Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 11 października 2016 r.

Sąd Okręgowy w Bielsku-Białej II Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 11 października 2016 r. w Bielsku-Białej

na rozprawie

sprawy z wniosku E. M.

z udziałem (...) Spółki Akcyjnej w K.

o ustanowienie służebności przesyłu

na skutek apelacji wnioskodawcy

od postanowienia Sądu Rejonowego w Cieszynie

z dnia 26 stycznia 2016 r. sygn. akt I Ns 24/15

postanawia

oddalić apelację.

SSO Ryszard Biegun SSO Andrzej Roman SSO Piotr Łakomiak

Sygn. akt II Ca 366/16

UZASADNIENIE

Wnioskodawca E. M. wniósł o ustanowienie na stanowiącej jego własność nieruchomości, położonej w C., składającej się z działek nr ewid, (...) i (...) oraz (...), obj. Kw (...) Sądu Rejonowego w Cieszynie, na rzecz każdoczesnego właściciela urządzenia przesyłowego- linii energetycznej średniego napięcia zlokalizowanej na tej działce służebności przesyłu polegającej na utrzymywaniu linii energetycznej, prawie do jej konserwacji i napraw. Wnioskodawca wniósł o zasądzenie na swoją rzecz od uczestnika tytułem jednorazowego wynagrodzenia za ustanowienie służebności kwoty 47.772 zł.

Uzasadniając wniosek wnioskodawca stwierdził, iż przez jego nieruchomość przebiega linia energetyczna należąca do uczestnika. Według wyliczeń wnioskodawcy obszar strefy ochronnej, uwzględniającej 3 metrowy pas techniczny na całej długości przebiegu linii jest niezbędny do ustalenia jako wynoszący ok. 1035 m 2. Zdaniem wnioskodawcy ewentualny zarzut zasiedzenia służebności będzie chybiony, nie może uczestnik doliczać okresu posiadania przez Skarb Państwa przed przeniesieniem posiadania prawa odpowiadającego służebności przesyłu, a nawet jeżeli Skarb Państwa nabył służebność przesyłu to ta służebność nie została przeniesiona na rzecz uczestnika.

(...) S.A. w K. wniósł o oddalenie wniosku i zasądzenie na jego rzecz kosztów postępowania. Podał, iż napowietrzna linia średniego napięcia 15 kV przebiegająca przez działki nr (...) oraz linia napowietrzna niskiego napięcia zasilająca wyłącznie zabudowania położone na działce nr (...). Ponadto napowietrzna linia średniego napięcia 15 kV została wybudowana w 1976r. do zasilania jednostki pod nazwą (...)w K.- G., linia niskiego napięcia biegnąca po działce nr (...) służy wyłącznie do zasilania domostwa wnioskodawcy i istnieje od 1968r.

W 2005r. istniejące na odcinku przebiegającym przez nieruchomość wnioskodawcy słupy drewniane podtrzymujące linię zostały wymienione na betonowe z zachowaniem identycznej trasy i miejsca ich posadowienia. Zdaniem uczestnika inwestycja obejmująca urządzenia energetyczne powstała na podstawie obowiązujących i niezaskarżonych decyzji administracyjnych, uczestnik użytkuje je, naprawia i konserwuje, co pozwala na przyjęcie, iż nabył w drodze zasiedzenia służebność przedmiotowej linii z racji posadowienia na gruncie widocznych i trwałych urządzeń, mając na uwadze zgody poprzednika prawnego na realizację, to zasiedzenie nastąpiło co najmniej w 2006r. Uczestnik wskazał, iż jest następcą prawnym po Skarbie Państwa, państwowym przedsiębiorstwie energetycznym i jednoosobowej spółce Skarbu Państwa.

Postanowieniem sygn. akt I Ns 479/13 z dnia 24 stycznia 2014r. Sąd Rejonowy w Cieszynie oddalił wniosek i zasądził od wnioskodawcy na rzecz uczestnika kwotę 257 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania.

W wyniku apelacji postanowienie zostało uchylone a sprawa została zwrócona do ponownego rozpoznania.

Postanowieniem z dnia 26.01.2016r. Sąd Rejonowy w Cieszynie w sprawie I Ns 24/15 oddalił wniosek oraz orzekł o kosztach procesu w sposób wskazany w pkt.2.

Sąd I instancji orzekł w powyższy sposób ustalając, że wnioskodawca E. M. jest właścicielem nieruchomości położonych w C. , składającej się z działki (...) obj. KW SR w Cieszynie (...) oraz działki nr (...) obj. KW SR w Cieszynie (...), wchodzącej w skład gospodarstwa rolnego wnioskodawcy, przekazanego mu przez F. M. - ojca wnioskodawcy. Grunty, zgodnie z planem zagospodarowania przestrzennego, położone są na trenie (...) (tereny gruntów rolnych z możliwością posadowienia określonych obiektów) oraz w obszarze chronionego krajobrazu, na którym zlokalizowana jest napowietrzna linia przesyłowa średniego napięcia 15 kV z jednym słupem.

