Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 stycznia 2017 r.

Sąd Rejonowy w Człuchowie IV Wydział Pracy

w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 10 stycznia 2017 r. w Człuchowie

sprawy z powództwa A. K.

przeciwko K. B.

o zapłatę

1.  Oddala powództwo.

2.  Zasądza od powoda A. K. na rzecz pozwanego K. B. kwotę 2 700 zł tytułem kosztów procesu.

Sygn. akt IV P 46/15

UZASADNIENIE

Pełnomocnik powoda A. K. wniósł do sądu pracy dwa powództwa przeciwko pracodawcy K. B. o zapłatę ryczałtów za noclegi w wysokości 25 % limitu określonego w rozporządzeniach Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie wysokości oraz warunków ustalenia należności przysługujących w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju oraz Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 29 stycznia 2013 r. w sprawie należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej za okres od 1.02.2012 r. do 31.05.2013r. w kwocie 48.000 zł i za okres od 1.06.2014 r. do 13.06.2014 r. w wysokości 39.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami oraz o zasądzenie na rzecz powoda zwrotu kosztów postepowania wg. norm przepisanych. W uzasadnieniu pozwu pełnomocnik powoda wskazał, iż powód nie otrzymał od pozwanego wymaganego pełnego ryczałtu za noclegi w wysokości 25 % limitu wynikającego z przepisów rozporządzenia. Pełnomocnik powoda w toku procesu pismem procesowym z 26.11.2015 r. zmodyfikował wysokość dochodzonych należności.

Pełnomocnik pozwanego w sprzeciwie od nakazu zapłaty wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie kosztów procesu wg. norm przepisanych. W uzasadnieniu sprzeciwu pełnomocnik pozwanego podniósł, że powód otrzymał za okres 03/2012-05/2013 należne mu zgodnie z umową o pracę ,należności z tego tytułem wynagrodzenia 17.096.50zł. a jako zwrot kosztów podróży służbowych – 44.099,50zł. za okres 06/2013-06/2014 należne mu zgodnie z umową o pracę należności z tego tytułem wynagrodzenia 15.176.35zł. a jako zwrot kosztów podróży służbowych – 37.269.65zł. powód otrzymywał zarówno diety z tytułu podróży służbowych jak i ryczałt za noclegi. Rozliczenie podróży służbowych następowało wg zasad ustalonych w umowie o pracę i obowiązujących w zakładzie warunkach umowy o pracę i regulaminie pracy. Nocleg kierowcy w aucie był wspólnym ustaleniem jakie miało miejsce pomiędzy powodem a pracodawcą. Nie było sytuacji w której powód zwracał się o pokrycie kosztów noclegu w hotelach. Nigdy też nie przedłożył żadnego rachunku za takowy nocleg. Powód godził się na nocleg w kabinie wiedząc, że jest to powszechna praktyka w transporcie międzynarodowym, która gwarantuje również jednoczesne zabezpieczenie transportowanego ładunku i używanego pojazdu.

Sąd ustalił co następuje:

Powód zawarł z pozwanym umowę o pracę na stanowisku kierowcy transportu międzynarodowego z wynagrodzeniem miesięcznym w wysokości minimalnego wynagrodzenia.

(dowód: akta osobowe cz. B, umowy o pracę).

Powód pracował u pozwanego w okresie od 3.01.2011 do 13.06.2014 r.

(dowód: akta osobowe cz. C, świadectwo pracy).

Pozwany wypłacał powodowi wynagrodzenie zasadnicze oraz ryczał w wysokości 45 euro za dobę podróży zagranicznej z tytułu kosztów wyżywienia i kosztów noclegu na rachunek bankowy powoda.

(dowód: listy płac powoda, wydruki przelewów bankowych, zeznania świadków k.194-195 S. B. od 00:08:08 do 00:10:14, P. D. od 00:26:27 do 00:28:25, E. M. od 00:41:06 do 00:42:33).

