Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CZP 102/15
UCHWAŁA
Dnia 23 marca 2016 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Jacek Gudowski (przewodniczący)
SSN Karol Weitz (sprawozdawca)
SSA Janusz Kaspryszyn
Protokolant Katarzyna Bartczak
w sprawie z powództwa E. W.
przeciwko B. sp. z o.o. z siedzibą w T.
o zapłatę,
po rozstrzygnięciu w Izbie Cywilnej na posiedzeniu jawnym
w dniu 23 marca 2016 r.
zagadnienia prawnego
przedstawionego przez Sąd Okręgowy w W.
postanowieniem z dnia 16 listopada 2015 r.,
"1. Czy sporządzony na podstawie art. 157 § 1 kodeksu
postępowania cywilnego protokół utrwalający przebieg posiedzenia za
pomocą urządzenia rejestrującego obraz i dźwięk umożliwia sądowi
drugiej instancji kontrolę procesowo - instancyjną w rozumieniu art.
233 § 1 kodeksu postępowania cywilnego w zw. z art. 45 ust. 1 i art.
78 Konstytucji?
2. Czy transkrypcja protokołu utrwalonego za pomocą urządzenia
rejestrującego obraz i dźwięk sporządzona zgodnie z art. 158 § 4
kodeksu postępowania cywilnego ma charakter dokumentu
urzędowego i jest równoznaczna z tym protokołem i czy na jej
podstawie sąd drugiej instancji może dokonywać kontroli procesowo -
instancyjnej orzeczenia?
3. Czy § 12 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia
2 marca 2015 r. w sprawie zapisu dźwięku albo obrazu i dźwięku
z przebiegu posiedzenia jawnego w postępowaniu cywilnym,
w zakresie, w jakim umożliwia dokonywanie zmian zapisu za pomocą
urządzeń korygujących lub wzmacniających dźwięk nie narusza
domniemań prawdziwości i prawidłowości protokołu jako dokumentu
urzędowego?
2
4. Czy w przypadku, gdy protokół utrwalający przebieg
posiedzenia za pomocą urządzenia rejestrującego obraz i dźwięk jest
słabo słyszalny zachodzi konieczność powtórzenia postępowania
dowodowego czy odtworzenia akt?
5. Czy dla skutecznego kwestionowania w ramach zarzutu art. 233
§ 1 kodeksu postępowania cywilnego oceny zeznań świadków
skarżący w apelacji powinien odnieść się do konkretnych fragmentów
zapisu dźwiękowego?"
podjął uchwałę:
1. Transkrypcja protokołu sporządzonego za pomocą
urządzenia rejestrującego dźwięk albo obraz i dźwięk nie jest
dokumentem urzędowym i nie stanowi podstawy ustaleń
dotyczących przebiegu posiedzenia.
2. Jeżeli protokół sporządzony za pomocą urządzenia
rejestrującego dźwięk albo obraz i dźwięk nie pozwala w części
obejmującej czynność dowodową na ustalenie jej treści, sąd
powtarza w odpowiednim zakresie tę czynność (art. 241 k.p.c.).
3. Podnosząc w apelacji zarzut błędnej oceny dowodu
(art. 233 § 1 k.p.c.), skarżący nie musi wskazywać konkretnego
fragmentu zapisu dźwięku albo obrazu i dźwięku utrwalającego
przeprowadzenie tego dowodu.
4. Odmawia podjęcia uchwały w pozostałym zakresie.
3
UZASADNIENIE
Powódka E. W. pozwem z dnia 22 stycznia 2014 r. domagała się zasądzenia
od pozwanej B. Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w T. kwoty
4 527,02 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 16 stycznia 2014 r. Dochodzona
kwota stanowić miała wynagrodzenie należne powódce na podstawie umowy z dnia
1 lutego 2013 r., w świetle której powódka zobowiązana była udostępniać pozwanej
- za wynagrodzeniem - pracowników. Przebieg posiedzeń sądowych wyznaczonych
na rozprawę w pierwszej instancji był utrwalany za pomocą urządzenia
rejestrującego obraz i dźwięk oraz pisemnie. Sprawę rozpoznano w postępowaniu
uproszczonym. Sąd Rejonowy w W. wyrokiem z dnia 2 czerwca 2015 r. uwzględnił
powództwo, uznając roszczenie powódki za zasadne w całości, a podniesiony
przez pozwaną zarzut potrącenia z tytułu kar umownych oceniając jako bezzasadny.