Przez nieruchomości wnioskodawcy (dz. nr(...) i (...)) przebiega będąca własnością uczestnika (...) S.A. w K. napowietrzna linia energetyczna Średniego napięcia 15 kV wraz z posadowionymi trzema słupami średniego napięcia. Linia wiedzie do m.in. stacji diagnostycznej (...) w G., zbudowana została w 1976r.

W dniu 30 kwietnia 1976r. na „wejście na parcelę celem ustawienia słupów elektrycznych i linii napowietrznej ciągnącej się do Bazy (...) Oddział (...) w C. G." zgodę wyraził poprzednik prawny wnioskodawcy F. M..

Linię odebrano technicznie jako usytuowaną w dniu 16 czerwca 1976r., włączona została pod napięcie na dzień 20 lipca 1976r.

Przebieg linii nie uległ zmianie od tego czasu, linia nieprzerwanie znajduje się we władaniu uczestnika bądź jego poprzedników prawnych.

W linii niskiego napięcia (biegnącej po dz. (...), (...) i (...)), nieobjętej wnioskiem w sprawie, istniejącej od czasów powojennych, a w 1969r. poddanej remontowi, poprzednik prawny uczestnika, w 2005r. dokonał wymiany słupów i przewodów, bez zmiany przebiegu linii.

Uczestnik jest następcą prawnym po Skarbie Państwa, państwowym przedsiębiorstwie energetycznym i jednoosobowej spółce Skarbu Państwa i tak: na mocy Zarządzenia nr (...)Ministra Energetyki z dnia 31 grudnia 1952r. powstało przedsiębiorstwo państwowe o nazwie Zakład (...). Na mocy zarządzenia Ministra Górnictwa i Energetyki nr (...) z dnia 23.11.1958r. wymieniony Zakład ( którego nazwę uprzednio zmieniono na Zakład (...)) wraz z całym majątkiem, włączony został do przedsiębiorstwa państwowego pod nazwą Zakłady (...) w K.). W dniu 1 sierpnia 1982r. Minister Górnictwa i Energetyki wydał zarządzenie nr (...) mocą którego utworzył przedsiębiorstwo państwowe pod nazwą Zakłady (...) i zadecydował o połączeniu go z przedsiębiorstwami podlegającymi Zarządowi (...). W skład tego przedsiębiorstwa wszedł m.in. Zakład (...). Dnia 16 stycznia 1989r. Minister Przemysłu wydał Zarządzenie nr (...) w sprawie utworzenia przedsiębiorstwa państwowego pod nazwą Zakład (...) w B.. Następnie majątek wymienionego przedsiębiorstwa wniesiony został do spółki - jednoosobowej spółki Skarbu Państwa, działającej pod firmą (...) S.A. w B. powstałej dnia 12 lipca 1993r. Dnia 10 listopada 1994r. Wojewoda (...) wydał decyzję nr (...), w której stwierdził nabycie z mocy prawa przez B.- (...) Zakłady (...) S.A. w B. prawa użytkowania wieczystego nieruchomości zajętych pod działalność spółki (decyzji z dnia 10.11.1994r.). (...) S.A. w B. połączyły się z innymi spółkami energetycznymi w spółkę (...) S.A., następnie (...) S.A.

Pismem z dnia 23 maja 2012r. pełnomocnik wnioskodawcy wezwał uczestnika do zapłaty wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z gruntu, podpisania umowy regulującej korzystanie z nieruchomości w postaci działek (...) oraz wypłatę odszkodowania z tytułu odpłatnej służebności przesyłu.

Pismem z dnia 13 sierpnia 2012r. uczestnik odmówił spełnienia żądań wskazanych w wezwaniu, wskazując, iż napowietrzna linia średniego napięcia 15 kV zlokalizowana na działkach nr (...) została zbudowana w 1976r. dla zasilania ówczesnej bazy Wojewódzkiej (...) w K. -G., a linia niskiego napięcia biegnąca przez działki nr (...) istnieje co najmniej od 1969r. i służy do zasilania zabudowań na działce nr (...).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie wymienionych dokumentów niekwestionowanych przez strony i niebudzących wątpliwości zeznań świadka .

Sąd I instancji na podstawie tak ustalonego stanu faktycznego, stwierdziła, że wniosek nie zasługiwał na uwzględnienie.

Zawiadomienie z dnia 22 kwietnia 1976r., podpisane z upoważnienia Naczelnika Miasta w C. (k.86), zawiadamia jedynie o wszczęciu postępowania wywłaszczającego po myśli art. 35 ustawy z dnia 12 marca 1958r. o zasadach i trybie wywłaszczenia nieruchomości w celu umożliwienia przeprowadzenia napowietrznej sieci elektrycznej NN, przesyłanym do wiadomości (...) w C., nie może stanowić podstaw ustaleń dobrej wiary co do posadowienia linii średniego napięcia.

