I CSK 926/14
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:13-01-2016
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt I CSK 926/14
POSTANOWIENIE
Dnia 17 grudnia 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Agnieszka Piotrowska (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Mirosław Bączyk
SSN Dariusz Dończyk
w sprawie z powództwa A. H.
przeciwko Skarbowi Państwa - Prezesowi Instytutu […]
o ochronę dóbr osobistych,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 17 grudnia 2015 r.,
skargi kasacyjnej powoda od postanowienia Sądu Apelacyjnego
z dnia 21 lipca 2014 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie i postanowienie Sądu
Okręgowego w W. z dnia 18 marca 2014 r.
w sprawie […]
2
UZASADNIENIE
Zaskarżonym postanowieniem Sąd Apelacyjny oddalił zażalenie powoda A.
H. na postanowienie Sądu Okręgowego odrzucające jego pozew przeciwko
Instytutowi […] w W. o ochronę dóbr osobistych.
Sąd Apelacyjny zaaprobował ustalenia Sądu pierwszej instancji, z których
wynika, że prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego z dnia 31 maja 2011 roku
w sprawie […] zostało oddalone powództwo powoda przeciwko Instytutowi […] w
W., w którym A. H. domagał się złożenia oświadczenia przepraszającego go za to,
że okresie od dnia 26 listopada 2004 roku pozwany udostępnia w sposób
powszechny informacje bezpodstawnie stygmatyzujące powoda jako
funkcjonariusza lub tajnego współpracownika aparatu bezpieczeństwa PRL. W
sprawie tej powód wskazywał, jako źródło naruszenia jego dóbr osobistych, fakt
opublikowania w internecie tak zwanej listy […], na której figurowało nazwisko A. H.
przy sygnaturze akt ([…]) zawierającej oznaczenie 00 wskazujące, że był on tajnym
współpracownikiem służby bezpieczeństwa. Powództwo to zostało prawomocnie
oddalone, a w uzasadnieniu Sąd stwierdził, że pozwany nie odpowiada za fakt
rozpowszechnienie tej listy w internecie, albowiem uczynił to […]. Z uwagi na to, że
w aktualnie rozpoznawanej sprawie powód także dochodził ochrony swoich dóbr
osobistych, Sąd porównując treść żądania oraz rozstrzygnięcia w poprzedniej
sprawie, a także treść pozwu w niniejszej sprawie doszedł do wniosku, że zachodzi
identyczność stron, żądania oraz podstawy faktycznej i prawnej żądania powoda,
co oznacza istnienie ujemnej przesłanki procesowej w postaci powagi rzeczy
osądzonej uzasadniającej odrzucenie pozwu.
W skardze kasacyjnej powód zarzucił naruszenie przepisów postępowania
mające istotny wpływ na wynik sprawy, a mianowicie art. 366 w związku z art. 199
§ 1 pkt 2 k.p.c. Wniósł o uchylenie postanowienia Sądu Apelacyjnego oraz
poprzedzającego go postanowienia Sądu Okręgowego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
3
Stosownie do art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c. sąd ma obowiązek odrzucić pozew,
jeżeli o to samo roszczenie pomiędzy tymi samymi stronami sprawa jest w toku
albo została już prawomocnie osądzona. Zakres przedmiotowy i podmiotowy
powagi rzeczy osądzonej reguluje art. 366 k.p.c. przewidując, że wyrok
prawomocny ma powagę rzeczy osądzonej tylko, co do tego, co w związku
z podstawą sporu stanowiło przedmiot rozstrzygnięcia, a ponadto tylko między tymi
samymi stronami. Tożsamość stron obu procesów (spraw o sygnaturze […]
i aktualnej) nie budzi wątpliwości, przedmiotem sporu pozostają natomiast granice
przedmiotowe powagi rzeczy osądzonej, które dotyczą kwestii, czy w nowej
sprawie występuje tożsamy przedmiot rozstrzygnięcia wyznaczany treścią nowego
żądania powoda oraz taka sama podstawa faktyczna roszczenia. Należy przyznać
rację skarżącemu, że porównanie podstawy faktycznej żądania zgłoszonego
w poprzedniej sprawie stanowiącego przedmiot osądu w sprawie […] oraz treści i
podstawy faktycznej żądania aktualnie zgłoszonego, prowadzi do wniosku, że z
uwagi na różnice w zakresie i podstawie faktycznej aktualnie zgłoszonego żądania
nie zachodzi ujemna przesłanka procesowa w postaci powagi rzeczy osądzonej.