Pozwana wniosła apelację od wyroku z dnia 2 czerwca 2015 r. Zaskarżyła
go w całości podnosząc zarzuty naruszenia art. 233 § 1 w zw. z art. 227 k.p.c.
i art. 6 k.c. przez pominięcie określonych w apelacji postanowień umowy z dnia
1 lutego 2013 r., zobowiązujących powódkę do gromadzenia i przechowywania
dokumentacji pracowniczej i do przedstawienia do zatwierdzenia raportu, ewidencji
czasu pracy przez pozwanego, a potem - dopiero po zatwierdzeniu raportu -
wystawienia faktury, co skutkowało dopuszczeniem dowodu z zeznań świadków
i uznaniem roszczenia powódki za udowodnione mimo niespełnienia umownych
wymagań odnoszących się do dokumentowania, a więc udowodnienia wysokości
roszczenia, i art. 233 § 1 k.p.c. przez naruszenie zasady swobodnej oceny
dowodów, polegające na dokonaniu wybiórczej oceny zgromadzonego w toku
postępowania materiału dowodowego z naruszeniem zasad logiki i doświadczenia
życiowego, skutkujące uznaniem za udowodnione okoliczności faktycznych
wskazywanych przez powódkę i nieuznaniem okoliczności wskazywanych przez
pozwanego z powołaniem się na postanowienia umowy łączącej strony.
Rozpoznając apelację od wyroku z dnia 2 czerwca 2015 r. Sąd Okręgowy
w W. powziął poważne wątpliwości prawne, którym dał wyraz występując
4
w postanowieniu z dnia 16 listopada 2015 r. z przedstawionym na wstępie
zagadnieniem prawnym.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Sąd odwoławczy może przedstawić Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia
zagadnienie prawne, jeżeli pozostaje ono w bezpośrednim związku z problemami
występującemu przy rozpoznawaniu środka odwoławczego, a jego rozwiązanie jest
potrzebne dla wydania orzeczenia w sprawie (por. postanowienia Sądu
Najwyższego z dnia 6 marca 1998 r., III CZP 73/97, niepubl, i z dnia 19 listopada
2008 r., III CZP 21/08, niepubl.). Niezbędne jest, aby wątpliwości Sądu
odwoławczego nawiązywały do sytuacji faktycznej i prawnej występującej
w rozpoznawanej sprawie (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia
25 czerwca 2008 r., III CZP 49/08, niepubl.). Analiza zagadnień teoretycznych,
oderwanych od okoliczności sprawy, nie należy do Sądu Najwyższego, lecz jest
domeną nauki. W sytuacji, w której pytanie ma charakter teoretyczny i abstrakcyjny
i nie jest związane z okolicznościami sprawy, odpowiedź na to pytanie nie jest
potrzebna do jej rozstrzygnięcia (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia
12 czerwca 2008 r., III CZP 42/08, niepubl., i z dnia 22 maja 2009 r., III CZP 23/09,
niepubl.).
Postanowienie Sądu Okręgowego z dnia 16 listopada 2015 r., w którym Sąd
ten przedstawił zagadnienia prawne do rozstrzygnięcia, w dużej mierze nie spełnia
tych wymagań. Uzasadnienie tego postanowienia w niewielkim stopniu nawiązuje
do okoliczności sprawy i praktycznie nie wyjaśnia, jaki jest związek - zdaniem Sądu
drugiej instancji – przedstawionych zagadnień prawnych z rozstrzygnięciem sprawy
przez ten Sąd. Przeważają w nim argumenty, które dają wyraz dezaprobacie składu
orzekającego względem obowiązującego stanu normatywnego odnoszącego
się do tzw. protokołu elektronicznego. Jakkolwiek argumenty te przynajmniej
w części nie są pozbawione podstaw, to jednak trzeba mieć na względzie fakt,
iż krytyczna ocena obowiązujących regulacji prawnych sama przez się nie
uzasadnia występowania do Sądu Najwyższego z pytaniem prawnym zgodnie
z art. 390 § 1 k.p.c.