Zdaniem Sądu rejonowego nie znajdują natomiast uzasadnienia twierdzenia strony wnioskującej co do innych dat (bliżej niesprecyzowanych) wybudowania linii 15 KV. Przeczy temu całokształt materiału dowodowego w postaci dokumentów załączonych do akt sprawy, które obrazują schemat proceduralny działania zakładu energetycznego co do posadowienia urządzeń i protokołów odbior, które ze względu na wyraźną treść, jak i oceniane kontekście całości dokumentacji, dowodzą, iż linia średniego napięcia wraz z słupami została umieszczona na działce poprzednika prawnego wnioskodawcy co najmniej już w czerwcu/lipcu 1976r.

Zgłoszony przez uczestnika zarzut zasiedzenia służebności odpowiadającej treści prawu służebności jest zasadny.

Pierwotnie Skarb Państwa, a następnie poprzednicy prawni uczestnika, począwszy co najmniej od lipca 1976r. posiadali (początkowo jako Skarb Państwa) prawo odpowiadające treści służebności, korzystając z gruntu poprzez posadowienie widocznych i trwałych urządzeń na gruncie poprzednika prawnego wnioskodawcy i następnie samego wnioskodawcy. Posiadanie to było niezakłócone i nieprzerwane. Zasiedzenie to nastąpiło najpóźniej z dniem 20 lipca 2006r., upłynął wówczas wymagany okres posiadania, w złej wierze, z racji tego, iż dobrej wiary nie wykazano, wynoszący 30 lat. Tym samym więc po upływie tego okresu nastąpiło nabycie prawa służebności, odpowiadającego prawu służebności przesyłu przez zasiedzenie.

Ustawą z dnia 30 maja 2008r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2008r., Nr 116, poz. 731) do kodeksu cywilnego wprowadzona została regulacja służebności przesyłu (art. 305(1)-305(4)), która jednoznacznie przesądziła dopuszczalność zasiedzenia przez przedsiębiorcę, w skład przedsiębiorstwa którego wchodzą urządzenia przesyłowe w rozumieniu art. 49 § 1 k.c, służebności polegającej na możliwości korzystania w oznaczonym zakresie z określonej nieruchomości w sposób niezbędny do korzystania z tych urządzeń zgodnie z ich przeznaczeniem - nazwanej właśnie służebnością przesyłu. Według art. 305(4) k.c, do służebności przesyłu stosuje się odpowiednio przepisy o służebnościach gruntowych, a więc m.in. art. 292 k.c. stanowiący, że służebność gruntowa może być nabyta przez zasiedzenie, zgodnie z odpowiednio stosowanymi przepisami o zasiedzeniu nieruchomości (art. 172 k.c. i n.), jeżeli polega na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia. Jednak orzecznictwo już wcześniej dopuszczało zasiedzenie przez przedsiębiorstwo przesyłowe służebności o takiej treści na podstawie art. 292 k.c. w zw. z art. 285 k.c. stosowanego w drodze analogii (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 11 grudnia 2008r., II CSK 314/08, LEX nr 490513; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 marca 2005r., II CK 489/04, LEX nr 301735; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 8 września 2006r., II CSK 112/06, LEX nr 193240; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 4 października 2006r., II CSK 119/06, LEX nr 447190; uchwała Sądu Najwyższego z dnia 7 października 2008r., III CZP 89/08, Biul. SN 2008, Nr 10, s. 7). Na tej podstawie dopuszczano również zasiedzenie służebności linii energetycznej (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 marca 2005r., II CK 489/04, LEX nr 301735).

Sąd ustalił, iż nad nieruchomością stanowiącą własność wnioskodawcy przebiega napowietrzna linia energetyczna średniego napięcia i posadowione zostały na niej słupy, wybudowane przez poprzednika prawnego uczestnika, a wykorzystywane przez uczestnika i jego kolejnych poprzedników w zakresie działania przedsiębiorstwa przesyłowego. Przesłankami nabycia służebności gruntowej są: posiadanie nieruchomości w granicach służebności (art. 352 k.c), upływ terminu zasiedzenia przy doliczeniu czasu posiadania przez poprzedników prawnych strony pozwanej (art. 176 § 1 k.c. w zw. z art. 292 k.c.) oraz istnienie trwałego i widocznego urządzenia.

Poprzednie brzmienie art. 172 k.c. obowiązujące do dnia 1 października 1990r. przewidywało dwudziestoletni termin zasiedzenia przy posiadaniu w złej wierze: § 1. Posiadacz nieruchomości nie będący jej właścicielem nabywa własność, jeżeli posiada nieruchomość nieprzerwanie od lat dziesięciu jako posiadacz samoistny, chyba że uzyskał posiadanie w złej wierze (zasiedzenie). § 2. Po upływie lat dwudziestu posiadacz nieruchomości nabywa jej własność, choćby uzyskał posiadanie w złej wierze.

