Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 września 2016 roku

Sąd Okręgowy w Lublinie VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący – Sędzia SO Jolanta Węs

Protokolant – starszy sekretarz sąd. Alicja Machnio

po rozpoznaniu w dniu 23 września 2016 roku w Lublinie

sprawy (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w L.

i K. Z.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w L.

o ustalenie istnienia obowiązku ubezpieczenia społecznego i wysokość podstawy wymiaru składek

na skutek odwołań (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w L. i K. Z.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w L.

z dnia 17 września 2015 roku numer (...)

I oddala odwołania;

II zasądza od (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w L. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w L. kwotę 2400 zł (dwa tysiące czterysta złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu;

III nie obciąża wnioskodawcy K. Z. kosztami procesu.

Sygn. akt VIII U 1761/15

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. decyzją z dnia 17 września 2015 roku, na podstawie art. 83 ust. 1 pkt 1 i 3 w związku art. 38 ust. 1, art. 68 ust. 1 pkt 1 lit. a i c oraz art. 6 ust. 1 pkt 4, art. 12 ust. 1, art. 13 pkt 2, art. 18 ust. 1 i 3, art. 20 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. 2015 poz. 121 tekst jednolity ze zm., zwanej dalej ustawą systemową) oraz art. 81 ust. 1 i 6 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 roku o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U. 2015 poz. 581 tekst jednolity ze zm.) stwierdził, że K. Z. jako osoba zatrudniona na podstawie umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, u płatnika (...) Sp. z o.o. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu i rentowym, wypadkowemu w okresach: od 11 stycznia 2012 roku do 2 lutego 2012 roku, od 9 lutego 2012 roku do 12 kwietnia 2012 roku, od 19 kwietnia 2012 roku do 24 maja 2012 roku, od 30 maja 2012 roku do 28 czerwca 2012 roku, od 20 sierpnia 2012 roku do 14 września 2012 roku, od 17 września 2012 roku do 19 grudnia 2012 roku, od 3 stycznia 2013 roku do 9 marca 2013 roku, od 14 marca 2013 roku do 11 kwietnia 2013 roku, od 14 kwietnia 2013 roku do 25 lipca 2013 roku, od 31 lipca 2013 roku do 16 września 2013 roku z podstawą wymiaru składek na ubezpieczenia, które wynoszą:

W uzasadnieniu swego stanowiska organ rentowy wskazał, iż zarówno treść umów jakie zawarły strony, jak i sposób ich wykonywania pomimo nazwania umowy jako dzieło wskazują, iż przedmiotem ich było świadczenie usług, polegających na wykonywaniu czynności faktycznych, do których stosuje się przepisy dotyczące umów zlecenia. Zakład Ubezpieczeń Społecznych podniósł, iż o zakwalifikowaniu umowy łączącej strony jako umowy o dzieło lub zlecenie nie przesądza jej nazwa oraz gramatyczne sformułowanie jej przedmiotu, lecz jej cel gospodarczy oraz obowiązki stron. Organ rentowy powołując się na przepisy art. 627 i art. 734 - 751 k.c. wskazał, iż umowa o wykonanie określonego dzieła jest typową umową rezultatu, w wykonaniu której powstaje rezultat materialny lub niematerialny, a więc celem umowy o dzieło nie jest czynność, samo działanie lecz osiągnięcie rezultatu. Dzieło musi mieć indywidualny charakter i odpowiadać osobistym potrzebom zamawiającego. Natomiast umowa zlecenia jest umową, przez którą osoba fizyczna przyjmuje zlecenie (zleceniobiorca) i zobowiązuje się do wykonania w ciągu określonego czasu, określonej czynności prawnej na rzecz drugiego dającego zlecenie (zleceniodawcy). Umowa zlecenia nie akcentuje rezultatu jako koniecznego do osiągnięcia. Nie wynik zatem (jak w umowie o dzieło), lecz starania w celu osiągnięcia tego wyniku są elementem przedmiotowo istotnym dla umowy zlecenia. Zakład Ubezpieczeń Społecznych podkreślił, że zgodnie z zasadami wynikającymi z kodeksu cywilnego, wykonujący usługę odpowiada za należyte wykonanie zobowiązania. Sam fakt więc, że zleceniodawca przeprowadzał kontrolę jakości wykonania usługi tj. badał zachowanie przez usługodawcę należytej staranności nie przesądza o tym, że czynność taka stanowi sprawdzian umówionego rezultatu na istnienie wad fizycznych i przemawia za zakwalifikowaniem umowy jako umowy o dzieło. W przypadku umów zlecenia są one zawierane w pewnym celu, dla osiągnięcia pewnego stanu rzeczy, z tym że nacisk jest kładziony na czynności do niego zmierzające, a nie sam rezultat. Zdaniem ZUS czynności polegające na przeprowadzaniu szkoleń (wykładów), wskazują, że ich celem nie było osiągniecie w przyszłości konkretnego, zindywidualizowanego rezultatu, ale wykonaniu na przestrzeni pewnego okresu czasu czynności faktycznych, czyli na starannym działaniu. Wobec powyższego organ rentowy uznał, iż sporne umowy stanowią umowy o świadczenie usług do których stosuje się przepisy dotyczące zlecenia określonych w art. 734 § 1 i 750 k.c. Konsekwentnie, jak wskazał, powstał obowiązek podlegania ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowemu, wypadkowemu oraz obowiązek deklarowania podstaw wymiaru składek w okresach i kwotach wskazanych w osnowie decyzji (decyzja k. 5-15 akt ZUS).

