III PK 25/15
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:27-11-2015
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt III PK 25/15
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 5 listopada 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Maciej Pacuda (przewodniczący)
SSN Dawid Miąsik
SSN Zbigniew Myszka (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa Doroty Ż.
przeciwko Zespołowi Szkół Ekonomicznych […]o przywrócenie do pracy,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 5 listopada 2015 r.,
skargi kasacyjnej powódki od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w L.
z dnia 25 września 2014 r.,
oddala skargę kasacyjną.
UZASADNIENIE
Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w L. wyrokiem z
dnia 25 września 2014 r., po rozpoznaniu apelacji powódki D. Ż. w sprawie z jej
powództwa przeciwko Zespołowi Szkół Ekonomicznych i III Liceum
Ogólnokształcące […] o przywrócenie do pracy, oddalił apelację od wyroku Sądu
pierwszej instancji oddalającego powództwo, a także oraz zasądził od powódki na
2
rzecz pozwanego kwotę 120 zł tytułem zwrotu procesu za drugą instancję. W
sprawie tej ustalono, że powódka była nauczycielką wychowania fizycznego w
pozwanym Zespole Szkół. Legitymowała się statusem nauczyciela
dyplomowanego, a jej miesięczne wynagrodzenie obliczone jak ekwiwalent za urlop
wypoczynkowy wynosiło 3.784,76 zł. Obok powódki zajęcia z wychowania
fizycznego u pozwanego prowadzili też nauczyciele: M. P. - nauczyciel
dyplomowany, M. D. - nauczyciel dyplomowany, K. P. - nauczyciel mianowany, K.
S. - nauczyciel mianowany, B. A. - nauczyciel mianowany, O. M. - nauczyciel
mianowany oraz R.M. - nauczyciel dyplomowany. W związku ze zmniejszeniem
liczby oddziałów pozwany pracodawca w oparciu o obowiązujące w szkole kryteria
doboru nauczycieli do zwolnienia, przedstawione radzie pedagogicznej w kwietniu
2013 r., zastosował do wszystkich nauczycieli przedmiotu obowiązujące kryteria
punktowe, a poszczególni nauczyciele wychowania fizycznego otrzymali
następujące liczby punktów: A. B. - 77, S. K. - 94, P. K. - 63, D. M. - 58, P. M. - 127,
M. O. - 73, R. M. - 37, powódka - 47. W dniu 15 maja 2013 r. została podjęta
decyzja o wręczeniu powódce w oparciu o art. 20 ust. 1 pkt 2 Karty Nauczyciela
wypowiedzenia umowy o pracę, ale od 10 maja 2013 r. przebywała ona na
zwolnieniu lekarskim. Pismo zawiadamiające powódkę o wypowiedzeniu mowy o
prace zostało powódce przesłane pocztą w dniu 15 maja 2013 r., ze skutkiem
doręczenia dwukrotnie awizowanej przysyłki w dniach 16 maja i 24 maja tego roku.
Termin jej odbioru upłynął 31 maja 2013 r. W dniu 12 czerwca 2013 r. powódka
odebrała „fizycznie” przedmiotowe oświadczenie w siedzibie pozwanego. Następnie
w dniu 26 czerwca 2013 r. powódka złożyła podanie o przeniesienie jej w stan
nieczynny. W konsekwencji decyzją dyrektor pozwanej szkoły z 1 lipca 2013 r.
została przeniesiona w stan nieczynny na okres od dnia 1 września 2013 r. do dnia
28 lutego 2014 r. Wypowiedzenie umowy o pracę otrzymała również najniżej
oceniona nauczycielka M. R.
Sąd Rejonowy w C. wyrokiem z dnia 20 marca 2014 r. oddalił powództwo,
uznając, że przebywanie powódki na zwolnieniu lekarskim nie usprawiedliwiało
odmowy odbioru kierowanej do niej przez pracodawcę korespondencji na wskazany
przez nią adres. Powódka nie wykazała, aby nie mogła tego dokonać sama oraz że
nie było żadnej innej osoby upoważnionej do odbioru korespondencji. Powódka
3
przy dołożeniu należytej staranności miała realna możliwość zapoznania się z
treścią oświadczenia pracodawcy o wypowiedzeniu jej umowy o pracę. Ze względu
na nieodebranie przesyłki pomimo jej dwukrotnego awizowania należało przyjąć, że
oświadczenie o wypowiedzeniu umowy o pracę dotarło do niej w ostatnim dniu
upływu terminu do odbioru przesyłki - 31 maja 2013 r. (art. 139 § 1 k.p.c.). W tym
stanie rzeczy powódka uchybiła terminowi z art. 264 k.p. do wniesienia odwołania
od wypowiedzenia umowy o pracę. Mając jednak na uwadze, że powódka, w
okresie trwającego wypowiedzenia, zgodnie art. 20 ust. 5c Karty Nauczyciela,
wystąpiła z wnioskiem o przeniesienie jej w stan nieczynny i pozostawała w stanie
nieczynnym do dnia 28 lutego 2014 roku., Sąd ten uznał, że powódka, której
wypowiedziano stosunek pracy w trybie art. 20 Karty Nauczyciela, a następnie
została ona przeniesiona w stan nieczynny mogłaby dochodzić przywrócenia do
pracy na poprzednich warunkach pracy i płacy tylko wtedy, gdyby w terminie 7 dni
od doręczenia wypowiedzenia złożyła odwołanie. Tymczasem powódka uchybiła
temu terminowi, przeto Sąd Rejonowy nie badał przyczyn wyboru powódki do
zwolnienia pracy, a jej wniosek dowodowy o przeprowadzenie dowodu z zeznań
świadka na okoliczność dokonanych konsultacji związkowych zgłoszony przez
pełnomocnika pozwanego na rozprawie w dniu 20 marca 2014 r. oddalił na
podstawie art. 227 k.p.c. Następnie odwołując się do wyroku Sądu Najwyższego z
dnia 12 grudnia 2011 r. (I PK 33/11) wskazał, że roszczenie nauczyciela o
przywrócenie do pracy w związku z wypowiedzeniem dokonanym na podstawie ar.
20 ust. 1 pkt 2 Karty Nauczyciela nie jest roszczeniem alternatywnym (art. 4771
k.p.c.) w stosunku do roszczenia o przywrócenie związanego z wygaśnięciem
stosunku pracy na skutek upływu sześciomiesięcznego okresu pozostawania w
stanie nieczynnym (art. 20 ust. 5c Karty Nauczyciela). Oznaczało to brak podstaw
prawnych do przywrócenia powódki do pracy „w oparciu o uznanie wypowiedzenia
za nieuzasadnione skoro przedmiotowe wypowiedzenie stało się, zgodnie z art. 20
ust. 5c Karty nauczyciela bezskuteczne”. Sąd ten, mając jednakże na uwadze, że
powódka ostatecznie domagała się przywrócenia do pracy na podstawie art. 56 § 1
k.p. w związku z art. 67 k.p. i w związku z art. 91c Karty Nauczyciela na
poprzednich warunkach pracy i zgodnie z kwalifikacjami w związku z wygaśnięciem
stosunku pracy z powodu niewykonania przez dyrektora obowiązku ustanowionego
4
w art. 20 ust. 7 Karty Nauczyciela, wskazał, że na jego podstawie dyrektor szkoły
ma obowiązek przywrócenia do pracy w pierwszej kolejności nauczyciela
pozostającego w stanie nieczynnym w razie powstania możliwości podjęcia przez
nauczyciela pracy w pełnym wymiarze zajęć na czas nieokreślony lub na okres, na
który została zawarta umowa, w tej samej szkole, na tym samym lub innym
stanowisku, pod warunkiem posiadania przez nauczyciela wymaganych kwalifikacji.
Tymczasem powódka przyznała, iż nie ma kwalifikacji do nauczania innych
przedmiotów. Ponadto z arkusza organizacyjnego i zeznań dyrektor pozwanego E.
C. wynikało, że nauczyciele wychowania fizycznego nie mają godzin nadliczbowych
w takiej liczbie, która uzasadniałaby ponowne zatrudnienie powódki, a zatem nie
powstały możliwości jej przywrócenia do pracy.
Sąd Okręgowy oddalił apelację powódki przyjmując, że Sąd pierwszej
instancji prawidłowo ustalił stan faktyczny sprawy i rozpoznał istotę sprawy.
Dyrektor pozwanego przewidywała zmniejszenie do 6 z 10 oddziałów (ostatecznie
powstało 7) i jednocześnie ustaliła w arkuszu organizacyjnym, że pozostali
nauczyciele wychowania fizycznego prowadzić będą zajęcia w następującym
rozmiarze: A. B. - 19,82; S. K. - 19,58; P. K. - 19,89; D. M. - 19,66; P. M. - 20,05, M.
0. - 20,29 godzin” W konsekwencji łącznie ponadnormatywny wymiar czasu pracy
dla wyżej wymienionych nauczycieli wynosił 11,29 godziny (arkusz organizacyjny k.
15). Nawet przy utworzeniu dodatkowego, siódmego oddziału, każdemu z
nauczycieli wychowania fizycznego przydzielono mniejszą ilość godzin nauczania
wychowania fizycznego i w planie organizacyjnym sporządzonym na dzień 29
sierpnia 2013 r., po dokonaniu rzeczywistego podziału na grupy lekcyjne
wychowania fizycznego z uwzględnieniem płci uczniów, zmniejszeniu uległa liczba
godzin nauczania: dla A. B. do 19,58; S. K. do 19,26; P. K. do 19,26; D. M. do
19,50; P. M. do 19,26 i M. O. do 19,58, co łącznie dawałoby 8,44 godzin
nadliczbowych (arkusz organizacyjny k. 51, zeznania E. C. k. 197-198). Wskazana
zatem ilość godzin wynikająca ze zmian organizacyjnych oczywiście oznaczała
niemożność ponownego zatrudnienia powódki w pełnym wymiarze godzin.
