Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 czerwca 2016r.

Sąd Okręgowy w Suwałkach III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 24 czerwca 2016r. w Suwałkach

sprawy L. J.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

o wysokość świadczenia

w związku z odwołaniem L. J.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

z dnia 9 marca 2016 r. znak (...)

zmienia zaskarżoną decyzję i ustala wysokość emerytury L. J. od dnia 1 stycznia 2013r., obliczonej na podstawie art. 24 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, bez potrąceń pobranych wcześniej kwot emerytury wcześniejszej.

Sygn. akt 196/16

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. decyzją z dnia 09.03.2016r. odmówił L. J. na podstawie art. 144 ustawy z dnia 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2015r. poz. 748 ze zm.) zwana dalej ustawą emerytalną ponownego obliczenia wysokości emerytury.

W uzasadnieniu decyzji wskazał, że ponowne obliczenie emerytury następuje na wniosek osoby zainteresowanej lub z urzędu, jeżeli po uprawomocnieniu się decyzji w sprawie świadczenia zostaną przedłożone nowe dowody lub zaistnieją nowe okoliczności mające wpływ na prawo lub wysokość świadczenia.

Wyrok zaś Sądu Okręgowego w Szczecinie z 17.12.2015r. sygn. akt VI U 2161/13, który uprawomocnił się 23.01.2016r. dotyczy sprawy jednostkowej i nie ma odniesienia do świadczenia L. J..

Sposób natomiast obliczania emerytury L. J. określony decyzją Zakładu z dn. 28.01.2013r. został rozpatrzony przez Sąd Okręgowy w Suwałkach, który wyrokiem z dn. 04.04.2013r. oddalił odwołanie L. J..

W odwołaniu od tej decyzji L. J. zarzuciła jej naruszenie art. 114 ust. 1 ustawy emerytalnej polegające na jego błędnej wykładni i uznaniu przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B., że zmiana orzecznictwa sądowego (uwzględniająca stanowisko Trybunału Konstytucyjnego wyrażone w postanowieniu z dnia 03.11.2015r., sygnatura akt P 11/14) w zakresie wykładni przepisów ustawy emerytalnej dotyczących podstaw obliczania emerytury powszechnej wobec osób, które nabyły i zrealizowały prawo do tzw. wcześniejszej emerytury przed dniem 01.01.2013r. oraz nabyły przed tą datą prawo do emerytury w wieku powszechnym, ale nie złożyły przed tą datą wniosku do organu rentowego, nie stanowi podstawy do ponownego ustalenia wysokości świadczenia emerytalnego na podstawie art. 114 ust. 1 ustawy emerytalnej, w sytuacji gdy zgodnie z utrwalonym stanowiskiem doktryny i orzecznictwem Sądu Najwyższego uchybienia organu rentowego popełnione na etapie stosowania prawa materialnego, w tym zmiana wykładni prawa, odmienna od przyjmowanej przy wydawaniu poprzedniej decyzji w sprawie, stanowi ,,nową okoliczność”, o której mowa w art. 114 ust. 1 ustawy emerytalnej, co w konsekwencji doprowadziło do odmowy ponownego przeliczenia przez organ rentowy wysokości przysługującej jej emerytury zgodnie z prawidłową wykładnią przepisów prawa materialnego.

Wniosła w związku z tym o zmianę przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. zaskarżonej decyzji, wszczęcie postępowania w sprawie ponownego ustalenia wysokości świadczenia emerytalnego według przepisów obowiązujących w dniu 25.12.2012r. (w dniu nabycia przez nią prawa do świadczenia emerytalnego) i wydanie decyzji zgodnej z jej żądaniem, a ewentualnie o zmianę zaskarżonej decyzji przez jej uchylenie.

W uzasadnieniu szeroko rozwineła sformułowany zarzut. Wskazała, że decyzją Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 07.12.2007r. przyznane zostało jej prawo do wcześniejszej emerytury od dnia (...) tj. od dnia ukończenia przez nią 55 roku życia. W dniu (...). ukończyła 60 lat i spełniła wszystkie wymagane warunki uzyskania prawa do powszechnej emerytury, przysługującej w związku z osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego. Wniosek o świadczenie emerytalne złożyła w dniu 08.01.2013r. Decyzją z dnia 28.01.2013r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. odmówił jej jednak obliczenia wysokości przysługującego świadczenia emerytalnego zgodnie i na podstawie przepisów ustawy emerytalnej obowiązujących przed dniem 01.01.2013r. (z chwili powstania prawa do świadczenia emerytalnego), uznając, że wniosek o świadczenie emerytalne podlega rozpoznaniu według stanu prawnego obowiązującego w dniu jego złożenia, tj. w dniu 08.01.2013r. Sąd Okręgowy w Suwałkach wyrokiem z dnia 04.04.2013r., wydanym na skutek jej odwołania od decyzji ZUS-u z dnia 28.01.2013r., sygnatura akt III U 150/13, oddalił złożone przez nią odwołanie i podzielił stanowisko organu rentowego. Wskazał ten Sąd między innymi, że ,,Podstawę taką [wypłaty świadczenia – L.J.] stanowi wniosek o przyznanie świadczenia, a zatem niewątpliwie ustawodawca przypisał decydującą rolę woli uprawnionego, który nawet jeżeli spełnia warunki nabycia prawa do świadczenia, nie musi z niego korzystać. Konsekwencją tego jest to, że dopiero złożenie wniosku o świadczenie powoduje obowiązek jego wypłaty, a ustawodawca nie przewidział możliwości wyrównania świadczenia osobom, które wystąpiły z wnioskiem o nie później, niż nabyły do niego prawo, jeżeli zwłoka spowodowana została brakiem staranności w prowadzeniu własnych spraw.’’