Odwołanie od powyższej decyzji, w imieniu płatnika (...) Sp. z o.o. w L., wniósł pełnomocnik procesowy. Organowi rentowemu wydającemu zaskarżoną decyzję zarzucił:

1) naruszenie art. 83 ust. 1 w zw. z art. 6 ust. 1 pkt 4, art. 12 ust. 1, art. 13 pkt 2 ustawy z dnia13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych w zw. z art. 750 kodeksu cywilnego, poprzez przyjęcie, że nastąpiły przesłanki do wydania decyzji w przedmiocie podlegania ubezpieczonego obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu, podczas gdy z okoliczności niniejszej sprawy wynika, iż ubezpieczony, jako osoba związana ze skarżącym umową o dzieło nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu,

2) błąd w ustaleniach faktycznych, co do treści łączącego ubezpieczonego i skarżącego stosunku prawnego i przyjęcie, że byli związani umową o świadczenie usług, do której odpowiednio stosuje się przepisy dotyczące umowy zlecenia, podczas gdy w rzeczywistości ubezpieczony i skarżący związani byli umową o dzieło,

3) naruszenie art. 80 k.p.a. poprzez dowolną ocenę materiału dowodowego skutkującą uznaniem, iż ubezpieczonego i skarżącego łączyła umowa o świadczenie usług, do której odpowiednio stosuje się przepisy dotyczące umowy zlecenia, podczas gdy w rzeczywistości ubezpieczony i skarżący związani byli umową o dzieło.

W związku z powyższym wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji i ustalenie, że ubezpieczony nie podlegał obowiązkowo ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu w okresach od 11 stycznia 2012 roku do 2 lutego 2012 roku, od 9 lutego 2012 roku do 12 kwietnia 2012 roku, od 19 kwietnia 2012 roku do 24 maja 2012 roku, od 30 maja 2012 roku do 28 czerwca 2012 roku, od 20 sierpnia 2012 roku do 14 września 2012 roku, od 17 września 2012 roku do 19 grudnia 2012 roku, od 3 stycznia 2013 roku do 9 marca 2013 roku, od 14 marca 2013 roku do 11 kwietnia 2013 roku, od 14 kwietnia 2013 roku do 25 lipca 2013 roku, od 31 lipca 2013 roku do 16 września 2013 roku i zasądzenie od organu rentowego na rzecz skarżącego kosztów procesu w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych (k. 2-5v a.s.). Powyższe odwołanie zostało zarejestrowane pod sygnaturą VIII U 1761/15.

Odwołanie od powyższej decyzji wniósł również K. Z., przychylając się do stanowiska płatnika (k. 33 a.s.). Powyższe odwołanie zostało zarejestrowane pod sygnaturą VIII U 1762/15.

W odpowiedziach na odwołania organ rentowy wniósł o ich oddalenie, podnosząc argumentację jak w zaskarżonej decyzji i o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych (k. 11-25, 34-48, a.s.).

Postanowieniem z dnia 25 lutego 2016 roku Sąd zarządził połączenie spraw VIII U 1761/15 i VIII U 1762/17 do łącznego rozpoznania oraz rozstrzygnięcia (k. 54v a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

(...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w L. prowadzi działalność gospodarczą, której podstawowym przedmiotem jest prowadzenie szkoleń z zakresu obsługi ciężkich maszyn budowlanych i drogowych w celu przygotowania kursantów do egzaminu państwowego na operatorów tych maszyn. Oferta szkoleń jest kierowana do osób indywidualnych, przedsiębiorców, urzędów pracy, fundacji, ośrodków pomocy społecznej. Uczestnicy szkoleń zgłaszają się bezpośrednio do Spółki lub są kierowani przez instytucje, w których Spółka wygrała przetarg na ich organizowanie. Szkolenia prowadzą wykładowcy i instruktorzy. Grupa szkoleniowa liczy od 10 do 15 osób. Podstawę programową ustala Instytut (...) w W.. Szczegółowy program szkolenia opracowują wykładowcy. Uzgadniają oni między sobą godziny i terminy zajęć, następnie przekazują harmonogram zajęć Ośrodkowi (...), który go akceptuje. Jednym z wykładowców prowadzących zajęcia teoretyczne był K. Z.. Do jego obowiązków należało prowadzenie zajęć, przygotowanie skryptów i innych materiałów dydaktycznych, które stanowiły kompendium wiedzy, niezbędne do zdania egzaminu. Był również zobowiązany do prowadzenia dokumentacji szkoleń tj. dzienników lekcyjnych, gdzie były wpisywane obecności, tematy szkoleń na poszczególnych zajęciach oraz oceny. Spółka udostępniała salę do prowadzenia wykładów, ale zajęcia odbywały się też na zewnątrz np. na budowach, gdzie demonstrowano budowę maszyn. Po zakończeniu kursu były przeprowadzane wewnętrzne egzaminy, zarówno przez wykładowcę, jak i Ośrodek (...). Jeżeli któryś z kursantów nie zdał egzaminu wewnętrznego, wykładowca, musiał go dokształcić w celu uzupełnienia jego wiedzy. Wysokość wynagrodzenia w każdej z umów o dzieło była uzależniona od ilości godzin i ilości kursantów, od poziomu ich wykształcenia, od skomplikowania tematyki. Rachunki nie były przygotowywane razem z umowami, były wystawiane później (zeznania: K. Z. k. 57v-58, k. 68v a.s. A. G. k. 64v-65v a.s.).

