Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CZ 18/10
POSTANOWIENIE
Dnia 17 czerwca 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Mirosław Bączyk (przewodniczący)
SSN Dariusz Dończyk (sprawozdawca)
SSN Katarzyna Tyczka-Rote
w sprawie z powództwa M. i K. K.
przeciwko P. O.
o zobowiązanie do złożenia oświadczenia woli,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 17 czerwca 2010 r.,
zażalenia pozwanego na postanowienie Sądu Apelacyjnego […]
z dnia 24 lutego 2010 r.,
1) oddala zażalenie;
2) zasądza od pozwanego na rzecz powódek kwotę 3.600 zł
(trzy tysiące sześćset złotych) tytułem zwrotu kosztów
postępowania zażaleniowego.
2
Uzasadnienie
Postanowieniem z dnia 24 lutego 2009 r. Sąd Apelacyjny odrzucił skargę P.
O. o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem Sądu
Apelacyjnego z dnia 13 maja 2009 r., sygn. akt I ACa …/09 z powództwa M. K. i K.
K. o zobowiązanie do złożenia oświadczenia woli. Pozwany wniesioną skargę oparł
na podstawie wznowienia przewidzianej w art. 403 § 1 pkt 1 k.p.c. oraz w art. 403 §
2 k.p.c. wskazując, że z uzyskanego przez niego odpisu aktu notarialnego
zawartego między stronami wynika, że dokument ten nie zawiera paraf na
niektórych stronach, co świadczy o niezawarciu między stronami umowy
przedwstępnej. Ponadto wskazał, że powódka oraz notariusz znały się już przed
sporządzeniem aktu notarialnego z racji dokonywania czynności notarialnych w
kancelarii notarialnej notariusz E. D. Sąd Apelacyjny stwierdził, że skarga nie jest
oparta na ustawowej podstawie wznowienia.
Powyższe postanowienie zostało zaskarżone w całości przez pozwanego,
który wniósł o jego uchylenie, zarzucając naruszenie art. 410 § 1 k.p.c. w zw. z art.
403 § 1 pkt 1 k.p.c. i art. 403 § 2 k.p.c., art. 95 i art. 112 ustawy prawo o notariacie
oraz art. 92 § 1 pkt 8 i art. 93 ustawy prawo o notariacie w zw. z art. 58 k.c.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Badanie dopuszczalności wznowienia postępowania w sprawie polega
zarówno na kontroli, czy wskazane przez skarżącego okoliczności dają się
podciągnąć pod przewidzianą w ustawie podstawę wznowienia, jak również
wymagane jest ustalenie, czy podstawa wznowienia rzeczywiście istnieje.
W konsekwencji tego zapatrywania przyjmuje się, że skarga o wznowienie
postępowania podlega odrzuceniu, jeżeli w okolicznościach konkretnej sprawy
sprecyzowana przez stronę podstawa nie zostanie przez sąd stwierdzona.
Pogląd ten dominuje w orzecznictwie Sądu Najwyższego (por. m.in. postanowienia:
z dnia 28 października 1999 r., II UKN 174/99, OSNP 2001, nr 4, poz. 133; z dnia
19 grudnia 2003 r., III CZ 130/03, niepubl.; z dnia 26 marca 2004 r., IV CZ 29/04,
niepubl.; z dnia 31 marca 2004 r., III CZ 13/04, niepubl.; z dnia 22 lipca 2004 r.,
IV CO 10/04, niepubl.; dnia 19 maja 2005 r., II CZ 41/05, niepubl.; z dnia 14 grudnia
2006 r., I CZ 103/06, niepubl.; z dnia 30 maja 2007 r., I CZ 40/07, niepubl. oraz
3
wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 maja 2007 r., III CSK 56/07, niepubl.) i podziela
go skład orzekający. Samo powołanie się na odpowiedni przepis kodeksu
postępowania cywilnego, dopuszczający możliwość wznowienia postępowania –
na przewidzianej w nim podstawie - nie czyni zadość wymaganiu w postaci oparcia
skargi o ustawową podstawę wznowienia.
Na wstępie dalszych rozważań należy zauważyć, że skarga o wznowienie