Z takim stanowiskiem jednak nie zgadza się. Istota sprawy sprowadziła się do tego, czy do osób takich jak ona, tzn. które nabyły i zrealizowały prawo do tzw. wcześniejszej emerytury przed dniem 01.01.2013r. oraz nabyły przed tym dniem prawo do emerytury powszechnej, ale do dnia 01.01.2013r. nie złożyły do organu rentowego wniosku o świadczenie emerytalne, podstawę obliczenia wysokości emerytury stanowić winny przepisy ustawy emerytalnej obowiązujące w dniu nabycia prawa do takiej emerytury (przepisy obowiązujące do dnia 31.12.2012r.), czy też przepisy obowiązujące w dniu złożenia wniosku o przyznanie emerytury w wieku powszechnym. Kwestia ta tymczasem ma fundamentalne znaczenie, albowiem do dnia 01.01.2013r. podstawę obliczania emerytury, o której mowa w art. 24 ustawy emerytalnej (emerytury powszechnej, przysługującej w związku z osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego), stanowiła kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzając miesiąc, do którego przysługuje wypłata emerytury, oraz zwaloryzowanego kapitału początkowego określonego w art. 173-175, z zastrzeżeniem art. 185 ustawy emerytalnej. Do dnia 01.01.2013r. przy obliczaniu wysokości tego świadczenia nie dokonywano żadnych potrąceń z tytułu emerytur, przyznanych w oparciu o inną podstawę prawną (np. tzw. Emerytur wcześniejszych). Ustawą z dnia 11.05.2012r. o zmianie ustawy emerytalnej oraz niektórych innych ustaw (dalej ,,ustawa nowelizująca”), która weszła w życie z dniem 01.01.2013r. wprowadzono zmianę przepisu art. 25 ustawy emerytalnej, określającego podstawę obliczenia emerytury powszechnej, przyjmując między innymi, że podstawę obliczenia emerytury pomniejsza się o kwotę wcześniej pobranych emerytur, przyznanych przed osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego (art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej). Zgodnie z przyjmowaną przez organy rentowe wykładnią przepisów ustawy emerytalnej (w tym również wykładnią Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w B., przyjętą w niniejszej sprawie) rozstrzygające znaczenie ma stan prawny z chwili złożenia wniosku o świadczenie emerytalne.

Taka jednak wykładnia przepisów ustawy emerytalnej jest nieprawidłowa i niezgodna z orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego i Sądu Najwyższego dotyczącym sfery praw emerytalno-rentowych, jak również z najnowszym orzecznictwem, w tym w szczególności z prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego w Szczecinie, VI Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, z dnia 17.12.2015r., sygnatura akt VI U 2161/13, oraz postanowieniem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 03.11.2015r., sygnatura akt P 11/14, wydanym w związku z pytaniem prawnym zadanym postanowieniem Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 18.02.2014r., sygnatura akt VI I 2161/13, wydanym w związku z pytaniem prawnym zadanym postanowieniem Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 18.02.2014r., sygnatura akt VI I 2161/13.

Wobec powyższego w dniu 08.02.2016r. ponownie złożyła na podstawie art. 114 ust. 1 ustawy emerytalnej, wniosek o obliczenie wysokości przysługującej jej emerytury powszechnej (w związku z osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego) na podstawie przepisów obowiązujących do dnia 31.12.2012r. Zaistniały bowiem nowe okoliczności w jej sprawie, a to związane z tym, iż Sąd Okręgowy w Szczecinie nie podzielił stanowiska organu rentowego i w analogicznej sprawie jak jej przyznał prawo do emerytury obliczonej zgodnie z przepisami obowiązującymi do dnia 31.12.2013r.