Odnosząc się do twierdzeń apelującego, że powódce można było przydzielić
godziny z przedmiotu wychowania do życia w rodzinie podnieść należy, że są to
zajęcia dodatkowe, których przydzielenie zależne jest od zgody rodziców i dopiero
5
po utworzeniu klas i złożeniu przez rodziców oświadczeń możliwe jest przydzielenie
tych godzin nauczania określonemu nauczycielowi. Stan ten jednak na dzień
przeniesienia powódki w stan nieczynny nie istniał, a w arkuszu organizacyjnym na
dzień 29 sierpnia 2013 r. godzin takich nie przewidziano. Ponadto przewidywano
6,87 godzin takiego nauczania, co przy ich zsumowaniu z nadgodzinami
wychowania fizycznego dawałoby 15,31 godzin, a zatem poniżej pełnego pensum
w wymiarze 18 godzin. Dlatego nie było możliwości zatrudnienia powódki w pełnym
wymiarze na 1 września 2013 r. ani w okresie kolejnych 6 miesięcy pozostawania
powódki w stanie nieczynnym, dla której nie było całego etatu.
Odnosząc się do apelacyjnego zarzutu naruszenia art. 265 § 1 k.p. Sąd
drugiej instancji wskazał, że jeżeli pracownik nie dokonał bez swojej winy w
terminie czynności, o których mowa w art. 97 § 21
k.p. i w art. 264 k.p., sąd pracy
na jego wniosek postanowi przywrócenie uchybionego terminu. W pozwie nadanym
pocztą w 18 czerwca 2013 r. powódka wniosła o uznanie za bezskuteczne
wypowiedzenia umowy o pracę, ale 26 czerwca 2013 r. złożyła wniosek o
przeniesienie w stan nieczynny. Na rozprawie w dniu 9 stycznia 2014 r. powódka
oświadczyła, że swoje roszczenie wywodzi z treści art. 20 ust. 7 Karty Nauczyciela,
kwestionując zasadność przeniesienia jej w stan nieczynny. W takich
okolicznościach sprawy wykluczone było przywracania uchybionego terminu do
odwołania od wypowiedzenia umowy o pracę, ponieważ powódka składając 26
czerwca 2013 r. wniosek o przeniesienie w stan nieczynny ‘dokonała wyboru swego
statusu w procesie o przywrócenie do pracy, tym samym zrezygnowała z
możliwości kwestionowania dokonanego wypowiedzenia, a co z tym idzie również
terminu, od którego należy wnieść odwołanie o wypowiedzenia. Wypowiedzenie
pracy wysłane powódce należało traktować jako niebyłe, ponieważ nadal
pozostawała w stosunku pracy (wybranym stanie nieczynnym), który wygasł z mocy
ustawy na skutek upływu sześciomiesięcznego okresu pozostawania w stanie
nieczynnym. Skoro według miarodajnych ustaleń w okresie pozostawania w stanie
nieczynnym nie powstała możliwość jej ponownego zatrudnienia w pełnym
wymiarze czasu pracy, przeto bezpodstawne bezzasadne okazało się także jej
roszczenie o przywrócenie do pracy w związku z przeniesieniem w stan nieczynny.
W konsekwencji Sąd drugiej instancji za bezprzedmiotowy uznał zarzut rażącego
6
naruszenia art. 316 i art. 233 § 1 k.p.c. w związku z art. 227 k.p.c. i 328 § 2 k.p.c. w
kontekście sprzeczności poczynionych ustaleń faktycznych i błędnego uznania, że
powódka nie złożyła odwołania od wypowiedzenia umowy o pracę w ustawowym
terminie (art. 264 § 1 k.p.).
W skardze kasacyjnej powódka zarzuciła naruszenie przepisów prawa
materialnego: - art. 20 ust. 5c Karty Nauczyciela w związku z art. 20 ust. 1 pkt 2
Karty Nauczyciela przez błędną wykładnię i uznanie, że z chwilą złożenia wniosku
przez nauczyciela o przeniesienie w stan nieczynny traci on możliwość
kwestionowania zasadności wyboru go do zwolnienia, oraz tego, że w szkole zaszły
zmiany organizacyjne uzasadniające zwolnienie powódki z pracy; - art. 20 ust. 7
Karty Nauczyciela przez błędne uznanie, że nie ma podstaw do przywrócenia
powódki na poprzednich warunkach pracy i płacy, gdy w szkole zaistniały podstawy
do przywrócenia do pracy, „bowiem utworzono o jeden więcej oddział niż
planowano i przydzielono innym nauczycielom godziny ponadwymiarowe”. Dlatego
w ocenie skarżącej w sprawie występują wymagające wyjaśnienia istotne
zagadnienia prawne: „- czy warunkiem zastosowania art 20 ust. 5c w związku z art.
20 ust. 1 pkt 2 Karty Nauczyciela jest wystąpienie rzeczywistych zmian
organizacyjnych, które mają bezpośredni związek z decyzją o rozwiązaniu umowy o
pracę z nauczycielem, czy też samo zajście zmian organizacyjnych już daje
podstawy do zastosowania tej normy; - czy sąd ma obowiązek badać zasadność
zmian organizacyjnych zachodzących w szkole o ile one mają jedynie charakter
pozorny i służą jedynie uzasadnieniu wykazaniu braku podstaw do przywrócenia do
pracy w związku z zajściem okoliczności, o których stanowi art. 20 ust. 7 Karty
Nauczyciela”.
Ponadto, zdaniem skarżącej, w sprawie występuje potrzeba wykładni
budzącego poważne wątpliwości art. 20 ust. 5c w związku z art. 20 ust. 1 pkt 2
Karty Nauczyciela, wymagającego wyjaśnienia, „czy wybór przez nauczyciela stanu
nieczynnego pozbawia go prawa kwestionowania zasadności wyboru go do
zwolnienia, jeżeli de facto wypowiedzenie umowy o pracę oznacza dokonania przez
pracodawcę wyboru nauczyciela do stanu nieczynnego”. Powódka zarzuciła
również naruszenie prawa procesowego: art. 328 § 2 w związku z art. 316 § 1, art.
382 i art. 391 § 1 k.p.c. poprzez nieodniesienie się w uzasadnieniu wyroku do
7
zarzutów powódki zgłaszanych w toku postępowania, których pominięcie
skutkowało nierozpoznaniem istoty sprawy w rozumieniu art. 386 § 4 k.p.c. Dotyczy
to także „zaniechania zbadania doboru nauczyciela do zwolnienia w związku z
naruszeniem przez dyrektora przesłanek do przeniesienia go w stan nieczynny”. W
konsekwencji skarżąca wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości oraz o
przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna została rozpoznana na posiedzeniu niejawnym, ponieważ
sformułowane w niej zagadnienia prawne rozmijały się z miarodajnymi ustaleniami
faktycznymi zaskarżonego wyroku (art. 39813
§ 2 k.p.c.), z których wynikało, że
zmiany organizacyjne wymuszające zwolnienie dwóch najniżej ocenionych,
stosownie do przyjętych kryteriów doboru do zwolnienia z pracy, nauczycielek
wychowania fizycznego były rzeczywiste albo sformułowane problemy prawne
zostały już wyjaśnione w judykaturze Sądu Najwyższego, bądź były pozbawione
istotnego waloru prawnego.
W podstawowej kwestii wątpliwości skarżącej Sąd Najwyższy uznał, że
skoro pisemny wniosek o przeniesienie w stan nieczynny składa nauczyciel (art. 20
ust. 5c Karty Nauczyciela), przeto nie ma podstaw prawnych ani uzasadnienia do
dokonywania sądowej weryfikacji kryteriów wyboru przez nauczyciela tej instytucji
prawnej, których nie dokonała pozwana szkoła. Oznacza to, że w razie złożenia
przez nauczyciela wniosku o przeniesienia w stan nieczynny dyrektor szkoły nie
narusza przesłanek ani kryteriów wcześniejszego wyboru nauczyciela do
wypowiedzenia mu nauczycielskiego stosunku pracy, które stało się bezskuteczne
z mocy dyspozycji wymienionego przepisu prawa.
Natomiast inne kontrowersje powołane w skardze kasacyjnej dotyczące
potencjalnej konwersji zgłaszanych roszczeń o przywrócenie do pracy z różnych
podstaw prawnych zostały szczegółowe wyjaśnione w uchwale z dnia 18 września
2014 r., III PZP 3/14 (OSNP 2015 nr 2, poz. 18), w której Sąd Najwyższy uznał, że:
roszczenie o przywrócenie do pracy za niezgodne z prawem lub nieuzasadnione
wypowiedzenie nauczycielskiego stosunku pracy (art. 20 ust. 1 pkt 2 KN) w związku
8
z art. 45 k.p. i art. 91c tej Karty nie przekształca się bez zmiany powództwa (art.
193 k.p.c.) w roszczenie o przywrócenie do pracy z tytułu niezgodnego z prawem
wygaśnięcia nauczycielskiego stosunku pracy (art. 56 § 1 w związku z art. 67 k.p. w
związku z art. 91c Karty Nauczyciela). Natomiast okoliczności i przyczyny
niezgodnego z prawem lub nieuzasadnionego wypowiedzenia nauczycielskiego
stosunku pracy, które stało się bezskuteczne wskutek złożenia pisemnego wniosku
o przeniesienie nauczyciela w stan nieczynny (art. 20 ust. 5c Karty Nauczyciela),
mogą być poddane sądowej kontroli jako okoliczności lub przyczyny niezgodnego z
prawem wygaśnięcia nauczycielskiego stosunku pracy tylko w razie skutecznego
uchylenia się od skutków prawnych wniosku o przeniesienie w stan nieczynny i
terminowego zaskarżenia wygaśnięcia stosunku pracy (art. 56 § 1 w związku z art.