U pozwanego pracodawcy obowiązywał regulamin wynagradzania wprowadzony na podstawie przepisu art. 77 ² k.p. , który wywieszono na tablicy ogłoszeń 8.11.2011 r. , który w § 3 ust. 3 przewidywał , iż pracownikom przysługują miedzy innymi diety i inne należności z tytułu podróży służbowej i zgodnie z § 16 ust. 1 pkt. 2 za czas podróży służbowej poza jego granicami kraju pracownikowi przysługuje za każdy dzień pobytu za granicą przysługuje ekwiwalent pieniężny na pokrycie kosztów, w tym kosztów wyżywienia, kosztów noclegu w zryczałtowanej wysokości 45 euro.

(dowód: regulamin wynagradzania k.109-112, zeznania świadka k.194-195 S. B. od 00:10:14 do 00:12:47 P. D. od 00:32:40 do 00:39:43, E. M. od 00:44:32 do 00:51:59).

Powyższe warunki wynagradzania za czas podróży służbowej poza granicami kraju zostały potwierdzone w pkt. 9 pisemnych warunkach zatrudnienia i uprawnieniach pracowniczych kierowcy wydanych na podstawie art. 29 § 3 k.p.

(dowód: warunki zatrudnienia k.19).

Powód wypełniał dokumenty polecenia wyjazdu służbowego i kwitował w nim odbiór ryczałtu w wysokości 45 euro za dobę podróży zagranicznej z tytułu kosztów wyżywienia i kosztów noclegu w zryczałtowanej wysokości.

(dowód: polecenia wyjazdu służbowego, zeznania świadków k.194-195 S. B. od 00:08:08 do 00:26:27, P. D. od 00:26:27 do 00:30:27, E. M. od 00:41:06 do 00:42:33).

Powód w trakcie zagranicznej podróży spał w odpowiednio wyposażonej kabinie samochodu i nie przedstawił pracodawcy żadnych rachunków za noclegi.

(bezsporne, nadto dowód rejestracyjny konfiguracja k. 210-231 zeznania świadków k.194-195 S. B. od 00:12:47 do 00:26:27, P. D. od 00:28:25 do 00:32:40, E. M. od 00:42:33 do 00:44:32).

Sąd zważył co następuje:

Powództwo nie zasługuje na uwzględnienie.

Trybunał Konstytucyjny wyrokiem z 24.11.2016 sygn. akt K 11/15 opublikowanym w Dz. U z 29.12.2016 r. poz. 2206 uznał art. 21a ustawy o czasie pracy kierowców w zakresie, w jakim przyznaje on kierowcom prawo do zwrotu kosztów noclegu w wysokości określonej w rachunku lub w formie ryczałtu za noclegi za niezgodny z art. 2 Konstytucji stanowiącym, iż RP jest demokratycznym państwem prawnym.

W uzasadnieniu wyroku Trybunał wskazał, iż na tle art. 77 ⁵ § 1 k.p. pojawiły się w judykaturze kontrowersje, czy pracownicy, dla których stałe pokonywanie przestrzeni jest rodzajem wykonywanej pracy znajdują się w podróży służbowej w rozumieniu tego przepisu. Rozbieżności w tym zakresie miała wyeliminować uchwała Sądu Najwyższego z 19.11.2008 r. II PZP 11/08 Rozstrzygając zagadnienie prawne, „czy wykonywanie przez pracownika uzgodnionej między stronami pracy, która polega na stałym przemieszczaniu się na określonym obszarze, jest podróżą służbową w rozumieniu art. 77 ⁵ § 1 k.p.”, Sąd Najwyższy w powiększonym składzie uznał, że „kierowca transportu międzynarodowego odbywający podróże w ramach wykonywania umówionej pracy i na określonym w umowie obszarze jako miejsce świadczenia pracy nie jest w podróży służbowej w rozumieniu art. 77 ⁵ § 1 k.p.”.

