Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 września 2016 r.

Sąd Apelacyjny - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 15 września 2016 r. w Gdańsku

sprawy (...) Spółki Akcyjnej w T.

z udziałem zainteresowanych: M. R., P. R., K. S. (1), M. S. (1), M. S. (2), K. S. (2), M. S. (3), R. S., K. S. (3), Z. S., J. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

o podstawę wymiaru składek

na skutek apelacji (...) Spółki Akcyjnej w T.

od wyroku Sądu Okręgowego w Toruniu IV Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 14 września 2015 r., sygn. akt IV U 1651/14

oddala apelację.

SSA Aleksandra Urban SSA Małgorzata Gerszewska SSA Jerzy Andrzejewski

Sygn. akt III AUa 114/16

UZASADNIENIE

Decyzjami z dnia 26 sierpnia 2014 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. określił podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe, wypadkowe i zdrowotne pracowników zatrudnionych w (...) S.A. z siedzibą w T. M. R., P. R., K. S. (1), M. S. (1), K. S. (2), M. S. (2), M. S. (3), R. S., K. S. (3), A. S., Z. S. i J. S. w okresach
i wysokościach określonych w poszczególnych decyzjach. W uzasadnieniu decyzji ZUS wskazał, iż w spornych okresach w/w pracownicy nie odbywali podróży służbowej lecz faktycznie byli delegowani do pracy za granicą w rozumieniu Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 883/2004.

Spółka (...) złożyła odwołania od powyższych decyzji wnosząc o ich uchylenie i zasądzenie zwrotu kosztów postępowania według norm przepisanych. W ocenie skarżącej Spółki podróże służbowe zainteresowanych były wyjazdami na polecenie pracodawcy,
w celu wykonania zadań służbowych, stanowiących niejako kontynuację prac rozpoczętych
w zakładzie, które miały być i były wykonywane poza stałym miejscem pracy. Płatnik zwrócił w tym kontekście uwagę, iż przepisy kodeksu pracy wymagają jedynie wskazania w umowie o pracę „miejsca wykonywania pracy”, którego nie można utożsamiać z pojęciami „stałe miejsce pracy” ani „siedziba pracodawcy”. Natomiast żadne przepisy prawa nie ograniczają czasu trwania takiej podróży, co potwierdza również orzecznictwo Sądu Najwyższego wskazującego, iż „podróż służbowa ma trwać tyle, ile wymaga tego jej cel”. Pracownicy nie zostali przeniesieni do pracy za granicę w sposób formalny (poprzez zmianę warunków pracy i płacy), a w konsekwencji nie można mówić o faktycznym oddelegowaniu. Dlatego też wypłata obejmująca zwrotu kosztów podróży służbowej pracowników nie może zostać zatem objęta składkami na ubezpieczenia społeczne.

W odpowiedzi na odwołania organ ubezpieczeń społecznych wniósł o ich oddalenie ponawiając argumentację zawartą w skarżonych decyzjach.

Sprawy z odwołań od powyższych decyzji zostały połączone do wspólnego rozpoznania pod sygnaturą IV U 1651/14.

Ubezpieczeni M. R. i P. R. zgodzili się ze stanowiskiem organu rentowego, z kolei ubezpieczeni K. S. (1), K. S. (3), R. S. opowiedzieli się po stronie płatnika. Pozostali zainteresowani nie zajęli stanowiska w sprawie.

Sąd Okręgowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Toruniu wyrokiem z dnia 14 września 2015 roku w pkt 1 zmienił decyzję dotyczącą A. S. i stwierdził, że podstawa wymiaru składek z tytułu zatrudnienia w (...) S.A. na jego ubezpieczenie emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe za styczeń 2011 roku wynosi 2.371,76 zł, zaś na ubezpieczenie zdrowotne – 2.046,59 zł; na ubezpieczenie emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe za listopad 2011 roku wynosi 4.543,29 zł, zaś na ubezpieczenie zdrowotne – 3.920,40 zł; w pkt 2 oddalił odwołania od decyzji dotyczących pozostałych zainteresowanych; w pkt 3 zasądził (...) Oddziału w T. na rzecz (...) S.A. kwotę 60 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd ten ustalił, iż (...) S.A. początkowo działała pod firmą (...) Sp. z o.o. W 1996 roku wszystkie udziału w Spółce zakupiła holenderska firma (...) (obecnie (...)), działająca w kilku krajach UE oraz na świecie w postaci grupy powiązanych ze sobą spółek o podobnym profilu działalności. (...) S.A. została zarejestrowana w rejestrze przedsiębiorców od 12 marca 2002 roku. Jedynym akcjonariuszem jest (...).V. (...) S.A. zajmuje się wytwarzaniem wyrobów z tworzywa sztucznego w postaci zbiorników, systemów rurociągów przeznaczonych dla odbiorców przemysłowych, a także montażem tych urządzeń. Spółka ma siedzibę w T., gdzie znajduje się również zakład produkcyjny. Natomiast jej obszarem działalności objęty jest zarówno kraj jak i inne miejsca na świecie, gdzie wykonuje aktualne zlecenia w ramach grupy (...). Spółka zatrudnia pracowników na stanowiskach specjalistycznych pracowników fizycznych – formierzy tworzyw sztucznych (laminatorów) oraz spawaczy. Zgodnie z umowami miejscem wykonywania pracy pracowników jest T., ul. (...), gdzie mieści się zakład produkcyjny. Zamiennie w umowach o pracę jako miejsce pracy wskazana jest „Produkcja”, rozumiana analogicznie jako zakład produkcyjny
w T.. W hali produkowane są poszczególne elementy wyrobów przemysłowych. Mniejsze gabarytowo wyroby są następnie montowane w całości na miejscu wskazanym przez kontrahenta. Natomiast w przypadku produktów wielkogabarytowych, niemożliwych technicznie do transportu
w całości, w hali produkowane są jedynie poszczególne części składowe. Spółka odpowiada również za montaż w/w komponentów bezpośrednio u klienta. Z uwagi na wysoką specjalizację konstrukcji montaż wykonany jest przez wykwalifikowanych pracowników, biorących udział przy ich produkcji. Ich czynności ograniczają się do właściwego montażu, za resztę odpowiadają pracownicy miejscowi zatrudnieni przez inne spółki z grupy, będące głównymi wykonawcami kontraktów i jako takie odpowiadające za koordynację prac.

W celu wykonania prac montażowo-instalacyjnych u klientów zagranicznych (...) oddelegowywał zatrudnionych w kraju pracowników. Nie zatrudniano w tym celu dodatkowych osób. Z oddelegowanymi pracownikami nie zawierano na tą okoliczność żadnych umów ani aneksów do umów o pracę. Płatnik kwalifikował oddelegowanie pracowników jako podróż służbową, wystawiając na tą okoliczność pisemne polecenia wyjazdu służbowego. Pracownicy byli wysyłani w kilkuosobowych zespołach, zaś do przejazdu wykorzystywano samochód prywatny jednego z pracowników. W takiej sytuacji jedynie właściciel pojazdu otrzymywał zwrot kosztów przejazdu, rozliczany na podstawie kart drogowych, rachunków za autostrady oraz prom. W przypadku planowanego dłuższego oddelegowania przyznawano zaliczki, rozliczane po powrocie. Za czas podróży przypadający w kraju pracownicy otrzymywali diety
a także, w razie potrzeby, zwrot kosztów noclegu podczas podróży, rozliczany na podstawie rachunków bądź ryczałtu. W przypadku korzystania ze środków transportu ogólnego zwrot kosztów na podstawie biletów otrzymywali wszyscy pracownicy. Pracownicy oddelegowywani do pracy za granice otrzymywali również diety za każdy dzień pobytu w wysokości określonej przepisami Rozporządzenia MPIPS z 19 grudnia 2002 roku w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce budżetowej z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju. Okresy delegacji były uzależnione od zakresu zleconych prac montażowo-instalacyjnych, a prace były realizowane zwykle w kilku etapach. Zdarzały się również sytuacje, iż w przypadku zamówienia bardzo dużych gabarytowo elementów były one wytwarzane bezpośrednio na miejscu montażu, z uwagi na niemożliwość ich transportu. Wówczas pracownicy zajmowali się zarówno produkcją, laminowaniem jak i montażem. Krótsze kilkudniowe wyjazdy związane były zwykle ze szkoleniami. W przypadku właściwych wyjazdów montażowych, na które pracownicy byli wysyłani w większych grupach, jeden z pracowników sprawował funkcję brygadzisty. Natomiast bezpośredni nadzór nad wszystkimi pracownikami oddelegowanym sprawowali wyznaczeni pracownicy firmy miejscowej, odpowiedzialni za koordynację prac. Pracownicy podczas pobytu mieli zagwarantowane zakwaterowanie, organizowane co od zasady przez spółkę odpowiedzialną za całość kontraktu (głównego wykonawcę), co stanowiło przedmiot wewnętrznych uzgodnień między spółkami grupy. Pracodawca wypłacał oddelegowanym pracownikom stosowne diety pobytowe, w wysokości
i walucie odpowiedniej do kraju delegacji. Jeżeli wymagał tego kontrahent dla oddelegowanych pracowników pracodawca występował również o wydanie zaświadczenia o ustawodawstwie dotyczącym zabezpieczenia społecznego (...) wskazując wówczas status wysyłanych pracowników jako oddelegowanych pracowników najemnych.

M. R. jest pracownikiem płatnika od 8 grudnia 2004 roku, zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku formierza tworzyw sztucznych z miejscem jej wykonywania
w T. (Produkcja). Zajmuje się on głównie pracami montażowymi. W okresie od stycznia 2011 roku do stycznia 2012 roku wysokość wynagrodzenia wypłaconego ubezpieczonemu w polskiej walucie z tytułu zatrudnienia przekraczało kwotę przeciętnego wynagrodzenia uwzględnianego
w podstawie wymiaru składek. Ubezpieczony wykonywał pracę w ramach oddelegowania:

- od 16 stycznia do 24 marca 2011 roku w Holandii; na okoliczność wyjazdu płatnik wystawił polecenie wyjazdu służbowego nr 58/11, podróż odbyła się autokarem; tytułem rozliczenia delegacji ubezpieczony otrzymał 229,90 zł tytułem zwrotu kosztów przejazdu; płatnik za 01/2011 zadeklarował podstawę wymiary składek od wysokości podstawowego wynagrodzenia - bez kosztów pokrycia przejazdu w/w kwocie;

- od 28 marca do 22 kwietnia 2011 roku w Holandii, na okoliczność wyjazdu płatnik wystawił polecenie wyjazdu służbowego nr 191/11, ubezpieczony podróż odbył własnym samochodem;
w rozliczeniu delegacji ubezpieczony otrzymał 2.995,31 zł tytułem diet za przejazdy krajowe oraz tytułem zwrotu kosztów przejazdu; płatnik za 03/2011 i 04/2011 zadeklarował podstawę wymiary składek od wysokości podstawowego wynagrodzenia - bez w/w kwot diet za przejazdy krajowe oraz kwot zwrotu kosztów przejazdu;

- od 28 sierpnia do 28 października 2011 roku w Holandii; na okoliczność wyjazdu płatnik wystawił polecenie wyjazdu służbowego nr 682/11, ubezpieczony podróż odbył własnym samochodem;
w rozliczenia delegacji ubezpieczony otrzymał kwotę 3.199,24 zł tytułem zwrotu kosztów przejazdu ( w tym kwoty diet za przejazdy krajowe); płatnik w deklaracji za 11/2011 zadeklarował podstawę wymiary składek od wysokości podstawowego wynagrodzenia - nie wliczył do podstawy wymiaru składek wypłaconej w/w kwoty na pokrycie kosztów przejazdu;

- od 15 listopada do 22 grudnia 2011 roku w Holandii; na okoliczność wyjazdu płatnik wystawił polecenie wyjazdu służbowego nr 915/11; podróż odbył on własnym samochodem; w rozliczenia delegacji ubezpieczony otrzymał kwotę 2.670,38 zł tytułem zwrotu kosztów przejazdu; płatnik
w deklaracji za 01/2012 zadeklarował podstawę wymiary składek od wysokości podstawowego wynagrodzenia - nie wliczył do podstawy wymiaru składek wypłaconej w/w kwoty na pokrycie kosztów przejazdu.