5
Pierwsze z przedstawionych zagadnień prawnych nie dotyczy wykładni
art. 157 § 1 k.p.c., lecz zmierza do odpowiedzi na pytanie, czy instytucja protokołu
elektronicznego w ujęciu art. 157 § 1 k.p.c. – w kontekście jej wpływu na możliwość
dokonywania kontroli procesowo-instancyjnej orzeczenia przez sąd drugiej instancji
w ramach zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. - jest zgodna z prawem
do sądu (art. 45 ust. 1 Konstytucji) i prawem do zaskarżania orzeczeń wydanych
w pierwszej instancji (art. 78 Konstytucji). Ujęte w ten sposób pytanie powinno być
skierowane nie do Sądu Najwyższego, lecz do Trybunału Konstytucyjnego (art. 188
pkt 1 i art. 193 Konstytucji). Podział funkcji między Trybunał Konstytucyjny oraz Sąd
Najwyższy i sądy powszechne wyraża się w tym, że oceny zgodności z Konstytucją
norm prawnych dokonuje Trybunał. Nie dokonują jej - w zasadzie - ad casum Sąd
Najwyższy lub sądy powszechne (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 kwietnia
2004 r., I CK 291/03, OSNC 2005, nr 4, poz. 71; postanowienie Sądu Najwyższego
z dnia 18 września 2002 r., III CKN 326/01, niepubl; zob. jednak także wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 26 września 2000 r., III CKN 1089/00, OSNC 2001, nr 3, poz.
37). Założenie to obowiązuje dopóty, dopóki Trybunał Konstytucyjny jest władny –
w istniejącym otoczeniu normatywnym - realizować swoje funkcje ustrojowe.
Wobec faktu, że wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 9 marca 2016 r.,
w sprawie K 47/15 (dostępny na stronie: http://trybunal.gov.pl), dotyczący ustawy
z dnia 22 grudnia 2015 r. o zmianie ustawy o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U.
poz. 2217), obowiązuje (art. 190 ust. 1 Konstytucji), należy stwierdzić, że wskazany
warunek pozostaje spełniony. Uzasadnia to odmowę podjęcia uchwały przez Sąd
Najwyższy na pierwsze z pytań (por. mutatis mutandis postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 28 kwietnia 2010 r., III CZP 3/10, OSNC 2010, nr 11, poz. 155).
Związku z okolicznościami sprawy nie ma trzecie pytanie o to, czy § 12
Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 2 marca 2015 r. w sprawie zapisu
dźwięku albo obrazu i dźwięku z przebiegu posiedzenia jawnego w postępowaniu
cywilnym (Dz. U. z 2015 r., poz. 359; dalej jako „rozporządzenie z 2015 r.”)
w zakresie, w którym umożliwia zmiany zapisu za pomocą urządzeń korygujących
lub wzmacniających dźwięk, nie na narusza domniemania prawdziwości
i prawidłowości protokołu jako dokumentu urzędowego. Brak bowiem informacji co
do tego, aby § 12 rozporządzenia z 2015 r. został zastosowany w sprawie albo
6
Sąd drugiej instancji rozważał ewentualność jego zastosowania. Przedmiotowe
pytanie ma więc wyłącznie teoretyczny charakter, co uzasadnia odmowę podjęcia
uchwały w tym zakresie.