Następnie odwołująca się szeroko rozwineła powołane powyżej (i inne) orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego i Sądu Najwyższego na uzasadnienie swego stanowiska.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie uzasadniając jak w zaskarżonej decyzji i przytaczając treść art. 114 ust. ustawy emerytalnej. Wskazał przy tym, iż odmówił ponownego rozpoznania sprawy w oparciu o wyrok Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 17.12.2015r. sygn. akt VI U 2161/13 z uwagi na fakt, że został on wydany w jednostkowej sprawie i nie wiąże organu rentowego w sprawach innych świadczeniobiorców. Sąd dokonał w cytowanym wyroku wykładni prawa na użytek prowadzonego postępowania.

Sąd Okręgowy w Suwałkach ustalił i zważył, co następuje:

Odwołanie należało uznać za uzasadnione.

Zgodzić się mianowicie należało z odwołującą się, że w przedstawionym przez nią stanie faktycznym i prawnym podstawę obliczenia wysokości emerytury stanowić winny przepisy ustawy emerytalnej obowiązujące w dniu nabycia prawa do takiej emerytury (przepisy obowiązujące do dnia 31.12.2012r.). Ustalenie prawa do świadczenia emerytalnego następuje bowiem na podstawie stanu prawnego obowiązującego w dniu spełnienia wszystkich warunków wymaganych do nabycia tego prawa. Nabycie wszakże prawa do świadczenia następuje ex lege i nie jest uzależnione ani od złożenia przez ubezpieczonego stosownego wniosku, ani też od ustalenia (potwierdzenia) tego prawa decyzją organu rentowego, która ma jedynie charakter deklaratoryjny. Zmiany natomiast w przepisach ograniczające dotychczasowe uprawnienia, czy też wprowadzające dodatkowe warunki nabycia prawa do emerytury, nie mają wpływu na istnienie prawa nabytego (powstałego) przed tymi zmianami , niezależnie od tego, kiedy został złożony wniosek o świadczenie (jego realizację). Tak jednoznacznie wynika z przytoczonego przez odwołującą się wyroku Sądu Najwyższego z dnia 04.11.2014r. I UK 100/14 oraz uzasadnienia postanowienia Trybunału Konstytucyjnego z dnia 03.11.2015r. P 11/14. Sąd Okręgowy rozpoznający niniejszą sprawę w pełni takie stanowisko akceptuje. Ma ono też uzasadnienie w powołanym w odwołaniu wyroku Sądu Najwyższego z dnia 14.09.2014r. I UK 19/14, w którym Sąd ten wskazał, że ,,nowa ustawa nie może pozbawić ubezpieczonego prawa, które nabył na mocy poprzedniej regulacji (ustawy). Nie jest zatem uprawniona wykładnia, że rozstrzygające znaczenie ma stan prawny w chwili złożenia wniosku o prawo bądź wydania decyzji przez organ rentowy. Chwila złożenia wniosku o przyznanie prawa do świadczenia, a więc i do emerytury, ma znaczenie tylko dla momentu od którego należy się jego wypłata.

Takie tymczasem rozumienie i interpretacja przepisów ustawy emerytalnej, zwłaszcza art. 100 ust. 1 i 2 oraz art. 129 ust. 1 jest nową okolicznością istniejącą przed wydaniem decyzji z dnia 28.01.2013r., w rozumieniu art. 114 ust. 1 ustawy emerytalnej. Do takiego bowiem wniosku prowadzi analiza wskazanego przez odwołującą się orzecznictwa Sądu Najwyższego (wyrok z dnia 26.07.2013r. III UK 145/12, uchwała z dnia 26.11.1997r. III ZP 40/97) oraz Sądu Apelacyjnego w Katowicach (wyrok z dnia 10.07.2003r. III AUa 1512/03) i Warszawie (wyrok z dnia 29.09.2005r.). Ujawnione nowe okoliczności to określone w przepisach prawa materialnego fakty warunkujące powstanie uprawnień ubezpieczeniowych (tj. przesłanki nabycia prawa do świadczeń) oraz uchybienia normom prawa materialnego lub/i procesowego wpływające na dokonanie ustaleń w sposób niezgodny z ukształtowaną ex lege sytuacją prawną zainteresowanego. Wespół więc ze wskazanym prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego w Szczecinie daje to pełną podstawę do zmiany zaskarżonej decyzji i ustalenia wysokości emerytury L. J. od dnia 01.01.2013r., obliczonej na podstawie art. 24 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, bez potrąceń pobranych wcześniej kwot emerytury wcześniejszej. Tym samym podzielić należało stanowisko Sądu Okręgowego w Szczecinie, który w sposób szczegółowy i kompleksowy odnosi się do dotychczasowego orzecznictwa, w tym także do orzecznictwa Sądu Najwyższego i Trybunału Konstytucyjnego.

Mając zatem to wszystko na uwadze Sąd Okręgowy na mocy art. 477 ¹⁴ § 2 kpc orzekł jak w wyroku.

PW/ws