67 i art. 264 § 2 k.p. oraz w związku z art. 91c Karty Nauczyciela).
Dokonując takiej wykładni Sąd Najwyższy argumentował, jak następuje.
Zgodnie z art. 20 ust. 1 pkt 2 Karty Nauczyciela, dyrektor szkoły w razie częściowej
likwidacji szkoły albo w razie zmian organizacyjnych powodujących zmniejszenie
liczby oddziałów w szkole lub zmian planu nauczania uniemożliwiających dalsze
zatrudnienie nauczyciela w pełnym wymiarze zajęć rozwiązuje z nim stosunek
pracy lub, na wniosek nauczyciela, przenosi go w stan nieczynny. Rozwiązanie
nauczycielskiego stosunku pracy następuje z końcem roku szkolnego po uprzednim
trzymiesięcznym wypowiedzeniu (art. 20 ust. 3), które wszakże jest (staje się)
bezskuteczne w przypadku złożenia przez nauczyciela, w terminie 30 dni od dnia
doręczenia wypowiedzenia pisemnego wniosku o przeniesienie w stan nieczynny.
W okresie 30 dni od wypowiedzenia zwalniany nauczyciel może i powinien
rozeznać stan faktyczny i prawny sprawy oraz skutki prawne własnych zachowań i
zdecydować, czy wybiera alternatywę w postaci złożenia pisemnego wniosku o
przeniesienie w stan nieczynny, co jednak prowadzi do bezskuteczności z mocy
prawa wcześniejszego wypowiedzenia stosunku pracy, a następnie do jego
wygaśnięcia z upływem sześciomiesięcznego okresu pozostawania w stanie
nieczynnym (art. 20 ust. 5c KN), czy zaskarża decyzję o nieuzasadnionym lub
niezgodnym z prawem wypowiedzeniu nauczycielskiego stosunku pracy, którego
nie ubezskutecznił pisemnym wnioskiem o przeniesienie w stan nieczynny. Od
nauczycieli, którzy zaliczają się do pracowników wykształconych, którzy powinni
9
mieć lub uzyskać rozeznanie w zakresie przysługujących im uprawnień i skutków
prawnych dokonywanych czynności prawnych, należy wymagać świadomego
podejmowania decyzji w razie uzyskania informacji o możliwości złożenia wniosku
o przeniesienie w stan nieczynny i jego skutkach prawnych, jeżeli na ich
przemyślaną ocenę mają 30 dni od dnia doręczenia wypowiedzenia stosunku pracy
z przyczyn określonych w art. 20 ust. 1 pkt 2 KN. W konsekwencji i co do zasady
kontrowersyjne jest powoływanie się na wadę oświadczenia woli („błędu”)
zawartego we wniosku ze względu „na brak wiedzy na temat wszystkich skutków
złożenia pisemnego wniosku o przeniesienie w stan nieczynny”, które
ubezskutecznia wcześniej dokonane wypowiedzenie, przeto nie rozwiązuje
stosunku pracy z upływem okresu bezskutecznego wypowiedzenia. Równie
wątpliwe bywa zatem instrumentalne nadużywanie jedynie „korzyści” stanu
nieczynnego wyłącznie dla celów procesowych związanych z uzyskaniem
orzeczenia o kontestowanym wypowiedzeniu stosunku pracy, które z mocy prawa
jest kwalifikowane jako bezskuteczne wskutek złożenia wniosku o przeniesienie w
stan nieczynny (art. 20 ust. 5c KN).
Zwalniany nauczyciel może na drodze sądowej kwestionować albo
wypowiedzenie nauczycielskiego stosunku pracy, co wymaga złożenia odwołania
do sądu pracy w terminie 7 dni od dokonanego wypowiedzenia (art. 264 § 1 k.p. w
związku z art. 91c KN), albo podważać wygaśnięcie tego stosunku pracy w terminie
14 dni od tego sposobu ustania (wygaśnięcia) stosunku pracy, licząc od upływu
sześciomiesięcznego okresu pozostawania w stanie nieczynnym (art. 264 § 2 k.p.
w związku z art. 91c KN; por. też wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 kwietnia
2000 r., I PKN 607/99, OSNAPiUS 2001 nr 19, poz. 581). Terminy sądowego
zaskarżania decyzji o wypowiedzeniu nauczycielskiego stosunku pracy ze skutkiem
na koniec roku szkolnego albo o jego wygaśnięciu z upływem sześciomiesięcznego
okresu pozostawania w stanie nieczynnym nie przypadają w tym samym czasie
(momencie), a zatem już z tej przyczyny roszczenia kontestujące dokonane
wypowiedzenie nauczycielskiego stosunku pracy nie mają natury alternatywnej
wobec roszczeń podważających wygaśnięcie w późniejszym terminie tego
stosunku pracy. Ponadto w judykaturze wskazuje się na inne okoliczności faktyczne
tych niealternatywnych roszczeń, które w przypadku sądowego zaskarżenia
10
wypowiedzenia muszą odnosić się do przyczyn i okoliczności tego sposobu
rozwiązania nauczycielskiego stosunku pracy za wypowiedzeniem ze skutkiem na
koniec danego roku szkolnego. Natomiast w razie przeniesienia w stan nieczynny
kwestionowane mogą być przyczyny i okoliczności wygaśnięcia stosunku pracy z
upływem sześciomiesięcznego okresu pozostawania w takim stanie. Różnią się
także podstawy prawne dochodzenia wymienionych roszczeń. I tak podstawę
prawną roszczeń związanych z wypowiedzeniem nauczycielskiego stosunku pracy
(o orzeczenie bezskuteczności dokonanego wypowiedzenia lub o przywrócenie do
pracy) stanowi art. 45 k.p. w związku z art. 91c KN. Natomiast roszczenie o
przywrócenie do pracy na poprzednich warunkach albo o odszkodowanie (niekiedy
o dopuszczenie do pracy lub przywrócenie dotychczasowych warunków pracy, jeśli
nauczycielski stosunek pracy jeszcze trwa) w razie niezgodnego z prawem
wygaśnięcia nauczycielskiego stosunku pracy wnosi się na podstawie art. 56 § 1
k.p. w związku z art. 67 k.p. i w związku z art. 91c KN (por. wyroki Sądu
Najwyższego: z: 17 kwietnia 1997 r., I PKN 110/97, OSNAPiUS 1998 nr 7, poz. 205
i z 20 czerwca 2001 r., I PKN 476/00, OSNP 2003 nr 10, poz. 240). Takie
okoliczności wykluczają alternatywną naturę prawną roszczeń przysługujących w
razie wypowiedzenia nauczycielskiego stosunku pracy w stosunku do roszczeń
związanych z jego wygaśnięciem z upływem sześciomiesięcznego okresu
pozostawania nauczyciela na jego wniosek w stanie nieczynnym (por. wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 12 grudnia 2011 r., I PK 33/11, OSNP 2012 nr 21-22, poz.
261).
Roszczenie wywodzone z niezgodnego z prawem lub nieuzasadnionego
wypowiedzenia nauczycielskiego stosunku pracy nie zbiega się w czasie z
roszczeniem z tytułu innego sposobu ustania (wygaśnięcia) tego stosunku pracy,
które nie stanowi „kontynuacji” roszczenia związanego z wypowiedzeniem
nauczycielskiego stosunku pracy ani nie może być postrzegane jako czasowo-
przyczynowa „konwersja” roszczeń z tytułu wypowiedzenia nauczycielskiego
stosunku pracy. Nauczyciel, któremu wypowiedziano nauczycielski stosunek pracy
ma 30 dni na złożenie świadomego, a zatem także przemyślanego nie tylko pod
względem wyłącznie korzyści, ale także skutków prawnych pisemnego wniosku o
przeniesienie w stan nieczynny. Złożenie takiego wniosku obliguje dyrektora szkoły
11
do przeniesienia nauczyciela w stan nieczynny i sprawia, że bezskuteczne staje się
wcześniej dokonane wypowiedzenie, a nauczycielski stosunek pracy trwa
nadal po okresie ubezskutecznionego wypowiedzenia, które nie rozwiązuje
wypowiedzianego stosunku pracy aż do jego wygaśnięcia z upływem
sześciomiesięcznego okresu pozostawania w stanie nieczynnym.
W konsekwencji bezpodstawne lub zbędne staje się orzekanie w
przedmiocie wniesionego odwołania od dokonanego wypowiedzenia, które stało się
bezskuteczne z mocy art. 20 ust. 5c KN. Sąd pracy nie może orzec o
bezskuteczności wypowiedzenia, które stało się bezskuteczne wskutek
przeniesienia nauczyciela na jego pisemny wniosek w stan nieczynny, ani o
przywróceniu do pracy w stosunku pracy, którego bezskuteczne wypowiedzenie nie
rozwiązało wobec złożenia przez nauczyciela pisemnego wniosku o przeniesienie
w stan nieczynny. Prawna bezskuteczność dokonanego wypowiedzenia wywołuje
jego „upadłość” wskutek złożenia przez nauczyciela pisemnego wniosku o
przeniesienie w stan nieczynny, co wyklucza („unicestwia”) rozwiązanie
nauczycielskiego stosunku pracy za wypowiedzeniem z końcem danego roku
szkolnego. Wszystko to sprawia, że bezpodstawne bądź zbędne staje się orzekanie
o bezskuteczności wypowiedzenia unicestwionego wnioskiem o przeniesienie w
stan nieczynny lub o przywróceniu do pracy z upływem bezskutecznego z mocy
prawa wypowiedzenia, które nie doprowadziło do skutku rozwiązującego stosunek
pracy z końcem danego roku szkolnego.