Pytanie drugie (o charakter transkrypcji sporządzonej na podstawie art. 158
§ 4 k.p.c.), pytanie czwarte (o skutki prawne niesłyszalności części protokołu, który
został sporządzony za pomocą urządzenia rejestrującego obraz i dźwięk) i pytanie
piąte (o to, czy skarżący, podnosząc w apelacji zarzut dokonania oceny dowodu
z naruszeniem art. 233 § 1 k.p.c. musi powołać konkretne fragmenty zapisu
dźwięku albo obrazu i dźwięku utrwalające przeprowadzenie tego dowodu) mają
związek z okolicznościami sprawy o tyle, że Sąd odwoławczy dysponuje
transkrypcją części protokołu i w sytuacji, w której niektóre fragmenty protokołu są
słabo słyszalne, rozważa – jak można zakładać – wykorzystanie tej transkrypcji dla
celów kontroli instancyjnej zaskarżonego wyroku.
Wprowadzony ustawą z dnia 29 kwietnia 2010 r. o zmianie ustawy - Kodeks
postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 108, poz. 684) i zmodyfikowany ustawą z dnia
29 sierpnia 2014 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz
ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. poz. 1296) oraz –
wchodzącą w życie 8 września 2016 r. – ustawą z dnia 10 lipca 2015 r. o zmianie
ustawy - Kodeks cywilny, ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych
innych ustaw (Dz. U. poz. 1311 ze zm.) sposób sporządzania protokołu polega na
tym, że przebieg posiedzenia sądowego zostaje utrwalony za pomocą urządzenia
rejestrującego dźwięk albo obraz i dźwięk oraz pisemnie, pod kierunkiem
przewodniczącego (art. 157 § 1 zd. 2 i art. 158 § 1 k.p.c.). Chodzi więc o protokół
w znaczeniu prawnym, składający się z dwóch immanentnych elementów, tj. zapisu
dźwięku albo obrazu i dźwięku (zwanego protokołem elektronicznym
i podpisywanego w sposób określony w art. 158 § 3 zd. 1 k.p.c.) oraz protokołu
pisemnego o skróconej treści (zwanego protokołem skróconym, zawierającego
elementy, które wskazane są w art. 158 § 1 k.p.c., i podpisywanego w sposób
określony w art. 158 § 3 zd. 2 k.p.c.). Alternatywą dla takiego sposobu
protokołowania jest – w razie spełnienia przesłanek określonych w przepisie art.
157 § 11
k.p.c. - pełny protokół pisemny (zawiera on elementy wskazane w art. 158
§ 2 k.p.c. i jest podpisywany w sposób określony w art. 158 § 3 zd. 2 k.p.c.).
7
Protokół skrócony (art. 158 § 1 k.p.c.), podpisany przez przewodniczącego
oraz protokolanta (art. 158 § 3 zd. 2 k.p.c.), jest, podobnie jak protokół pisemny
pełny (art. 158 § 2 k.p.c.), dokumentem urzędowym, korzystającym z domniemań,
które są właściwe takim dokumentom (por. art. 244 k.p.c.; zob. uchwałą Sądu
Najwyższego z dnia 3 grudnia 1971 r., III CZP 75/71, OSNCP 1972, nr 4, poz. 64).
Może podlegać sprostowaniu lub uzupełnieniu (art. 160 § 1 k.p.c.).
Protokół elektroniczny, podpisany przez protokolanta podpisem elektronicznym
gwarantującym identyfikację jego osoby oraz rozpoznawalność jakiejkolwiek
późniejszej zmiany protokołu (art. 158 § 3 zd. 1 k.p.c.), formalnie nie jest
dokumentem urzędowym, ale przepisy o dokumentach urzędowych, w tym
o domniemaniach właściwych tym dokumentom (art. 244 k.p.c.), stosuje się do
niego odpowiednio (na podstawie art. 308 § 2 k.p.c.; od dnia 8 września 2016 r. –
na podstawie art. 308 k.p.c.). Zapis obrazu albo obrazu i dźwięku nie podlega
jednak sprostowaniu (art. 160 § 2 k.p.c.), w związku z czym w wypadku
rozbieżności między tym zapisem a protokołem skróconym wszelkie wątpliwości
w tym zakresie powinny być rozstrzygane na podstawie zapisu.