P. R. jest pracownikiem płatnika od 9 listopada 1999 roku, zatrudnionym
w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku formierza tworzyw sztucznych z miejscem jej wykonywania w T. (Produkcja); od 2 lipca 2012 roku pełni on obowiązki brygadzisty. Zajmuje się on głównie laminowaniem elementów i pracami montażowymi. W okresie objętym zaskarżoną decyzją wysokość wynagrodzenia wypłaconego ubezpieczonemu w polskiej walucie z tytułu zatrudnienia przekroczyło kwotę przeciętnego wynagrodzenia uwzględnianego w podstawie wymiaru składek. Ubezpieczony wykonywał pracę w ramach oddelegowania od 13 lutego do 9 marca 2011 roku w Holandii; na okoliczność wyjazdu płatnik wystawił polecenie wyjazdu służbowego nr 110/11; ubezpieczony podróż odbył własnym samochodem; w rozliczenia delegacji ubezpieczony otrzymał 2.888,50 zł tytułem zwrotu kosztów przejazdu oraz diet za przedróż krajową, płatnik za 03/2011 zadeklarował podstawę wymiary składek od wysokości podstawowego wynagrodzenia - bez kosztów pokrycia przejazdu oraz diet krajowych w/w kwocie. Ubezpieczony w/w okresie delegowania wykonywał prace produkcyjne - tożsame z obowiązkami powierzanymi
i wykonywanymi w kraju w siedzibie spółki. Pracodawca występował o wydanie dla niego zaświadczenia o ustawodawstwie dotyczącym zabezpieczenia społecznego (...)) za okres od 14 lutego do 5 marca 2011 roku.

K. S. (1) jest pracownikiem płatnika od 21 lipca 2008 roku, zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku formierza tworzyw sztucznych z miejscem jej wykonywania
w T. (Produkcja). Zajmuje się on głównie pracami montażowymi. W okresie od maja do grudnia 2011 roku wysokość wynagrodzenia wypłaconego ubezpieczonemu w polskiej walucie
z tytułu zatrudnienia przekraczało kwotę przeciętnego wynagrodzenia uwzględnianego
w podstawie wymiaru składek. W marcu 2011 roku ubezpieczony otrzymał wynagrodzenie
w polskiej walucie w kwocie niższej od kwoty przeciętnego wynagrodzenia. Ubezpieczony wykonywał pracę w ramach oddelegowania:

- od 13 lutego do 9 marca 2011 roku w Holandii; na okoliczność wyjazdu płatnik wystawił polecenie wyjazdu służbowego nr 111/11; ubezpieczony odbył podróż samochodem innego pracownika; tytułem rozliczenia tej delegacji ubezpieczony otrzymał 11,50 zł tytułem diet za przejazdy krajowe, a za okres pracy za granicą otrzymał również diety w kwocie 1.022 EUR; faktyczny przychód za okres pobytu za granicą ubezpieczonego wyniósł 727,66 zł; płatnik za 03/2011 zadeklarował podstawę wymiary składek jedynie od wysokości podstawowego wynagrodzenia wypłaconego
w polskiej walucie;

- od 16 kwietnia do 15 maja 2011 roku we Francji; na okoliczność wyjazdu płatnik wystawił polecenie wyjazdu służbowego nr 235/11; ubezpieczony odbył podróż własnym samochodem;
w rozliczeniu delegacji ubezpieczony otrzymał 3.625,76 tytułem zwrotu kosztów przejazdu oraz diet za podróż krajową, płatnik za 05/2011 zadeklarował podstawę wymiary składek od wysokości podstawowego wynagrodzenia - bez kosztów pokrycia przejazdu w/w kwocie;

- od 29 maja do 23 lipca 2011 roku w Anglii, na okoliczność wyjazdu płatnik wystawił polecenie wyjazdu służbowego nr 394/11, ubezpieczony podróż odbył samochodem innego pracownika;
w rozliczeniu delegacji ubezpieczony otrzymał 11,50 zł tytułem diety za przejazd krajowy;
płatnik za 07/2011 zadeklarował podstawę wymiary składek od wysokości podstawowego wynagrodzenia - bez kwot wypłaconych diet w/w kwocie;

- od 30 lipca do 25 września 2011 roku w Anglii; na okoliczność wyjazdu płatnik wystawił polecenie wyjazdu służbowego nr 603/11, ubezpieczony odbył podróż samochodem innego pracownika;
w rozliczeniu delegacji ubezpieczony otrzymał kwotę 23 zł tytułem diet za przejazdy krajowe; płatnik za 09/2011 zadeklarował podstawę wymiary składek od wysokości podstawowego wynagrodzenia - bez kwot wypłaconych diet w/w kwocie;

- od 8 października do 18 grudnia 2011 roku w Anglii; na okoliczność wyjazdu płatnik wystawił polecenie wyjazdu służbowego nr 821/11; ubezpieczony odbył podróż samochodem innego pracownika.; w rozliczeniu delegacji ubezpieczony otrzymał kwotę 11,50 zł tytułem diety za przejazd krajowy; płatnik za 12/2011 zadeklarował podstawę wymiary składek od wysokości podstawowego wynagrodzenia - bez kwot wypłaconej diety za przejazd krajowy.

Ubezpieczony w/w okresach delegowania wykonywał prace tożsame z obowiązkami powierzanymi i wykonywanymi w kraju w siedzibie spółki. Pracodawca nie występował o wydanie dla niego zaświadczenia o ustawodawstwie dotyczącym zabezpieczenia społecznego (...)) za wyżej wymienione okresy oddelegowania.

M. S. (1) jest pracownikiem płatnika od 21 maja 2005 roku, zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku formierza tworzyw sztucznych z miejscem jej wykonywania
w T. (Produkcja). Zajmuje się on głównie pracami montażowymi. W marcu i w październiku 2011 roku oraz w styczniu 2012 roku wysokość wynagrodzenia wypłaconego ubezpieczonemu
w polskiej walucie z tytułu zatrudnienia przekraczała kwotę przeciętnego wynagrodzenia uwzględnianego w podstawie wymiaru składek. Ubezpieczony wykonywał pracę w ramach oddelegowania:

- od 31 stycznia do 4 marca 2011 roku w Niemczech; na okoliczność wyjazdu płatnik wystawił polecenie wyjazdu służbowego nr 86/11; ubezpieczony odbył podróż własnym samochodem;
w rozliczeniu delegacji ubezpieczony otrzymał 2.569,05 zł tytułem zwrotu kosztów przejazdu oraz diet za przejazdy krajowe; płatnik za 03/2011 zadeklarował podstawę wymiary składek od wysokości podstawowego wynagrodzenia - bez kosztów pokrycia przejazdu i diet w/w kwocie;

- od 30 lipca do 1 października 2011 roku w Niemczech; na okoliczność wyjazdu płatnik wystawił polecenie wyjazdu służbowego nr (...) ubezpieczony podróż odbył własnym samochodem;
w rozliczeniu delegacji ubezpieczony otrzymał 3.513,50 zł tytułem zwrotu kosztów przejazdu oraz diet za przejazdy krajowe; płatnik za 10/2011 zadeklarował podstawę wymiary składek od wysokości podstawowego wynagrodzenia - bez kosztów pokrycia przejazdu diet w/w kwocie;

- od 4 października do 22 grudnia 2011 roku w Niemczech; na okoliczność wyjazdu płatnik wystawił polecenie wyjazdu służbowego nr (...); ubezpieczony odbył podróż własnym samochodem;
w rozliczeniu delegacji ubezpieczony otrzymał kwotę 3.806,03 zł tytułem zwrotu kosztów przejazdu oraz diet za przejazdy krajowe; płatnik za 01/2012 zadeklarował podstawę wymiary składek od wysokości podstawowego wynagrodzenia - bez w/w kwoty wypłaconej tytułem zwrotu kosztów przejazdu i diet krajowych.

Ubezpieczony w/w okresach delegowania wykonywał prace tożsame z obowiązkami powierzanymi i wykonywanymi w kraju w siedzibie spółki. Pracodawca występował o wydanie dla niego zaświadczenia o ustawodawstwie dotyczącym zabezpieczenia społecznego ((...)) za okres oddelegowania od 1 lutego do 30 kwietnia oraz od 1 października do 31 grudnia 2011 roku.

M. S. (2) jest pracownikiem płatnika od 27 czerwca 2005 roku, zatrudnionym
w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku formierza tworzyw sztucznych z miejscem jej wykonywania w T. (Produkcja). Zajmuje się on głównie pracami montażowymi. W kwietniu 2011 roku wysokość wynagrodzenia wypłaconego ubezpieczonemu w polskiej walucie z tytułu zatrudnienia przekroczyła kwotę przeciętnego wynagrodzenia uwzględnianego w podstawie wymiaru składek. Ubezpieczony wykonywał pracę w ramach oddelegowania od 4 stycznia do 21 kwietnia 2011 roku w Niemczech; na okoliczność wyjazdu płatnik wystawił polecenie wyjazdu służbowego nr 11/11; ubezpieczony odbył podróż własnym samochodem; w rozliczeniu delegacji dokonanego ubezpieczony otrzymał 4.809,92 zł tytułem zwrotu kosztów przejazdu oraz diet za przejazdy krajowe; płatnik za (...) zadeklarował podstawę wymiary składek od wysokości podstawowego wynagrodzenia - bez kosztów pokrycia przejazdu i diet krajowych w/w kwocie. Ubezpieczony w/w okresach delegowania wykonywał prace tożsame z obowiązkami powierzanymi i wykonywanymi w kraju w siedzibie spółki. Pracodawca występował o wydanie dla niego zaświadczenia o ustawodawstwie dotyczącym zabezpieczenia społecznego(...) za okres oddelegowania od 2 stycznia do 31 marca 2011 roku i od 1 do 22 kwietnia 2011 roku.