K. Z. zawarł ze Spółką umowy nazwane umowami o dzieło:

- w dniu 11 stycznia 2012 roku, Nr (...) na okres od 11 stycznia 2012 roku do 2 lutego 2012 roku, za wykonanie której otrzymał wynagrodzenie wypłacone w miesiącu lutym 2012 roku w kwocie brutto 1575,00 zł;

- w dniu 9 lutego 2012 roku, Nr (...) na okres od 9 lutego 2012 roku do 8 marca 2012 roku, za wykonanie której otrzymał wynagrodzenie wypłacone w miesiącu marcu 2012 roku w kwocie brutto 2520,00 zł;

- w dniu 26 lutego 2012 roku, Nr (...) na okres od 26 lutego 2012 roku do 8 marca 2012 roku, za wykonanie której otrzymał wynagrodzenie wypłacone w miesiącu marcu 2012 roku w kwocie brutto 270,00 zł;

- w dniu 7 marca 2012 roku, Nr (...) na okres od 7 marca 2012 roku do 12 kwietnia 2012 roku, za wykonanie której otrzymał wynagrodzenie wypłacone w miesiącu kwietniu 2012 roku w kwocie brutto 990,00 zł;

- w dniu 15 marca 2012 roku, Nr (...) na okres od 15 marca 2012 roku do 12 kwietnia 2012 roku, za wykonanie której otrzymał wynagrodzenie wypłacone w miesiącu kwietniu 2012 roku w kwocie brutto 2115,00 zł;

- w dniu 19 kwietnia 2012 roku, Nr (...) na okres od 19 kwietnia 2012 roku do 24 maja 2012 roku, za wykonanie której otrzymał wynagrodzenie wypłacone w miesiącu maju 2012 roku w kwocie brutto 1620,00 zł;

- w dniu 30 maja 2012 roku, Nr (...) na okres od 30 maja 2012 roku do 28 czerwca 2012 roku, za wykonanie której otrzymał wynagrodzenie wypłacone w miesiącu lipcu 2012 roku w kwocie brutto 2340,00 zł;

- w dniu 20 sierpnia 2012 roku Nr (...) na okres od 20 sierpnia 2012 roku do 13 września 2012 roku, za wykonanie której otrzymał wynagrodzenie wypłacone w miesiącu październiku 2012 roku w kwocie brutto 1440,00 zł;

- w dniu 21 sierpnia 2012 roku, Nr (...) na okres od 21 sierpnia 2012 roku do 14 września 2012 roku, za wykonanie której otrzymał wynagrodzenie wypłacone w miesiącu październiku 2012 roku w kwocie brutto 1440,00 zł;

- w dniu 17 września 2012 roku Nr (...) na okres od 17 września 2012 roku do 10 października 2012 roku, za wykonanie której otrzymał wynagrodzenie wypłacone w miesiącu październiku 2012 roku w kwocie brutto 1260,00 zł;

- w dniu 11 października 2012 roku Nr (...) na okres od 11 października 2012 roku do 15 listopada 2012 roku, za wykonanie której otrzymał wynagrodzenie wypłacone w miesiącu listopadzie 2012 roku w kwocie brutto 5355,00 zł;

- w dniu 9 listopada 2012 roku Nr (...) na okres od 9 listopada 2012 roku do 19 grudnia 2012 roku, za wykonanie której otrzymał wynagrodzenie wypłacone w miesiącu grudniu 2012 roku w kwocie brutto 1215,00 zł;

- w dniu 20 listopada 2012 roku Nr (...) na okres od 20 listopada 2012 roku do 19 grudnia 2012 roku, za wykonanie której otrzymał wynagrodzenie wypłacone w miesiącu grudniu 2012 roku w kwocie brutto 360,00 zł;

- w dniu 23 listopada 2012 roku Nr (...) na okres od 23 listopada 2012 roku do 19 grudnia 2012 roku za wykonanie której otrzymał wynagrodzenie wypłacone w miesiącu grudniu 2012 roku w kwocie brutto 180,00 zł;

- w dniu 3 stycznia 2013 roku Nr (...) na okres od 3 stycznia 2013 roku do 9 lutego 2013 roku, za wykonanie której otrzymał wynagrodzenie wypłacone w miesiącu lutym 2013 roku w kwocie brutto 3645,00 zł;

