Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt VIII U 399/16

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 13 stycznia 2016 roku - nr (...) - Zakład Ubezpieczeń Społecznych
I Oddział w Ł. stwierdził, że K. M. jako pracownik płatnika składek Centrum (...) S.C. nie podlega od dnia 1 lipca 2015 roku obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że wnioskodawczyni na krótko po zatrudnieniu na czas określony stała się na wiele miesięcy niezdolna do pracy. W czasie przebywania na zwolnieniu zawarto z nią jednak kolejną umowę o pracę, już na czas nieokreślony. W okresie niezdolności do pracy płatnik składek nie zatrudnił jednak innego pracownika, co oznacza zdaniem organu rentowego, że nie było faktycznej potrzeby zatrudnienia pracownika na tym stanowisku. Poza dokumentacją kadrowo - płacową nie zostały przedstawione inne dokumenty, które świadczyłyby o faktycznym wykonywaniu pracy przez K. C.
- M. na umówionym stanowisku dyrektora ds. marketingu. Wynagrodzenie wnioskodawczyni było według ZUS niezasadnie wysokie przy uwzględnieniu wysokości wynagrodzeń pozostałych pracowników. Ponadto równocześnie wnioskodawczyni była zatrudniona u innych płatników na 1/60, 1/64 i na 1/100 etatu raz prowadziła własną działalność gospodarczą. Zdaniem ZUS umowa o pracę z dnia 1 lipca 2015 roku zawarta została dla pozoru, wobec czego jest nieważna, a wnioskodawczyni nie może zostać objęta ubezpieczeniami społecznymi od tej daty z tytułu zatrudnienia u płatnika składek Centrum (...) S.C.

/decyzja - k. 74 - 76 akt ZUS/

Odwołanie od ww. decyzji w dniu 15 lutego 2016 roku złożyła pełnomocnik K. M., wnosząc o zmianę zaskarżonej decyzji i ustalenie, że wnioskodawczyni jako pracownik płatnika składek Centrum (...) S.C. podlega od dnia 1 lipca 2015 roku obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu. Pełnomocnik skarżącej podniosła, że samo zatrudnienie wnioskodawczyni oraz wysokość wynagrodzenia były uzasadnione jej doświadczeniem w usługach finansowych, znajomościami w bankach oraz dużą bazą klientów, którą w ten sposób mógł przejąć pracodawca. Zatrudnienie wnioskodawczyni miało się ponadto przełożyć na wzrost zysków płatnika składek. Pozostałe stosunki pracy wnioskodawczyni
w bankach miały minimalny wymiar i przynosiły minimalne wynagrodzenie. Nie kolidowały z pracą w Centrum (...) S.C. Ich celem było jedynie umożliwienie wnioskodawczyni pełnienie funkcji przedstawiciela handlowego tych banków. Zdaniem pełnomocnika wnioskodawczyni nie ma żadnych podstaw do kwestionowania faktycznego świadczenia pracy na rzecz płatnika składek od dnia 1 lipca 2015 roku.

/odwołanie - k. 2 - 4/

W odpowiedzi na odwołanie z dnia 24 lutego 2016 roku organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania, argumentując jak w treści zaskarżonej decyzji.

/odpowiedź na odwołanie - k. 6 - 6 verte/

Płatnik składek: S. K. i B. P. wspólnicy spółki cywilnej Centrum (...) przyłączyli się do stanowiska odwołującej.

/stanowisko płatnika - e-protokół z dnia 21 listopada 2016 roku – 00:01:14-00:05:46 – płyta – k.114/

W toku postępowania strony podtrzymały swoje stanowiska w sprawie. Na rozprawie w dniu 27 lutego 2017 roku pełnomocnik wnioskodawczyni poparła odwołanie, wnosząc
o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Pełnomocnik ZUS wniósł zaś o oddalenie odwołania, wnosząc o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych liczonych od wartości przedmiotu sporu.

/ stanowiska stron - e-protokół z dnia 27 lutego 2017 roku - 00:01:13 - 00:01:54; 00:13:37
- 00:21:36 - płyta - k. 121/

Sąd Okręgowy w Łodzi ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawczyni prowadzi działalność gospodarczą pod nazwą (...), której przedmiotem jest pośredniczenie w sprzedaży kredytów bankowych.