K. S. (2) był pracownikiem płatnika od 29 listopada 2007 roku do 15 listopada 2012 roku, zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku formierza tworzyw sztucznych z miejscem jej wykonywania w T. (Produkcja), zajmując się głównie pracami montażowymi.
W okresie października i grudnia 2011 roku jego wysokość wynagrodzenia wypłaconego w polskiej walucie z tytułu zatrudnienia przekraczała kwotę przeciętnego wynagrodzenia uwzględnianego
w podstawie wymiaru składek. Ubezpieczony wykonywał pracę w ramach oddelegowania:

- od 16 sierpnia do 14 października 2011 roku w Niemczech; na okoliczność wyjazdu płatnik wystawił polecenie wyjazdu służbowego nr 647/11; ubezpieczony odbył podróż samochodem innego pracownika; w rozliczeniu delegacji ubezpieczony otrzymał 11,50 zł tytułem diety za przejazd krajowy; płatnik za 10/2011 zadeklarował podstawę wymiary składek od wysokości podstawowego wynagrodzenia - bez w/w kwoty wypłaconej ubezpieczonemu diety;

- od 18 października do 22 grudnia 2011 roku w Niemczech, na okoliczność wyjazdu płatnik wystawił polecenie wyjazdu służbowego nr 837/11; ubezpieczony podróż odbył samochodem innego pracownika; w rozliczeniu delegacji ubezpieczony otrzymał 11,50 zł tytułem diet za przejazd krajowy; płatnik za 12/2011 zadeklarował podstawę wymiary składek od wysokości podstawowego wynagrodzenia - bez w/w kwoty wypłaconej ubezpieczonemu diety.

Ubezpieczony w/w okresach delegowania wykonywał prace tożsame z obowiązkami powierzanymi i wykonywanymi w kraju w siedzibie spółki. Pracodawca występował o wydanie dla niego zaświadczenia o ustawodawstwie dotyczącym zabezpieczenia społecznego ((...) za okres oddelegowania objęty zaskarżona decyzją (od 1 października do 31 grudnia 2011 roku).

M. S. (3) jest pracownikiem płatnika od 25 kwietnia 2005 roku, zatrudnionym
w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku formierza tworzyw sztucznych z miejscem jej wykonywania w T. (Produkcja). Zajmuje się on głównie pracami montażowymi. W okresie od marca do czerwca i w październiku 2011 roku jego wysokość wynagrodzenia wypłaconego
w polskiej walucie z tytułu zatrudnienia przekraczała kwotę przeciętnego wynagrodzenia uwzględnianego w podstawie wymiaru składek. Ubezpieczony wykonywał pracę w ramach oddelegowania:

- od 4 stycznia do 24 marca 2011 roku w Holandii; na okoliczność wyjazdu płatnik wystawił polecenie wyjazdu służbowego nr 16/11; ubezpieczony odbył podróż własnym samochodem;
w rozliczeniu delegacji ubezpieczony otrzymał 4.079,14 zł tytułem diety za przejazd krajowy oraz zwrotu kosztów przejazdu; płatnik za 03/2011 zadeklarował podstawę wymiary składek od wysokości podstawowego wynagrodzenia - bez w/w kwoty wypłaconej ubezpieczonemu diety
i kosztów przejazdu;

- od 4 do 22 kwietnia 2011 roku w Holandii; na okoliczność wyjazdu płatnik wystawił polecenie wyjazdu służbowego nr 202/11; ubezpieczony podróż odbył własnym samochodem; w rozliczeniu delegacji ubezpieczony otrzymał 2.538,96 zł tytułem diety za przejazd krajowy oraz zwrotu kosztów przejazdu; płatnik za 04/2011 zadeklarował podstawę wymiary składek od wysokości podstawowego wynagrodzenia - bez w/w kwoty wypłaconej ubezpieczonemu diety i kosztów przejazdu;

- od 28 kwietnia do 24 czerwca 2011 roku w Holandii; na okoliczność wyjazdu płatnik wystawił polecenie wyjazdu służbowego nr 274/11; ubezpieczony podróż odbył własnym samochodem;
w rozliczeniu delegacji ubezpieczony otrzymał 3.288,67 zł tytułem diety za przejazd krajowy oraz zwrotu kosztów przejazdu; płatnik za 06/2011 zadeklarował podstawę wymiary składek od wysokości podstawowego wynagrodzenia - bez w/w kwoty wypłaconej ubezpieczonemu diety
i kosztów przejazdu;

- od 31 lipca do 7 października 2011 roku w Holandii; na okoliczność wyjazdu płatnik wystawił polecenie wyjazdu służbowego nr (...); ubezpieczony podróż odbył własnym samochodem;
w rozliczeniu delegacji ubezpieczony otrzymał 3.370,58 zł tytułem diety za przejazd krajowy oraz zwrotu kosztów przejazdu; płatnik za 10/2011 zadeklarował podstawę wymiary składek od wysokości podstawowego wynagrodzenia - bez w/w kwoty wypłaconej ubezpieczonemu diety
i kosztów przejazdu.

Ubezpieczony w/w okresach delegowania wykonywał prace tożsame z obowiązkami powierzanymi i wykonywanymi w kraju w siedzibie spółki. Pracodawca nie występował o wydanie dla niego zaświadczenia o ustawodawstwie dotyczącym zabezpieczenia społecznego.

R. S. jest pracownikiem płatnika od 24 kwietnia 2007 roku, zatrudnionym
w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku formierza tworzyw sztucznych z miejscem jej wykonywania w T. (Produkcja). Zajmuje się głównie pracami montażowymi. W październiku
i w grudniu 2011 roku wysokość wynagrodzenia wypłaconego ubezpieczonemu w polskiej walucie z tytułu zatrudnienia przekraczało kwotę przeciętnego wynagrodzenia uwzględnianego w podstawie wymiaru składek. W maju i w czerwcu 2011 roku ubezpieczony otrzymał wynagrodzenie w polskiej walucie w kwocie niższej od kwoty przeciętnego wynagrodzenia. Ubezpieczony wykonywał pracę
w ramach oddelegowania:

- od 16 kwietnia do 15 maja 2011 roku we Francji; na okoliczność wyjazdu płatnik wystawił polecenie wyjazdu służbowego nr 238/11; ubezpieczony odbył podróż samochodem innego pracownika; w rozliczeniu tej delegacji ubezpieczony otrzymał 23 zł tytułem diet za przejazdy krajowe oraz 238,36 zł tytułem ryczałtu na pokrycie kosztów noclegu, a za okres pracy za granicą otrzymał on również diety w kwocie 1.320 EUR; faktyczny przychód za okres pobytu za granicą ubezpieczonego wyniósł 1.341,18 zł; płatnik za maj i czerwiec 2011 roku zadeklarował podstawę wymiary składek jedynie od wysokości podstawowego wynagrodzenia wypłaconego w polskiej walucie;

- od 30 lipca do 1 października 2011 roku w Niemczech; na okoliczność wyjazdu płatnik wystawił polecenie wyjazdu służbowego nr 605/11; ubezpieczony odbył podróż samochodem innego pracownika; w rozliczeniu delegacji ubezpieczony otrzymał 11,50 zł tytułem diet za podróż krajową; płatnik za październik 2011 zadeklarował podstawę wymiary składek od wysokości podstawowego wynagrodzenia – bez kwot wypłaconej diety krajowej;

- od 4 października do 22 grudnia 2011 roku w Niemczech; na okoliczność wyjazdu płatnik wystawił polecenie wyjazdu służbowego nr 798/11, ubezpieczony podróż odbył samochodem innego pracownika; w rozliczeniu delegacji ubezpieczony otrzymał 11,50 zł tytułem diety za przejazd krajowy; płatnik za grudzień 2011 zadeklarował podstawę wymiary składek od wysokości podstawowego wynagrodzenia - bez kwot wypłaconych diet w/w kwocie.

Ubezpieczony w/w okresach delegowania wykonywał prace produkcyjne tożsame z obowiązkami powierzanymi i wykonywanymi w kraju w siedzibie spółki. Pracodawca występował o wydanie dla niego zaświadczenia o ustawodawstwie dotyczącym zabezpieczenia społecznego w okresie od
1 sierpnia do 30 września 2011 roku i od 1 października do 31 grudnia 2011 roku.

K. S. (3) jest pracownikiem płatnika od 1 lipca 2009 roku, zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku formierza tworzyw sztucznych z miejscem jej wykonywania
w T.. Zajmuje się on głównie pracami montażowymi. W lipcu, wrześniu i grudniu 2011 roku wysokość wynagrodzenia wypłaconego ubezpieczonemu w polskiej walucie z tytułu zatrudnienia przekraczała kwotę przeciętnego wynagrodzenia uwzględnianego w podstawie wymiaru składek. Ubezpieczony wykonywał pracę w ramach oddelegowania:

- od 29 maja do 23 lipca 2011 roku w Anglii; na okoliczność wyjazdu płatnik wystawił polecenie wyjazdu służbowego nr 393/11; ubezpieczony odbył podróż samochodem innego pracownika;
w rozliczeniu delegacji ubezpieczony otrzymał 11,50 zł tytułem diety za przejazd krajowy oraz 159,60 zł tytułem ryczałtu na pokrycie kosztów noclegu; płatnik za 07/2011 zadeklarował podstawę wymiary składek jedynie od wysokości podstawowego wynagrodzenia pobranego w polskiej walucie;

- od 30 lipca do 25 września 2011 roku w Anglii; na okoliczność wyjazdu płatnik wystawił polecenie wyjazdu służbowego nr 600/11; ubezpieczony podróż odbył samochodem innego; ubezpieczony odbył podróż samochodem innego pracownika; w rozliczeniu delegacji ubezpieczony otrzymał 23 zł tytułem diety za przejazd krajowy oraz 356,11 zł tytułem ryczałtu na pokrycie kosztów noclegu; płatnik za wrzesień 2011 roku zadeklarował podstawę wymiary składek jedynie od wysokości podstawowego wynagrodzenia pobranego w polskiej walucie;

- od 8 października do 18 grudnia 2011 roku w Anglii; na okoliczność wyjazdu płatnik wystawił polecenie wyjazdu służbowego nr 822/11; ubezpieczony podróż odbył samochodem innego; ubezpieczony odbył podróż samochodem innego pracownika; w rozliczeniu delegacji ubezpieczony otrzymał 11,50 zł tytułem diety za przejazd krajowy oraz 373,87 zł tytułem ryczałtu na pokrycie kosztów noclegu; płatnik za 12/2011 zadeklarował podstawę wymiary składek jedynie od wysokości podstawowego wynagrodzenia pobranego w polskiej walucie.

Ubezpieczony w/w okresach delegowania wykonywał prace tożsame z obowiązkami powierzanymi
i wykonywanymi w kraju w siedzibie spółki. Pracodawca nie występował o wydanie dla niego zaświadczenia o ustawodawstwie dotyczącym zabezpieczenia społecznego.