Aktualnie zgłoszone roszczenie jest szersze o tyle, że obejmuje dodatkowo trzy
nowe sygnatury, z którymi powód wiąże naruszenie jego dóbr osobistych ([…], […] i
[…]). Podstawa faktyczna aktualnie zgłoszonego żądania obejmuje ponadto nowe
okoliczności faktyczne, powstałe już po uprawomocnieniu się poprzedniego wyroku,
które nie były przedmiotem osądu w poprzedniej sprawie, a stanowią fakty,
składające się na podstawę roszczenia, z których powód wywodzi dla siebie skutki
prawne w objętej pozwem sferze, w zakresie której poszukuje ochrony prawnej.
Najistotniejszym nowym faktem składającym się na podstawę faktyczną roszczenia
jest prawomocny wyrok Sądu Okręgowego w W. z dnia 24 czerwca 2013 roku w
sprawie […]. Tożsamość przedmiotowa roszczenia objętego prawomocnym
orzeczeniem sądu oraz stanowiącego przedmiot nowego powództwa występuje
wtedy, gdy żądania są identyczne i jednocześnie jednakowa jest ich podstawa
faktyczna i prawna, przy czym przesłanki te muszą wystąpić łącznie (por. uchwała
Sądu Najwyższego z dnia 21 listopada 2013 roku, III CZP 67/13, OSNC 2014, nr 7-
8, poz. 73, postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 14 marca 2014 roku, III CSK
124/13, nie publ. i z dnia 11 lutego 2011 roku, I CSK 277/10, nie publ.).
4
Jeśli poprzednie powództwo zostało oddalone, a okoliczności, na które powołuje
się powód uzasadniając nowy pozew, uległy następczo zmianie, dopuszczalne jest
wytoczenie nowego powództwa o to samo żądanie; nie występuje tożsamość
roszczeń, skoro okoliczności faktyczne leżące u ich podstaw są różne
(por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 14 marca 2012 roku, II CSK 304/11,
nie publ. oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 czerwca 2006 roku, II CSK 34/06,
nie publ.).
W tym stanie rzeczy orzeczono jak w sentencji (art. 39815
§ 1 k.p.c.).
eb
POSTANOWIENIE
Dnia 17 grudnia 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Agnieszka Piotrowska (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Mirosław Bączyk
SSN Dariusz Dończyk
w sprawie z powództwa A. H.
przeciwko Skarbowi Państwa - Prezesowi Instytutu […]
o ochronę dóbr osobistych,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 17 grudnia 2015 r.,
skargi kasacyjnej powoda od postanowienia Sądu Apelacyjnego
z dnia 21 lipca 2014 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie i postanowienie Sądu
Okręgowego w W. z dnia 18 marca 2014 r.
w sprawie […]
2
UZASADNIENIE
Zaskarżonym postanowieniem Sąd Apelacyjny oddalił zażalenie powoda A.
H. na postanowienie Sądu Okręgowego odrzucające jego pozew przeciwko
Instytutowi […] w W. o ochronę dóbr osobistych.
Sąd Apelacyjny zaaprobował ustalenia Sądu pierwszej instancji, z których
wynika, że prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego z dnia 31 maja 2011 roku
w sprawie […] zostało oddalone powództwo powoda przeciwko Instytutowi […] w
W., w którym A. H. domagał się złożenia oświadczenia przepraszającego go za to,
że okresie od dnia 26 listopada 2004 roku pozwany udostępnia w sposób
powszechny informacje bezpodstawnie stygmatyzujące powoda jako
funkcjonariusza lub tajnego współpracownika aparatu bezpieczeństwa PRL. W
sprawie tej powód wskazywał, jako źródło naruszenia jego dóbr osobistych, fakt
opublikowania w internecie tak zwanej listy […], na której figurowało nazwisko A. H.
przy sygnaturze akt ([…]) zawierającej oznaczenie 00 wskazujące, że był on tajnym
współpracownikiem służby bezpieczeństwa. Powództwo to zostało prawomocnie
oddalone, a w uzasadnieniu Sąd stwierdził, że pozwany nie odpowiada za fakt
rozpowszechnienie tej listy w internecie, albowiem uczynił to […]. Z uwagi na to, że
w aktualnie rozpoznawanej sprawie powód także dochodził ochrony swoich dóbr
osobistych, Sąd porównując treść żądania oraz rozstrzygnięcia w poprzedniej
sprawie, a także treść pozwu w niniejszej sprawie doszedł do wniosku, że zachodzi
identyczność stron, żądania oraz podstawy faktycznej i prawnej żądania powoda,
co oznacza istnienie ujemnej przesłanki procesowej w postaci powagi rzeczy
osądzonej uzasadniającej odrzucenie pozwu.