Sądowi są znane poglądy judykatury co do niedopuszczalności zaliczania do posiadania nieruchomości w zakresie odpowiadającym służebności gruntowej posiadania wykonywanego przed dniem 1 lutego 1989r. przez przedsiębiorstwo państwowe ( wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 grudnia 2009r., IV CSK 291/09, LEX 564973). Zgodnie jednak z dominującym w judykaturze poglądem, w oparciu o przepis art. 176 kc dopuszczalna jest możliwość doliczenia okresu posiadania przez Skarb Państwa do okresu posiadania wykonywanego po dniu 1 lutego 1989r. przez państwową osobę prawną o ile doszło do przeniesienia posiadania. Sąd powołał tu postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 9 lutego 2012r. sygn. III CZP 93/11: „Osoba prawna, która przed dniem 1 lutego 1989r. miała status państwowej osoby prawnej i nie mogła nabyć własności nieruchomości Skarbu Państwa może do okresu samoistnego posiadania wykonywanego po tej dacie zaliczyć okres posiadania Skarbu Państwa przed dniem 1 lutego 1989r., jeżeli w tym czasie nastąpiło przeniesienie posiadania", co w oparciu o powołane w stanie faktycznych dokumenty nastąpiło w stosunku do poprzedników przedsiębiorstwa przesyłowego. Przyjmując na gruncie niniejszej sprawy początkową datę terminu zasiedzenia nawet tylko jako 20 lipiec 1976r., co do linii średniego napięcia (a zatem daty podłączenia linii do użytkowania, od których usytuowanie linii nie uległo zmianie, a która musiała być wybudowana wcześniej aniżeli w dacie podłączenia) nawet przy przypisaniu uczestnikowi złej wiary, termin zasiedzenia służebności gruntowej upłynąłby z dniem 20 lipca 2006r. (por. art. 9 ustawy z dnia 28 lipca 1990r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny Dz. U. z 1990r., Nr 55, poz. 321 z późn. zm., zgodnie z którym do zasiedzenia, którego bieg rozpoczął się przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, stosuje się od tej chwili przepisy niniejszej ustawy; dotyczy to w szczególności możliwości nabycia prawa przez zasiedzenie). Obecne brzmienie art. 172 k.c. przewiduje trzydziestoletni termin zasiedzenia przy posiadaniu w złej wierze: § 1. Posiadacz nieruchomości nie będący jej właścicielem nabywa własność, jeżeli posiada nieruchomość nieprzerwanie od lat dwudziestu jako posiadacz samoistny, chyba że uzyskał posiadanie w złej wierze (zasiedzenie). § 2. Po upływie lat trzydziestu posiadacz nieruchomości nabywa jej własność, choćby uzyskał posiadanie w złej wierze).

Sąd niższej instancji stwierdził, iż doszło do nabycia przez przedsiębiorstwo przesyłowe w drodze zasiedzenia służebności gruntowej, jako prawa korzystania z nieruchomości wnioskodawcy obciążonej w zakresie związanym z działaniem przedsiębiorstwa (por. art. 285 k.c: § 1. Nieruchomość można obciążyć na rzecz właściciela innej nieruchomości (nieruchomości władnącej) prawem, którego treść polega bądź na tym, że właściciel nieruchomości władnącej może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, bądź na tym, że właściciel nieruchomości obciążonej zostaje ograniczony w możności dokonywania w stosunku do niej określonych działań, bądź też na tym, że właścicielowi nieruchomości obciążonej nie wolno wykonywać określonych uprawnień, które mu względem nieruchomości władnącej przysługują na podstawie przepisów o treści i wykonywaniu własności (służebność gruntowa). § 2. Służebność gruntowa może mieć jedynie na celu zwiększenie użyteczności nieruchomości władnącej lub jej oznaczonej części) -odpowiadającej funkcji i treści nowo kreowanej służebności przesyłu.

Sąd uznał, że jednoznacznie miało miejsce przeniesienie posiadania służebności w sekwencji podmiotów, poprzedników prawnych uczestnika. Posiadanie służebności bowiem jako stan faktyczny było elementem związanym z przedsiębiorstwem w znaczeniu podmiotowym art. 55(1) kc, stąd dzieliło los przedsiębiorstwa. Na skutek opisanych w stanie faktycznym przekształceń opisanych wyżej, niekwestionowanych w sprawie, w prawa jednoosobowej spółki Skarbu Państwa, a następnie dalszych osób prawnych, wstąpił uczestnik. Uczestnik jako nabywca przedsiębiorstwa w znaczeniu podmiotowym ma prawo powołać się na tytuł prawny swojego poprzednika prawnego, swoje prawa wywodząc z jego praw.

Wniosek zdaniem sądu rejonowego nie mógł zostać uwzględniony w okolicznościach faktycznych sprawy gdyż uczestnik posiada już tytuł prawny do korzystania z nieruchomości wnioskodawców.

W przedmiocie kosztów, wobec sprzeczności interesów stron, Sąd orzekł po myśli art. 520 § 2 k.p.c. obciążając uczestnika (...) S.A. w K. w całości kosztami postępowania i szczegółowe ich wyliczenie pozostawiając Referendarzowi Sądowemu.