- w dniu 8 lutego 2013 roku Nr (...) na okres od 8 lutego 2013 roku do 9 marca 2013 roku, za wykonanie której otrzymał wynagrodzenie wypłacone w miesiącu marcu 2013 roku w kwocie brutto 3510,00 zł;

- w dniu 20 lutego 2013 roku Nr (...) na okres od 20 lutego 2013 roku do 9 marca 2013 roku, za wykonanie której otrzymał wynagrodzenie wypłacone w miesiącu marcu w kwocie brutto 270,00 zł;

- w dniu 14 marca 2013 roku Nr (...) na okres od 14 marca 2013 roku do 11 kwietnia 2013 roku za wykiwanie której otrzymał wynagrodzenie wypłacone w miesiącu kwietniu 2013 roku w kwocie brutto 2700,00 zł;

- w dniu 14 kwietnia 2013 roku Nr (...) na okres od 14 kwietnia 2013 roku do 16 maja 2013 roku, za wykonanie której otrzymał wynagrodzenie wypłacone w miesiącu maju 2013 roku w kwocie brutto 2430,00 zł;

- w dniu 24 kwietnia 2013 roku Nr (...) na okres od 24 kwietnia 2013 roku do 16 maja 2013 roku, za wykonanie której otrzymał wynagrodzenie wypłacone w miesiącu maju 2013 roku w kwocie brutto 270,00 zł;

- w dniu 6 maja 2013 roku Nr (...) na okres od 6 maja 2013 roku do 27 czerwca 2013 roku, za wykonanie której otrzymał wynagrodzenie wypłacone w miesiącu lipcu 2013 roku w kwocie brutto 360,00 zł;

- w dniu 25 maja 2013 roku Nr (...) na okres od 25 maja 2013 roku do 27 czerwca 2013 roku, za wykonanie której otrzymał wynagrodzenie wypłacone w miesiącu lipcu 2013 roku w kwocie brutto 1710,00 zł;

- w dniu 24 czerwca 2013 roku Nr (...) na okres od 24 czerwca 2013 roku do 25 lipca 2013 roku, za wykonanie której otrzymał wynagrodzenie wypłacone w miesiącu sierpniu 2013 roku w kwocie brutto 2815,00 zł;

- w dniu 31 lipca 2013 roku Nr (...) na okres od 31 lipca 2013 rok do 23 lipca 2013 roku, za wykonanie której otrzymał wynagrodzenie wypłacone w miesiącu sierpniu 2013 roku w kwocie brutto 1080,00 zł;

- w dniu 20 sierpnia 2013 roku Nr (...) na okres od 20 sierpnia 2013 roku do 16 września 2013 roku, za wykonanie której otrzymał wynagrodzenie wypłacone w miesiącu październiku 2013 roku w kwocie brutto 1440,00 zł;

- w dniu 19 listopada 2013roku Nr (...) na okres od 19 listopada 2013 roku do 19 grudnia 2013 roku, za wykonanie której otrzymał wynagrodzenie wypłacone w miesiącu grudniu 2013 roku w kwocie brutto 2680,00 zł;

Zgodnie z § 1 tych umów K. Z. zobowiązał się do wykonania przy pomocy własnych narzędzi i urządzeń, dzieła polegającego na przeprowadzeniu wykładów na kursie dla operatorów maszyn oraz przygotowaniu materiałów dydaktycznych. Przedmiot dzieła miał obejmować: przygotowanie i przeprowadzenie wykładów na kursie dla operatorów maszyn; przygotowanie własnym kosztem materiałów dydaktycznych w postaci skryptu (min. 5 stron) obejmującego zagadnienia związane z przedmiotem dzieła; bieżące uzupełnianie dokumentacji szkolenia; dokonanie oceny znajomości prezentowanych w trakcie wykładów treści, u każdego z uczestników szkolenia - na zakończenie szkolenia. Wykonawca zobowiązał się wykonać dzieło z uwzględnieniem aktualnego stanu wiedzy dotyczącego przedmiotu dzieła, w szczególności z uwzględnieniem zmian związanych z zastosowaniem nowych technologii, urządzeń oraz materiałów i oświadczył , iż treść wykładów oraz materiałów dydaktycznych jest wynikiem pracy własnej przy wykorzystaniu umiejętności, wiedzy i doświadczenia Wykonawcy. W § 6 wskazano, że przypadku niedotrzymania przez Wykonawcę terminu wykonania dzieła zapłaci on karę umowną w wysokości 1% kwoty brutto określonej w § 5 za każdy dzień opóźnienia. W przypadku opóźnienia w usuwaniu wad przedmiotu umowy Wykonawca zapłaci karę umowną w wysokości 0,5% kwoty brutto określonej w § 5 za każdy dzień opóźnienia (umowy i rachunki k. 61-161 akt ZUS).

