Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CNP 23/15
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 9 grudnia 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Marian Kocon (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Anna Owczarek
SSN Katarzyna Tyczka-Rote
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 9 grudnia 2015 r.
skargi R. S. i B. S.
o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego wyroku
Sądu Okręgowego w K. z dnia 28 lutego 2013 r.
wydanego w sprawie z powództwa R. S., B. S.
E. M., J. D., W. N. i S. N.
przeciwko Gminie Miasto K.
o zobowiązanie do złożenia oświadczenia woli,
oddala skargę.
UZASADNIENIE
2
R. S. i B. S. wniosły skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem
prawomocnego wyroku Sądu Okręgowego w K. z dnia 28 lutego 2013 r.
zmieniającego wyrok Sądu Rejonowego w K. przez oddalenie ich żądania
skierowanego do pozwanej Gminy Miasta K. o złożenie oświadczenia woli o
oddaniu powódkom w użytkowanie wieczyste bliżej określonej działki gruntu oraz
przeniesieniu własności posadowionego na niej budynku. Zarzuciły, że Sąd
Okręgowy naruszył art. 207 ust. 1 i art. 208 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o
gospodarce nieruchomościami (jedn. tekst: Dz. U. 2015, poz. 1774 ze zm., dalej:
„u.g.n.”) na skutek ich błędnej wykładni.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem jest nadzwyczajnym środkiem
zaskarżenia i to szczególnego rodzaju, przysługuje bowiem od prawomocnego
orzeczenia sądu i jej celem nie jest uzyskanie jego uchylenia lub zmiany lecz
uzyskanie prejudykatu umożliwiającego realizację roszczeń odszkodowawczych za
szkody wyrządzone przez niezgodne z prawem wykonywanie władzy publicznej,
stosownie do art. 77 ust. 1 Konstytucji RP oraz art. 4171
§ 2 k.c. Sąd Najwyższy
wielokrotnie już wyjaśniał, w jaki sposób należy rozumieć pojęcie „orzeczenia
niezgodnego z prawem” na gruncie przepisów art. 4241
i nast. k.p.c. W wyroku
z 7 lipca 2006 r., I CNP 33/06, (OSNC 2007, Nr 2, poz. 35) Sąd Najwyższy wyjaśnił,
że stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia, to ustalenie
jego bezprawności, które nie może nastąpić bez sięgnięcia do istoty władzy
sądowniczej, tj. orzekania w warunkach niezawisłości, w sposób bezstronny,
zależny nie tylko od obowiązujących ustaw, ale także od „głosu sumienia” sędziego
oraz jego swobody w ocenie prawa i faktów stanowiących podłoże sporu. Swoboda
ocen sędziego wynika nie tylko z władzy sędziowskiej, ale także z prawa
pozytywnego, często posługującego się pojęciami niedookreślonymi i klauzulami
generalnymi albo dekretującego wolność decyzji sędziego. Treść orzeczenia zależy
również od rezultatów wykładni, które mogą być różne, w zależności od jej
przedmiotu, metod oraz podmiotu, który jej dokonuje. Z istoty wykładni wynika zaś
wielość interpretacji, a sam fakt wykładni z natury rzeczy nacechowany jest
subiektywizmem. Już z tych powodów uzasadnione jest, aby w odniesieniu do
działalności jurysdykcyjnej sądu sformułować autonomiczne pojęcie bezprawności.