Trybunał wskazał, iż Sąd Najwyższy stwierdził, że „pracownicy mobilni są grupą osób pracujących w warunkach stałego przemieszczania się (podróży). Podróż nie stanowi u nich zjawiska wyjątkowego, lecz jest normalnym wykonywaniem obowiązków pracowniczych. Specyfika takiego zatrudnienia i konieczność odmiennego potraktowania widoczna jest nawet w dyrektywie ustalającej wymagania w zakresie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia (dyrektywa nr 2003/88/WE z dnia 4 listopada 2003 r. dotycząca niektórych aspektów czasu pracy). Tym bardziej możliwe i zarazem konieczne jest odmienne potraktowanie tej grupy pracujących z punktu widzenia art. 77 ⁵ § 1 k.p. Z przepisu tego wynika bowiem wprost, że podróż służbowa ma charakter incydentalny. Podróż służbowa jest swoistą konstrukcją prawa pracy. Podstawę formalną podróży służbowej stanowi, po pierwsze, polecenie wyjazdu. Polecenie takie powinno określać zadanie oraz termin i miejsce jego realizacji. Zadanie musi być skonkretyzowane; nie może mieć charakteru generalnego. Nie jest zatem podróżą służbową wykonywanie pracy (zadań) w różnych miejscowościach, gdy przedmiotem zobowiązania pracownika jest stałe wykonywanie pracy (zadań) w tych miejscowościach. Pracownicy mobilni nie wykonują incydentalnie zadania związanego z oddelegowaniem poza miejsce pracy, lecz ich charakter pracy wymusza nieustanne przebywanie w trasie. Nie ma zatem do nich zastosowania ani hipoteza, ani dyspozycja normy prawnej zawartej w art. 77 ⁵ § 1 k.p. Artykuł 77 ⁵ § 1 k.p. nie pozwala na ocenę, że pracownik stale jest w podróży służbowej. Inna bowiem jest ratio tej regulacji.”

W uchwale składu 7 sędziów z dnia 19 listopada 2008 r., II PZP 11/08 - , Sąd Najwyższy przyjął, że kierowca transportu międzynarodowego odbywający podróże w ramach wykonywania umówionej pracy i na określonym w umowie obszarze jako miejsce świadczenia pracy nie jest w podróży służbowej w rozumieniu art. 77 ⁵ § 1 k.p. W powyższej uchwale podkreśla się, że pracownicy mobilni są grupą osób pracujących w warunkach stałego przemieszczania się (podróży). Podróż nie stanowi u nich zjawiska wyjątkowego, lecz jest normalnym wykonywaniem obowiązków pracowniczych. Specyfika takiego zatrudnienia i konieczność odmiennego potraktowania widoczna jest nawet w dyrektywie ustalającej wymagania w zakresie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia (dyrektywa nr 2003/88/WE z dnia 4 listopada 2003 dotycząca niektórych aspektów czasu pracy).

Sąd Najwyższy zwrócił uwagę na zjawisko nadużywania prawa do zwrotu należności z tytułu podróży służbowych, tj. zawyżania diet kosztem niższego wynagrodzenia. Diety i ryczałty wypłacane z tego tytułu w praktyce stają się bowiem stałym nieopodatkowanym dodatkiem do wynagrodzenia ustalonego w umowie między stronami, przez co pracownicy mobilni nie otrzymują należnego i ekwiwalentnego względem świadczonej pracy wynagrodzenia, ale nieopodatkowany i „nieozusowany” zwrot kosztów utrzymania, co jest na rękę przede wszystkim pracodawcom i na krótką metę także pracownikom.

Wykładnia przyjęta przez Sąd Najwyższy w uchwale z 2008 r., wyłączająca pracowników mobilnych z zakresu regulacji zawartej w art. 77 ⁵ § 1 kp, została potwierdzona w kolejnych wyrokach Sądu Najwyższego (zob. np. wyrok SN z 10 lutego 2015 r. w sprawie II UK 225/13 i powołane tam orzecznictwo, wyrok SN - Izba Pracy z 28.01.2015 I PK 154/14).

W związku z wydaną przez Sąd Najwyższy uchwałą z 2008 r. ustawodawca zdecydował się na nowelizację ustawy o czasie pracy kierowców.