A. S. był pracownikiem płatnika od 13 listopada 2006 roku zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku formierza tworzyw sztucznych z miejscem jej wykonywania
w T. (produkcja). Zajmował się on głównie pracami montażowymi. Ubezpieczony zmarł
w dniu 4 czerwca 2015 roku. W styczniu 2011 roku wysokość wynagrodzenia wypłaconego ubezpieczonemu w polskiej walucie z tytułu zatrudnienia nie przekroczyła kwoty przeciętnego wynagrodzenia uwzględnianego w podstawie wymiaru składek, w grudniu 2011 roku ubezpieczony otrzymał wynagrodzenie przekraczające kwotę przeciętnego wynagrodzenia. W okresie od 17 do 21 stycznia 2011 roku przebywał w Holandii na szkoleniu w zakresie wykorzystania do produkcji nowego materiału (...); na okoliczność tego wyjazdu płatnik wystawił polecenie wyjazdu służbowego nr 48/11; ubezpieczony odbył podróż samochodem innego pracownika; z tytułu rozliczenia delegacji ubezpieczony otrzymał 11,50 zł tytułem diety za przejazd krajowy oraz 627,73 zł tytułem ryczałtu na pokrycie kosztów noclegu; płatnik za 01/2011 zadeklarował podstawę wymiary składek jedynie od wysokości podstawowego wynagrodzenia pobranego w polskiej walucie. W okresie od 21 do 24 listopada 2011 roku ubezpieczony przebywał w Niemczech, został wysłany do usunięcia usterki w łączach; na okoliczność tego wyjazdu płatnik wystawił polecenie wyjazdu służbowego nr 914/11; ubezpieczony odbył podróż samochodem innego pracownika; tytułu rozliczenia delegacji ubezpieczony otrzymał 11,50 zł tytułem diety za przejazd krajowy; płatnik za 11/2011 nie zadeklarował w podstawię wymiary składek kwoty wypłaconej diety za podróż krajową. Pracodawca nie występował o wydanie dla niego zaświadczenia
o ustawodawstwie dotyczącym zabezpieczenia społecznego.

Z. S. jest pracownikiem płatnika od 21 grudnia 2005 roku zatrudnionym
w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku formierza tworzyw sztucznych z miejscem jej wykonywania w T. (Produkcja). Zajmuje się on głównie pracami montażowymi. We wrześniu 2011 roku wysokość wynagrodzenia wypłaconego ubezpieczonemu w polskiej walucie z tytułu zatrudnienia przekroczyła kwotę przeciętnego wynagrodzenia uwzględnianego w podstawie wymiaru składek. Ubezpieczony wykonywał pracę w ramach oddelegowania od 15 do 29 września 2011 roku w Belgii; na okoliczność wyjazdu płatnik wystawił polecenie wyjazdu służbowego nr 738/11; ubezpieczony odbył podróż własnym samochodem; w rozliczeniu delegacji dokonanego ubezpieczony otrzymał 2.373,47 zł tytułem zwrotu kosztów przejazdu oraz diet za przejazdy krajowe; płatnik za 09/2011 zadeklarował podstawę wymiary składek od wysokości podstawowego wynagrodzenia - bez kosztów pokrycia przejazdu i diet krajowych w/w kwocie. Ubezpieczony w/w okresie delegowania wykonywał prace tożsame z obowiązkami powierzanymi i wykonywanymi
w kraju w siedzibie spółki. Były to prace montażowe. Pracodawca występował o wydanie dla niego zaświadczenia o ustawodawstwie dotyczącym zabezpieczenia społecznego ((...)) za okres oddelegowania od 16 września do 7 października 2011 roku.

J. S. był pracownikiem płatnika od 15 lipca 2004 roku do 21 października 2011 roku, zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku formierza tworzyw sztucznych z miejscem jej wykonywania w T. (Produkcja). Zajmował się on głównie pracami montażowymi. W okresie od czerwca do października 2011 roku wysokość jego wynagrodzenia wypłaconego w polskiej walucie z tytułu zatrudnienia przekraczała kwotę przeciętnego wynagrodzenia uwzględnianego w podstawie wymiaru składek. Ubezpieczony wykonywał pracę
w ramach oddelegowania:

- od 29 maja do 24 lipca 2011 roku w Anglii; na okoliczność wyjazdu płatnik wystawił polecenie wyjazdu służbowego nr 395/11; ubezpieczony odbył podróż samochodem innego pracownika;
w rozliczeniu delegacji ubezpieczony otrzymał 23 zł tytułem diety za przejazd krajowy; płatnik za lipiec 2011 roku zadeklarował podstawę wymiary składek jedynie od wysokości podstawowego wynagrodzenia pobranego w polskiej walucie;

- od 30 lipca do 11 września 2011 roku w Anglii; na okoliczność wyjazdu płatnik wystawił polecenie wyjazdu służbowego nr 601/11; ubezpieczony odbył podróż samochodem innego pracownika;
w rozliczeniu delegacji ubezpieczony otrzymał 23 zł tytułem diety za przejazd krajowy oraz 178,06 zł tytułem ryczałtu na pokrycie kosztów noclegu; płatnik za wrzesień i październik 2011 roku zadeklarował podstawę wymiary składek jedynie od wysokości podstawowego wynagrodzenia pobranego w polskiej walucie – bez uwzględnienia kwot diet i wypłaconego ryczałtu. Ubezpieczony w/w okresach delegowania wykonywał prace produkcyjne tożsame z obowiązkami powierzanymi
i wykonywanymi w kraju w siedzibie spółki. Pracodawca nie występował o wydanie dla niego zaświadczenia o ustawodawstwie dotyczącym zabezpieczenia społecznego.

W Spółce obowiązuje regulamin – Zasady Wynagradzania, który w brzmieniu ujednoliconym na dzień 1 listopada 2013 roku zawiera w pkt VI ² postanowienia w zakresie zwrotu kosztów poniesionych w czasie podróży służbowej odsyłając w tym zakresie do postanowień rozporządzenia, o którym mowa w art. 77 ⁵ § 2 k.p. z zastrzeżeniem pkt 2, w którym przewidziano, iż pracownikom z tytułu podróży służbowej przysługują: na obszarze kraju diety w wysokości określonej w rozporządzeniu wydanym w oparciu o art. 77 ⁵ k.p.; poza granicami kraju diety
w wysokości określonej w załączonej tabeli (odpowiadające wysokościom diet wskazanym
w rozporządzeniu wydanym na podstawie w/wym. przepisu).

W okresie od grudnia 2013 roku do czerwca 2014 roku ZUS przeprowadził kontrolę
w (...) S.A. na okoliczność prawidłowości i rzetelności obliczania, potrącania
i opłacania składek oraz zgłaszania do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego,
w wyniku której uznał, iż wyjazdy pracowników delegowanych do pracy za granicą kwalifikowane przez płatnika jako podróże służbowe pracowników nie spełniały przesłanek art. 77 ⁵ k.p. i do ich rozliczania nie znajdą zastosowania przepisy określające należności przypadające pracownikom
z tytułu tej podróży. W konsekwencji ZUS wydał zaskarżoną decyzję i podwyższył podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne, FP i FGŚP pracowników delegowanych do pracy za granicą o koszty przejazdu i noclegów. Ponadto w stosunku do części pracowników (K. S. (1) i R. S.) podwyższył podstawę wymiaru składek do wysokości przeciętnego prognozowanego wynagrodzenia w gospodarce narodowej za rok 2011 (3.359 zł) ustalonego proporcjonalnie do okresu pobytu za granicą.

Sąd Okręgowy wskazał, iż stan faktyczny sprawy był między stronami bezsporny i wynikał
z dokumentów przedłożonych przez płatnika oraz zawartych w załączonych aktach kontroli ZUS, jak też zeznań członka zarządu płatnika M. K. oraz zeznań ubezpieczonych (przesłuchanych w sprawie w charakterze stron).

Sąd I instancji zaznaczył, iż stosownie do art. 18 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne pracowników stanowi przychód w rozumieniu przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, jaki otrzymują pracownicy ze stosunku pracy. Przepis ten ma odpowiednie zastosowanie do określania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne pracowników na mocy art. 81 ust. 1 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Zgodnie zaś art. 12 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych przychodem ze stosunku pracy są natomiast wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężna świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń, a w szczególności: wynagrodzenia zasadnicze, wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty za nie wykorzystany urlop i wszelkie inne kwoty niezależnie od tego, czy ich wysokość została z góry ustalona, a ponadto świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak również wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych. Nie od wszystkich jednak przychodów mających swoje źródło w stosunku pracy naliczane są składki na ubezpieczenie społeczne. Stosownie do § 2 ust. 1 pkt 15 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 18 grudnia 1998 roku w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe (Dz.U. nr 161 poz. 1106 ze zm.) podstawy wymiaru składek nie stanowią diety i inne należności z tytułu podróży służbowej pracownika – do wysokości określonej w przepisach w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej, z tytułu podróży służbowej na obszarze kraju oraz poza granicami kraju, z zastrzeżeniem pkt 17 (równowartość dodatków dewizowych wypłacanych pracownikom zatrudnionym na morskich statkach handlowych i rybackich - w części odpowiadającej 75% dodatków). Z podstawy wymiaru składek wyłączona jest również – wymieniona w § 2 ust. 1 pkt 16 – część wynagrodzenia pracowników zatrudnionych za granicą u polskich pracodawców, z wyłączeniem osób wymienionych w art. 18 ust. 12 ustawy – w wysokości równowartości diety przysługującej z tytułu podróży służbowych poza granicami kraju, za każdy dzień pobytu, określonej w przepisach w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju, z tym zastrzeżeniem, że tak ustalony miesięczny przychód tych osób stanowiący podstawę wymiaru składek nie może być niższy od kwoty przeciętnego wynagrodzenia, o którym mowa w art. 19 ust. 1 ustawy. Powyższe wyłączenia nie mogą się kumulować w ramach tego samego zdarzenia. Pracownicy zatrudnieni za granicą u polskiego pracodawcy nie odbywają podróży służbowej, wobec czego prawodawca wskazał wyraźnie, że osobom wysłanym do takiej pracy nie są wypłacane diety, lecz chodzi o ich równowartość
w ramach wynagrodzeń, które - wzorem diety - uwzględniają sytuację faktyczną związaną ze świadczeniem pracy poza stałym miejscem zamieszkania. Zastosowana została i w tym przypadku ulga w opłacaniu składek na ubezpieczenia społeczne, zbliżona do ulgi uzyskiwanej przez przebywającego w podróży służbowej, tak że obowiązek składkowy nie obejmuje wynagrodzenia (przychodu, o którym mowa w art. 18 ust. 1 w związku z art. 4 pkt 9 u.s.u.s.) do kwoty równowartości diety (wyrok SN z dnia 30 października 2013 roku, II UK 112/13; LEX nr 1403878).

Pojęcie podróży służbowej reguluje art. 77 ⁵ k.p. Wyróżnia się trzy cechy takiej podróży, które muszą wystąpić łącznie, a mianowicie podróż służbowa winna być odbywana: 1) poza miejscowością, w której mieści się siedziba pracodawcy lub poza stałym miejscem pracy, 2) na polecenie pracodawcy, 3) w celu wykonania określonego przez pracodawcę zadania.