Wnioskodawczyni jest zatrudniona od 2013 roku również w trzech bankach
w niepełnym wymiarze czasu pracy (1/100, 1/60 i 1/ 64). Te zatrudnienia pozwalają jej na uzyskiwanie wyższych stawek prowizyjnych. Umowy zawierane np. na 1/100 etatu dają możliwość działania pod szyldem danego banku.

S. K. i B. P. są wspólnikami spółki cywilnej Centrum (...).C. od 4 marca 2014 roku. Przedmiotem działalności spółki jest pośrednictwo finansowe. Płatnik zatrudniał początkowo pracowników na stanowisku doradcy klienta - na ½ etatu i w pełnym wymiarze czasu pracy.

/zeznania płatnika S. K. - e-protokół z dnia 21 listopada 2016 roku - 00:08:17 - 00:09:11 - płyta - k. 114 w zw. z e-protokół z dnia 18 lipca 2016 roku - 00:18:53 - 00:33:14 - płyta - k.50; wydruk z (...) k. 63 - 65; zeznania płatnika B. P. - e-protokół z dnia 21 listopada 2016 roku - 00:09:11 - 00:29:15 - płyta - k. 114; zeznania wnioskodawczyni - e-protokół z dnia 21 listopada 2016 roku - 00:08:17 - 00:09:11 - płyta - k. 114 w zw. z e-protokół z dnia 18 lipca 2016 roku - 00:05:22 - 00:18:53 - płyta - k.50/

Wnioskodawczyni poznała S. K., gdy razem pracowali w (...) spółce z o.o., zajmującej się pośrednictwem finansowym. Wnioskodawczyni była zatrudniona w tej spółce w okresach: od dnia 19 sierpnia 2008 roku do dnia 3 lipca 2009 roku oraz od dnia
1 marca 2010 roku do dnia 30 czerwca 2010 roku na stanowisku doradcy ds. produktów bankowych.

/zeznania wnioskodawczyni - e-protokół z dnia 21 listopada 2016 roku - 00:08:17 - 00:09:11 - płyta - k. 114 w zw. z e-protokół z dnia 18 lipca 2016 roku - 00:05:22 - 00:18:53 - płyta - k.50; zeznania świadka A. G. - e-protokół z dnia 18 lipca 2016 roku - 00:39:02 - 00:46:06 - płyta - k.50; świadectwa pracy w aktach osobowych - k. 108; zeznania płatnika B. P. - e-protokół z dnia 21 listopada 2016 roku - 00:09:11 - 00:29:15 - płyta - k. 114/

Wnioskodawczyni miała duże doświadczenie zawodowe, wiedzę na temat produktów bankowych oraz kontakty w bankach. W ramach prowadzonej działalności gospodarczej zatrudniała pracowników. Płatnik na początku działalności zajmował się tylko sprzedażą produktów pozabankowych, małych kredytów - tzw. chwilówek, zamierzał jednak poszerzyć ofertę również o sprzedaż produktów bankowych.

W tym celu S. K. i B. P. podjęli rozmowy z wnioskodawczynią w celu podjęcia ewentualnej współpracy. Ostatecznie ustalono, że zostanie ona zatrudniona na podstawie umowy o pracę za wynagrodzeniem 9.000 zł, które będzie odpowiadało wysokości dochodów, które uzyskiwała z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej, czyli 9.000 zł.

W dniu 1 lipca 2015 roku wnioskodawczyni K. M. zawarła
z Centrum (...) S.C. umowę o pracę na okres próbny - od dnia 1 lipca 2015 roku do dnia 30 września 2015 roku, na stanowisku dyrektora do spraw marketingu,
w pełnym wymiarze czasu pracy, z wynagrodzeniem w wysokości 9.000 zł brutto.

/umowa o pracę z dnia 1 lipca 2015 roku w aktach osobowych - k. 108/

Orzeczeniem lekarskim z dnia 30 czerwca 2015 roku nie stwierdzono przeciwwskazań do wykonywania przez K. M. pracy na stanowisku dyrektora
ds. marketingu.