Apelację od powyższego orzeczenia wniósł wnioskodawca, zaskarżając orzeczenie w całości, a po uzupełnieniu apelacji podniósł następujące zarzuty:

- sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego wskutek naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. wyrażającą się w dokonaniu oceny dowodów w sposób nie dający się pogodzić z zasadami logicznego rozumowania i doświadczenia życiowego poprzez: przyjęcie, że jednocześnie z utworzeniem przedsiębiorstwa państwowego na mocy zarządzenia Ministra Przemysłu nr (...) doszło do przekazania przez Skarb Państwa na majątek Uczestnika infrastruktury przesyłowej w postaci linii energetycznych przebiegających przez działki wnioskodawców, a w konsekwencji, że posiadanie wykonywane przez uczestnika i jego poprzedników prawnych miało charakter nieprzerwany w wyniku czego doszło do zasiedzenia służebności gruntowej odpowiadającej treści służebności przesyłu pomimo, że Uczestnik nie przedłożył protokołu zdawczo-odbiorczego bądź też protokołu z przekazania środków trwałych - wynikających z § 2 zarządzenia nr (...)Ministra Przemysłu, ani żadnego innego dokumentu na potwierdzenie wskazanej okoliczności,

II.  naruszenie prawa materialnego, a mianowicie:

1)  art. 305 ¹ k.c. w zw. art. 285 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 292 k.c. poprzez ich błędną wykładnię i zastosowanie wykładni rozszerzającej tych przepisów z całkowitym pominięciem ich językowej treści, co w konsekwencji doprowadziło do przyjęcia, że przed wejściem w życie przepisów od art. 305 ¹ k.c. do art. 305 ⁴ k.c. dopuszczalne było nabycie w drodze zasiedzenia służebności gruntowej o treści odpowiadającej służebności przesyłu, podczas gdy prawidłowa wykładnia tych przepisów prowadzi do wniosku, że jest to niedopuszczalne,

2)  art. 348 zd. 2 k.c. w zw. z art. 6 k.c. poprzez jego niezastosowanie, a w konsekwencji uznanie, że służebność przesyłu w odniesieniu. do linii energetycznych przebiegających przez działki Wnioskodawcy została na Uczestnika skutecznie przeniesiona przez jego poprzednika prawnego, pomimo tego, że w toku postępowania Uczestnik nie udowodnił faktu przeniesienia na niego posiadania wskazanych urządzeń przesyłowych, a w szczególności nie przedstawił na tę okoliczność odpowiednich dokumentów,

3)  art. 292 k.c. w zw. z art. 176 § 1 k.c. poprzez uwzględnienie podniesionego przez Uczestnika zarzutu zasiedzenia, mimo niespełnienia określonej w tych przepisach przesłanki w postaci nieprzerwanego posiadania przez uczestnika oraz jego poprzedników prawnych służebności o treści odpowiadającej służebności przesyłu na skutek niewykazania skutecznego przeniesienia na Uczestnika posiadania urządzeń przesyłowych.

III.  naruszenie przepisów postępowania, a mianowicie:

1)  art. 233 § 2 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie i niedokonanie oceny uchylenia się przez Uczestnika od przedłożenia dokumentacji z przebudowy linii oraz paszportu linii

2)  art. 520 § 2 kpc poprzez jego niewłaściwe zastosowanie.

W oparciu o tak sformułowane zarzuty skarżący wniósł o;

1.  uchylenie zaskarżonego postanowienia w całości i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania,

2.  zasądzenie od uczestnika na rzecz wnioskodawcy kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

ewentualnie, w razie uznania przez Sąd, że nie zachodzą ku temu przesłanki, apelujący wniósł o:

1.  zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez uwzględnienie wniosku w całości i zasądzenie od Uczestnika na rzecz solidarnie uprawnionych Wnioskodawców kosztów postępowania za I instancję według norm przepisanych,

2.  zasądzenie od uczestnika na rzecz wnioskodawcy kosztów postępowania apelacyjnego w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Pełnomocnik uczestnika na rozprawie apelacyjnej w dniu 11.10.2016r., wniósł o oddalenie apelacji. Nie wnosił ani podczas tego posiedzenia, ani też wcześniejszego z dnia 6.11.2014, po którym doszło do uchylenia sprawy do ponownego rozpoznania o przyznanie kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie.

W pierwszej kolejności należało wskazać, że wobec niewyeliminowania braków apelacji przez sąd rejonowy, należało wezwać pełnomocnika wnioskodawcy o jej uzupełnienie zgodnie z zarządzeniem z dnia 2.08.2016r., w myśl art. 373kpc, co zostało wykonane przez wnioskodawcę reprezentowanego przez fachowego pełnomocnika w terminie.

Sąd Okręgowy w całości podzielił ustalenia faktyczne sądu I instancji, przyjmując je za własne. Sąd odwoławczy zaaprobował również zastosowane w sprawie przepisy prawa materialnego.