Sąd uznał za wiarygodne dokumenty zgromadzone w aktach pozwanego organu rentowego i aktach niniejszej sprawy, bowiem zostały one sporządzone przez osoby do tego uprawnione w ramach przysługujących im kompetencji i w przewidzianej prawem formie. Nie były kwestionowane przez żadną ze stron postępowania. Umowy wraz z rachunkami, znajdujące się w aktach organu rentowego są dokumentami prywatnymi i stanowią jedynie dowód tego, że osoby, które je podpisały złożyły oświadczenia zawarte w tych dokumentach. Fakt ich zawarcia i otrzymania wskazanego wynagrodzenia w dacie widniejącej na rachunku potwierdzili wnioskodawcy.

Sąd nie podzielił zeznań stron odnośnie faktu, iż płatność wynagrodzenia z tytułu umów o dzieło następowała tylko i wyłącznie w przypadku pozytywnego wyniku egzaminu. Zgromadzone w postępowaniu dowody z dokumentów nie potwierdziły tej okoliczności. Również zeznania K. Z. nie potwierdzały powyższych twierdzeń, albowiem jak sam podnosił nie wszyscy kursanci zdawali egzamin, a mimo to nigdy nie zdarzyło się, aby nie wypłacono mu wynagrodzenia. Nie można zgodzić się również z zaprezentowaną przez wymienionych oceną prawną przedmiotowych umów jako umów o dzieło

W pozostałym zakresie uznał te zeznania za wiarygodne, są bowiem one spójne, logiczne, wzajemnie się uzupełniają oraz są zgodne z pozostałym zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym w postaci dokumentów znajdujących się w aktach organu rentowego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołania nie zasługiwały na uwzględnienie i podlegały oddaleniu.

Spór koncentrował się wokół prawnej kwalifikacji umów zawieranych przez Spółkę (...) z K. Z.. Ustalenie, czy były to umowy o dzieło, czy też inne umowy cywilnoprawne, w szczególności umowy o świadczenie usług, do których zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego stosuje się przepisy o zleceniu, ma decydujące znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy. Konsekwencją tego jest bowiem ustalenie, czy K. Z. w związku z zawarciem przedmiotowych umów powinni podlegać obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu, a Spółka być obarczony obowiązkiem zgłoszenia ich do tych ubezpieczeń i opłacenia składek.

Dokonując oceny prawnej należy przypomnieć, iż zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U.2016.963 j.t.), osoby wykonujące pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Stosownie do treści art. 12 ust. 1 ustawy osoby takie podlegają również obowiązkowo ubezpieczeniu wypadkowemu. Obowiązek podlegania ubezpieczeniom społecznym powstaje od dnia oznaczonego w umowie jako dzień rozpoczęcia jej wykonywania do dnia rozwiązania lub wygaśnięcia tej umowy (art. 13 pkt 2 ustawy systemowej). Natomiast zgodnie z powołanym stanem prawnym osoby wykonujące umowę o dzieło nie podlegają z tytułu wykonywania tej umowy obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych, jest uprawniony do stwierdzania podlegania ubezpieczeniu społecznemu i może, bez względu na nazwę umowy i jej postanowienia wskazujące na charakter stosunku prawnego, którym strony zamierzały się poddać, ustalić rzeczywisty jego charakter i istniejący z mocy prawa tytuł podlegania ubezpieczeniu. Kwestia podlegania ubezpieczeniu społecznemu nie jest zależna od woli ubezpieczonego, czy stron zawierających umowę w tym znaczeniu, iż w przypadku spełnienia ustawowych przesłanek danego stosunku prawnego, z którym ustawodawca łączy powstanie stosunku ubezpieczeniowego, ten ostatni powstaje z mocy samego prawa. Przepisy prawa z zakresu ubezpieczeń społecznych są przepisami bezwzględnie obowiązującymi, a zatem przy ich stosowaniu ani organ rentowy, ani sąd nie mogą mieć na uwadze zasad współżycia społecznego, a przepisy te muszą być bezwzględnie przestrzegane w stosunku do wszystkich nawet, jeśli jawią się one osobie zainteresowanej jako subiektywnie niesprawiedliwe (wyrok SN z dnia 8 listopada 2006 roku, I UK 138/06).