postępowania została oparta na logicznie sprzecznych twierdzeniach pozwanego
dotyczących okoliczności sporządzenia aktu notarialnego z dnia 28 maja 2003 r.,
tj. na twierdzeniu, że strony podpisały akt notarialny bez parafowania wszystkich
stron, co powoduje nieważność tak sporządzonego aktu notarialnego oraz na
twierdzeniu, że skoro na odpisie aktu notarialnego, załączonego do skargi
o wznowienie postępowania, brak jest wszystkich paraf to znaczy, że treść tego
dokumentu została przerobiona. To drugie twierdzenie zakłada, że w chwili
sporządzenia aktu notarialnego strony uczestniczące w tej czynności złożyły parafy
na wszystkich kartach aktu notarialnego.
Skarżący dla uzasadnienia skargi o wznowienie postępowania wskazał nowy
dowód w sprawie - odpis z oryginału aktu notarialnego z dnia 28 maja 2003 r., który
powstał w dniu 30 listopada 2009 r., czyli już po zakończeniu postępowania
w sprawie. Środka dowodowego powstałego po wydaniu prawomocnego wyroku
nie zalicza się do kategorii tzw. nowości, których ujawnienie może uzasadniać
wznowienie postępowania w sprawie. Zgodnie z art. art. 403 § 2 k.p.c., podstawą
wznowienia może być późniejsze wykrycie okoliczności faktycznych, które mogłyby
mieć wpływ na wynik sprawy, a z których strona nie mogła skorzystać
w poprzednim postępowaniu. Muszą to być okoliczności istniejące już w czasie
trwania prawomocnie zakończonego postępowania, ale wówczas stronie nieznane
i tym samym niemożliwe do wykorzystania przez nią w tym postępowaniu.
Muszą one przy tym dotyczyć podstawy faktycznej żądania albo uzasadniać
obronę przed żądaniem. Jednocześnie nie uwzględnia się tu okoliczności
wynikających już z materiału procesowego, jeżeli pominięte zostały przez stronę
na skutek opieszałości, zaniedbania, zapomnienia lub błędnej oceny potrzeby ich
powołania. Podstawę wznowienia z art. 403 § 2 k.p.c. mogą stanowić środki
dowodowe nie tylko nieujawnione, ale nieujawnialne, tj. takie, o których istnieniu
4
strona nie wiedziała i wiedzieć nie mogła. Fakty ujawnialne, czyli te, które strona
powinna znać, nie są objęte hipotezą wskazanego przepisu (por. postanowienia
Sądu Najwyższego: z dnia 4 marca 2005 r., III CZP 134/04 LEX nr 151652, z dnia
19 sierpnia 2009 r., III CZ 28/09, niepubl.). Nie jest wykryciem okoliczności
faktycznej, stanowiącej według art. 403 § 2 k.p.c. podstawę wznowienia, powołana
przez pozwanego okoliczność braku paraf na części stron oryginału aktu
notarialnego. Jeżeli bowiem stan taki istniał w chwili sporządzenia aktu notarialnego
– abstrahując w tym miejscu od możliwości przerobienia tego dokumentu - to była
to okoliczność znana pozwanemu w czasie, gdy toczyło się postępowanie sądowe
zakończone prawomocnym wyrokiem Sądu Apelacyjnego. Pozwany brał bowiem
udział w czynności notarialnej polegającej na sporządzeniu aktu notarialnego.
W sprawie zakończonej prawomocnym wyrokiem pozwany mógł więc podnosić
okoliczność, że na oryginale aktu notarialnego nie było wszystkich paraf.
Podstawy wznowienia z art. 403 § 2 k.p.c. nie stanowi także okoliczność
znajomości pomiędzy powódką i notariusz, na którą powołuje się skarżący, gdyż
nie jest to okoliczność, która w świetle prawa materialnego ma znaczenie dla oceny
ważności aktu notarialnego. Zgodnie z art. 84 § 1 ustawy z dnia 14 lutego 1991 r.
