena ta powinna być dokonywana in concreto, a
nie in abstracto (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 12 marca 1996 r., I KZP
2/96, OSNKW 1996, z. 3-4, poz. 16; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 3
grudnia 2001 r., V KKN 67/01, OSNKW 2002, z. 5-6, poz. 36). Jest rzeczą
10
oczywistą, że kwestia zaliczenia kary odbytej na poczet kary łącznej podlega także
rozstrzygnięciu na podstawie art. 4 k.k. Oczywistym jest również wniosek, że
przepis art. 82 k.k. w aktualnym brzmieniu, znacząco pogorszył sytuację prawną
skazanego w porównaniu z obowiązującym poprzednio stanem prawnym, a to
wobec wprowadzenia do jego treści § 2. Rozważenie kwestii względności ustaw
przez Sąd odwoławczy musiałoby prowadzić ten Sąd do wniosku, że przed
wejściem w życie omawianej nowelizacji, na gruncie powszechnie przyjętej
interpretacji art. 82 k.k., przy spełnieniu kryteriów w tym przepisie przewidzianych,
zaliczeniu na poczet łącznej kary pozbawienia wolności orzekanej wyrokiem
łącznym podlegał okres kary wymierzonej skazanemu, a nie faktycznie odbytej.
Natomiast przepis art. 82 § 2 k.k., który wszedł w życie w dniu 1 stycznia 2012 r.,
spowodował, iż od tego momentu na mocy wyraźnej decyzji ustawodawcy stało się
możliwe zaliczenie kary tylko w rozmiarze faktycznie odbytym.
Należy również zwrócić uwagę, że wszystkie ujawnione przestępstwa
popełnione przez skazanego M., a brane pod uwagę przy wydawaniu wyroku
łącznego, zostały popełnione przed dniem 1 stycznia 2012 r. Przed tym dniem
zapadły także jednostkowe wyroki skazujące w sprawach IX K 411/07 i II K 686/10,
objęte następnie zaskarżonym kasacją wyrokiem łącznym. Dla omawianego
zagadnienia żadnego znaczenia nie ma fakt, iż obrońca skazanego złożył wniosek
o wydanie wyroku łącznego już na gruncie obecnie obowiązującego art. 82 § 1 i § 2
k.k. Nie wdając się w szersze rozważania w tym zakresie – gdyż jest to zbędne –
należy jedynie zaznaczyć, iż zgodnie z art. 570 k.p.k., wyrok łączny sąd wydaje
również z urzędu, jeśli zachodzą ku temu ustawowe przesłanki.
Mając zatem te wszystkie okoliczności na uwadze skonstatować należało, że
ustawą względniejszą dla skazanego jest art. 82 k.k. w brzmieniu sprzed wskazanej
powyżej nowelizacji. Uwzględnienie tego faktu przez Sąd odwoławczy niewątpliwie
prowadziłoby do zmiany wyroku Sądu Rejonowego w omawianym zakresie. Jest
rzeczą oczywistą, że błędne zaliczenie na poczet orzeczonej kary łącznej jedynie
okresu rzeczywistego odbywania kary w sprawie, w której nastąpiło nieodwołane
warunkowe zwolnienie, zamiast uznania tej kary za odbytą w całości – w rozmiarze
faktycznie wymierzonym - prowadziło do akceptacji rażąco niesprawiedliwego
rozstrzygnięcia, w rozumieniu art. 440 k.p.k. Dlatego należało uchylić zaskarżony
11
kasacją wyrok i sprawę przekazać Sądowi Okręgowemu w G. do ponownego
rozpoznania w postępowaniu odwoławczym. W toku ponownego rozpoznania
sprawy Sąd uwzględni wskazane powyżej uwagi i wyda prawidłowe rozstrzygnięcie
w przedmiocie wyroku łącznego i zaliczenia na poczet kary okresów odbycia kary.
Na zakończenie należy odnieść się do jeszcze jednej kwestii. Mianowicie,
art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 16 września 2011 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny
wykonawczy oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2011 r., Nr 240, poz. 1431),
stanowił, że przepisy w brzmieniu nadanym tą ustawą stosuje się również przy
wykonywaniu orzeczeń, które stały się wykonalne przed dniem jej wejścia w życie
(a więc przed dniem 1 stycznia 2012 r. – art. 13 tejże ustawy).
Rzecz jednak w tym, że rozstrzygnięcie z art. 10 ust. 1 w/w ustawy nie może
mieć zastosowania do sprawy skazanego M., skoro przed dniem 1 stycznia 2012 r.
wyrok łączny nie tylko nie stał się „wykonalny”, lecz postępowanie o jego wydanie
nie zostało jeszcze zainicjowane, skoro stosowny wniosek został złożony dopiero w
dniu 2 lipca 2013 r.
Nie można więc skutecznie wywodzić, iż wobec treści przepisu art. 10 ust. 1 tejże
ustawy, do kwestii zaliczenia na poczet łącznej kary pozbawienia wolności wobec
skazanego D. M. okresu „odbytej kary”, miał zastosowanie § 2 artykułu 82 k.k. w
nowym brzmieniu. Już tylko na marginesie należy zauważyć, że w/w art. 10 ust. 1 w
zw. z art. 1 pkt 30 ustawy nowelizującej, wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z
dnia 12 maja 2015 r. (Dz. U. 2015, poz. 703), został uznany za niezgodny z art. 2 i
art. 42 ust. 1 Konstytucji RP i stracił moc z dniem 21 maja 2015 r.