Odmienna wykładnia zawarta w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 2 grudnia
2004 r., III PK 54/04 (OSNP 2005 nr 13, poz. 192), bezrefleksyjnie powtórzona w
wyroku z dnia 14 stycznia 2009 r., III PK 52/08 (OSNP 2010 nr 13-14, poz. 164),
odnosiła się do stanu prawnego, w którym sąd pracy miał obowiązek orzekania o
roszczeniach wynikających z faktów przytoczonych przez pracownika także
wówczas, gdy roszczenie nie było objęte jego żądaniem (art. 477 § 1 k.p.c.).
Ponadto w dacie wyrażenia po raz pierwszy tego poglądu nie obowiązywał art. 20
ust. 5c KN o bezskuteczności z mocy prawa dokonanego wypowiedzenia,
wywołanej złożeniem pisemnego wniosku o przeniesienie nauczyciela w stan
nieczynny. Po nowelizacji art. 4771
k.p.c., także w sprawach ze stosunku pracy
wykluczone jest orzekanie ponad żądanie. Nadal dopuszczalne jest wyłącznie
12
uwzględnienie z urzędu potencjalnych roszczeń alternatywnych, którymi nie są
roszczenia o przywrócenie do pracy wynikające z innych okoliczności faktycznych i
podstaw prawnych, związanych z wypowiedzeniem nauczycielskiego stosunku
pracy, które staje się bezskuteczne w razie złożenia pisemnego wniosku o
przeniesienie w stan nieczynny (art. 20 ust. 5c KN), albo z wygaśnięciem tego
stosunku pracy z upływem sześciomiesięcznego okresu pozostawania w stanie
nieczynnym, zwłaszcza że roszczenie to jest zgłaszane w różnych terminach
materialnoprawnych zaskarżenia wypowiedzenia bądź wygaśnięcia stosunku pracy.
W razie podtrzymywania roszczeń z tytułu prawnie bezskutecznego
wypowiedzenia nauczycielskiego stosunku pracy sąd pracy powinien ustalić, czy
nauczyciel skutecznie uchylił się od skutków prawnych swojego wniosku o
przeniesienie go w stan nieczynny i świadomie zrezygnował z uprawnień
związanych z tą instytucją prawną. Tylko w takim przypadku może rozpoznać
„pierwotne” roszczenia o uznanie za niezgodne z prawem lub nieuzasadnione
wypowiedzenie nauczycielskiego stosunku pracy. Nauczyciel, który uchylił się od
skutków prawnych wniosku o przeniesienie w stan nieczynny, nie może dalej,
niejako „instrumentalnie” korzystać ze skutków prawnych, w tym z uprawnień
przypisanych do instytucji nauczycielskiego stanu nieczynnego, do osądzenia jego
roszczeń z tytułu niezgodnego z prawem lub nieuzasadnionego wypowiedzenia
nauczycielskiego stosunku pracy.
Natomiast, jeżeli nauczyciel nie uchyla się od skutków prawnych
oświadczenia woli zawartego w pisemnym wniosku o przeniesienie w stan
nieczynny, to sąd pracy nie powinien orzekać w przedmiocie już bezskutecznego z
mocy samego prawa wypowiedzenia ani o przywróceniu do pracy w ramach
wypowiedzianego stosunku pracy, którego bezskuteczne wypowiedzenie nie
rozwiązało. Zgodnie z art. 20 ust. 5c Karty Nauczyciela, wypowiedzenie stosunku
pracy jest bezskuteczne w przypadku złożenia przez nauczyciela, w terminie 30 dni
od dnia doręczenia wypowiedzenia stosunku pracy z przyczyn określonych w art.
20 ust. 2, pisemnego wniosku o przeniesienie w stan nieczynny. Wymieniona
bezskuteczność wcześniej dokonanego wypowiedzenia nauczycielskiego stosunku
sprawia, że bezpodstawne staje się odwołanie od bezskutecznego wypowiedzenia,
które „upada” w rozumieniu art. 20 ust. 5c Karty Nauczyciela, a nauczyciel nie
13
może dochodzić przywrócenia do pracy w ramach stosunku pracy, którego
dokonane, ale bezskuteczne z mocy prawa wypowiedzenie, nie rozwiązało.
Przeniesienie z mocy prawa w stan nieczynny nie jest wypowiedzeniem
zmieniającym nauczycielski stosunek pracy, który po ubezskutecznieniu wcześniej
dokonanego wypowiedzenia definitywnego zostaje przedłużony o okres sześciu
miesięcy pozostawania w tym stanie, ze skutkiem wygaśnięcia stosunku pracy z
upływem tego okresu. Dyskwalifikuje to stanowisko, że przeniesienie w stan
nieczynny, które prowadzi do bezskuteczności wypowiedzenia definitywnego
nauczycielskiego stosunku pracy, nie wyklucza wniesienia odwołania od
bezskutecznego z mocy prawa wypowiedzenia tego stosunku pracy.
Równocześnie prawna bezskuteczność wypowiedzenia, od którego
wniesiono odwołanie do sądu pracy, nie oznacza, że nauczyciel przeniesiony na
wniosek w stan nieczynny traci możliwość zaskarżenia przeniesienia go w stan
nieczynny lub wygaśnięcia stosunku pracy z upływem sześciomiesięcznego okresu
pozostawania w takim stanie. Nie ma przeszkód prawnych, aby nauczyciel uchylił
się od skutków własnego oświadczenia woli zawartego we wniosku o przeniesienie
w stan nieczynny, jeżeli złożył pracodawcy taki wniosek pod wpływem wad
prawnych tego oświadczenia woli wywołanych przez pracodawcę (art. 82-88 k.c. w
związku z art. 300 k.p.). Sądowe badanie skuteczności uchylenia się od
niezgodnego z prawem („wadliwego”) oświadczenia woli zawartego we wniosku o
przeniesienie w stan nieczynny jest wszakże uzależnione od zachowania prawem
określonej formy oraz ustawowo określonych terminów i warunków wymaganych do
skutecznego uchylenia się od skutków prawnych dotkniętego potencjalną ustawową
wadą prawną takiego oświadczenia woli. Ponadto w takich sprawach ze stosunku
pracy nauczyciel musi zachować materialnoprawny 14-dniowy termin zaskarżenia
wygaśnięcia stosunku pracy (art. 264 § 2 k.p. w związku z art. 91c KN). Tylko
skuteczne uchylenie się od skutków prawnych konkretnego wniosku o przeniesienie
nauczyciela w stan nieczynny, połączone z terminowym zaskarżeniem wygaśnięcia
nauczycielskiego stosunku pracy, umożliwia weryfikację zarzutów niezgodności z
prawem lub wadliwości zaskarżonego wygaśnięcia stosunku pracy, także ze
względu na niezgodność z prawem lub potencjalnie bezpodstawny czy
nieuzasadniony wybór konkretnego nauczyciela, który doprowadził do wygaśnięcia
14
stosunku pracy. W procesie wywołanym odwołaniem od dokonanego
wypowiedzenia nauczycielskiego stosunku pracy, które staje się bezskuteczne z
chwilą złożenia wniosku o przeniesienie w stan nieczynny (art. 20 ust. 5c KN),
bezpodstawne albo zbędne jest zatem orzekanie o prawnie ubezskutecznionym
wypowiedzeniu wskutek złożenia pisemnego wniosku o przeniesienie w stan
nieczynny, które to wypowiedzenie nie wywołało skutku rozwiązującego
nauczycielski stosunek pracy. Oznacza to, że wymagana jest zmiana powództwa o
przywrócenie do pracy w związku z bezskutecznym wypowiedzeniem stosunku
pracy, wywołanym złożeniem pisemnego wniosku o przeniesienie w stan
nieczynny, na inne roszczenie - o przywrócenie do pracy z tytułu niezgodnego z
prawem wygaśnięcia nauczycielskiego stosunku pracy, które zostaje oparte na
innych okolicznościach faktycznych oraz ma inną podstawę prawną (art. 56 § 1 w
związku z art. 67 k.p. i 264 § 2 k.p. w związku z art. 91c KN). Tego typu zmiana
powództwa jest dopuszczalna na podstawie art. 193 k.p.c., a działający bez
adwokata lub radcy prawnego pracownik może jej dokonać w sądzie właściwym
ustnie do protokołu (art. 466 k.p.c.), ale tylko w postępowaniu
pierwszoinstancyjnym (art. 383 k.p.c. a contrario). Wymaga to jednak skutecznego
uchylenia się od skutków prawnych wniosku o przeniesienie w stan nieczynny, a w
razie wygaśnięcia stosunku pracy zachowania 14-dniowego terminu do zaskarżenia
tego trybu ustania stosunku pracy (art. 264 § 2 k.p. w związku z art. 91c KN). Tylko
wtedy możliwe jest poddanie sądowej kontroli okoliczności i przyczyn wygaśnięcia
nauczycielskiego stosunku pracy. Skład orzekający w całości podtrzymał tę
wykładnię, a mając na względzie miarodajne ustalenie (art. 39813
§ 2 k.p.c.), że dla
skarżącej w okresie pozostawania w stanie nieczynnym nie powstała możliwość
ponownego zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy, przeto orzekł jak w
sentencji na podstawie art. 39814
k.p.c., a o kosztach zastępstwa procesowego
strony pozwanej w zgodzie z art. 98 k.p.c.
kc
15
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 5 listopada 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Maciej Pacuda (przewodniczący)
SSN Dawid Miąsik
SSN Zbigniew Myszka (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa Doroty Ż.
przeciwko Zespołowi Szkół Ekonomicznych […]o przywrócenie do pracy,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 5 listopada 2015 r.,
skargi kasacyjnej powódki od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w L.
z dnia 25 września 2014 r.,
oddala skargę kasacyjną.