W ocenie Sądu I instancji warunki pracy ubezpieczonych (poza sytuacją A. S.)
w spornych okresach nie mogły zostać uznane za spełniające cechy pracy w ramach podróży służbowych. Mimo ich wykonywania poza „stałym miejscem pracy” jakim bezspornie była hala produkcyjna w T. ubezpieczeni w okresach pracy za granicą faktycznie wykonywali pracę tożsamego rodzaju wynikającą z charakteru zatrudnienia, w postaci montażu, dokonywania napraw reklamacyjnych, laminowania, a nawet sporadycznie również wytwarzania elementów konstrukcji stalowych, tj. prace wykonywane w hali produkcyjnej. Po drugie kierowanie ich do pracy za granicą nie miało charakteru incydentalnego ani z góry określonego. Pracownicy wyjeżdżali za granicę częstokroć kilkukrotnie w ciągu roku, na okresy sięgające do kilku miesięcy, przy czym długość wyjazdów nie była z góry określona, a podyktowana przebiegiem prac na miejscu. Zdarzały się sytuacje, iż dane zlecenie montażu było wykonywane w ramach kilku wyjazdów, przedzielonych korzystaniem przez pracowników z urlopów wypoczynkowych w kraju, a zatem w ramach jednostkowo ocenianego wyjazdu pracownicy nie wykonali powierzonego zadania, a je wykonywali w ramach ciągłości pracy, świadczonej w przedmiotowo tożsamych warunkach jak podczas zatrudnienia w kraju. Po trzecie wreszcie wskazać należało, iż jak wynikało ze zgodnych zeznań stron, przeniesienie miejsca pracy za granicę co do zasady nie miało charakteru polecenia pracodawcy kierowanego do określonych pracowników, lecz oferty wyjazdu, co do skorzystania
z której decyzje podejmowali sami pracownicy, ustanie porozumiewając się w tym przedmiocie
z pracodawcą. Zainteresowani pracownicy dobrowolnie i częstokroć permanentnie zmieniali miejsce pracy, co było podyktowane nie wyjątkowymi okolicznościami po stronie pracodawcy lecz stałą charakterystyką pracy w zakładzie, opartą w dużej mierze na współpracy z innymi spółkami
w ramach grupy kapitałowej i wykonywaniem wspólnych kontraktów na całym świecie.
W warunkach zatrudnienia pracowników niejako odgórnie była wpisana możliwość świadczenia przez nich pracy poza granicami kraju. Dlatego też tak świadczona praca nie spełniała cech wymaganych dla zakwalifikowana przez pryzmat podróży służbowych w rozumieniu art. 77 ⁵ § 1 k.p.

Zdaniem Sądu Okręgowego prawidłowa jest kwalifikacja dokonana przez organ ubezpieczeń społecznych, iż w przedmiotowych sprawach doszło do oddelegowała pracowników (za wyjątkiem A. S.) w rozumieniu rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 roku w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz. U. UE nr L 166/1 z dnia 30 kwietnia 2004 roku). Ubezpieczeni w okresie oddelegowania świadczyli pracę na rzecz płatnika wykonując zlecenia produkcyjno-montażowe pozyskane przez (...) w ramach szerszych kontraktów uzyskiwanych przez grupę (...). Mimo zatem, iż głównym wykonawcą był inny podmiot, zainteresowani
w okresie pracy za granicą nie stawali się jego pracownikami ani nie wykonywali pracy na jego rzecz, ale realizowali swoje obowiązki zawodowe na rzecz i w ramach polecenia dotychczasowego pracodawcy. Płatnik nie tracił również kontaktu ani nadzoru nad oddelegowanymi pracownikami, który sprawował zarówno w wymiarze wykonywania pracy za pośrednictwem wyznaczonego brygadzisty jak i w sferze socjalno-bytowej i organizacyjnej. Natomiast okoliczność formalnej podległości ze strony pracowników głównego wykonawcy była wymuszona specyfiką pracy
w ramach realizacji kontraktów o podwykonawstwo. Ubezpieczeni pracownicy nie tracili kontaktu
z płatnikiem spełniając wszystkie cechy pracowników przez niego oddelegowanych do pracy za granicą w rozumieniu decyzji nr (...) Komisji Administracyjnej ds. Koordynacji Systemów Zabezpieczenia Społecznego z dnia 12 czerwca 2009 roku.

Powyższe należało uznać za bezsporne w stosunku do P. R., K. S. (1), M. S. (1), M. S. (2), K. S. (2), R. S.
i Z. S., na rzecz których organ rentowy (na wniosek płatnika) wystawił zaświadczenia dotyczące ustawodawstwa właściwego. Zaświadczenie o właściwym ustawodawstwie uznawane jest za decyzję deklaratywną i posiada moc wiążącą - również dla sądu rozstrzygającego kwestię, czy dany pracownik wykonywał pracę za granicą w ramach oddelegowania, czy też w ramach podróży służbowej. Powyższa okoliczność przesądza, iż
w niniejszym postępowaniu Sąd jest związany tą decyzją i nie może kontrolować jej prawidłowości. Niezależnie zatem od tego, czy kwalifikacja statusu ubezpieczonych jako pracowników oddelegowanych była błędna - bez uchylenia, zmiany bądź unieważnienia decyzji o podleganiu ustawodawstwu właściwemu, jest ona dla Sądu wiążąca, a w konsekwencji - nie jest możliwe ustalanie, czy w/w ubezpieczeni wykonywali pracę za granicą w ramach podróży służbowej.

Występując o wydanie w stosunku do swoich pracowników poświadczenia prawa właściwego odwołujący miał świadomość w jakich okolicznościach zaświadczenie to może zostać wydane (wyłącznie dla pracownika oddelegowanego), a ich kwestionowanie na gruncie niniejszego postępowania nie mogło wywołać oczekiwanego skutku, również w kontekście faktyczne ustalonych warunków pracy ubezpieczonych P. R., K. S. (1), M. S. (1), M. S. (2), K. S. (2), R. S. i Z. S., spełniających cechy oddelegowania. Mając na uwadze tożsame warunki pracy wątpliwości Sądu Okręgowego nie budziło jej wykonywanie w ramach oddelegowania również w stosunku do pozostałych ubezpieczonych w niniejszej sprawie: M. R., M. S. (3), K. S. (3) i J. S..

W związku z powyższym ZUS prawidłowo dokonał rozliczenia świadczeń uzyskanych przez ubezpieczonych (poza sytuacją A. S.) z tytułu tak zakwalifikowanych spornych wyjazdów, dokonał ich prawidłowej oceny w kontekście przepisów rozporządzenia Ministra Pracy
i Polityki Socjalnej z 18 grudnia 1998 roku. Sytuacja ubezpieczonych odpowiadała wymienionej
w § 2 ust. 1 pkt 16 rozporządzenia, a zatem za uprawnione należało uznać wyłączenie przez płatnika z podstawy wymiaru składek części wynagrodzeń ubezpieczonych w wysokości równowartości diet otrzymywanych za każdy dzień pobytu w miejscu oddelegowania (diety pobytowe). Brak było natomiast podstaw do odliczenia z podstawy wymiaru składek diet, kosztów przejazdów i noclegów w oparciu o § 2 ust. 1 pkt 15 rozporządzenia, które w sytuacji zainteresowanych podlegały kwalifikacji jako „zwykłe” przychody ze stosunku pracy, podlegające uwzględnieniu w podstawie wymiaru składek zgodnie z ogólną zasadą art. 18 ust. 1 ustawy
o systemie ubezpieczeń społecznych, co znalazło prawidłowe odzwierciedlenie w skarżonych decyzjach (por. wyrok SN z 13 października 2013 roku, II UK 112/13 – LEX nr 1403878).

Płatnik nie kwestionował ich poprawności z punktu widzenia rachunkowego; różnica
w podstawach wymiaru składek określonych przez płatnika i przyjętych przez organ rentowy odzwierciedlała wykazane przez płatnika kwoty diet podróżnych, przejazdów i noclegów wypłaconych zainteresowanych i bezspornie nie uwzględnionych w podstawach wymiaru składek za miesiące, w których dochodziło do rozliczenia delegacji.

Wyjątkiem była jedynie sytuacja zainteresowanego K. S. (1) i R. S., w stosunku do których organ rentowy (za miesiąc marzec 2011 roku w stosunku do K. S. (1), a za czerwiec 2011 roku w stosunku do R. S.), poza doliczeniem do podstawy wymiaru składek wypłaconych diet za podróż krajową, podwyższył wysokość wynagrodzenia ubezpieczonych od kwoty przeciętnego wynagrodzenia, o którym mowa w art. 19 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Powyższe również należało uznać za zgodne z § 2 ust. 1 pkt 16 cyt. rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 18 grudnia 1998 roku. Powołany wyjątek uprawnia do wyłączenia z podstawy wymiaru składek przychody stanowiące część wynagrodzenia pracowników zatrudnionych za granicą u polskich pracodawców, odpowiadającą równowartości diety przysługującej z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju, za każdy dzień pobytu i o taką kwotę podlega obniżeniu podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne. Natomiast zgodnie z zastrzeżeniem zawartym w drugiej części przepisu tak ustalony miesięczny przychód tych osób nie może być niższy od kwoty przeciętnego wynagrodzenia, o którym mowa w art. 19 ust. 1 ustawy systemowej. Przepis ten stanowi natomiast, iż roczna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe osób, o których mowa w art. 6 i 7, w danym roku kalendarzowym nie może być wyższa od kwoty odpowiadającej trzydziestokrotności prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej na dany rok kalendarzowy, określonego w ustawie budżetowej, ustawie o prowizorium budżetowym lub ich projektach, jeżeli odpowiednie ustawy nie zostały uchwalone - z zastrzeżeniem ust. 2 i 9. Na rok 2011 kwota ta została ustalona w obwieszczeniu (...) z dnia 15 grudnia 2010 roku (M.P. z 2010 roku, Nr 99, poz. 1173) i wynosiła 3.359 zł miesięcznie.

Z tytułu rozliczenia wyjazdów zarówno K. S. (1), jak i R. S. otrzymali diety pobytowe (kwalifikowane zgodnie z § 2 ust. 1 pkt 16 rozporządzenia). Faktycznie wypłacone tym pracownikom w danym miesiącu kalendarzowym wynagrodzenie (wynagrodzenie należne w polskiej walucie oraz wypłacone w walucie obcej z tytułu oddelegowania poza granice kraju) było w obu przypadkach wyższe od przeciętnego (3.359 zł), zaś zastosowanie wyłączenia przewidzianego w § 2 ust. 1 pkt 16 rozporządzenia spowodowało jego obniżenie poniżej tej kwoty, spełniając przesłanki do jej podwyższenia do powołanej kwoty przeciętnego wynagrodzenia, tj. 3.359 zł.

W związku z powyższym Sąd Okręgowy w pełni podzielił prawidłowość decyzji wydanych wobec: M. R., P. R., K. S. (1), M. S. (1), M. S. (2), K. S. (2), M. S. (3), R. S., K. S. (3), Z. S. i J. S.. Z tych względów Sąd ten oddalił odwołania (...) S.A. jako w całości bezzasadne. – o czym orzekł jak w punkcie
2 sentencji wyroku - na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.