W pierwszej kolejności należało wskazać, iż zarzut apelacji zarzut naruszenia art. 305 ¹kc w zw. z art. 292 kc i art. 176kc oraz art. 292 kc w zw. z art. 285 kc przedstawiony w apelacji w różnych konfiguracjach, polegający na przyjęciu możliwości nabycia w drodze zasiedzenia na rzecz przedsiębiorcy służebności gruntowej odpowiadającej treścią służebności przesyłu jeszcze przed wejściem w życie przepisów art. 305(1)-305(4)kc okazał się chybiony. Mianowicie w judykaturze jest już utrwalony pogląd, że możliwe jest nabycie przez zasiedzenie nawet przed wejściem w życie art. 305(1) – 305(4) k.c. (przed dniem 3 sierpnia 2008 r.) służebności o treści odpowiadającej służebności przesyłu, ustanawianej nie na rzecz każdoczesnego właściciela nieruchomości władnącej, ale na rzecz przedsiębiorcy przemysłowego (por. np. uchwały Sądu Najwyższego z dnia 7 października 2008 r., III CZP 89/08, BSN 2008, nr 10, s. 7, z dnia 27 czerwca 2013 r., III CZP 31/13, OSNC 2014, nr 2, poz.11 i z dnia 22 maja 2013 r., III CZP 18/13, OSNC 2013, nr 12, poz. 139).

W drugiej kolejności wskazać należało, że zarzut naruszenia art. 233§1 kpc okazał się chybiony. Sąd Rejonowy ocenił bowiem prawidłowo materiał dowodowy, zgodnie z zasadami logiki i doświadczenia życiowego oraz wyciągnął prawidłowe wnioski co do braku zasadności roszczenia powoda. Skuteczne podniesienie zarzutu naruszenia art. 233§ 1 kpc wymaga wskazania konkretnych wad rozumowania Sądu w postaci niezgodności z zasadami logiki, doświadczenia życiowego bądź prawidłowego kojarzenia faktów. Ramy swobodnej oceny dowodów (art. 233 § 1kpc) wyznaczone są zatem wymaganiami prawa procesowego, doświadczenia życiowego oraz regułami logicznego myślenia, według których sąd w sposób bezstronny, racjonalny i wszechstronny rozważa materiał dowodowy jako całość, dokonuje wyboru określonych środków dowodowych i ważąc ich moc oraz wiarygodność, odnosi je do pozostałego materiału dowodowego (zob. m.in. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 czerwca 1999 r. II UKN 685/98 OSNP 2000/17/655). Skarżący ograniczył się natomiast jedynie do wskazania, że skoro uczestnik nie przedłożył protokołu zdawczo – odbiorczego bądź też protokołu z przekazania środków trwałych wynikających z §2 Zarządzenia nr (...) Ministra Przemysłu, to tym samym nie wykazał, że doszło do przekazania przez Skarb Państwa na rzecz poprzednika prawnego uczestnika, a następnie na samego uczestnika infrastruktury przesyłowej w postaci linii energetycznej średniego napięcia (15kV) przebiegającej przez działki wnioskodawców o nr (...) i (...). Zarzut ten łączy się z zarzutem naruszenia prawa materialnego określonego w podpunkcie 2 i 3, pkt. II apelacji, tj. naruszenia art. 348 zd.2 kc w zw. z art. 6 kc i art. 292 kc w zw. Z art. 176§1kc wynika, że jeżeli podczas biegu zasiedzenia nastąpiło przeniesienie posiadania, obecny posiadacz może doliczyć do czasu, przez który sam posiada czas posiadania swego poprzednika. Przepis ten ma odpowiednie zastosowanie do nabycia przez zasiedzenie służebności gruntowej, a to na podstawie art. 292 zdanie drugie k.c. W orzecznictwie Sądu Najwyższego, w zasadzie jednolicie przyjmuje się, że osoba prawna, która przed 1 lutego 1989 r., mając status państwowej osoby prawnej, nie mogła nabyć (także w drodze zasiedzenia) własności nieruchomości ani ograniczonych praw rzeczowych, może do okresu samoistnego posiadania wykonywanego po 1 lutego 1989 r. doliczyć okres posiadania Skarbu Państwa sprzed tej daty. Stanowisko to wyrażone zostało w szczególności właśnie w odniesieniu do przedsiębiorstw energetycznych i innych przedsiębiorstw przesyłowych, które do dnia 1 lutego 1989 r. korzystały ze służebności przesyłu w ramach zarządu mieniem państwowym w imieniu i na rzecz Skarbu Państwa, co uniemożliwiało im nabycie na swoją rzecz własności i innych praw rzeczowych (tak Sąd Najwyższy między innymi w wyrokach z: 8 czerwca 2005 r., V CSK 680/04, niepubl., z 31 maja 2006 r., IV CSK 149/05, niepubl. oraz w postanowieniach z: 25 stycznia 2006 r., I CSK 11/05, niepubl.; 10 kwietnia 2008 r., IV CSK 21/08, niepubl.; 17 grudnia 2008 r., I CSK 171/08, OSNC 2010, Nr 1, poz. 15; 10 grudnia 2010 r., III CZP 108/10, niepubl.; 13 października 2011 r., V CSK 502/10, niepubl.). Pogląd, że także w okresie przed 1 lutego 1989 r. państwowa osoba prawna w stosunkach zewnętrznych z osobami trzecimi miała pozycję taką jak właściciel, a zatem ograniczone prawa rzeczowe mogła nabyć przez zasiedzenie do swego majątku, został wyrażony w postanowieniu Sądu Najwyższego z 12 stycznia 2012 r., IV CSK 183/11 (niepubl.), z powołaniem się na: uchwałę składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 16 października 1961 r., I CO 20/61, OSN 1962, Nr 11, poz. 41; postanowienie z 14 czerwca 1963 r., I CR 336/63, OSNCP 1964, Nr 11, poz. 223; uchwałę z 27 czerwca 1984 r., III CZP 28/84, OSNCP 1985, Nr 1, poz. 11; wyrok z 15 stycznia 2009 r., I CSK 333/07, OSNC-ZD 2009, Nr 4, poz. 97).