UZASADNIENIE
Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w L. wyrokiem z
dnia 25 września 2014 r., po rozpoznaniu apelacji powódki D. Ż. w sprawie z jej
powództwa przeciwko Zespołowi Szkół Ekonomicznych i III Liceum
Ogólnokształcące […] o przywrócenie do pracy, oddalił apelację od wyroku Sądu
pierwszej instancji oddalającego powództwo, a także oraz zasądził od powódki na
2
rzecz pozwanego kwotę 120 zł tytułem zwrotu procesu za drugą instancję. W
sprawie tej ustalono, że powódka była nauczycielką wychowania fizycznego w
pozwanym Zespole Szkół. Legitymowała się statusem nauczyciela
dyplomowanego, a jej miesięczne wynagrodzenie obliczone jak ekwiwalent za urlop
wypoczynkowy wynosiło 3.784,76 zł. Obok powódki zajęcia z wychowania
fizycznego u pozwanego prowadzili też nauczyciele: M. P. - nauczyciel
dyplomowany, M. D. - nauczyciel dyplomowany, K. P. - nauczyciel mianowany, K.
S. - nauczyciel mianowany, B. A. - nauczyciel mianowany, O. M. - nauczyciel
mianowany oraz R.M. - nauczyciel dyplomowany. W związku ze zmniejszeniem
liczby oddziałów pozwany pracodawca w oparciu o obowiązujące w szkole kryteria
doboru nauczycieli do zwolnienia, przedstawione radzie pedagogicznej w kwietniu
2013 r., zastosował do wszystkich nauczycieli przedmiotu obowiązujące kryteria
punktowe, a poszczególni nauczyciele wychowania fizycznego otrzymali
następujące liczby punktów: A. B. - 77, S. K. - 94, P. K. - 63, D. M. - 58, P. M. - 127,
M. O. - 73, R. M. - 37, powódka - 47. W dniu 15 maja 2013 r. została podjęta
decyzja o wręczeniu powódce w oparciu o art. 20 ust. 1 pkt 2 Karty Nauczyciela
wypowiedzenia umowy o pracę, ale od 10 maja 2013 r. przebywała ona na
zwolnieniu lekarskim. Pismo zawiadamiające powódkę o wypowiedzeniu mowy o
prace zostało powódce przesłane pocztą w dniu 15 maja 2013 r., ze skutkiem
doręczenia dwukrotnie awizowanej przysyłki w dniach 16 maja i 24 maja tego roku.
Termin jej odbioru upłynął 31 maja 2013 r. W dniu 12 czerwca 2013 r. powódka
odebrała „fizycznie” przedmiotowe oświadczenie w siedzibie pozwanego. Następnie
w dniu 26 czerwca 2013 r. powódka złożyła podanie o przeniesienie jej w stan
nieczynny. W konsekwencji decyzją dyrektor pozwanej szkoły z 1 lipca 2013 r.
została przeniesiona w stan nieczynny na okres od dnia 1 września 2013 r. do dnia
28 lutego 2014 r. Wypowiedzenie umowy o pracę otrzymała również najniżej
oceniona nauczycielka M. R.
Sąd Rejonowy w C. wyrokiem z dnia 20 marca 2014 r. oddalił powództwo,
uznając, że przebywanie powódki na zwolnieniu lekarskim nie usprawiedliwiało
odmowy odbioru kierowanej do niej przez pracodawcę korespondencji na wskazany
przez nią adres. Powódka nie wykazała, aby nie mogła tego dokonać sama oraz że
nie było żadnej innej osoby upoważnionej do odbioru korespondencji. Powódka
3
przy dołożeniu należytej staranności miała realna możliwość zapoznania się z
treścią oświadczenia pracodawcy o wypowiedzeniu jej umowy o pracę. Ze względu
na nieodebranie przesyłki pomimo jej dwukrotnego awizowania należało przyjąć, że
oświadczenie o wypowiedzeniu umowy o pracę dotarło do niej w ostatnim dniu
upływu terminu do odbioru przesyłki - 31 maja 2013 r. (art. 139 § 1 k.p.c.). W tym
stanie rzeczy powódka uchybiła terminowi z art. 264 k.p. do wniesienia odwołania
od wypowiedzenia umowy o pracę. Mając jednak na uwadze, że powódka, w
okresie trwającego wypowiedzenia, zgodnie art. 20 ust. 5c Karty Nauczyciela,
wystąpiła z wnioskiem o przeniesienie jej w stan nieczynny i pozostawała w stanie
nieczynnym do dnia 28 lutego 2014 roku., Sąd ten uznał, że powódka, której
wypowiedziano stosunek pracy w trybie art. 20 Karty Nauczyciela, a następnie
została ona przeniesiona w stan nieczynny mogłaby dochodzić przywrócenia do
pracy na poprzednich warunkach pracy i płacy tylko wtedy, gdyby w terminie 7 dni
od doręczenia wypowiedzenia złożyła odwołanie. Tymczasem powódka uchybiła
temu terminowi, przeto Sąd Rejonowy nie badał przyczyn wyboru powódki do
zwolnienia pracy, a jej wniosek dowodowy o przeprowadzenie dowodu z zeznań
świadka na okoliczność dokonanych konsultacji związkowych zgłoszony przez
pełnomocnika pozwanego na rozprawie w dniu 20 marca 2014 r. oddalił na
podstawie art. 227 k.p.c. Następnie odwołując się do wyroku Sądu Najwyższego z
dnia 12 grudnia 2011 r. (I PK 33/11) wskazał, że roszczenie nauczyciela o
przywrócenie do pracy w związku z wypowiedzeniem dokonanym na podstawie ar.
20 ust. 1 pkt 2 Karty Nauczyciela nie jest roszczeniem alternatywnym (art. 4771
k.p.c.) w stosunku do roszczenia o przywrócenie związanego z wygaśnięciem
stosunku pracy na skutek upływu sześciomiesięcznego okresu pozostawania w
stanie nieczynnym (art. 20 ust. 5c Karty Nauczyciela). Oznaczało to brak podstaw
prawnych do przywrócenia powódki do pracy „w oparciu o uznanie wypowiedzenia
za nieuzasadnione skoro przedmiotowe wypowiedzenie stało się, zgodnie z art. 20
ust. 5c Karty nauczyciela bezskuteczne”. Sąd ten, mając jednakże na uwadze, że
powódka ostatecznie domagała się przywrócenia do pracy na podstawie art. 56 § 1
k.p. w związku z art. 67 k.p. i w związku z art. 91c Karty Nauczyciela na
poprzednich warunkach pracy i zgodnie z kwalifikacjami w związku z wygaśnięciem
stosunku pracy z powodu niewykonania przez dyrektora obowiązku ustanowionego
4
w art. 20 ust. 7 Karty Nauczyciela, wskazał, że na jego podstawie dyrektor szkoły
ma obowiązek przywrócenia do pracy w pierwszej kolejności nauczyciela
pozostającego w stanie nieczynnym w razie powstania możliwości podjęcia przez
nauczyciela pracy w pełnym wymiarze zajęć na czas nieokreślony lub na okres, na
który została zawarta umowa, w tej samej szkole, na tym samym lub innym
stanowisku, pod warunkiem posiadania przez nauczyciela wymaganych kwalifikacji.
Tymczasem powódka przyznała, iż nie ma kwalifikacji do nauczania innych
przedmiotów. Ponadto z arkusza organizacyjnego i zeznań dyrektor pozwanego E.
C. wynikało, że nauczyciele wychowania fizycznego nie mają godzin nadliczbowych
w takiej liczbie, która uzasadniałaby ponowne zatrudnienie powódki, a zatem nie
powstały możliwości jej przywrócenia do pracy.
Sąd Okręgowy oddalił apelację powódki przyjmując, że Sąd pierwszej
instancji prawidłowo ustalił stan faktyczny sprawy i rozpoznał istotę sprawy.
Dyrektor pozwanego przewidywała zmniejszenie do 6 z 10 oddziałów (ostatecznie
powstało 7) i jednocześnie ustaliła w arkuszu organizacyjnym, że pozostali
nauczyciele wychowania fizycznego prowadzić będą zajęcia w następującym
rozmiarze: A. B. - 19,82; S. K. - 19,58; P. K. - 19,89; D. M. - 19,66; P. M. - 20,05, M.
0. - 20,29 godzin” W konsekwencji łącznie ponadnormatywny wymiar czasu pracy
dla wyżej wymienionych nauczycieli wynosił 11,29 godziny (arkusz organizacyjny k.
15). Nawet przy utworzeniu dodatkowego, siódmego oddziału, każdemu z
nauczycieli wychowania fizycznego przydzielono mniejszą ilość godzin nauczania
wychowania fizycznego i w planie organizacyjnym sporządzonym na dzień 29
sierpnia 2013 r., po dokonaniu rzeczywistego podziału na grupy lekcyjne
wychowania fizycznego z uwzględnieniem płci uczniów, zmniejszeniu uległa liczba
godzin nauczania: dla A. B. do 19,58; S. K. do 19,26; P. K. do 19,26; D. M. do
19,50; P. M. do 19,26 i M. O. do 19,58, co łącznie dawałoby 8,44 godzin
nadliczbowych (arkusz organizacyjny k. 51, zeznania E. C. k. 197-198). Wskazana
zatem ilość godzin wynikająca ze zmian organizacyjnych oczywiście oznaczała
niemożność ponownego zatrudnienia powódki w pełnym wymiarze godzin.