Podkreślenia wymaga, że o charakterze umowy nie decyduje jej nazwa, lecz nadana jej przez strony treść. Zgodnie z art. 627 k.c. przez umowę o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia. Przedmiotem umowy jest więc zobowiązanie do wykonania oznaczonego dzieła, przy czym może mieć ono charakter zarówno materialny, jak i niematerialny. Dzieło powinno mieć byt samoistny, a więc niezależny od działania wykonawcy. Wskazuje się także na jego indywidualny charakter, odpowiadający osobistym potrzebom zamawiającego. Umowa o dzieło jest zatem umową rezultatu. Przedmiotem umowy o świadczenie usług, o której mowa w art. 750 k.c., jest zaś dokonanie określonej czynności faktycznej. Nie wymaga się, aby zachowanie osoby świadczącej usługę doprowadziło do osiągnięcia indywidualnie oznaczonego rezultatu. W większości przypadków na skutek wykonania usługi powstanie jakiś materialny lub niematerialny rezultat dokonanej czynności, który jednak nie stanowi elementu przedmiotowo istotnego umowy o świadczenie usług, tak jak ma to miejsce w przypadku umowy o dzieło. Umowa o świadczenie usług jest umową starannego działania, jej przedmiotem jest bowiem jedynie staranne dążenie do osiągnięcia określonego przez strony celu, jednak sam fakt jego osiągnięcia nie należy do treści zobowiązania. Powyższa cecha w zasadniczy sposób odróżnia omawianą umowę od umowy o dzieło, której przedmiotem jest osiągnięcie z góry oznaczonego rezultatu. Wykonanie określonej czynności (szeregu powtarzających się czynności), bez względu na to, jaki rezultat czynność ta przyniesie, jest cechą charakterystyczną tak dla umów zlecenia, jak i dla umów o świadczenie usług nieuregulowanych innymi przepisami. W odróżnieniu od umowy o dzieło, przyjmujący zamówienie w umowie o świadczenie usług nie bierze na siebie ryzyka pomyślnego wyniku spełnianej czynności. W praktyce rozróżnienie umowy o dzieło od umowy o świadczenie usług często sprawia trudności, bowiem granica pomiędzy nimi bywa często bardzo płynna. Niekiedy te same czynności mogą być wykonywane w ramach umowy o dzieło albo umowy o świadczenie usług. Jako pomocnicze kryterium rozróżnienia obu umów wskazuje się, że za dzieło można uznać taki rezultat, który można poddać sprawdzianowi na istnienie wad fizycznych. Na tę cechę dzieła wynikającą z wykładni art. 637 § 1 k.c. wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 3 listopada 2000 roku, IV CKN 152/00 (OSNC 2001/4/63).

Rzeczywiście przy zawieraniu umów należy mieć na uwadze i ocenić wolę stron umowy. Jednak umowy te winny być zawierane w granicach prawa. Jak stanowi art. 353 § 1 k.c. strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Zatem umowa nazwana w określony sposób winna nosić cechy tej umowy wynikające z definicji prawnych sformułowanych w kodeksie cywilnym i innych szczególnych przepisach. Badaniu podlega wola stron, ale też cechy konkretnej umowy. Decydujące znaczenie mają cechy zawartej umowy, a nie jej nazwa. Wola stron realizuje się przede wszystkim w faktycznych elementach umowy, w treści zobowiązania stron, a nie w nazwie umowy. Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 7 października 2010 roku, w sprawie IV CSK 149/10, zasada swobody umów, o jakiej traktuje art. 353 § 1 k.c., nie oznacza nieograniczonej dowolności w kształtowaniu stosunku prawnego. Nakazuje dochowanie zgodności treści i celu z jego naturą, ustawą i zasadami współżycia społecznego (Lex nr 677774). W wyroku z dnia 21 grudnia 2010 roku, III CSK 47/10, Sąd Najwyższy wypowiedział się, że w rozumieniu art. 65 § 2 k.c. cel umowy jest wyznaczany przez funkcję, jaką strony wyznaczają danej czynności w ramach łączących je stosunków prawnych. Jest to cel zindywidualizowany, dotyczący konkretnej umowy i znany obu stronom. Wpływa on na kształt praw i obowiązków pośrednio, jako jeden z czynników, które powinny być brane pod uwagę przy dokonywaniu wykładni. Cel nie musi być wyartykułowany w treści umowy, a może być ustalany na podstawie okoliczności towarzyszących dokonaniu czynności prawnej. Cel umowy można określić jako intencję stron, co do osiągnięcia pewnego stanu rzeczy (Lex nr 738108). Natomiast w wyroku z dnia 25 listopada 2010 roku, I CSK 703/09, Sąd Najwyższy stwierdził, że ocena charakteru umowy zależy nie od jej nazwy, ale od rzeczywistej treści oraz celu i zgodnego zamiaru stron.

Dokonując kwalifikacji prawnej umów zawieranych przez Spółkę z K. Z. wskazać należy, że przedmiotem tych umów było przeprowadzanie wykładów na kursie dla operatorów maszyn oraz przygotowaniu materiałów dydaktycznych. Nie budzi wątpliwości Sądu Okręgowego, że celem kursów prowadzonych przez OPERATOR Spółkę z .o.o. było przygotowanie uczestników do uzyskania uprawnień operatorów maszyn i innych urządzeń technicznych przeznaczonych głównie do robót budowlanych i drogowych, co jest zbieżne z celem kursów szkolących kierowców. W orzecznictwie Sądu Najwyższego utrwalony jest pogląd, co do charakteru prawnego umów łączących instruktorów kierowców (por. wyrok SN z dnia 13 czerwca 2012 roku, II UK 308/11, LEX nr 1235841; wyrok SN z dnia 18 kwietnia 2012 roku, II UK 187/11, LEX nr 1169838). Sąd Najwyższy stoi na stanowisku, że umowa, której przedmiotem jest przeprowadzenie szkolenia umożliwiającego kandydatom na kierowców przystąpienia do egzaminu państwowego w celu uzyskania prawa jazdy, jest umową o świadczenie usług (art. 750 k.c.), a nie umową o dzieło (art. 627 k.c.). W wyroku z dnia 13 czerwca 2012 roku, II UK 308/11 Sąd Najwyższy wskazał, że wyszkolenie kierowcy nie ma charakteru czynności przynoszących konkretny, indywidualny rezultat niematerialny, lecz jest realizowane w ramach starannego działania, właściwego wykonaniu usługi, choćby bez nadzoru ze strony zamawiającego. Powyższe stanowisko podzielił także Sąd Apelacyjny w Lublinie, który w wyroku z dnia 22 października 2014 roku, III AUa 650/14 (LEX nr 1540911) wyjaśnił, że praca polegająca na wykonywaniu usług poprzez podejmowanie szeregu podobnych, powtarzających się czynności, polegających na przeprowadzeniu szkolenia kandydatów na kierowców nie może być potraktowana jako „dzieło”.

Przeprowadzone w niniejszej sprawie postępowanie dowodowe pozwoliło ustalić, że K. Z. prowadząc część teoretyczną szkoleń miał przekazać uczestnikom konkretnego kursu wiedzę w zakresie budowy, użytkowania i eksploatacji określonych maszyn budowlanych i drogowych w zakresie niezbędnym do uzyskania uprawnień do obsługi w/w urządzeń poprzez złożenie egzaminu przed Państwową Komisją Egzaminacyjną. Zeznania stron potwierdziły, że wykładowcy sami przygotowywali konspekty, skrypty i materiały pomocnicze, a autorska koncepcja kursu nie była zatwierdzana przez płatnika składek. Ośrodek Szkolenia zatwierdzał jedynie harmonogram zajęć. Nie można zatem przyjąć, aby zamawiający wymagał od K. Z. osiągnięcia konkretnego, indywidualnie oznaczonego wytworu, który poddawałby się sprawdzeniu w aspekcie wykonania umowy zgodnie z zamówieniem. K. Z. został tym samym zobowiązany do przekazywania wiedzy w formie wykładów z danych dziedzin nauki w czasie trwania poszczególnych kursów, taka zaś forma prowadzenia zajęć edukacyjnych nie przesądza o ich wykonywaniu w ramach umowy o dzieło. W przypadku przeprowadzenia cyklu wykładów w ramach skonkretyzowanego kursu nie występuje żaden rezultat ucieleśniony w jakiejkolwiek postaci. Jest to wyłącznie staranne działanie wykonawcy umowy, który stosownie do posiadanej wiedzy, ma ją przekazać uczestnikom kursu. Poziom wiedzy kursantów po zakończeniu kursu nie może być utożsamiany z wymaganym rezultatem, nadto liczba wykonywanych godzin zajęć nadaje im charakter powtarzalnych czynności. Co więcej rzeczą typową dla każdego etapu edukacji jest przygotowanie przez nauczyciela konspektu, który będzie realizowany podczas danego kursu. Nie budzi wątpliwości, że tego typu czynności wykonawcy usługi są konieczne, uprzednie i mają charakter techniczny, pomocniczy i przygotowawczy. Ubezpieczony prowadząc wykłady wykonywał zatem typową umowę o świadczenie usługi dydaktycznej.

Wskazać należy, że działania wykładowcy prowadzącego zajęcia z uwagi na istotę procesu nauczania, nie mogły doprowadzić do wytworzenia dzieła w rozumieniu art. 627 k.c., a zatem rezultatu choćby niematerialnego, jednak zawsze ściśle zindywidualizowanego. W sytuacji bowiem, gdy treścią świadczenia - jak w rozpoznawanej sprawie - jest prowadzenie zajęć dla uczestników kursu przygotowującego do egzaminu przed Państwową Komisją Egzaminacyjną, za rezultat odpowiadający pojęciu dzieła nie może być uznana wiedza i umiejętności nabyte przez kursantów, choćby nawet była ona następnie weryfikowana w drodze sprawdzianów czy też tzw. egzaminów próbnych. W opisanej sytuacji brak jest rezultatu w rozumieniu art. 627 k.c., a istota świadczenia osób podejmujących działalność dydaktyczną sprowadza się do przeprowadzenia procesu kształcenia, a więc podejmowania szeregu czynności polegających na systematycznym i zorganizowanym przekazywaniu wiedzy. Należyte przygotowanie kursantów do egzaminu państwowego nie spełnia przesłanek uznania za dzieło. Jego „wytworzenie” nie było bowiem możliwe przez samodzielne starania ubezpieczonego, który mógł odpowiadać co najwyżej za prawidłowe i rzetelne przeprowadzenie czynności zmierzających do osiągnięcia tak określonego końcowego efektu. Osiągnięcie celu w postaci właściwego przygotowania uczestników kursu uzależnione było każdorazowo od szeregu dodatkowych czynników, leżących poza oddziaływaniem wykładowców, w tym przede wszystkim od postawy konkretnego kursanta. Powyższe cechy, charakteryzujące pracę ubezpieczonego, pozwalają uznać wzajemne zobowiązanie stron za zobowiązanie starannego działania, typowe dla zobowiązań wynikających z umów o świadczenie usług.