Jeśli zaś chodzi o sposób (formę) wykazania ciągłości posiadania, to podkreślić należało, że podnoszony przez skarżącego wymóg wykazania przez przeciwnika procesowego zgodnie z art. 6 kc w zw. Z art. 232 zd.1 kpc, że uczestnik może doliczyć do czasu, przez który sam posiada czas posiadania swego poprzednika, tylko wtedy, kiedy przedstawi protokół zdawczo – odbiorczego bądź też protokół z przekazania środków trwałych wynikających z §2 Zarządzenia nr (...) Ministra Przemysłu, jest wymogiem zbyt daleko idącym.

W postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 30 stycznia 2014 r., IV CSK 252/13 (OSNC 2014, Nr 11, poz. 117) wyjaśniono, że nabycie służebności zbliżonych do służebności przesyłu ma charakter pierwotny. Obrót tak nabytym prawem dopóki nie zostanie ujawnione w księdze wieczystej, dopóty nie wymaga wpisu o charakterze konstytutywnym. Każdy następca podmiotu, który zasiedział służebność nabywa ją już w sposób pochodny.

Na początku należało wyrazić ogólną tezę, że względy związane z charakterem omawianego rodzaju służebności, ich funkcjonalnym powiązaniem z działalnością przesyłową oznaczają, że dla ich przeniesienia wystarczające jest wykazanie przez nabywcę przymiotu przedsiębiorstwa przesyłowego i przejęcia całego lub zorganizowanej części dotychczasowego przedsiębiorstwa, co zostało dochowane w niniejszym przypadku i znalazło pełne odzwierciedlenie w ustaleniach faktycznych sądu I instancji (k. 225-226), przy czym czynności te nie muszą indywidualnie, tak jak chce tego skarżący, oznaczać przenoszonych służebności, względem których przedsiębiorstwo jest podmiotem władającym.

Zważyć także należało, że ustawodawca nie stworzył żadnych szczególnych zasad regulujących przeniesienie posiadania służebności w tym także o treści odpowiadającej służebności przesyłu, a zatem należy do niego stosować ogólne reguły ustalone w art. 348-351 k.c. Obowiązek wykazania, że takie przeniesienie posiadania miało miejsce obciąża osobę, która powołuje się na art. 176 § 1 k.c., a zatem uczestnika, co było bezsporne.

Zgodnie ze stanowiskiem utrwalonym w orzecznictwie, do przeniesienia posiadania może dojść w każdy ze sposobów wskazanych w art. 348-351 k.c. (por. np. wyrok SN z 10 listopada 1999 r., I CKN 201/98, OSNC 2000, nr 5, poz. 93, wyrok SN z 13 kwietnia 2000 r., III CKN 859/99, wyrok SN z 23 listopada 2004 r., III CK 382/03). Stosownie do art. 348 k.c. przeniesienie posiadania następuje przez wydanie rzeczy. Wydanie dokumentów, które umożliwiają rozporządzanie rzeczą, jak również wydanie środków, które dają faktyczną władzę nad rzeczą, jest jednoznaczne z wydaniem samej rzeczy. Przeniesienie posiadania samoistnego na posiadacza zależnego albo na dzierżyciela może też nastąpić na mocy samej umowy między stronami (art. 351 k.c.).

W sprawie bezspornym było, że już Skarb Państwa przed 1.02.1989r. wykonywał w odniesieniu do nieruchomości wnioskodawcy służebność o treści odpowiadającej służebności przesyłu, a następnie w drodze uwłaszczenia na skutek wprowadzenia ustawy z 29 września 1990 r. o zmianie u.g.g. (Dz. U. Nr 79, poz. 464 ze zm.) - państwowa osoba prawna – Zakład (...) w B.. Tym samym uwłaszczony podmiot kontynuował posiadanie swojego poprzednika, co świadczy o pochodnym objęciu nieruchomości w posiadanie. Do wykazania uwłaszczenia z dniem 5 grudnia 1990r. podmiotom tym potrzebne było uzyskanie dokumentu potwierdzającego nabycie określonego prawa i mogącego stanowić podstawę wpisu do księgi wieczystej. Taką funkcję w obrocie mogło spełniać tak zaświadczenie, jak i decyzja deklaratywna, co zostało przez uczestnika wykazane decyzją z dnia 10.11.1994r. (k. 27-28). Zatem tą decyzję uwłaszczeniową należało uznać za dokument w rozumieniu art. 348 zd. 2 k.c. potwierdzający fakt uprzedniego przeniesienia posiadania nieruchomości. Reasumując, stwierdzić trzeba, że decyzja wydana w oparciu o art. 2 ust. 3 ustawy o zmianie u.g.g. może być uznana za dokument stwierdzający, że doszło do przeniesienia posiadania nieruchomości, której decyzja dotyczyła. Państwowa osoba prawna, która do dnia 5 grudnia 1990 r. wykonywała zarząd operatywny mieniem państwowym i z tym dniem, już jako posiadacz nieruchomości, została uwłaszczona, może wykazać przejście posiadania nieruchomości ze Skarbu Państwa na nią samą decyzją wydaną na podstawie art. 2 ust. 3 ustawy o zmianie u.g.g. (zob. uzas. postanowienia SN z dnia 18.05.2007r., I CSK 64/07; zob. uzasadnienie postanowienia SN z dnia 25.05.2016r., V CSK 547/15).