3
Jeśli więc na gruncie odpowiedzialności cywilnej bezprawność oznacza generalnie
naruszenie normy właściwego zachowania się, wynikającego z ustawy lub z umowy
międzynarodowej, to w odniesieniu do odpowiedzialności za wydanie orzeczenia
sądowego pojęcie to korygowane jest specyfiką władzy sądowniczej oraz jej
ustrojem. Mając na uwadze zasadę niezawisłości oraz posługiwanie się przez sądy
procedurami, których osnowę stanowi system zaskarżania orzeczeń, należy przyjąć,
że orzeczenie niezgodne z prawem, to orzeczenie niewątpliwie sprzeczne
z zasadniczymi i nie podlegającymi różnej wykładni przepisami, z ogólnie
przyjętymi standardami rozstrzygnięć albo wydane w wyniku szczególnie rażąco
błędnej wykładni lub niewłaściwego zastosowania prawa, które jest oczywiste
i nie wymaga głębszej analizy prawniczej. Niezgodność z prawem rodząca
odpowiedzialność odszkodowawczą Skarbu Państwa musi zatem mieć charakter
kwalifikowany, elementarny i oczywisty, tylko bowiem w takim przypadku
orzeczeniu sądu można przypisać cechy bezprawności (por. wyrok Trybunału
Konstytucyjnego z dnia 27 września 2012 r. SK 4/11, OTK-A 2012/8/97
oraz orzeczenia Sądu Najwyższego: postanowienie z 21 marca 2006 r., V CNP
68/05 nie publ. i wyroki: z dnia 31 marca 2006 r., IV CNP 25/05, OSNC 2007, Nr 1,
poz. 17, z dnia 17 maja 2006 r., I CNP 14/06 nie publ., z dnia 7 lipca 2006 r., I CNP
33/06 OSNC 2007, Nr 2, poz. 35, z dnia 7 lutego 2007 r., III CNP 53/06 nie publ.,
z dnia 21 lutego 2007 r., I CNP 71/06 nie publ. i z dnia 20 września 2007 r., II CNP
87/07 nie publ., z dnia 2 października 2014 r., IV CNP 70/13, nie publ.).
Zgodnie z art. 207 ust. 1 u.g.n. osoby, które były posiadaczami
nieruchomości stanowiących własność Skarbu Państwa lub własność gminy w dniu
5 grudnia 1990 r. i pozostawały nimi nadal w dniu 1 stycznia 1998 r., mogą
żądać oddania nieruchomości w drodze umowy w użytkowanie wieczyste wraz
z przeniesieniem własności budynków, jeżeli zabudowały te nieruchomości
na podstawie pozwolenia na budowę z lokalizacją stałą. Nabycie własności
budynków wybudowanych ze środków własnych posiadaczy następuje nieodpłatnie.
W doktrynie i orzecznictwie przeważa pogląd, że przewidziane w tym przepisie
roszczenie o ustanowienie wieczystego użytkowania gruntu i przeniesienie
własności posadowionego na gruncie obiektu nie powstaje z mocy prawa,
lecz na podstawie żądania zgłoszonego przez uprawnioną osobę. Przykładowo
4
w wyroku z dnia 17 kwietnia 2008 r. sygn. akt I CSK 485/07 (nie publ.)
Sąd Najwyższy stwierdził, że tzw. uwłaszczenie posiadaczy nie następowało
z urzędu, lecz na wniosek, stanowiący podstawę wszczęcia postępowania
o ustanowienie użytkowania wieczystego lub powstania roszczenia
cywilnoprawnego. Także w wyroku z dnia 21 sierpnia 2008 r. sygn. akt IV CSK
124/08 (nie publ.) Sąd Najwyższy wskazał, że "uwłaszczenie" posiadacza na
podstawie art. 207 u.g.n. nie dokonuje się ex lege, lecz polega na przyznaniu mu
roszczenia o oddanie nieruchomości w użytkowanie wieczyste i przeniesienia
własności wzniesionego przezeń budynku. Na tle art. 207 ust. 1 u.g.n. odróżnić
zatem trzeba uprawnienie do wystąpienia z żądaniem przewidzianym w tym
przepisie od samego roszczenia wynikającego ze skorzystania z tego uprawnienia.
Inaczej mówiąc, do powstania roszczenia o ustanowienie wieczystego użytkowania
i o przeniesienie własności budynków niezbędne jest zgłoszenie żądania przez
osobę uprawnioną (por. też uzasadnienie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia
3 czerwca 2002 r., K 26/01 OTK-A 2002, nr 4, poz. 40).
W sprawie uprawnioną była J. G., która zmarła w dniu 7 października 2000 r.,
a z wnioskiem o uwłaszczenie wystąpiły skarżące, po jej śmierci, w dniu 18 grudnia
2000 r. W świetle powyższej wykładni art. 207 u.g.n., wbrew odmiennemu
stanowisku skarżących, niepodobna przyjąć, aby wyrok Sądu Okręgowego, oparty
na poglądzie, że w skład spadku nie wchodzi przewidziane w tym przepisie
szczególne uprawnienie do nabycia prawa użytkowania wieczystego gruntu i
własności budynków, był niezgodny z prawem w rozumieniu art. 4241
§ 1 k.p.c.
Z tych przyczyn Sąd Najwyższy orzekł, jak w wyroku (art. 42411
§ 1 k.p.c.).
eb
Kontakt: saos_malpka_saos_kropka_org_kropka_pl | Wersja SAOS: 0.9.13