Znaczenia protokołu elektronicznego jako podstawy ustaleń faktycznych nie
podważa § 12 rozporządzenia z 2015 r., pozwalający na zmiany zapisu dźwięku
albo obrazu i dźwięku konieczne dla jego prawidłowego odtworzenia,
przechowywania lub udostępniania, dokonywane w szczególności za pomocą
urządzeń korygujących lub wzmacniających utrwalony dźwięk lub obraz. Wystarczy
wskazać, że zmiany takie wymagają zarządzenia przewodniczącego, nie mogą
wpływać na treść utrwalonych czynności procesowych dokonanych na posiedzeniu
jawnym, są utrwalane w kolejnej wersji zapisu przy zachowaniu niezmienionej
wersji pierwotnej, odnotowywane przez przewodniczącego w aktach sprawy
i opatrywane ponadto przez pracownika sądu bezpiecznym podpisem
elektronicznym. Jest przy tym oczywiste, że wszelkie korekty zapisu dźwięku albo
obrazu i dźwięku dokonywane zgodnie z § 12 rozporządzenia z 2015 r. nie mogą
służyć sprostowaniu tego zapisu (art. 160 § 2 k.p.c.).
Przygotowanie transkrypcji odpowiedniej części protokołu sporządzonego za
pomocą urządzenia rejestrującego dźwięk albo obraz i dźwięk może być
zarządzone przez przewodniczącego, jeżeli jest to niezbędne dla zapewnienia
8
prawidłowego orzekania w sprawie (art. 158 § 4 k.p.c.). Sąd Okręgowy pyta,
czy transkrypcja taka ma charakter dokumentu urzędowego i jest równoznaczna
z protokołem i czy na jej podstawie sąd drugiej instancji może dokonywać kontroli
procesowo-instancyjnej orzeczenia.
Skoro w wypadku utrwalania przebiegu posiedzenia za pomocą urządzenia
rejestrującego dźwięk albo obraz i dźwięk oraz pisemnie (art. 157 § 1 zd. 2 i art.
158 § 1 k.p.c.) protokół stanowią łącznie zapis dźwięku albo obrazu i dźwięku oraz
protokół o skróconej treści, to nie ma podstaw do utożsamiania lub zrównywania
transkrypcji tego zapisu z protokołem albo jego częścią względnie traktowania jej
jako trzeciego elementu składowego protokołu. Transkrypcja obecnie nie stanowi
też załącznika do protokołu, a zatem nie podlega sprostowaniu lub uzupełnieniu
(art. 160 § 1 k.p.c.). Dokonanie transkrypcji jest tylko czynnością o charakterze
materialno-technicznym, która ma zapewnić pełniejszą funkcjonalność systemu
i efektywność stosowania protokołu obejmującego zapis dźwięku albo obrazu
i dźwięku. Ułatwia pracę z protokołem elektronicznym, w tym w szczególności
umożliwia odnalezienie jego stosownego fragmentu. Potwierdza to fakt,
że sporządzanie transkrypcji nie następuje w każdym wypadku utrwalania
przebiegu posiedzenia za pomocą urządzenia rejestrującego dźwięk albo obraz
i dźwięk, lecz tylko wtedy, gdy jest to niezbędne dla zapewnienia prawidłowego
orzekania. Nie jest ono nawet regułą, skoro wymaga zarządzenia
przewodniczącego, a jeśli do niego dochodzi, to transkrypcja nie musi obejmować
całości zapisu, lecz tylko jego odpowiednią część (art. 158 § 4 k.p.c.).
Ograniczona funkcja transkrypcji protokołu elektronicznego znajduje wyraz
w tym, że transkrypcja taka nie jest dokumentem urzędowym. Ustawodawca - poza
wymaganiem pisemności, wynikającym z określenia, że chodzi o transkrypcję
takiego protokołu – nie ustanowił innych wymagań co do jej formy, w tym przede
wszystkim wymagania, aby dokument transkrypcji był podpisany (zob. też § 93
Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 23 grudnia 2015 r. - Regulamin
urzędowania sądów powszechnych, Dz. U. z 2015 r., poz. 2316). Kontrastuje to
z prawnym ujęciem transkrypcji uzasadnienia wygłoszonego, będącej dokumentem
urzędowym (por. art. 329 oraz art. 331 § 2 k.p.c.; zob. w związku z tym
postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 18 listopada 2015 r., III CK 237/15,
9
niepubl.), i potwierdza, że transkrypcja protokołu elektronicznego nie pełni żadnej
samodzielnej funkcji procesowej, lecz ma znaczenie tylko subsydiarne. Nie ulega
przeto wątpliwości, że dokument taki nie stanowi podstawy ustaleń co do przebiegu
posiedzenia, z którego sporządzono taki protokół.