W ocenie Sądu I instancji A. S. w styczniu i listopadzie 2011 roku odbywał podróż służbową, przebywał on wówczas na kilkudniowych szkoleniach zawodowych. Nie wykonywał zatem żadnych czynności związanych z realizacją kontraktów zawieranych przez płatnika. Udział pracownika w szkoleniu nie może być potraktowany jak wykonywanie zwykłych obowiązków pracowniczych. W tej sytuacji należało przyjąć, że wykonywał on w okresach wyjazdów zagranicznych zadania służbowe w rozumieniu art. 77 ⁵ § 1 k.p. W konsekwencji wypłacone na jego rzecz świadczenia w rozliczeniu polecenia wyjazdu podlegały wyłączeniu z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne zgodnie z § 2 ust. 1 pkt 15 rozporządzenia Ministra Pracy
i Polityki Socjalnej z 18 grudnia 1998 roku w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe (Dz. U. nr 161, poz. 1106 ze zm.). Z tych względów Sąd zmienił zaskarżoną decyzję dotyczącą tego ubezpieczonego i orzekł, jak w punkcie 1 sentencji wyroku na podstawie (...) § k.p.c.

O kosztach procesu Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 98 § 1 i § 3 k.p.c., art. 108 §1 k.p.c. oraz § 2 ust. 1 w zw. z § 6 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych (…), wskazując i różnica między kwotą należnych składek na ubezpieczenie społeczne A. S. nie przekracza 500 zł.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł płatnik składek zaskarżając go w zakresie pkt 2
i zarzucając niewyjaśnienie wszystkich okoliczności faktycznych istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy wskutek naruszenie art. 217 § 2 k.p.c. poprzez pominięcie wskazanego jako dowód
w odwołaniach od decyzji, a zawartego w aktach kontroli organu rentowego stanowiska radcy prawnego organu rentowego oraz stanowiska PIP, które stanowiska kwalifikowały przedmiotowe wyjazdy pracowników jako podróż służbową; art. 232 k.p.c. i art. 6 k.c. poprzez przyjęcie twierdzeń organu rentowego wyrażonych w zaskarżonych decyzjach, podczas gdy organ rentowy nie udowodnił, że zaskarżona decyzja prawidłowo określa wymiar należnych składek i tym samym nie wykazał, iż płatnik składek w spornym okresie nieprawidłowo określił i opłacił składki za swoich pracowników. Apelujący zarzucił także poczynienie przez Sąd I instancji ustaleń faktycznych sprzecznych z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego wskutek naruszenia art. 233 k.p.c. poprzez dokonanie dowolnej, a nie swobodnej oceny dowodów poprzez bezzasadne przyjęcie, iż miejsce pracy zainteresowanych znajdowało się poza granicami Polski oraz pominięcia znaczenia poświadczenia formularza E101 w kontekście jego wydania, a także specyfiki prowadzonej przez powoda działalności. Nadto zarzucił naruszenie art. 29 § 1 k. p. oraz art. 77 ⁵ k.p. przez uznanie, że w niniejszej sprawie nie zachodzi przypadek świadczenia pracy
w ramach podróży służbowej, gdyż w szczególności bez znaczenia jest, iż umowa o pracę jako miejsce wykonywania pracy w stosunku do wszystkich zainteresowanych wskazany był zakład
w T. i strony nigdy w żadnej formie nie dokonały zmiany tego zapisu; art. 16 ust. 1 i art. 83 ust. 1 pkt 3 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych poprzez uznanie za dopuszczalne wydanie decyzji stwierdzającej podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe, i wypadkowe jako decyzji ustalającej wymiar składek, podczas gdy przepis art. 83 ust. 1 pkt 3 przewiduje wyłącznie „ustalenie wymiaru składek", co znajduje odzwierciedlenie
w art. 68 ust. 1 wskazującym, iż do zakresu działania organu rentowego należy wymierzanie
i pobieranie składek. W związku z powyższym skarżący wniósł o zmianę zaskarżonej części wyroku i uwzględnienie pozostałych odwołań w całości oraz o zasądzenie kosztów procesu według norm przepisanych, ewentualnie uchylenie wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

W uzasadnieniu apelacji płatnik wskazał, iż produkuje różnego rodzaju i wielkości zbiorniki, aparaturę oraz rurociągi przeznaczone do przemysłowych zastosowań i mające unikalny charakter. Wyroby te produkowane są na indywidualne zamówienia kontrahentów, a z uwagi na wielkość lub ilość znaczna część wyrobów nie może być przewożona w całości i jest transportowana
w częściach. Dlatego też pracownicy posiadający odpowiednie i unikalne kwalifikacje otrzymują polecenia wyjazdów służbowych celem złożenia tych wyrobów w całość. Łączenia te wykonuje się na miejscu przeznaczenia wyrobu, stosując metodę laminowania. Nie są to jednak takie same prace jak w przedsiębiorstwie w T.. Zainteresowani podczas podróży służbowych nie wykonywali „normalnej pracy", a wykonywali zadania zlecone przez płatnika. Podróż trwała zaś tyle, ile musiała trwać. Nie dla każdego z pracowników odbywających podróż służbową zachodziła potrzeba uzyskania poświadczenia ustawodawstwa i nie może to przesądzać o charakterze wyjazdu pracownika. W przypadku zainteresowanych uzyskanie poświadczenia ustawodawstwa podyktowane było przez kontrahentów, dla których wyroby były produkowane. Jednym z warunków dostawy wyrobów z tworzyw sztucznych dla dużych inwestorów i na teren prowadzonej inwestycji było posiadanie przez pracowników poświadczenia ustawodawstwa. Bez takiego poświadczenia zrealizowanie montażu zamawianych wyrobów nie byłoby możliwe. Spośród zainteresowanych jeszcze wyjazd zainteresowanego P. R. spełniał podawaną przez organ rentowy definicję podróży służbowej, zawężoną przez organ rentowy w sposób nieuprawniony. P. R. w roku 2011 w podróży służbowej był tylko raz. Podróż trwała zaledwie 24 dni (wliczając w to czas dojazdu ) i celem jej było reklamacyjne pogrubienie rurociągu, którego ścianki okazały się zbyt cienkie. Trudno przyjąć więc, że pogrubianie ścianek rurociągów należy do zwykłych obowiązków tego pracownika.

Skarżący podkreślił, że podczas odbywania zagranicznej podróży służbowej nie ulega zmianie miejsce pracy określone w umowie. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 4 marca 2009 roku (II PK 210/08 ) oraz w uchwale siedmiu sędziów z dnia 19 listopada 2009 roku (II PZP 11/08 ) zajął stanowisko, że miejsce wykonywania pracy, o którym stanowi art. 29 § 1 k.p. to nic innego jak stałe miejsce pracy z art. 77 ⁵ § 1 k.p. W rzeczywistości faktyczne miejsce wykonywania pracy może być inne niż określone w umowie. Uznanie, że stałe miejsce pracy jest równoznaczne z faktycznym miejscem wykonywania pracy (miejscem wykonywania czynności pracowniczych) a nie
z umówionym miejscem pracy powodowałoby negatywne konsekwencje dla pracownika. Należy więc uznać, że jeżeli jako miejsce pracy została wskazana hala produkcyjna w T., to wykonywanie czynności o cechach zadania służbowego poza T. jest podróżą służbową.
W wyroku z dnia 20 lutego 2007 roku (II PK 16506) Sąd Najwyższy wraził pogląd, że odbywanie podróży na polecenie pracodawcy przesądza o charakterze tej formy delegowania i stanowi uzasadnienie dla określenia jej mianem podróży służbowej. Płatnik składek wyjazdy zainteresowanych kwalifikował jako podróż służbową i dokonał pracownikom należnych wypłat związanych z taką kwalifikacją. Dlatego też składki na ubezpieczenia społeczne należy obliczać od kwoty wynagrodzenia ustalonego w umowie o pracę. Płatnik składek wydał zainteresowanym polecenia wyjazdów służbowych określając wprawdzie nie na piśmie (do czego nie był zobowiązany żadnymi przepisami prawa) ale ustnie cel wyjazdów oraz zadania, jakie zainteresowani mają wykonać podczas wyjazdów służbowych. Zaskarżone decyzje określają podstawę wymiaru składek, ale nie określają ich wymiaru. Decyzje te naruszają więc postanowienia art. 6 ust. 1 i art. 83 ust. 1 pkt 3 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Do zadań ZUS należy bowiem w myśl tych postanowień wymierzanie i pobieranie składek. Pozwany
nie wskazał sposobu wyliczenia kwot wynikających z zaskarżonych decyzji ani też nie określił wymiaru należnych składek tak, aby decyzje były możliwe do wykonania. Decyzja winna wskazywać kwotowo różnice między składką opłacona a należną od każdego pracownika
i wyjaśniać skąd bierze się ta różnica. Niewyjaśnienie powyższego w postępowaniu sądowym stanowi naruszenie art. 232 k.p.c. i art., 6 k.c. naruszając jednocześnie art. 68 ust. 1 i art. 83 ust. 1 pkt 3 ustawy z o systemie ubezpieczeń społecznych.

Apelujący wskazał także, że Sąd Okręgowy zwrócił uwagę na sytuację zainteresowanych K. S. (1) i R. S., w stosunku do których organ rentowy poza doliczeniem wypłaconych kosztów podróży służbowych podwyższył wysokość wynagrodzenia do kwoty przeciętnego wynagrodzenia, stosownie do § 2 ust. 1 pkt 16 rozporządzenia MPiPS z dnia 18 grudnia 1998 roku. Tymczasem przepis ten został uznany przez Trybunał Konstytucyjny za niezgodny z konstytucją (por. wyrok z dnia 28 października 2015 roku, SK 9/14), dlatego też po wydaniu tego wyroku dokonana przez ZUS zmiana podstawy w oparciu o ten przepis nie powinna mieć miejsca.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja płatnika składek nie zasługuje na uwzględnienie.

Na wstępie w należy, że przedmiotem sporu w niniejszej sprawie była kwestia prawidłowej wysokości podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne zainteresowanych M. R., P. R., K. S. (1), M. S. (1), K. S. (2), M. S. (2), M. S. (3), R. S., K. S. (3), A. S., Z. S. i J. S. uzależniona od ustalenia, czy w spornych okresach zainteresowani wykonywali pracę na rzecz (...) S.A.
w T. w ramach podróży służbowej, czy też posiadali oni wówczas status tzw. pracowników oddelegowanych (pracowników zatrudnionych za granicą u polskiego pracodawcy). Na etapie postępowania apelacyjnego spór nie dotyczył już jednak sytuacji faktycznej i prawnej A. S..