Odnosząc się do twierdzeń apelującego, że powódce można było przydzielić
godziny z przedmiotu wychowania do życia w rodzinie podnieść należy, że są to
zajęcia dodatkowe, których przydzielenie zależne jest od zgody rodziców i dopiero
5
po utworzeniu klas i złożeniu przez rodziców oświadczeń możliwe jest przydzielenie
tych godzin nauczania określonemu nauczycielowi. Stan ten jednak na dzień
przeniesienia powódki w stan nieczynny nie istniał, a w arkuszu organizacyjnym na
dzień 29 sierpnia 2013 r. godzin takich nie przewidziano. Ponadto przewidywano
6,87 godzin takiego nauczania, co przy ich zsumowaniu z nadgodzinami
wychowania fizycznego dawałoby 15,31 godzin, a zatem poniżej pełnego pensum
w wymiarze 18 godzin. Dlatego nie było możliwości zatrudnienia powódki w pełnym
wymiarze na 1 września 2013 r. ani w okresie kolejnych 6 miesięcy pozostawania
powódki w stanie nieczynnym, dla której nie było całego etatu.
Odnosząc się do apelacyjnego zarzutu naruszenia art. 265 § 1 k.p. Sąd
drugiej instancji wskazał, że jeżeli pracownik nie dokonał bez swojej winy w
terminie czynności, o których mowa w art. 97 § 21
k.p. i w art. 264 k.p., sąd pracy
na jego wniosek postanowi przywrócenie uchybionego terminu. W pozwie nadanym
pocztą w 18 czerwca 2013 r. powódka wniosła o uznanie za bezskuteczne
wypowiedzenia umowy o pracę, ale 26 czerwca 2013 r. złożyła wniosek o
przeniesienie w stan nieczynny. Na rozprawie w dniu 9 stycznia 2014 r. powódka
oświadczyła, że swoje roszczenie wywodzi z treści art. 20 ust. 7 Karty Nauczyciela,
kwestionując zasadność przeniesienia jej w stan nieczynny. W takich
okolicznościach sprawy wykluczone było przywracania uchybionego terminu do
odwołania od wypowiedzenia umowy o pracę, ponieważ powódka składając 26
czerwca 2013 r. wniosek o przeniesienie w stan nieczynny ‘dokonała wyboru swego
statusu w procesie o przywrócenie do pracy, tym samym zrezygnowała z
możliwości kwestionowania dokonanego wypowiedzenia, a co z tym idzie również
terminu, od którego należy wnieść odwołanie o wypowiedzenia. Wypowiedzenie
pracy wysłane powódce należało traktować jako niebyłe, ponieważ nadal
pozostawała w stosunku pracy (wybranym stanie nieczynnym), który wygasł z mocy
ustawy na skutek upływu sześciomiesięcznego okresu pozostawania w stanie
nieczynnym. Skoro według miarodajnych ustaleń w okresie pozostawania w stanie
nieczynnym nie powstała możliwość jej ponownego zatrudnienia w pełnym
wymiarze czasu pracy, przeto bezpodstawne bezzasadne okazało się także jej
roszczenie o przywrócenie do pracy w związku z przeniesieniem w stan nieczynny.
W konsekwencji Sąd drugiej instancji za bezprzedmiotowy uznał zarzut rażącego
6
naruszenia art. 316 i art. 233 § 1 k.p.c. w związku z art. 227 k.p.c. i 328 § 2 k.p.c. w
kontekście sprzeczności poczynionych ustaleń faktycznych i błędnego uznania, że
powódka nie złożyła odwołania od wypowiedzenia umowy o pracę w ustawowym
terminie (art. 264 § 1 k.p.).
W skardze kasacyjnej powódka zarzuciła naruszenie przepisów prawa
materialnego: - art. 20 ust. 5c Karty Nauczyciela w związku z art. 20 ust. 1 pkt 2
Karty Nauczyciela przez błędną wykładnię i uznanie, że z chwilą złożenia wniosku
przez nauczyciela o przeniesienie w stan nieczynny traci on możliwość
kwestionowania zasadności wyboru go do zwolnienia, oraz tego, że w szkole zaszły
zmiany organizacyjne uzasadniające zwolnienie powódki z pracy; - art. 20 ust. 7
Karty Nauczyciela przez błędne uznanie, że nie ma podstaw do przywrócenia
powódki na poprzednich warunkach pracy i płacy, gdy w szkole zaistniały podstawy
do przywrócenia do pracy, „bowiem utworzono o jeden więcej oddział niż
planowano i przydzielono innym nauczycielom godziny ponadwymiarowe”. Dlatego
w ocenie skarżącej w sprawie występują wymagające wyjaśnienia istotne
zagadnienia prawne: „- czy warunkiem zastosowania art 20 ust. 5c w związku z art.
20 ust. 1 pkt 2 Karty Nauczyciela jest wystąpienie rzeczywistych zmian
organizacyjnych, które mają bezpośredni związek z decyzją o rozwiązaniu umowy o
pracę z nauczycielem, czy też samo zajście zmian organizacyjnych już daje
podstawy do zastosowania tej normy; - czy sąd ma obowiązek badać zasadność
zmian organizacyjnych zachodzących w szkole o ile one mają jedynie charakter
pozorny i służą jedynie uzasadnieniu wykazaniu braku podstaw do przywrócenia do
pracy w związku z zajściem okoliczności, o których stanowi art. 20 ust. 7 Karty
Nauczyciela”.
Ponadto, zdaniem skarżącej, w sprawie występuje potrzeba wykładni
budzącego poważne wątpliwości art. 20 ust. 5c w związku z art. 20 ust. 1 pkt 2
Karty Nauczyciela, wymagającego wyjaśnienia, „czy wybór przez nauczyciela stanu
nieczynnego pozbawia go prawa kwestionowania zasadności wyboru go do
zwolnienia, jeżeli de facto wypowiedzenie umowy o pracę oznacza dokonania przez
pracodawcę wyboru nauczyciela do stanu nieczynnego”. Powódka zarzuciła
również naruszenie prawa procesowego: art. 328 § 2 w związku z art. 316 § 1, art.
382 i art. 391 § 1 k.p.c. poprzez nieodniesienie się w uzasadnieniu wyroku do
7
zarzutów powódki zgłaszanych w toku postępowania, których pominięcie
skutkowało nierozpoznaniem istoty sprawy w rozumieniu art. 386 § 4 k.p.c. Dotyczy
to także „zaniechania zbadania doboru nauczyciela do zwolnienia w związku z
naruszeniem przez dyrektora przesłanek do przeniesienia go w stan nieczynny”. W
konsekwencji skarżąca wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości oraz o
przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna została rozpoznana na posiedzeniu niejawnym, ponieważ
sformułowane w niej zagadnienia prawne rozmijały się z miarodajnymi ustaleniami
faktycznymi zaskarżonego wyroku (art. 39813
§ 2 k.p.c.), z których wynikało, że
zmiany organizacyjne wymuszające zwolnienie dwóch najniżej ocenionych,
stosownie do przyjętych kryteriów doboru do zwolnienia z pracy, nauczycielek
wychowania fizycznego były rzeczywiste albo sformułowane problemy prawne
zostały już wyjaśnione w judykaturze Sądu Najwyższego, bądź były pozbawione
istotnego waloru prawnego.
W podstawowej kwestii wątpliwości skarżącej Sąd Najwyższy uznał, że
skoro pisemny wniosek o przeniesienie w stan nieczynny składa nauczyciel (art. 20
ust. 5c Karty Nauczyciela), przeto nie ma podstaw prawnych ani uzasadnienia do
dokonywania sądowej weryfikacji kryteriów wyboru przez nauczyciela tej instytucji
prawnej, których nie dokonała pozwana szkoła. Oznacza to, że w razie złożenia
przez nauczyciela wniosku o przeniesienia w stan nieczynny dyrektor szkoły nie
narusza przesłanek ani kryteriów wcześniejszego wyboru nauczyciela do
wypowiedzenia mu nauczycielskiego stosunku pracy, które stało się bezskuteczne
z mocy dyspozycji wymienionego przepisu prawa.
Natomiast inne kontrowersje powołane w skardze kasacyjnej dotyczące
potencjalnej konwersji zgłaszanych roszczeń o przywrócenie do pracy z różnych
podstaw prawnych zostały szczegółowe wyjaśnione w uchwale z dnia 18 września
2014 r., III PZP 3/14 (OSNP 2015 nr 2, poz. 18), w której Sąd Najwyższy uznał, że:
roszczenie o przywrócenie do pracy za niezgodne z prawem lub nieuzasadnione
wypowiedzenie nauczycielskiego stosunku pracy (art. 20 ust. 1 pkt 2 KN) w związku
8
z art. 45 k.p. i art. 91c tej Karty nie przekształca się bez zmiany powództwa (art.
193 k.p.c.) w roszczenie o przywrócenie do pracy z tytułu niezgodnego z prawem
wygaśnięcia nauczycielskiego stosunku pracy (art. 56 § 1 w związku z art. 67 k.p. w
związku z art. 91c Karty Nauczyciela). Natomiast okoliczności i przyczyny
niezgodnego z prawem lub nieuzasadnionego wypowiedzenia nauczycielskiego
stosunku pracy, które stało się bezskuteczne wskutek złożenia pisemnego wniosku
o przeniesienie nauczyciela w stan nieczynny (art. 20 ust. 5c Karty Nauczyciela),
mogą być poddane sądowej kontroli jako okoliczności lub przyczyny niezgodnego z
prawem wygaśnięcia nauczycielskiego stosunku pracy tylko w razie skutecznego
uchylenia się od skutków prawnych wniosku o przeniesienie w stan nieczynny i
terminowego zaskarżenia wygaśnięcia stosunku pracy (art. 56 § 1 w związku z art.