Czwarte pytanie Sądu Okręgowego dotyczy sposobu postępowania w razie,
gdy się okaże, że zapis dźwięku albo obrazu i dźwięku z przebiegu posiedzenia nie
pozwala na ustalenie treści podjętych na posiedzeniu czynności procesowych. Sąd
pyta, czy należy wtedy powtórzyć postępowanie dowodowe w odpowiedniej części
(art. 241 k.p.c.), czy też odtworzyć akta (art. 716 i nast. k.p.c.). W okolicznościach
sprawy chodzi o utrwalenie czynności dowodowych w pierwszej instancji.
Przedmiotowa sytuacja jest postacią wadliwości protokołu elektronicznego,
którą trzeba traktować tak samo, jak wadliwość protokołu pisemnego obejmującego
czynności dowodowe, polegającą na jego częściowej nieczytelności. Odmienność
techniki sporządzania obu typów protokołu nie może przesłaniać tego, że problem
jest w istocie taki sam i sprowadza się do tego, że nie można na podstawie
protokołu ustalić w części treści czynności dowodowej. Przyjmując, że chodzi
o wypadek, w którym - ze względów technicznych - nie jest możliwe usunięcie takiej
wadliwości przez zabiegi określone w § 12 rozporządzenia z 2015 r., za właściwe
należy uznać w takim wypadku powtórzenie czynności dowodowej w odpowiednim
zakresie (art. 241 k.p.c.). W zakresie, w którym protokół elektroniczny nie pozwala
na ustalenie treści czynności dowodowej, chodzi o taką jego wadę, która odbiera
mu w tym zakresie cechę protokołu. Uzasadnia to powtórzenie w odpowiednim
zakresie czynności dowodowej, której treści nie da się ustalić, a nie odtwarzanie
protokołu w tej części.
Powtórzenie postępowania dowodowego – z urzędu lub na wniosek jednej
ze stron – może nastąpić również w drugiej instancji, w tym także w zakresie
dowodów przeprowadzonych w pierwszej instancji (art. 241 w zw. z art. 391 § 1
k.p.c.). Gdy przyczyną powtórzenia jest niemożność ustalenia na podstawie
protokołu treści czynności dowodowej, wykluczone jest stosowanie ograniczenia
określonego w art. 381 k.p.c. O ile jednak nie budzi wątpliwości powtórzenie
czynności dowodowej w postępowaniu apelacyjnym prowadzonym na podstawie
10
reguł ogólnych (art. 367 i nast. k.p.c.), o tyle rzecz przedstawia się inaczej
w postępowaniu apelacyjnym w ramach postępowania uproszczonego. Sąd drugiej
instancji może tu przeprowadzić tylko dowód z dokumentu (art. 50511
§ 1 k.p.c.),
chyba że - co nie jest aktualne w rozpatrywanym wypadku - apelację oparto na
późniejszym wykryciu okoliczności faktycznych lub środkach dowodowych,
z których strona nie mogła skorzystać przed sądem pierwszej instancji (art. 50511
§ 2 k.p.c.). Jeśli więc powtórzenie ma dotyczyć innej czynności dowodowej
(np. przesłuchania świadka), konieczne staje się wydanie orzeczenia kasatoryjnego
oraz przekazanie sprawy sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania
celem powtórzenia dowodu (art. 50512
§ 1 k.p.c.).
W piątym pytaniu Sąd Okręgowy oczekuje rozstrzygnięcia zagadnienia, czy
podnosząc w apelacji zarzut błędnej oceny dowodu (art. 233 § 1 k.p.c.), skarżący
musi wskazać konkretny fragment zapisu dźwięku albo obrazu i dźwięku
utrwalający przeprowadzenie tego dowodu. W okolicznościach sprawy zagadnienie
to dotyczy zeznań świadków.