Sąd I instancji przeprowadził postępowanie dowodowe w zakresie zaoferowanym przez strony, dokonał właściwych ustaleń stanu faktycznego w zakresie elementów istotnych dla rozstrzygnięcia oraz prawidłowo ocenił zebrany w sprawie materiał dowodowy. Sąd Apelacyjny
w całości podziela trafne i rzeczowe rozważania Sądu I instancji przyjmując je za punkt wyjścia oceny własnej i nie widząc potrzeby ich ponownego powielania. Sąd Okręgowy nie naruszył zasady swobodnej oceny dowodów, nie popełnił też błędów w zakresie ustalonych faktów, które mogłyby uzasadnić ingerencję w treść zaskarżonego orzeczenia, a które nie były wszak między stronami sporne. Podnoszony przez płatnika zarzut naruszenia art. 233 k.p.c. zdaje się dotyczyć nie tyle błędnej oceny materiału dowodowego co wniosków wyciągniętych na jego podstawie
i kwalifikacji poszczególnych okoliczności pod określone normy prawne. W tym zakresie Sąd
I instancji także nie dopuścił się żadnych uchybień. Co prawda Sąd ten nie odniósł się do stanowiska radcy prawnego pozwanego organu oraz PIP, niemniej jednak Sąd Apelacyjny po zapoznaniu się z treścią tych pism stwierdza, że pominięcie przez Sąd Okręgowy powyższych dokumentów, nie stanowiło naruszenia mogącego mieć wpływ na rozstrzygnięcie sporu. Opinie te nie mają bowiem dla Sądu charakteru wiążącego i mogą być traktowane co najwyżej jako wsparcie argumentacji płatnika składek. W związku z powyższym w ocenie Sądu odwoławczego Sąd
I instancji nie dopuścił się zarzucanego naruszenia art. 217 § 2 k.p.c. Sąd ten nie naruszył także zasady rozkładu ciężaru dowodu. Skoro ZUS przeprowadził postępowanie kontrolne, w ramach którego zgromadził dowody, na podstawie których wydał zaskarżone decyzje, to ciężar skutecznego zakwestionowania procesu myślowego organu ubezpieczeń społecznych oraz przedstawienia własnych dowodów i twierdzeń przeszedł na płatnika składek i ubezpieczonych.

Nie ma racji skarżący zarzucając naruszenie art. 16 ust. 1 w zw. z art. 68 ust. 1 oraz w zw.
z art. 83 ust. 1 pkt 3 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych poprzez uznanie za dopuszczalne wydanie decyzji stwierdzającej podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, podczas gdy – zdaniem płatnika składek – jedyną dopuszczalną formą jest decyzja ustalająca wymiar składek. Sąd Apelacyjny w powyższym zakresie podziela pogląd przedstawiony przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 6 grudnia 2005 roku (III UK 123/05, LEX nr 328007), zgodnie z którym decyzje wydane w sprawach indywidualnych dotyczących ustalania wymiaru składek i ich poboru (art. 83 ust. 1 pkt 4 ustawy systemowej) nie zawsze mają konkretny charakter „wymiarowy”, to jest określający konkretną wysokość należności lub zaległości z tytułu obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie społeczne. Do takich decyzji niewątpliwie należą również te, które rozstrzygają o samych zasadach dotyczących spornego zakresu i podstawy wymiaru lub poboru składek na ubezpieczenie społeczne, to jest decyzje, które wskazują składniki przychodu ubezpieczonych, od których istnieje obowiązek odprowadzania składek na ubezpieczenie społeczne, bez względu na to, czy wydane decyzje zawierają techniczne (kwotowe) wyliczenie należności składkowych.

Prawidłowość matematycznego wyliczenia podstaw wymiaru składek w zaskarżonych decyzjach nie był kwestionowana przez płatnika składek. Wbrew zarzutom apelacji organ ubezpieczeń społecznych przedstawił sposób dokonanego przez siebie wyliczenia.

Sąd Apelacyjny nie podziela stanowiska skarżącej Spółki jakoby zaskarżone decyzje
(z wyjątkiem decyzji dotyczącej A. S.) oraz wyrok Sądu I instancji w pkt 1 naruszały przepis art. 77 ⁵ k.p.

Sąd Okręgowy zastosował prawidłową wykładnię tego przepisu i trafnie wskazał, że wydanie wobec pracownika zaświadczenia o właściwym ustawodawstwie posiada moc wiążącą dla sądu rozstrzygającego kwestię czy pracownik wykonywał pracę w oddelegowania czy też w ramach podróży służbowej. Przypomnieć bowiem należy, że udzielenie poświadczeń na formularzu (...)), niezależnie od faktu, czy ZUS, zgodnie z ciążącym na nim obowiązkiem, dokonał kontroli deklarowanych przez pracodawcę danych, stanowiących podstawę poświadczenia formularza A1 lub E101, a zainteresowani rzeczywiście mieli wówczas status pracowników oddelegowanych - przesądza, iż w niniejszym postępowaniu Sąd jest związany tymi decyzjami i nie może kontrolować ich prawidłowości. Sąd Najwyższy (w wyroku z dnia 14 listopada 2013 roku, II UK 204/13 oraz
z dnia 18 listopada 2014 roku, II UK 559/13) zajął stanowisko, że potwierdzenie okoliczności wykonywania pracy za granicą na podstawie czasowego oddelegowania wyklucza możliwość zakwalifikowania tej sytuacji, jako podróży służbowej. W rezultacie, pracownik skierowany do wykonywania pracy na terytorium innego państwa członkowskiego UE w rozumieniu art. 14 ust. 1 lit. a rozporządzenia Rady (EWG) Nr 1408/71 z dnia 14 czerwca 1971 roku w sprawie stosowania systemów zabezpieczenia społecznego do pracowników najemnych, osób prowadzących działalność na własny rachunek i do członków ich rodzin przemieszczających się we Wspólnocie (Dz.U. UE Polskie wydanie specjalne Rozdział 05, Tom 01, s. 35 ze zm.) nie przebywa
w zagranicznej podróży służbowej o jakiej mowa w art. 77 ^{( 5)} § 1 k.p. (por. także uchwała SN z dnia 18 marca 2010 roku, II UZP 2/10 oraz wyrok z dnia 19 maja 2011 roku, I UK 403/10). Sąd Apelacyjny w pełni podziela jednolity i utrwalony pogląd Sądu Najwyższego.

W związku z powyższym Sądy obu instancji rozpoznające niniejszą sprawę związane były stwierdzeniem w formularzach A1, że zainteresowani P. R., K. S. (1), M. S. (1), M. S. (2), K. S. (2), R. S. i Z. S.
w spornych okresach byli pracownikami zatrudnionymi za granicą u polskiego pracodawcy, a nie pracownikami odbywającymi zagraniczną podróż służbową. W tych okolicznościach bez znaczenia są twierdzenia płatnika składek, iż jedynym powodem wystąpienia przez niego o wydanie zaświadczeń A1 w stosunku do niektórych pracowników była wola jego kontrahenta. Decyzje ZUS w tym zakresie nie zostały podważone we właściwym trybie i negowanie ich celu oraz skutków jest obecnie bezprzedmiotowe. Nie mniej jednak wskazać należy, iż argumentacja skarżącej Spółki jest w tym zakresie i tak nieprzekonująca. To w interesie płatnika składek leżało uzyskanie w/w zaświadczeń i skorzystanie z ich dobrodziejstwa sprowadzającego się do możliwości opłacania składek na ubezpieczenie społeczne w ramach polskiego ustawodawstwa, a nie w wysokości uregulowanej w krajach wykonywania tych prac. Logicznym i zgodnym z zasadami doświadczenia życiowego jest też wniosek, że kontrahentom skarżącej Spółki zależało na zapewnieniu fachowych i legalnie zatrudnionych robotników, a nie na tym by ich składki na ubezpieczenie społeczne były opłacane w kraju siedziby pracodawcy - mimo że nie zachodzą ku temu podstawy, skoro pracownicy płatnika składek nie byli delegowani lecz rzekomo wysyłani w podróż służbową. Zresztą na powyższą okoliczność apelująca Spółka nie zaoferowała żadnych dowodów, choćby w postaci umów z kontrahentami.

Jeżeli natomiast chodzi o pozostałych zainteresowanych tj. M. R., M. S. (3), K. S. (3) i J. S. Sąd odwoławczy przychyla się do dokonanej przez Sąd I instancji subsumcji ustaleń faktycznych pod normy art. 12 ust. 1 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 dnia 29 kwietnia 2004 roku
w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz. U. UE nr 166/1 z dnia 30 kwietnia 2004 roku) oraz decyzji nr (...) Komisji Administracyjnej ds. Koordynacji Systemów Zabezpieczenia Społecznego z dnia 12 czerwca 2009 roku (Dz. Urz. UE C 106 z 24.04.2010 roku, s. 5-8) oraz uznania, że również ci zainteresowani w spornych okresach wykonywali pracę za granicą u polskiego pracodawcy jako pracownicy oddelegowani.

W/w zainteresowani w spornych okresach nie wykonywali incydentalnych prac, nie związanych z ich normalnym zakresem obowiązków, na polecenie pracodawcy. Praca ta miała charakter stacjonarnej pracy za granicą. Wykonywana ona była w dłuższych okresach czasu,
a nadto polegała na wykonywaniu zwykłych czynności pracowniczych, przy realizacji umów zawartych przez wnioskodawcę. Zainteresowani zarówno w zakładzie pracy w T. jak
i w trakcie prac z granicą zajmowali się wykonywaniem oraz montowaniem produktów oferowanych przez płatnika składek. Istotnym jest przy tym, że specyfika działalności gospodarczej prowadzonej przez skarżącą Spółką oraz rodzaj produkowanych przez nią artykułów niejako z góry predestynował zatrudnianych przez nią pracowników do świadczenia pracy także poza zakładem produkcyjnym. Wbrew twierdzeniom apelacji Sąd Okręgowy przy ocenie sytuacji prawnej zainteresowanych wziął powyższą okoliczność pod rozwagę, prawidłowo wnioskując, że brak zatrudniania przez płatnika niezależnych monterów, wiązał się z obowiązkiem wykonywania przez pracowników produkcji prac montażowych także w siedzibach kontrahentów skarżącej Spółki. Nie ulega więc wątpliwości, iż wyjazdy za granicę w celu wykonania i zmontowania określonych układów nie był czynnościami nadzwyczajnymi, wykraczającymi poza typowy zakres obowiązków pracowniczych. W większości przypadków zainteresowani kilkukrotnie wyjeżdżali do pracy za granicę i to na okresy nawet kilku miesięcy. Długość wyjazdu za granicę nie była z góry określona
i zależała od przebiegu prac. Niektóre zamówienia były wykonywane w ramach kilku wyjazdów,
w ramach których pracownicy korzystali z urlopów wypoczynkowych w kraju, co oznacza, że płatnikowi składek nie chodziło o wykonanie określonego polecenia służbowego lecz zwyczajne świadczenie pracy tyle że w innym kraju. Bez znaczenia jest przy tym okoliczność, iż zainteresowany P. R. wyjechał za granicę tylko raz i to na okres tylko 24 dni. Skarżąca Spółka sama wystąpiła o wydanie wobec tego pracownika zaświadczenia A1, a wydanie przez ZUS takowego zaświadczenia skutkuje obecnie uznaniem, że pracownik ten nie przebywał
w podróży służbowej tylko został oddelegowały do pracy za granicą, w ramach której i tak wykonywał normalne czynności pracownicze. Co więcej zarówno ten zainteresowany, jak
i pozostali (z wyjątkiem A. S.) pracy za granicą nie świadczyli wyłącznie na polecenie służbowe pracodawcy lecz wynikało to z dobrowolnego przyjęcia oferty takiego wyjazdu przez pracownika. Pracodawca przed rozpoczęciem wykonywania przez zainteresowanych zatrudnienia poza granicami kraju uprzednio uzyskiwał na to ich zgodę.