Nie można zgodzić się z twierdzeniem płatnika składek, że wypłata wynagrodzenia była zależna od progu zdawalności egzaminu przez kursantów, bowiem taki zapis nie został ujęty w zawartych umowach, zaś ubezpieczony nie wskazał, by zaistniała sytuacja braku wypłaty wynagrodzenia z uwagi na słaby wynik egzaminu kursantów. Co za tym idzie, wynagrodzenie przysługiwało za sam fakt wykonania czynności szkoleniowych w ramach danych kursów, nie było zatem uzależnione od ostatecznego rezultatu w postaci zdania egzaminu państwowego przez kursantów. Istotą umów zawartych przez ubezpieczonego z płatnikiem składek było staranne, prawidłowe przeprowadzenie szkolenia przez określoną w umowie liczbę godzin.

W tym stanie rzeczy należy uznać, iż sporne umowy zawarte przez Spółkę (...) są umowami o świadczenie usług, do których zgodnie z art. 750 k.c. stosuje się przepisy o zleceniu i tym samym, zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 4 i art. 12 ust. 1 w zw. z art. 13 pkt. 2 ustawy systemowej, wnioskodawca podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym z tytułu wykonywania tych umów w zakresie ubezpieczeń: emerytalnych, rentowych i wypadkowych.

Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne wynika natomiast wprost ze zgromadzonych rachunków za wykonanie umów, potwierdzonych przez wnioskodawcę co do faktu wypłaty umówionego wynagrodzenia w danej wysokości w określonej umową. Zatem zgodnie z art. 18 ust. 1 i art. 30 ust. 1 ustawy systemowej podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe, wypadkowe zleceniobiorców stanowi przychód, określony umową i został w zaskarżonej decyzji określona prawidłowo .

Mając na uwadze regulację prawną zawartą w art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. e ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 roku o świadczeniach z opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U. 2015 poz. 581 tekst jednolity ze zm.) stanowiącą, iż obowiązkowo ubezpieczeniu zdrowotnemu podlegają osoby spełniające warunki do objęcia ubezpieczeniami społecznymi (…) które są: osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego dotyczące zlecenia lub osobami z nimi współpracującymi, prawidłowo Zakład Ubezpieczeń Społecznych, zgodnie z art. 81 ust. 1 i 6 powołanej ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 roku ustalił podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne, przyjmując do ustalenia podstawy wymiaru składek przepisy określające podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe tych osób, tj. podstawę wymiaru składki na ubezpieczenia społeczne pomniejszając o kwoty składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe potrąconych przez płatników ze środków ubezpieczonego.

W związku z powyższym, Sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ §1 k.p.c. orzekł jak w punkcie I wyroku.

Odnosząc się do kosztów procesu zasądzonych na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych od (...)wskazać należy, iż zgodnie z art. 98 § 1 k.p.c. strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). Natomiast zgodnie z art. 98 § 3 k.p.c. do niezbędnych kosztów procesu strony reprezentowanej przez tzw. pełnomocnika profesjonalnego zalicza się m.in. wynagrodzenie, jednak nie wyższe niż stawki opłat określone w odrębnych przepisach i wydatki jednego adwokata. Wysokość natomiast stawki określają przepisy § 6 ust. 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu (Dz.U. 2013 poz. 490 tekst jednolity ze zm.) w zw. z § 22 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu (Dz.U. 2015 poz. 1805 ze zm.), która w niniejszej sprawie wynosi 2400 zł.

Sąd nie obciążył kosztami procesu K. Z. mając na uwadze art. 102 k.p.c., zgodnie z którym „w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami". Jak wynika z przytoczonego przepisu, unormowanie zawarte w art. 102 k.p.c. daje sądowi swobodę w rozstrzyganiu o rozłożeniu ciężaru kosztów procesu, w „wypadkach szczególnie uzasadnionych". Uwzględniając więc zasady słuszności sąd może zasądzić od przegrywającego tylko część kosztów lub nie obciążać go w ogóle kosztami. Do wypadków szczególnie uzasadnionych należy sytuacja, gdy wysokość kosztów zastępstwa prawnego jest zbyt wygórowana w stosunku do stopnia zawiłości sprawy i nakładu pracy pełnomocnika (wyrok SN z dnia 21 maja 1999 roku, I PKN 59/99 OSNPiUS 200/15, poz. 580). Do kręgu okoliczności uzasadniających zastosowanie art. 102 k.p.c. należy zaliczyć zarówno fakty związane z samym przebiegiem procesu (dążenie do szybkiego zakończenia procesu, do szybkiego wyjaśnienia wszystkich istotnych faktów), jak i fakty leżące na zewnątrz procesu zwłaszcza dotyczące stanu majątkowego czy sytuacji życiowej strony przegrywającej sprawę. Okoliczności te powinny być oceniane z uwzględnieniem zasad współżycia społecznego (postanowienie SN z dnia 14 stycznia 1974 roku, II CZ 223/73 ). W związku z powyższym mając na uwadze względy słuszności Sąd nie obciążył K. Z. kosztami procesu.

Z tych względów Sąd Okręgowy orzekł, jak w sentencji.