W apelacji skarżący powinien zwięźle przedstawić zarzuty i ich uzasadnienie
(art. 368 § 1 pkt 2 i 3 k.p.c.). Gdy zarzut dotyczy błędnej oceny dowodu (art. 233
§ 1 k.p.c.), konieczne jest wskazanie przez skarżącego opartych na realiach sprawy
przyczyn, dla których uważa on, że ocena dowodu dokonana przez sąd pierwszej
instancji, jest wadliwa (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 23 stycznia
2001 r., IV CKN 970/00, niepubl.). Trzeba wskazać dowód (np. konkretnego
świadka) i określić kwestie, co do których jego ocena ma być błędna (np. kwestie,
których dotyczy zeznanie świadka). Jakkolwiek w praktyce z punktu
widzenia efektywności i sprawności postępowania jest korzystne, gdy skarżący
wskazuje konkretny fragment zapisu dźwięku albo obrazu i dźwięku bądź konkretne
karty akt sprawy (protokołu) utrwalające przeprowadzony dowód, którego ocenę
kwestionuje, to jednak przepisy kodeksu postępowania cywilnego nie nakładają na
niego takiej powinności.
Zawarta w rozpatrywanym pytaniu Sądu Okręgowego sugestia, odniesiona
w okolicznościach sprawy do protokołu elektronicznego, że apelujący podnosząc
zarzut błędnej oceny dowodu ma wskazać konkretny fragment zapisu dźwięku albo
11
obrazu i dźwięku utrwalającego przeprowadzenie tego dowodu, kryje w sobie
założenie, że sąd drugiej instancji nie ma obowiązku zapoznawania się
z całokształtem materiału procesowego zgromadzonego w pierwszej instancji,
tj. w tym wypadku całokształtem materiału utrwalonego w protokole elektronicznym.
Założenie to byłoby nie tylko próbą przerzucenia na apelanta ciężaru kontroli
ustaleń poczynionych w pierwszej instancji, ale pozostawałoby w sprzeczności
z art. 382 k.p.c. Przepis ten, stosowany zarówno w ramach apelacji podlegającej
regułom ogólnym (apelacji pełnej; art. 367 i nast. k.p.c.), jak i apelacji
w postępowaniu uproszczonym (apelacji ograniczonej), przesądza, że podstawą
wyrokowania przez sąd drugiej instancji jest materiał procesowy zebrany
w pierwszej instancji oraz w postępowaniu apelacyjnym. Gdy więc w postępowaniu
tym rozpoznawana jest sprawa (apelacja pełna), konieczność uwzględniania,
a zatem i znajomości całości materiału procesowego jest nieodzowna z tego
względu, że sąd drugiej instancji dokonuje własnych ustaleń faktycznych
i prawnych dla celów rozstrzygnięcia sprawy (por. uchwałę Sądu Najwyższego
z dnia 31 marca 2008 r., III CZP 49/07, OSNC 2008, nr 6, poz. 55). Z kolei
w postępowaniu uproszczonym (apelacja ograniczona) konieczność znajomości
całości materiału procesowego jest następstwem potrzeby jego konfrontacji –
w ramach kontroli wyroku sądu pierwszej instancji - z zarzutami apelacyjnymi.
Biorąc pod uwagę wzajemne powiązania i zależności między rożnymi elementami
tworzącymi ten materiał, widocznymi w szczególności w kontekście oceny
przeprowadzonych dowodów, należy odrzucić dopuszczalność poprzestania na
wycinkowej znajomości tego materiału, wyznaczonej na przykład na podstawie
wskazania przez skarżącego, kwestionującego tę ocenę, tylko fragmentów - w tym
wypadku - zapisu dźwięku albo obrazu i dźwięku - utrwalającego przeprowadzenie
dowodów.
Z tych względów Sąd Najwyższy podjął uchwałę, jak na wstępie (art. 390 § 1
k.p.c.).
eb