67 i art. 264 § 2 k.p. oraz w związku z art. 91c Karty Nauczyciela).
Dokonując takiej wykładni Sąd Najwyższy argumentował, jak następuje.
Zgodnie z art. 20 ust. 1 pkt 2 Karty Nauczyciela, dyrektor szkoły w razie częściowej
likwidacji szkoły albo w razie zmian organizacyjnych powodujących zmniejszenie
liczby oddziałów w szkole lub zmian planu nauczania uniemożliwiających dalsze
zatrudnienie nauczyciela w pełnym wymiarze zajęć rozwiązuje z nim stosunek
pracy lub, na wniosek nauczyciela, przenosi go w stan nieczynny. Rozwiązanie
nauczycielskiego stosunku pracy następuje z końcem roku szkolnego po uprzednim
trzymiesięcznym wypowiedzeniu (art. 20 ust. 3), które wszakże jest (staje się)
bezskuteczne w przypadku złożenia przez nauczyciela, w terminie 30 dni od dnia
doręczenia wypowiedzenia pisemnego wniosku o przeniesienie w stan nieczynny.
W okresie 30 dni od wypowiedzenia zwalniany nauczyciel może i powinien
rozeznać stan faktyczny i prawny sprawy oraz skutki prawne własnych zachowań i
zdecydować, czy wybiera alternatywę w postaci złożenia pisemnego wniosku o
przeniesienie w stan nieczynny, co jednak prowadzi do bezskuteczności z mocy
prawa wcześniejszego wypowiedzenia stosunku pracy, a następnie do jego
wygaśnięcia z upływem sześciomiesięcznego okresu pozostawania w stanie
nieczynnym (art. 20 ust. 5c KN), czy zaskarża decyzję o nieuzasadnionym lub
niezgodnym z prawem wypowiedzeniu nauczycielskiego stosunku pracy, którego
nie ubezskutecznił pisemnym wnioskiem o przeniesienie w stan nieczynny. Od
nauczycieli, którzy zaliczają się do pracowników wykształconych, którzy powinni
9
mieć lub uzyskać rozeznanie w zakresie przysługujących im uprawnień i skutków
prawnych dokonywanych czynności prawnych, należy wymagać świadomego
podejmowania decyzji w razie uzyskania informacji o możliwości złożenia wniosku
o przeniesienie w stan nieczynny i jego skutkach prawnych, jeżeli na ich
przemyślaną ocenę mają 30 dni od dnia doręczenia wypowiedzenia stosunku pracy
z przyczyn określonych w art. 20 ust. 1 pkt 2 KN. W konsekwencji i co do zasady
kontrowersyjne jest powoływanie się na wadę oświadczenia woli („błędu”)
zawartego we wniosku ze względu „na brak wiedzy na temat wszystkich skutków
złożenia pisemnego wniosku o przeniesienie w stan nieczynny”, które
ubezskutecznia wcześniej dokonane wypowiedzenie, przeto nie rozwiązuje
stosunku pracy z upływem okresu bezskutecznego wypowiedzenia. Równie
wątpliwe bywa zatem instrumentalne nadużywanie jedynie „korzyści” stanu
nieczynnego wyłącznie dla celów procesowych związanych z uzyskaniem
orzeczenia o kontestowanym wypowiedzeniu stosunku pracy, które z mocy prawa
jest kwalifikowane jako bezskuteczne wskutek złożenia wniosku o przeniesienie w
stan nieczynny (art. 20 ust. 5c KN).
Zwalniany nauczyciel może na drodze sądowej kwestionować albo
wypowiedzenie nauczycielskiego stosunku pracy, co wymaga złożenia odwołania
do sądu pracy w terminie 7 dni od dokonanego wypowiedzenia (art. 264 § 1 k.p. w
związku z art. 91c KN), albo podważać wygaśnięcie tego stosunku pracy w terminie
14 dni od tego sposobu ustania (wygaśnięcia) stosunku pracy, licząc od upływu
sześciomiesięcznego okresu pozostawania w stanie nieczynnym (art. 264 § 2 k.p.
w związku z art. 91c KN; por. też wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 kwietnia
2000 r., I PKN 607/99, OSNAPiUS 2001 nr 19, poz. 581). Terminy sądowego
zaskarżania decyzji o wypowiedzeniu nauczycielskiego stosunku pracy ze skutkiem
na koniec roku szkolnego albo o jego wygaśnięciu z upływem sześciomiesięcznego
okresu pozostawania w stanie nieczynnym nie przypadają w tym samym czasie
(momencie), a zatem już z tej przyczyny roszczenia kontestujące dokonane
wypowiedzenie nauczycielskiego stosunku pracy nie mają natury alternatywnej
wobec roszczeń podważających wygaśnięcie w późniejszym terminie tego
stosunku pracy. Ponadto w judykaturze wskazuje się na inne okoliczności faktyczne
tych niealternatywnych roszczeń, które w przypadku sądowego zaskarżenia
10
wypowiedzenia muszą odnosić się do przyczyn i okoliczności tego sposobu
rozwiązania nauczycielskiego stosunku pracy za wypowiedzeniem ze skutkiem na
koniec danego roku szkolnego. Natomiast w razie przeniesienia w stan nieczynny
kwestionowane mogą być przyczyny i okoliczności wygaśnięcia stosunku pracy z
upływem sześciomiesięcznego okresu pozostawania w takim stanie. Różnią się
także podstawy prawne dochodzenia wymienionych roszczeń. I tak podstawę
prawną roszczeń związanych z wypowiedzeniem nauczycielskiego stosunku pracy
(o orzeczenie bezskuteczności dokonanego wypowiedzenia lub o przywrócenie do
pracy) stanowi art. 45 k.p. w związku z art. 91c KN. Natomiast roszczenie o
przywrócenie do pracy na poprzednich warunkach albo o odszkodowanie (niekiedy
o dopuszczenie do pracy lub przywrócenie dotychczasowych warunków pracy, jeśli
nauczycielski stosunek pracy jeszcze trwa) w razie niezgodnego z prawem
wygaśnięcia nauczycielskiego stosunku pracy wnosi się na podstawie art. 56 § 1
k.p. w związku z art. 67 k.p. i w związku z art. 91c KN (por. wyroki Sądu
Najwyższego: z: 17 kwietnia 1997 r., I PKN 110/97, OSNAPiUS 1998 nr 7, poz. 205
i z 20 czerwca 2001 r., I PKN 476/00, OSNP 2003 nr 10, poz. 240). Takie
okoliczności wykluczają alternatywną naturę prawną roszczeń przysługujących w
razie wypowiedzenia nauczycielskiego stosunku pracy w stosunku do roszczeń
związanych z jego wygaśnięciem z upływem sześciomiesięcznego okresu
pozostawania nauczyciela na jego wniosek w stanie nieczynnym (por. wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 12 grudnia 2011 r., I PK 33/11, OSNP 2012 nr 21-22, poz.
261).
Roszczenie wywodzone z niezgodnego z prawem lub nieuzasadnionego
wypowiedzenia nauczycielskiego stosunku pracy nie zbiega się w czasie z
roszczeniem z tytułu innego sposobu ustania (wygaśnięcia) tego stosunku pracy,
które nie stanowi „kontynuacji” roszczenia związanego z wypowiedzeniem
nauczycielskiego stosunku pracy ani nie może być postrzegane jako czasowo-
przyczynowa „konwersja” roszczeń z tytułu wypowiedzenia nauczycielskiego
stosunku pracy. Nauczyciel, któremu wypowiedziano nauczycielski stosunek pracy
ma 30 dni na złożenie świadomego, a zatem także przemyślanego nie tylko pod
względem wyłącznie korzyści, ale także skutków prawnych pisemnego wniosku o
przeniesienie w stan nieczynny. Złożenie takiego wniosku obliguje dyrektora szkoły
11
do przeniesienia nauczyciela w stan nieczynny i sprawia, że bezskuteczne staje się
wcześniej dokonane wypowiedzenie, a nauczycielski stosunek pracy trwa
nadal po okresie ubezskutecznionego wypowiedzenia, które nie rozwiązuje
wypowiedzianego stosunku pracy aż do jego wygaśnięcia z upływem
sześciomiesięcznego okresu pozostawania w stanie nieczynnym.
W konsekwencji bezpodstawne lub zbędne staje się orzekanie w
przedmiocie wniesionego odwołania od dokonanego wypowiedzenia, które stało się
bezskuteczne z mocy art. 20 ust. 5c KN. Sąd pracy nie może orzec o
bezskuteczności wypowiedzenia, które stało się bezskuteczne wskutek
przeniesienia nauczyciela na jego pisemny wniosek w stan nieczynny, ani o
przywróceniu do pracy w stosunku pracy, którego bezskuteczne wypowiedzenie nie
rozwiązało wobec złożenia przez nauczyciela pisemnego wniosku o przeniesienie
w stan nieczynny. Prawna bezskuteczność dokonanego wypowiedzenia wywołuje
jego „upadłość” wskutek złożenia przez nauczyciela pisemnego wniosku o
przeniesienie w stan nieczynny, co wyklucza („unicestwia”) rozwiązanie
nauczycielskiego stosunku pracy za wypowiedzeniem z końcem danego roku
szkolnego. Wszystko to sprawia, że bezpodstawne bądź zbędne staje się orzekanie
o bezskuteczności wypowiedzenia unicestwionego wnioskiem o przeniesienie w
stan nieczynny lub o przywróceniu do pracy z upływem bezskutecznego z mocy
prawa wypowiedzenia, które nie doprowadziło do skutku rozwiązującego stosunek
pracy z końcem danego roku szkolnego.