W skardze kasacyjnej powód zarzucił naruszenie przepisów postępowania
mające istotny wpływ na wynik sprawy, a mianowicie art. 366 w związku z art. 199
§ 1 pkt 2 k.p.c. Wniósł o uchylenie postanowienia Sądu Apelacyjnego oraz
poprzedzającego go postanowienia Sądu Okręgowego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
3
Stosownie do art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c. sąd ma obowiązek odrzucić pozew,
jeżeli o to samo roszczenie pomiędzy tymi samymi stronami sprawa jest w toku
albo została już prawomocnie osądzona. Zakres przedmiotowy i podmiotowy
powagi rzeczy osądzonej reguluje art. 366 k.p.c. przewidując, że wyrok
prawomocny ma powagę rzeczy osądzonej tylko, co do tego, co w związku
z podstawą sporu stanowiło przedmiot rozstrzygnięcia, a ponadto tylko między tymi
samymi stronami. Tożsamość stron obu procesów (spraw o sygnaturze […]
i aktualnej) nie budzi wątpliwości, przedmiotem sporu pozostają natomiast granice
przedmiotowe powagi rzeczy osądzonej, które dotyczą kwestii, czy w nowej
sprawie występuje tożsamy przedmiot rozstrzygnięcia wyznaczany treścią nowego
żądania powoda oraz taka sama podstawa faktyczna roszczenia. Należy przyznać
rację skarżącemu, że porównanie podstawy faktycznej żądania zgłoszonego
w poprzedniej sprawie stanowiącego przedmiot osądu w sprawie […] oraz treści i
podstawy faktycznej żądania aktualnie zgłoszonego, prowadzi do wniosku, że z
uwagi na różnice w zakresie i podstawie faktycznej aktualnie zgłoszonego żądania
nie zachodzi ujemna przesłanka procesowa w postaci powagi rzeczy osądzonej.
Aktualnie zgłoszone roszczenie jest szersze o tyle, że obejmuje dodatkowo trzy
nowe sygnatury, z którymi powód wiąże naruszenie jego dóbr osobistych ([…], […] i
[…]). Podstawa faktyczna aktualnie zgłoszonego żądania obejmuje ponadto nowe
okoliczności faktyczne, powstałe już po uprawomocnieniu się poprzedniego wyroku,
które nie były przedmiotem osądu w poprzedniej sprawie, a stanowią fakty,
składające się na podstawę roszczenia, z których powód wywodzi dla siebie skutki
prawne w objętej pozwem sferze, w zakresie której poszukuje ochrony prawnej.
Najistotniejszym nowym faktem składającym się na podstawę faktyczną roszczenia
jest prawomocny wyrok Sądu Okręgowego w W. z dnia 24 czerwca 2013 roku w
sprawie […]. Tożsamość przedmiotowa roszczenia objętego prawomocnym
orzeczeniem sądu oraz stanowiącego przedmiot nowego powództwa występuje
wtedy, gdy żądania są identyczne i jednocześnie jednakowa jest ich podstawa
faktyczna i prawna, przy czym przesłanki te muszą wystąpić łącznie (por. uchwała
Sądu Najwyższego z dnia 21 listopada 2013 roku, III CZP 67/13, OSNC 2014, nr 7-
8, poz. 73, postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 14 marca 2014 roku, III CSK
124/13, nie publ. i z dnia 11 lutego 2011 roku, I CSK 277/10, nie publ.).
4
Jeśli poprzednie powództwo zostało oddalone, a okoliczności, na które powołuje
się powód uzasadniając nowy pozew, uległy następczo zmianie, dopuszczalne jest
wytoczenie nowego powództwa o to samo żądanie; nie występuje tożsamość
roszczeń, skoro okoliczności faktyczne leżące u ich podstaw są różne
(por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 14 marca 2012 roku, II CSK 304/11,
nie publ. oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 czerwca 2006 roku, II CSK 34/06,
nie publ.).
W tym stanie rzeczy orzeczono jak w sentencji (art. 39815
§ 1 k.p.c.).
eb