Nowelizacja ustawy o czasie pracy kierowcy z 2010 r. poprzez wprowadzenie nowej definicji podróży służbowej w odniesieniu do kierowców de facto zlikwidowała skutki uchwały Sądu Najwyższego z 2008 r. (w zakresie tej grupy pracowników).

Uchwale składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego - Izba Pracy, (...) i Spraw Publicznych z 12 czerwca 2014 r. II PZP 1/14 Sąd Najwyższy nie nadał mocy zasady prawnej, o której mowa w art. 61 § 6 ustawy z 23 listopada 2002 r. o Sądzie Najwyższym (Dz.U.2016.1254). Stanowi ona odpowiedź na pytanie prawne zadane w konkretnej sprawie przez skład rozpoznający skargę kasacyjną, i ma charakter wiążący jedynie w danej sprawie. Podobny charakter ma uchwała Sądu Najwyższego w sprawie I PZP 3/14.

Oddalając powództwo kierowcy, Sąd Najwyższy zaakcentował „że cytowana i eksponowana przez powoda uchwała Sądu Najwyższego z dnia 12 czerwca 2014 r. w sprawie I PZP 1/14 w swej sentencji posługuje się pojęciem „zwrotu kosztów”.

Z uzasadnienia płynie wniosek Sądu Najwyższego, iż pracodawcy powinni wypłacić kierowcom ryczałt jedynie w sytuacji, jeśli co prawda zapewnili kabinę wyposażoną w miejsce do spania, ale kierowca z niej nie skorzystał (np.: idąc do hotelu) i poniósł koszt, którego nie potrafi udokumentować rachunkiem, ale jednocześnie kierowca potrafi tą okoliczność wykazać w inny sposób. Kierowcy, którzy odbyli nocleg poza pojazdem, nawet jeśli nie posiadają rachunku, ale potrafią udokumentować że ponieśli koszt otrzymują właśnie ryczałt. Jak słusznie ocenił Sąd Najwyższy w tej uchwale, sam fakt udostępnienia kierowcy kabiny wyposażonej w miejsce do snu nie stanowi automatycznego potwierdzenia, że kierowca skorzystał z bezpłatnego noclegu, ale jednocześnie nie wykluczył takiej możliwości, że kierowca z kabiny skorzysta i kosztu nie poniesie, wówczas brak podstaw do wypłaty ryczałtu”.

Trybunał wskazał, iż pomimo, iż uchwała Sądu Najwyższego z 2014 r. nie ma mocy zasady prawnej, to jednak potwierdzenie jej w kolejnej uchwale powiększonego składu Sądu Najwyższego (w sprawie I PZP 3/14) oraz w kolejnych wyrokach Sądu Najwyższego, pozwala przyjąć, iż mają one dominujący i bezpośredni wpływ na orzecznictwo sądów powszechnych.