Odmienna wykładnia zawarta w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 2 grudnia
2004 r., III PK 54/04 (OSNP 2005 nr 13, poz. 192), bezrefleksyjnie powtórzona w
wyroku z dnia 14 stycznia 2009 r., III PK 52/08 (OSNP 2010 nr 13-14, poz. 164),
odnosiła się do stanu prawnego, w którym sąd pracy miał obowiązek orzekania o
roszczeniach wynikających z faktów przytoczonych przez pracownika także
wówczas, gdy roszczenie nie było objęte jego żądaniem (art. 477 § 1 k.p.c.).
Ponadto w dacie wyrażenia po raz pierwszy tego poglądu nie obowiązywał art. 20
ust. 5c KN o bezskuteczności z mocy prawa dokonanego wypowiedzenia,
wywołanej złożeniem pisemnego wniosku o przeniesienie nauczyciela w stan
nieczynny. Po nowelizacji art. 4771
k.p.c., także w sprawach ze stosunku pracy
wykluczone jest orzekanie ponad żądanie. Nadal dopuszczalne jest wyłącznie
12
uwzględnienie z urzędu potencjalnych roszczeń alternatywnych, którymi nie są
roszczenia o przywrócenie do pracy wynikające z innych okoliczności faktycznych i
podstaw prawnych, związanych z wypowiedzeniem nauczycielskiego stosunku
pracy, które staje się bezskuteczne w razie złożenia pisemnego wniosku o
przeniesienie w stan nieczynny (art. 20 ust. 5c KN), albo z wygaśnięciem tego
stosunku pracy z upływem sześciomiesięcznego okresu pozostawania w stanie
nieczynnym, zwłaszcza że roszczenie to jest zgłaszane w różnych terminach
materialnoprawnych zaskarżenia wypowiedzenia bądź wygaśnięcia stosunku pracy.
W razie podtrzymywania roszczeń z tytułu prawnie bezskutecznego
wypowiedzenia nauczycielskiego stosunku pracy sąd pracy powinien ustalić, czy
nauczyciel skutecznie uchylił się od skutków prawnych swojego wniosku o
przeniesienie go w stan nieczynny i świadomie zrezygnował z uprawnień
związanych z tą instytucją prawną. Tylko w takim przypadku może rozpoznać
„pierwotne” roszczenia o uznanie za niezgodne z prawem lub nieuzasadnione
wypowiedzenie nauczycielskiego stosunku pracy. Nauczyciel, który uchylił się od
skutków prawnych wniosku o przeniesienie w stan nieczynny, nie może dalej,
niejako „instrumentalnie” korzystać ze skutków prawnych, w tym z uprawnień
przypisanych do instytucji nauczycielskiego stanu nieczynnego, do osądzenia jego
roszczeń z tytułu niezgodnego z prawem lub nieuzasadnionego wypowiedzenia
nauczycielskiego stosunku pracy.
Natomiast, jeżeli nauczyciel nie uchyla się od skutków prawnych
oświadczenia woli zawartego w pisemnym wniosku o przeniesienie w stan
nieczynny, to sąd pracy nie powinien orzekać w przedmiocie już bezskutecznego z
mocy samego prawa wypowiedzenia ani o przywróceniu do pracy w ramach
wypowiedzianego stosunku pracy, którego bezskuteczne wypowiedzenie nie
rozwiązało. Zgodnie z art. 20 ust. 5c Karty Nauczyciela, wypowiedzenie stosunku
pracy jest bezskuteczne w przypadku złożenia przez nauczyciela, w terminie 30 dni
od dnia doręczenia wypowiedzenia stosunku pracy z przyczyn określonych w art.
20 ust. 2, pisemnego wniosku o przeniesienie w stan nieczynny. Wymieniona
bezskuteczność wcześniej dokonanego wypowiedzenia nauczycielskiego stosunku
sprawia, że bezpodstawne staje się odwołanie od bezskutecznego wypowiedzenia,
które „upada” w rozumieniu art. 20 ust. 5c Karty Nauczyciela, a nauczyciel nie
13
może dochodzić przywrócenia do pracy w ramach stosunku pracy, którego
dokonane, ale bezskuteczne z mocy prawa wypowiedzenie, nie rozwiązało.
Przeniesienie z mocy prawa w stan nieczynny nie jest wypowiedzeniem
zmieniającym nauczycielski stosunek pracy, który po ubezskutecznieniu wcześniej
dokonanego wypowiedzenia definitywnego zostaje przedłużony o okres sześciu
miesięcy pozostawania w tym stanie, ze skutkiem wygaśnięcia stosunku pracy z
upływem tego okresu. Dyskwalifikuje to stanowisko, że przeniesienie w stan
nieczynny, które prowadzi do bezskuteczności wypowiedzenia definitywnego
nauczycielskiego stosunku pracy, nie wyklucza wniesienia odwołania od
bezskutecznego z mocy prawa wypowiedzenia tego stosunku pracy.
Równocześnie prawna bezskuteczność wypowiedzenia, od którego
wniesiono odwołanie do sądu pracy, nie oznacza, że nauczyciel przeniesiony na
wniosek w stan nieczynny traci możliwość zaskarżenia przeniesienia go w stan
nieczynny lub wygaśnięcia stosunku pracy z upływem sześciomiesięcznego okresu
pozostawania w takim stanie. Nie ma przeszkód prawnych, aby nauczyciel uchylił
się od skutków własnego oświadczenia woli zawartego we wniosku o przeniesienie
w stan nieczynny, jeżeli złożył pracodawcy taki wniosek pod wpływem wad
prawnych tego oświadczenia woli wywołanych przez pracodawcę (art. 82-88 k.c. w
związku z art. 300 k.p.). Sądowe badanie skuteczności uchylenia się od
niezgodnego z prawem („wadliwego”) oświadczenia woli zawartego we wniosku o
przeniesienie w stan nieczynny jest wszakże uzależnione od zachowania prawem
określonej formy oraz ustawowo określonych terminów i warunków wymaganych do
skutecznego uchylenia się od skutków prawnych dotkniętego potencjalną ustawową
wadą prawną takiego oświadczenia woli. Ponadto w takich sprawach ze stosunku
pracy nauczyciel musi zachować materialnoprawny 14-dniowy termin zaskarżenia
wygaśnięcia stosunku pracy (art. 264 § 2 k.p. w związku z art. 91c KN). Tylko
skuteczne uchylenie się od skutków prawnych konkretnego wniosku o przeniesienie
nauczyciela w stan nieczynny, połączone z terminowym zaskarżeniem wygaśnięcia
nauczycielskiego stosunku pracy, umożliwia weryfikację zarzutów niezgodności z
prawem lub wadliwości zaskarżonego wygaśnięcia stosunku pracy, także ze
względu na niezgodność z prawem lub potencjalnie bezpodstawny czy
nieuzasadniony wybór konkretnego nauczyciela, który doprowadził do wygaśnięcia
14
stosunku pracy. W procesie wywołanym odwołaniem od dokonanego
wypowiedzenia nauczycielskiego stosunku pracy, które staje się bezskuteczne z
chwilą złożenia wniosku o przeniesienie w stan nieczynny (art. 20 ust. 5c KN),
bezpodstawne albo zbędne jest zatem orzekanie o prawnie ubezskutecznionym
wypowiedzeniu wskutek złożenia pisemnego wniosku o przeniesienie w stan
nieczynny, które to wypowiedzenie nie wywołało skutku rozwiązującego
nauczycielski stosunek pracy. Oznacza to, że wymagana jest zmiana powództwa o
przywrócenie do pracy w związku z bezskutecznym wypowiedzeniem stosunku
pracy, wywołanym złożeniem pisemnego wniosku o przeniesienie w stan
nieczynny, na inne roszczenie - o przywrócenie do pracy z tytułu niezgodnego z
prawem wygaśnięcia nauczycielskiego stosunku pracy, które zostaje oparte na
innych okolicznościach faktycznych oraz ma inną podstawę prawną (art. 56 § 1 w
związku z art. 67 k.p. i 264 § 2 k.p. w związku z art. 91c KN). Tego typu zmiana
powództwa jest dopuszczalna na podstawie art. 193 k.p.c., a działający bez
adwokata lub radcy prawnego pracownik może jej dokonać w sądzie właściwym
ustnie do protokołu (art. 466 k.p.c.), ale tylko w postępowaniu
pierwszoinstancyjnym (art. 383 k.p.c. a contrario). Wymaga to jednak skutecznego
uchylenia się od skutków prawnych wniosku o przeniesienie w stan nieczynny, a w
razie wygaśnięcia stosunku pracy zachowania 14-dniowego terminu do zaskarżenia
tego trybu ustania stosunku pracy (art. 264 § 2 k.p. w związku z art. 91c KN). Tylko
wtedy możliwe jest poddanie sądowej kontroli okoliczności i przyczyn wygaśnięcia
nauczycielskiego stosunku pracy. Skład orzekający w całości podtrzymał tę
wykładnię, a mając na względzie miarodajne ustalenie (art. 39813
§ 2 k.p.c.), że dla
skarżącej w okresie pozostawania w stanie nieczynnym nie powstała możliwość
ponownego zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy, przeto orzekł jak w
sentencji na podstawie art. 39814
k.p.c., a o kosztach zastępstwa procesowego
strony pozwanej w zgodzie z art. 98 k.p.c.
kc
15