Prawo o notariacie (t.j. Dz. U. z 2008 r., Nr 189, poz. 1158) notariuszowi nie wolno
dokonywać czynności notarialnych, które dotyczą: 1) samego notariusza; 2) jego
małżonka; 3) krewnych lub powinowatych notariusza w linii prostej bez
ograniczenia stopnia, a w linii bocznej krewnych i powinowatych do trzeciego
stopnia włącznie; 4) osób związanych z notariuszem z tytułu przysposobienia,
opieki, kurateli lub będących w bliskim z nim stosunku. Skarżący ograniczył się do
twierdzenia, że po wydaniu prawomocnego wyroku udało się dodatkowo pozyskać
informacje, z których wynika, że zeznania świadka notariusz E. D. oraz powódek
nie są prawdziwe odnośnie do faktu zawarcia znajomości w związku z
dokonywaniem licznych czynności notarialnych.
Pozwany w skardze o wznowienie postępowania powołał się także
na podstawę wznowienia przewidzianą w art. 403 § 1 pkt 1 k.p.c.
Zasadnie podniesiono w zażaleniu, że oparcie skargi o wznowienie postępowania
na wskazanej wyżej podstawie wznowienia nie wymaga przedstawienia
prawomocnego wyroku skazującego za popełnienie przestępstwa
5
polegającego na podrobieniu albo przerobieniu dokumentu. Brak jest również
jakichkolwiek ograniczeń dowodowych dotyczących możliwości wykazywania faktu
podrobienia albo przerobienia dokumentu. W skardze nie zostały jednak
wskazane żadne okoliczności dotyczące przerobienia treści aktu notarialnego.
Tym samym brak jest podstaw do przyjęcia, że wypis aktu notarialnego, na którym
był oparty prawomocny wyrok zaskarżony skargą o wznowienie postępowania,
nie odpowiadał treści oryginału aktu notarialnego podpisanego przez strony,
lecz był sporządzony na podstawie dokumentu przerobionego. W konsekwencji
uzasadniony jest wniosek, że wskazane przez pozwanego okoliczności nie
odpowiadały podstawie wznowienia określonej w art. 403 § 1 pkt 1 k.p.c.
Uwzględniając powyższe, postanowienie Sądu Apelacyjnego w przedmiocie
odrzucenia skargi jako niedopuszczalnej należy uznać za trafne.
Samo sformułowanie podstawy wznowienia postępowania w sposób
odpowiadający ustawie nie oznacza bowiem, że skarga oparta została na
ustawowej podstawie wznowienia. Należy podkreślić, że okoliczność dokonywania
wstępnego badania dopuszczalności wznowienia na posiedzeniu niejawnym nie
stanowi ograniczenia praw strony, w tym zasady jawności postępowania.
Rozróżnienie między odrzuceniem i oddaleniem skargi o wznowienie postępowania
powinno bowiem przebiegać w ten sposób, że jeżeli nie istnieją ustawowe
podstawy wznowienia, co możliwe jest do ustalenia już na etapie badania skargi po
jej wniesieniu, a nie dopiero w czasie badania skargi na rozprawie, następuje
odrzucenie skargi.
Wobec powyższego Sąd Najwyższy oddalił zażalenie jako bezzasadne na
podstawie art. 39814
k.p.c. w zw. z art. 3941
§ 3 k.p.c. O kosztach postępowania
zażaleniowego orzeczono na podstawie art. 108 § 1 k.p.c., art. 98 § 1 i 3 k.p.c. i art.
99 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c., art. 39821
k.p.c. i art. 3941
§ 3 k.p.c. oraz § 12
ust. 2 pkt 2 w zw. z § 6 pkt 7 i § 2 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości
z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz
ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę
prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1349 ze zm.).
jz

III CZ 18/10

Powołane przepisy:

Informacje o źródle orzeczenia:

Dodatkowe informacje:

Pełny tekst orzeczenia