Następnie tak powstałe przedsiębiorstwo państwowe – Zakład (...) w B., które nabyło omawianą służebność, podlegało następnym własnościowym przekształceniom wynikającym z ustawy z dnia 5 lutego 1993 r. o przekształceniach własnościowych niektórych przedsiębiorstw państwowych o szczególnym znaczeniu dla gospodarki państwa (Dz. U. Nr 16, poz. 69 z późn. zm.) oraz ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. - Prawo energetyczne (tekst jedn.: Dz. U. z 2003 r. Nr 153, poz. 1504 z późn. zm.), a także kolejnym przekształceniom na podstawie kodeksu handlowego, co zostało wykazane pełnym odpisem z KRS (k. 47-58).

W niniejszym przypadku, uczestnik przedstawił odpis zarządzenia nr (...) Ministra Przemysłu i Handlu z dnia 9.07.1993r. (k. 30), z którego wynikało, że doszło do przekształcenia z dniem 12.07.1993r. Przedsiębiorstwa państwowego pod nazwą Zakład (...) w B. w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa pod nazwą (...) Spółka Akcyjna w B.. Z załącznika do tego Zarządzenia wynikało, że przedmiotowa linia energetyczna nie została przekazana do (...) S.A. (k.. 30), a tym samym przyjąć należało, że pozostała w majątku jednoosobowej spółki Skarbu Państwa pod nazwą (...) Spółka Akcyjna w B.. Reasumując, następstwem dokonanej na podstawie wskazanych aktów prawnych prywatyzacji państwowych przedsiębiorstw energetycznych było powstanie w miejsce tych przedsiębiorstw państwowych jednoosobowych spółek akcyjnych Skarbu Państwa, które wstępowały w ich prawa i obowiązki, wszelkie prawa majątkowe i niemajątkowe, była sukcesja uniwersalna częściowa. Skutek ten dotyczył wszystkich praw składających się na przedsiębiorstwo, choćby nie były wskazane w czynności (akcie administracyjnym) jako jego składniki, także jeśli strony nie uświadamiały sobie ich istnienia czy przynależności do przedsiębiorstwa (zob. także uzasadnienie postanowienia SN z dnia 25.05.2016r., V CSK 547/15). Przytoczone argumenty uzasadniają uznanie zarzutu naruszenia art. 176 k.c. za nieuzasadniony.

W niniejszym bowiem przypadku, brak przedłożenia szczegółowych dokumentów odnoszących się do przedmiotowej linii w postaci paszportu linii energetycznej, nie mógł rodzić w myśl art. 233§2 kpc w zw. z art. 13§2kpc negatywnych konsekwencji dla uczestnika. Przedłożenie żądanych dokumentów w świetle zaprezentowanego powyżej stanowiska było bowiem zbędne Zatem zarzut naruszenia art. 233§2 okazał się chybiony.

Skarżący nie zarzucił w apelacji w myśl art. 233§1 kpc, aby przebieg linii w toku biegu posiadania służebności przez poprzedników prawnych uczestnika, jak i samego uczestnika ulegał zmianom (takie stwierdzenie zawarł wnioskodawca jedynie w uzasadnieniu apelacji). Należy jednak zaznaczyć, że na wniosek uczestnika został przeprowadzony dowód z zeznań świadka K. W. (k. 87-88), który to dowód nie został w żaden sposób zakwestionowany w apelacji pod względem wiarygodności i przypisanej mocy dowodowej. Z treści tego dowody wynikało niezbicie, że przebieg przedmiotowej linii energetycznej 15kV (średniego napięcia) o nazwie K. – G. (...) od chwili jej wybudowania w 1976 nie zmienił przebiegu.

Reasumując, apelacja podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 kpc w zw. z art. 13§2 kpc.

O kosztach postępowania apelacyjnego sąd odwoławczy nie orzekał, wobec braku stosownego wniosku. Nie wnosił ani podczas posiedzenia w dniu 11.10.2016r., ani też wcześniejszego z dnia 6.11.2014, po którym doszło do uchylenia sprawy do ponownego rozpoznania o przyznanie kosztów postępowania apelacyjnego.

SSO Ryszard Biegun SSO Andrzej Roman SSO Piotr Łakomiak

sędzia ref. I instancji: SSR Maria Krzywoń-Majewska