TK podkreślił, że w takiej sytuacji kontrola dokonywana przez Trybunał nie sprowadza się do weryfikacji, który – z kilku uznanych przez sądy za dopuszczalne – rezultatów interpretacji określonego przepisu jest właściwy. Kontrola konstytucyjności ma bowiem na celu wyeliminowanie z porządku prawnego normy niezgodnej z Konstytucją, a nie przesądzenie, który z możliwych wariantów interpretacyjnych wyrażającego tę normę przepisu powinien być przyjęty przez sądy (zob. np. postanowienie TK z 14 lipca 2015 r. w sprawie P 47/13, wyrok TK z 7 grudnia 2015 r. w sprawie P 37/15). Trybunał wskazał, iż z art. 2 Konstytucji wynika zasada prawidłowej legislacji. Zasada ta przewiduje m.in., że niedopuszczalne jest stosowanie w przepisach tzw. odesłań kaskadowych tzn. takich, w który przepis odsyła do przepisu już zawierającego odesłanie do jeszcze innego przepisu w sytuacji, gdy taka technika prawodawcza uniemożliwia dokonanie spójnej wykładni prawa i określenie praw i obowiązków adresatów normy prawnej. W ocenie Trybunału z takim przypadkiem mieliśmy do czynienia w sprawie ryczałtów za noclegi, gdzie art. 21 a ustawy o czasie pracy kierowców odsyłał do przepisu kodeksu pracy, a ten z kolei odsyłał do przepisów rozporządzenia, co mogło znacząco utrudnić określenie, które przepisy znajdują zastosowanie do przewoźników i kierowców. Nadto Trybunał stwierdził, iż zasady prawidłowej legislacji uniemożliwiają odsyłanie do przepisów nieadekwatnych do sytuacji prawnej osób, których miałoby dotyczyć odesłanie. Z tego względu przyjął, że niedopuszczalne było zastosowanie w stosunku do kierowców przepisów rozporządzeń o należnościach z tytułu podróży służbowych regulujących uprawnienia pracowników wykonujących pracę o zupełnie innym charakterze niż kierowcy, którzy przebywają w podróży służbowej w zasadzie przez cały czas wykonywania pracy. Dodatkowo Trybunał wskazał, iż taka regulacja ukształtowała na niekorzyść sytuację prawną tych podmiotów, które w celu uniknięcia konieczności wypłacania ryczałtów za noclegi dokonywały zakupu odpowiednio wyposażonych pojazdów umożliwiających nocleg w kabinie.

Trybunał nie odroczył wejścia w życie orzeczenia, co oznacza, iż wyrok ten znajdzie zastosowanie zarówno do wszystkich spraw o zapłatę ryczałtu będących w toku, jaki i tych zakończonych.

Stwierdzenie niekonstytucyjności przepisu skutkuje niemożliwością zastosowania go przez sąd, gdyż powoduje jego trwałą eliminację z systemu prawnego. Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego posiadają walor mocy powszechnie obowiązującej i są ostateczne.

W sprawie istotne jest, iż powód otrzymał zgodnie z obowiązującym u pracodawcy regulaminem pracy ryczałt na koszty wyżywienia i noclegu w wysokości 45 euro z dobę podróży zagranicznej, co potwierdzają druki podpisanych przez powoda delegacji i potwierdzenia przelewów bankowych.

Powód zaś spędzał noclegi w odpowiednio wyposażonej do tego celu kabinie samochodu i nie przedłożył rachunków za nocleg i nie wykazał też żadnymi wnioskami dowodowymi, iż poniósł koszty noclegu w motelach lub hotelach.

W ocenie sądu po stwierdzeniu niekonstytucyjności przepisu art. 21a ustawy o czasie pracy kierowców, nie ma podstawy prawnej do stosowania przepisu art. 77 ⁵ k.p. i rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie wysokości oraz warunków ustalenia należności przysługujących w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju oraz Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 29 stycznia 2013 r. w sprawie należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej.

Sąd podziela poglądy Sądu Najwyższego, iż podróż służbowa ma charakter incydentalny a nie jest podróżą służbową wykonywanie pracy (zadań) w różnych miejscowościach, gdy przedmiotem zobowiązania pracownika jest stałe wykonywanie pracy (zadań) w tych miejscowościach. Kierowca korzystając z noclegu w kabinie samochodu nie ponosi kosztów noclegu i wówczas brak podstaw do wypłaty mu ryczałtu za noclegi, który ze swej istoty ma ryczałtowo rekompensować poniesione koszty noclegów.

Powodowi z góry znane były warunki pracy na stanowisku kierowcy międzynarodowego u pozwanego i miał świadomość, iż otrzyma jeden ryczałt z tytułu kosztów wyżywienia i noclegów i akceptował taki stan rzeczy już w chwili zatrudnienia a jednocześnie korzystał z odpoczynków w kabinie, za które nie poniósł kosztu.

Mając na uwadze powyższe sąd oddalił powództwo w całości.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c. § 11 ust. 1 pkt. 2 i § 6 pkt. 6 w zw. z § 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych.