Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 31 sierpnia 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie, Wydział I Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSA Wojciech Kościołek (spr.)

Sędziowie: SSA Hanna Nowicka de Poraj

SSA Paweł Rygiel

po rozpoznaniu w dniu 31 sierpnia 2016 r. w Krakowie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa D. M.

przeciwko J. P. i B. P.

o zapłatę

na skutek skargi powoda o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 4 lutego 2015 r., sygn. akt I ACa 1455/14,

postanawia:

odrzucić skargę .

SSA Hanna Nowicka de Poraj SSA Wojciech Kościołek SSA Paweł Rygiel

Sygn. akt I ACa 1101/16

UZASADNIENIE

Pismem datowanym na dzień 10 czerwca 2016 r. (data wpływu do Sądu: 22 lipca 2016 r.) D. M. złożył skargę o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem Sądu Apelacyjnego z dnia 4 lutego 2015 r., sygn. akt I ACa 1455/14, wnosząc o uchylenie zaskarżonego wyroku Sądu Apelacyjnego oraz uchylenie wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie, I C 1159/13, zwrócenie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpatrzenia oraz zasądzenie od pozwanych kosztów procesowych według norm przypisanych. Powód wniósł także o zwolnienie od kosztów sądowych oraz ustanowienie dla niego pełnomocnika z urzędu w postępowaniu zainicjowanym skargą.

Skarżący domagał się wznowienia postępowania, ponieważ:

a/ doszło do popełnienia przestępstwa przez stronę pozwaną poprzez przedstawienie nieprawdziwego dokumentu, który to dokument powód podważył przez zaprzeczenie jego istnienia oraz przez opinię biegłego grafologa, która wykazuje to, że to nie powód podpisał dokument przedłożony przez pozwanego na ostatniej rozprawie przed Sądem Okręgowym;

b/ mimo tego, że Sąd Okręgowy dopuścił dowód z przesłuchania stron, nie przesłuchał on powoda w drodze pomocy sadowej i błędnie pominął jego zeznania, zakładając, że powód nie chce być przesłuchany. Powód przez swoją trudną sytuację ekonomiczną nie był w stanie opłacić kosztów przejazdu do Polski oraz noclegu, natomiast Sąd nie przeprowadził przesłuchania powoda w ramach pomocy prawnej, przez co prawa powoda zostały złamane i sąd nie mógł powziąć wiadomości o szeregu okoliczności wskazanych w skardze, które w ocenie powoda były istotne dla rozstrzygnięcia sprawy;

c/ w sprawie nie doszło do naruszenia zasad współżycia społecznego w rozumieniu art. 5 k.c. z przyczyn wskazanych w skardze;

d/ Sąd Apelacyjny przekroczył swoje uprawnienia związane z uznaniem, że ugoda zawarta pod sygn. I Ns 323/00 jest nieważna, albowiem mimo ewentualnych wad prawnych ta ugoda ma moc prawną i ten dokument jest nadal ważny; ponieważ powód nie powoływał się na jej nieważność, Sąd nie był władny do tego, aby rozstrzygać o ważności tej ugody;

e/ zapis testamentowy ze sprawy I Ns 900/99 toczącej się przed Sądem Rejonowym wW.po pierwsze był przedawniony, a po drugie „nie został włączony” do działu spadku i zniesienia współwłasności (sygn. I Ns 323/00, Sąd Rejonowy w W. mimo tego, że reprezentujący wówczas małoletniego powoda pozwani wiedzieli o jego istnieniu, z kolei Sąd zgadzając się na podział majątku i zniesienie współwłasności oraz wydanie postanowienia o umorzeniu sprawy I Ns 323/00 w związku z zawartą ugodą sądową przesądził o nieistnieniu zapisu , bowiem w przeciwnym razie zapis nie zostałby pominięty w dziale spadku i zniesieniu współwłasności przez Sąd;

f/ Sąd Apelacyjny naruszył art. 398 ²⁰ k.p.c. przez pominięcie poglądu Sądu Najwyższego wyrażonego w uzasadnieniu wyroku z dnia 21 marca 2013 r. do niniejszej sprawy, sygn. akt III CSK 211/12, wydanego na skutek rozpoznania skargi kasacyjnej powoda od wyroku Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 7 października 2011, I ACa 828/11, w którym Sąd Najwyższy wyraził stanowisko prawne odnośnie charakteru roszczenia powoda i uwzględnienia braku interesu powoda w powołaniu się na sankcję nieważności ugody sądowej zawartej przez pozwanych w imieniu małoletniego powoda bez zezwolenia sądu opiekuńczego, dając wyraz zapatrywaniu, że Sąd rozpoznający niniejszą sprawę nie powinien brać pod uwagę z urzędu sankcji nieważności ugody, gdyż nie ma ona wpływu na wynik sprawy w kontekście treści powództwa;

g/ Sąd Apelacyjny naruszył art. 415 k.c., art. 471 k.c. art. 445 k.c. w zw. z art. 105 k.r.o. przez ich niezastosowanie w odniesieniu do roszczeń powoda o zapłatę z tytułu bezprawnego korzystania przez pozwanych z lokalu przy ul. (...) w W., przy ul. (...) w W., boksu garażowego położonego nr (...) położonego na osiedlu (...) w W. oraz przez pozwaną B. P. z lokalu użytkowego położonego przy ul. (...) w W. w wysokości ustalonej przez biegłego, jak również poprzez wadliwe przyjęcie, że wyłączną podstawą prawną roszczeń powoda może być art. 225 k.c. w zw. z art. 224 § 2 k.c., oraz przyjęcie, że uwzględnienie zarzutu przedawnienia na podstawie art. 229 k.c. skutkuje niedopuszczalnością dochodzenia roszczenia odszkodowawczego na podstawie art. 471 k.c., art. 415 k.c., art. 445 k.c. w zw. z art. 105 k.r.o., gdy tymczasem są to niezależne podstawy prawne różnych roszczeń i zasadność każdego z nich została wykazana przez powoda w toku postępowania;

h/ Sąd Apelacyjny naruszył art. 5 k.c. w zw. z art. 229 k.c. przez uwzględnienie zarzutu przedawnienia roszczeń powoda opartych na regulacji art. 225 k.c. w zw. z art. 224 § 2 k.c., pomimo że w ocenie powoda podniesienie tego zarzutu należy w niniejszej sprawie uznać za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego;

i/ Sąd Apelacyjny naruszył art. 5 k.c. przez jego niewłaściwe zastosowanie i przyjęcie, że dochodzenie przez powoda roszczeń objętych zakresem powództwa stanowi nadużycie prawa podmiotowego oceniane przez Sąd z urzędu i prowadzące do utraty przez powoda uprawnienia do dochodzenia roszczeń objętych zakresem powództwa, gdy tymczasem odmowa ochrony prawu podmiotowemu z powołaniem się na nadużycie tego prawa może nastąpić jedynie wyjątkowo, na zarzut strony postępowania, a nie z urzędu, a także pod warunkiem wykazania przez stronę podnoszącą ten zarzut okoliczności uzasadniających jego uwzględnienie (w tym przypadku sprzeczności dochodzonych przez powoda roszczeń z zasadami współżycia społecznego);

j/ strona pozwana poprzez swoje działania w latach 2000-2014 doprowadziła najpierw do zadłużenia garażu (poprzez zaniechanie opłat na rzecz spółdzielni), a następnie do jego utraty poprzez licytację komorniczą w 2013 roku;

k/ orzekający w sprawie sędziowie Sądu ApelacyjnegoJ. B. R. J. oraz B. G. podlegali wyłączeniu na mocy art. 48 k.p.c, art. 49 k.p.c. w zw. z art. 50 k.p.c., bowiem SSA J. B.jako wykładowca na szkoleniach dla sędziów miał wypowiadać się stronniczo w sprawach dotyczących rozliczeń pomiędzy rodzicami a dziećmi, ze szczególnym naciskiem na to, że jeśli dziecko pozywa swoich rodziców, orzecznicy powinni dążyć do tego, aby uniemożliwić dziecku otrzymanie odszkodowania od rodziców lub stanowczo je ograniczyć, co niejako znajduje odzwierciedlenie w przedmiotowej sprawie, bowiem Sąd Apelacyjny uznał tylko apelację pozwanych rodziców powoda. Nadto Sąd Apelacyjny z urzędu, niejako dla ochrony pozwanych, wziął pod uwagę nieważność ugody sądowej zawartej w sprawie pod sygn. I Ns 323/00 oraz - także z urzędu - sprzeczność powództwa z zasadami współżycia społecznego, mimo tego, że pozwani bezprawnie korzystali z nieruchomości należących wyłącznie do powoda. Z kolei pozostali sędziowie w kilku miejscach dostępnych w Internecie, prasie występują jako stronniczy i choćby z tego względu podlegali oni wyłączeniu.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Skarga o wznowienie postepowania podlegała odrzuceniu jako niedopuszczalna.

Zgodnie z art. 401 k.p.c. można żądać wznowienia postępowania z powodu nieważności:

1) jeżeli w składzie sądu uczestniczyła osoba nieuprawniona albo jeżeli orzekał sędzia wyłączony z mocy ustawy, a strona przed uprawomocnieniem się wyroku nie mogła domagać się wyłączenia;

2) jeżeli strona nie miała zdolności sądowej lub procesowej albo nie była należycie reprezentowana bądź jeżeli wskutek naruszenia przepisów prawa była pozbawiona możności działania; nie można jednak żądać wznowienia, jeżeli przed uprawomocnieniem się wyroku niemożność działania ustała lub brak reprezentacji był podniesiony w drodze zarzutu albo strona potwierdziła dokonane czynności procesowe.

Z kolei w myśl art. 403 § 1 k.p.c. można żądać wznowienia także na tej podstawie, że:

1) wyrok został oparty na dokumencie podrobionym lub przerobionym albo na skazującym wyroku karnym, następnie uchylonym;

2) wyrok został uzyskany za pomocą przestępstwa, z tym, że z tej przyczyny można żądać wznowienia jedynie wówczas, gdy czyn został ustalony prawomocnym wyrokiem skazującym, chyba że postępowanie karne nie może być wszczęte lub że zostało umorzone z innych przyczyn niż brak dowodów (art. 404 k.p.c.).

Przepis art. 407 § 1 k.p.c. stanowi, że skargę o wznowienie wnosi się w terminie trzymiesięcznym; termin ten liczy się od dnia, w którym strona dowiedziała się o podstawie wznowienia, a gdy podstawą jest pozbawienie możności działania lub brak należytej reprezentacji - od dnia, w którym o wyroku dowiedziała się strona, jej organ lub jej przedstawiciel ustawowy.

Zgodnie natomiast z art. 410 § 1 k.p.c. sąd odrzuca skargę wniesioną po upływie przepisanego terminu, niedopuszczalną lub nieopartą na ustawowej podstawie. Postanowienie może być wydane na posiedzeniu niejawnym.

Powód domaga się wznowienia postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem Sądu Apelacyjnego z dnia 4 lutego 2016 r., wskazując trzy opisane w ustawie podstawy wznowienia: pozbawienie go możności działania (opisane w punkcie b skargi), orzekanie przez sędziego wyłączonego z mocy ustawy (punkt k) oraz okoliczność, że wyrok został oparty na podrobionym dokumencie (punkt a). Pozostałe zarzuty podniesione przez powoda są ustawowo nieistotne z punktu oceny dopuszczalności skargi o wznowienia postępowania, ponieważ miały charakter zarzutów merytorycznych, dotyczących istoty sprawy, a nie wskazanych przez kodeks postepowania cywilnego przesłanek wznowienia.

W ocenie Sądu Apelacyjnego skarżący odwołuje się do okoliczności, które nie stanowią o dopuszczalności wznowienia postępowania, przy czym skarga w oparciu o pierwszą ze wskazanych podstaw została wniesiona po terminie.

Skarżący wskazuje, że został pozbawiony możności działania (art. 401 pkt 2 k.p.c.), ponieważ Sąd Okręgowy dopuścił dowód z przesłuchania stron, ale nie przesłuchał powoda w drodze pomocy sadowej i błędnie pominął jego zeznania. Tymczasem powód ze względu na swoją trudną sytuację ekonomiczną nie mógł ponieść kosztów przyjazdu do Polski i pobytu na terenie kraju. Należy wskazać, że rozprawa, podczas której powód miał zostać przesłuchany w charakterze strony, odbyła się w dniu 16 marca 2009 r. (protokół – k. 258), następnie powód był wzywany do osobistego stawiennictwa na rozprawę w dniu 14 września 2010 r. (protokół – k. 374, dowód doręczenia wezwania na adres pełnomocnika – k. 370). Na obu wskazanych terminach rozprawy obecny był pełnomocnik powoda, który uczestniczył również w posiedzeniu, na którym został ogłoszony wyrok Sądu Apelacyjnego z dnia 4 lutego 2015 r. (protokół – k. 813). Skoro pełnomocnik skarżącego dowiedział się o wyroku w dniu jego wydania, należało uznać, że w tej samej dacie wiedzę taką powziął również sam powód, zwłaszcza że nie kwestionował on, że ma zaufanie do pełnomocnika i pozostaje z nim w kontakcie. Termin do wniesienia skargi o wznowienie postępowania, gdy jej podstawą jest pozbawienie strony możności działania, biegnie bowiem od dnia, w którym o wydaniu wyroku dowiedział się należycie umocowany pełnomocnik strony (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 6 stycznia 2006 r., III PZ 12/05, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 26 września 2013 r. II CZ 42/13). Prawidłowe umocowanie pełnomocnika z urzędu nie budziło w niniejszej sprawie wątpliwości, zatem termin na wniesienie ewentualnej skargi o wznowienie postępowania zacząłby bieg już w dniu ogłoszenia przedmiotowego wyroku. Oznacza to, że skarga w zakresie, w jakim powołuje się na pozbawienie skarżącego możności działania w sprawie, została wniesiona po upływie przepisanego terminu, wobec czego nie zachodziła potrzeba badania, czy ta podstawa wznowienia postępowania faktycznie zachodzi.

W ocenie Sądu Apelacyjnego dwie pozostałe wskazywane przez powoda podstawy wznowienia postępowania faktycznie nie zachodziły, co Sąd Apelacyjny poddał badaniu już na etapie kontroli dopuszczalności skargi. Jak bowiem trafnie wskazuje Sąd Najwyższy, przewidziana w art. 410 § 1 k.p.c. kontrola skargi obejmuje badanie, czy skarga została oparta na ustawowych podstawach wznowienia wskazanych w art. 401, art. 401 ¹ i art. 403 k.p.c. oraz czy powołana w skardze podstawa wznowienia rzeczywiście zachodzi (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 14 czerwca 2012 r., I CZ 44/12, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 30 stycznia 2014 r., IV CZ 112/13, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 26 marca 2013 r., III UZ 3/13, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 29 listopada 2012 r., II CZ 132/12, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 17 czerwca 2010 r., III CZ 18/10, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 13 lutego 2009 r., II CZ 97/08, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 9 maja 2008 r., II PZ 65/07). W wyniku przeprowadzenia tej kontroli skarga o wznowienie postępowania ulega więc odrzuceniu nie tylko wtedy, gdy została ona oparta na innej podstawie wznowienia niż wskazana w ustawie, lecz także wtedy, gdy podstawa wznowienia sformułowana w sposób odpowiadający ustawie w rzeczywistości nie występuje; przesłanka taka musi zostać stwierdzona w okolicznościach konkretnej sprawy. W niniejszej sprawie już z uzasadnienia skargi wynika, że jest ona niedopuszczalna.

Skarżący wskazuje co prawda, że w składzie sądu orzekali sędziowie wyłączeni z mocy ustawy, jednak podane przez niego argumenty mają charakter spekulacji. Należy przy tym podkreślić, że przyczynę wznowienia stanowi jedynie udział w składzie sądu sędziego podlegającego wyłączeniu z mocy ustawy, tj. na zasadzie art. 48 k.p.c., a nie sędziego, co do którego w ocenie strony istniała okoliczność tego rodzaju, że mogłaby wywołać uzasadnione wątpliwości co do jego bezstronności w danej sprawie (art. 49 k.p.c.) i uzasadniać jego wyłączenie na wniosek strony lub na własne żądanie (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 20 czerwca 2007 r., I PZ 9/07). Tymczasem podnoszone przez skarżącego okoliczności, takie jak stanowisko SSA J. B.w przedmiocie roszczeń dzieci wobec rodziców wyrażane podczas szkoleń dla sędziów, czy internetowe informacje o stronniczości pozostałych sędziów – abstrahując od prawdziwości tych ostatnich i doniosłości prawnej pierwszej - nie stanowią przyczyn wyłączenia sędziego z mocy ustawy, a wymienionych enumeratywnie w art. 48 k.p.c.

Wobec powyższego Sąd Apelacyjny uznał, że podstawa wznowienia postępowania z art. 401 pkt 1 k.p.c. w niniejszej sprawie nie zachodzi.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego w sprawie nie zachodziła także podstawa wznowienia opisana w art. 403 § 1 pkt 1 k.p.c., pomimo twierdzeń skarżącego, że wyrok został oparty na podrobionym dokumencie jego oświadczenia o oddaniu lokalu położonego w W. przy ul. (...) do bezpłatnego użytkowania pozwanej (k. 694). Okoliczność ta była bowiem wielokrotnie podnoszona w toku postępowania: w załącznikach do protokołu rozprawy z dnia 28 maja 2014 r. (k. 696 i k. 699), w oświadczeniu powoda, że dokument nie pochodzi od niego z dnia 28 maja 2014 r. (k. 700), następnie w apelacji powoda (k. 735-736), do której załącznik stanowiła ekspertyza kryminologiczna dokumentów (k. 759-763), jak również w skardze kasacyjnej (k. 912-913). Okoliczność ta była przedmiotem rozpoznania Sądu Apelacyjnego, co wynika z uzasadnienia wyroku z dnia 4 lutego 2015 r. (k. 872). Możność żądania wznowienia postępowania na tej podstawie, że wyrok został oparty na dokumencie podrobionym lub przerobionym, nie dotyczy sytuacji, gdy zarzut fałszu dokumentu był zgłoszony w dotychczasowym postępowaniu i został przez sąd uznany za bezzasadny. W takiej sytuacji można by oprzeć skargę o wznowienie postępowania tylko na wykryciu nowych okoliczności faktycznych lub środków dowodowych (art. 403 § 2 k.p.c.), świadczących o tym, że pogląd sądu o prawdziwości dokumentu był błędny, albo na wykryciu prawomocnego wyroku karnego, skazującego za podrobienie lub przerobienie dokumentu (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 grudnia 1970 r., III CRN 327/70), co jednak w niniejszej sprawie nie nastąpiło. Skarżący nie wskazał bowiem żadnych nieznanych okoliczności faktycznych ani środków dowodowych mających znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy. Opinia z Centrum (...) została dołączona już do apelacji, a okoliczność, że podpis na przedmiotowym oświadczeniu nie pochodzi od powoda, była już podnoszona w sprawie na etapie postępowania pierwszoinstancyjnego (w załącznikach do protokołu rozprawy z dnia 28 maja 2014 r.) i apelacyjnego. Ponadto należy zauważyć, że Sąd Apelacyjny w uzasadnieniu wyroku z 4 lutego 2015 r. wskazał, że ustalenia faktyczne w tym zakresie wyprowadził nie z kwestionowanego oświadczenia, tylko z pozostałego materiału dowodowego ujawnionego w sprawie, którego pismo jest jedynie potwierdzeniem. W konsekwencji Sąd Apelacyjny uznał, że w sprawie nie zaszła przesłanka wznowienia postępowania z art. 403 § 1 pkt 1 k.p.c.

Wobec powyższego, na podstawie art. 410 § 1 k.p.c. Sąd Apelacyjny postanowił jak w sentencji.

SSA Hanna Nowicka de Poraj SSA Wojciech Kościołek SSA Paweł Rygiel