Płatnik składek nie wykazał więc, aby zainteresowani wykonywali za granicą tylko incydentalne, tymczasowe czynności, różniące się od zwykłego zakresu obowiązków i by jednocześnie było to narzucone poleceniem pracodawcy, tj. aby pracownicy przymusowo wykonywali obowiązki służbowe poza miejscem zwykłego świadczenia pracy. Takie ustalenia nie pozwalają na przyjęcie, aby zainteresowani odbywali wówczas podróż służbową w rozumieniu art. 77 ⁵ k.p. Sąd Apelacyjny zwraca przy tym uwagę, że w orzecznictwie powszechnie przyjmuje się, że podróż służbową charakteryzuje jej odbywanie, po pierwsze – poza miejscowością, w której znajduje się siedzibą pracodawcy lub poza stałym miejscem pracy, po drugie – na polecenie pracodawcy, po trzecie – w celu wykonania określonego przez pracodawcę zadania służbowego, przy czym wszystkie te cechy muszą wystąpić łącznie (tak: Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 22 lutego 2008 roku, I PK 208/07, OSNP 2009, nr 11-12, poz. 134).

Wykonywanie zadania służbowego w rozumieniu art. 77 ⁵ k.p. nie jest tym samym, co wykonywanie wynikającej z zatrudnienia pracy określonego rodzaju. Objęcie poleceniem wyjazdu zwykłych czynności pracowniczych, a do takich należał montaż produkowanych przez spółkę elementów, który – jeśli pozwalały na to gabaryty dokonywany był w miejscu – ich ewentualna produkcja czy naprawa, nie prowadzi do uznania, że pracownik wykonujący te czynności jest
w podróży służbowej. Co więcej, o ile krótkotrwałość jest pojęciem w pewnym stopniu subiektywnym, o tyle incydentalność wskazuje na wyjątkowość, niecodzienność i nietypowość takiego zdarzenia w toku wykonywania obowiązków pracowniczych na rzecz pracodawcy, stanowiącego pewnego rodzaju wyłom w zwykłym świadczeniu pracy. Rodzaj prowadzonej przez Spółkę działalności, co było niesporne, determinował konieczność wykonywania przez pracowników pracy w różnych miejscach, nie można zatem mówić o incydentalności, czy nietypowości wykonywania przez zainteresowanych pracy za granicą.

Podkreślić przy tym trzeba, że w zatrudnieniu pracowniczym zmiana miejsca pracy nie zawsze jest sytuacją szczególną, zwłaszcza, gdy podmiot będący pracodawcą prowadzi działalność zarówno w miejscu siedziby, jak i w siedzibach kontrahentów. W realiach rozpoznawanej sprawy podyktowane to było specyfiką świadczonych przez Spółkę usług, wymagających często dokonania montażu, a niekiedy wręcz wyprodukowania bądź naprawy danego elementu w miejscu wskazanym przez klienta. Podkreślić należy, że jeżeli pracownik umówił się z pracodawcą na wykonywanie pracy w określonym miejscu, a tak było w realiach niniejszej sprawy, to nie jest to niestałe miejsce pracy, a contrario do stałego miejsca pracy,
o którym mowa w art. 77 ⁵ k.p. Skoro zaś o podróży służbowej można mówić jedynie w przypadku delegowania narzuconego pracownikowi w drodze polecenia pracodawcy zobowiązującego go do odbycia takiej podróży to w sytuacji gdy pracownicy dobrowolnie zgłaszali się na kreślony wyjazd za granicę należało uznać, że zainteresowani i płatnik składek zawierali porozumienia co do wykonywania przez pracownika określonej pracy w ramach delegowania przez pracodawcę, co
z kolei prowadziło do okresowej zmiany ustalonego w tej umowie rodzaju pracy oraz miejsca jej wykonywania. Podjęcie się przez pracownika podróży połączonej z wykonywaniem określonej pracy na podstawie zawartego z pracodawcą porozumienia nie jest zaś podróżą służbową
w rozumieniu art. 77 ⁵ § 1 k.p., do której znajdują zastosowanie przepisy określające należności przysługujące pracownikowi z tytułu takiej podróży.

Sąd Okręgowy trafnie więc uznał, że zainteresowani w spornych okresach nie pozostawali
w podróży służbowej, Sąd Okręgowy prawidłowo również uznał, że wypłacane im z tego tytułu diety i inne należności nie podlegały wyłączeniu z przychodu stanowiącego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne stosownie do przepisu § 2 ust. 1 pkt 15 rozporządzenia w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne
i rentowe, a sytuacja zainteresowanych odpowiada wymienionej w § 2 ust. 1 pkt 16 tego rozporządzenia. Sąd I instancji nie naruszył więc przepisu art. 29 § 1 k.p. oraz art. 77 ⁵ k.p.

Co więcej Sąd ten prawidłowo wskazał, iż skoro z § 2 ust. 1 pkt 16 in principio rozporządzenia wynika, że podstawy wymiaru składek nie stanowi przychód stanowiący część wynagrodzenia pracowników zatrudnionych za granicą u polskich pracodawców, odpowiadający równowartości diety przysługującej z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju, za każdy dzień pobytu, to znaczy, że o taką kwotę podlega obniżeniu podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne. Zastrzeżenie zawarte w § 2 ust. 1 pkt 16 in fine rozporządzenia, że tak ustalony miesięczny przychód tych osób nie może być niższy od kwoty przeciętnego wynagrodzenia,
o którym mowa w art. 19 ust. 1 ustawy systemowej, oznacza zatem, że jeżeli faktycznie wypłacone pracownikowi w danym miesiącu kalendarzowym wynagrodzenie jest wyższe niż przeciętne, to zastosowanie wyłączenia przewidzianego w części wstępnej § 2 ust. 1 pkt 16 rozporządzenia nie może doprowadzić do obniżenia podstawy wymiaru składek do kwoty niższej niż przeciętne wynagrodzenie. W takiej sytuacji ulga w opłacaniu składek na ubezpieczenia społeczne będzie zatem niższa niż wynikająca z działania mechanizmu przewidzianego w § 2 ust. 1 pkt 16 in principio rozporządzenia, ale nadal podstawa wymiaru składek będzie obniżona w stosunku do przewidzianej ustawą systemową. Kwota przeciętnego wynagrodzenia, o której mowa w § 2 ust. 1 pkt 16 in fine rozporządzenia, nie jest więc progiem, od jakiego podstawa wymiaru składek nie może być niższa, jeżeli rzeczywisty przychód pracownika jest od tej kwoty niższy. Jest progiem mającym zastosowanie, gdy faktycznie wypłacone wynagrodzenie jest wyższe niż przeciętne,
a zastosowanie odliczeń przewidzianych przepisem spowodowałoby obniżenie podstawy wymiaru składek poniżej tego progu (por. wyroki SN z dnia 2 października 2013 roku, II UK 78/13, OSNP 2014 nr 8, poz. 120 i z dnia 10 października 2013 roku, II UK 104/13, LEX nr 1380937).

Sądowi Apelacyjnemu znany jest wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 28 października 2015 roku, sygn. SK 9/14, w którym Trybunał orzekł, iż § 2 ust. 1 pkt 16 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 roku w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w zakresie, w jakim dotyczy pracowników zatrudnionych za granicą u polskich pracodawców, uzyskujących przychody
w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych niższe niż przeciętne wynagrodzenie w gospodarce narodowej, o którym mowa w art. 19 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych jest niezgodny z art. 92 ust. 1 oraz art. 64 ust. 1 i 3 Konstytucji RP.

Uzasadniając niezgodność przepisu z art. 92 ust. 1 Konstytucji, Trybunał wskazał, iż zaskarżony przepis rozporządzenia wykracza poza upoważnienie ustawowe, gdyż – jeśli przychód pracownika zatrudnionego za granicą u polskiego pracodawcy będzie niższy niż kwota przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej, o którym mowa w art. 19 ust. 1 ustawy
o systemie ubezpieczeń społecznych – wprowadza taką modyfikację podstawy wymiaru składek, że będzie ona wyższa niż podstawa określona w art. 18 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Uzasadniając z kolei niezgodność § 2 ust. 1 pkt 16 rozporządzenia z art. 64 Konstytucji, Trybunał wyjaśnił, że przepis ten, w sytuacji gdy, przekraczając upoważnienie ustawowe, wprowadza taką modyfikację podstawy wymiaru składek, że będzie ona wyższa niż określona w art. 18 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych – prowadzi do obciążenia pracowników i pracodawców kosztami podwyższonej składki na ubezpieczenie społeczne i z tego względu stanowi ingerencję w prawo własności. Taka ingerencja w konstytucyjnie chronioną sferę prawa własności nie spełnia formalnych wymogów ograniczenia prawa własności, nie została bowiem dokonana w ustawie, ale wynika z przepisów rozporządzenia wydanych z przekroczeniem granic upoważnienia ustawowego. Z powyższych względów Trybunał Konstytucyjny uznał, że § 2 ust. 1 pkt 16 rozporządzenia MPiPS oznacza niedopuszczalne ograniczenie prawa własności chronionego w art. 64 Konstytucji.

Podkreślenia jednak wymaga, iż w pkt II omawianego wyroku Trybunał Konstytucyjny, orzekł, iż przepis § 2 ust. 1 pkt 16 rozporządzenia w zakresie wskazanym w pkt I, traci moc obowiązującą z upływem 12 miesięcy od dnia ogłoszenia wyroku w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej. Trybunał wyjaśnił, iż odroczenie utraty mocy obowiązującej przepisu uznanego za niekonstytucyjny wynika z konieczności dania prawodawcy czasu na dostosowanie systemu prawnego do wymagań konstytucyjnych. Trybunał Konstytucyjny podkreślił jednocześnie, że zakwestionowany akt pozostaje na czas odroczenia w systemie prawnym.

W związku z powyższym, wobec odroczenia utraty mocy obowiązującej przepisu § 2 ust. 1 pkt 16 rozporządzenia w zakresie wskazanym w pkt I wyroku Trybunału Konstytucyjnego, rozstrzygnięcie Sądu II instancji uwzględniało obowiązującą treść w/w przepisu. Sąd Apelacyjny, zgodnie z dyspozycją art. 316 k.p.c., również miał w tym zakresie na uwadze stan prawny w chwili wyrokowania. W tym stanie rzeczy, Sąd Apelacyjny, podzielając stanowisko Sądu I instancji
i uznając apelację wnioskodawcy za bezzasadną, na mocy art. 385 k.p.c. orzekł, jak w sentencji.

SSA M. Gerszewska SSA A. Urban SSA J. Andrzejewski