/orzeczenie lekarskie w aktach osobowych - k. 108/

Wnioskodawczyni otrzymała pisemny zakres obowiązków. Wskazano w nim, że do jej obowiązków będzie należało m.in. : opracowywanie strategii i planów marketingowych, przeprowadzanie analiz i badań rynkowych, monitorowanie skuteczności działań reklamowych i promocyjnych we wszystkich kanałach sprzedaży, nadzór nad przygotowaniem materiałów reklamowych i informacyjnych, budowanie planów i strategii marketingowej postępowania zgodnie z wewnętrznymi procedurami.

/zakres obowiązków w aktach osobowych - k. 108; zeznania płatnika S. K. - e-protokół z dnia 21 listopada 2016 roku - 00:08:17 - 00:09:11 - płyta - k. 114 w zw. z e-protokół z dnia 18 lipca 2016 roku - 00:18:53 - 00:33:14 - płyta - k.50/

Razem z wnioskodawczynią w Centrum (...) S.C. zatrudnionych zostało jej 5 pracowników, z którymi rozwiązała wcześniej stosunki pracy za porozumieniem stron. U płatnika zostali zatrudnieni na stanowisku doradcy klienta w wymiarze 1/10 etatu. Na takich samych stanowiskach i w takim wymiarze czasu pracy byli wcześniej zatrudnieni u wnioskodawczyni.

/zeznania wnioskodawczyni - e-protokół z dnia 21 listopada 2016 roku - 00:08:17 - 00:09:11 - płyta - k. 114 w zw. z e-protokół z dnia 18 lipca 2016 roku - 00:05:22 - 00:18:53 - płyta - k.50; zeznania płatnika S. K. - e-protokół z dnia 21 listopada 2016 roku - 00:08:17 - 00:09:11 - płyta - k. 114 w zw. z e-protokół z dnia 18 lipca 2016 roku - 00:18:53 - 00:33:14 - płyta - k.50; zeznania świadka A. J. - e-protokół z dnia 18 lipca 2016 roku - 00:50:03 - 00:57:30 - płyta - k.50; zeznania płatnika B. P. -
e-protokół z dnia 21 listopada 2016 roku - 00:09:11 - 00:29:15 - płyta - k. 114/

Wnioskodawczyni pracowała u płatnika w godzinach od 9.00 do 17.00 w siedzibie spółki oraz w terenie. Uczestniczyła w spotkaniach biznesowych, jeździła z doradcami do klientów by ustalać warunki umowy i podpisać umowy. Jej zadaniem było pozyskiwanie kontaktów, zajmowanie się reklamą, prowadzenie szkoleń, organizowanie pracy doradców, kontakt z klientem. Wprowadziła nowe rozwiązania, których nie było wcześniej w spółce - np. ankiety, karty coachingowa oraz strategie zarządzania. Płatnik prowadził ewidencje czasu pracy.

/zeznania wnioskodawczyni - e-protokół z dnia 21 listopada 2016 roku - 00:08:17 - 00:09:11 - płyta - k. 114 w zw. z e-protokół z dnia 18 lipca 2016 roku - 00:05:22 - 00:18:53 - płyta - k.50; zeznania płatnika S. K. - e-protokół z dnia 21 listopada 2016 roku - 00:08:17 - 00:09:11 - płyta - k. 114 w zw. z e-protokół z dnia 18 lipca 2016 roku - 00:18:53 - 00:33:14 - płyta - k.50; zeznania świadka A. J. - e-protokół z dnia 18 lipca 2016 roku - 00:50:03 - 01:02:42 - płyta - k.50; zeznania świadka E. M. - e-protokół z dnia 18 lipca 2016 roku - 01:07:33 - 01:16:23 - płyta - k.50; strategia - k. 103 - 106, karta coachingowa - k. 107; zeznania płatnika B. P. - e-protokół z dnia 21 listopada 2016 roku - 00:09:11 - 00:30:48 - płyta - k. 114; ewidencja - w aktach osobowych - k. 108/

(...) S.C., którzy wcześniej byli pracownikami wnioskodawczyni zajęli się pozyskiwaniem i obsługą klientów - głównie w zakresie kredytów bankowych (którymi wcześniej nie zajmował się płatnik) - pracując
w biurze i w terenie.

Część pracowników, w tym wnioskodawczyni, otrzymywało wynagrodzenie
w gotówce. K. pracowników otrzymywało wynagrodzenie przelewem.

Pracownicy zatrudnieni w pełnym wymiarze czasu pracy zarabiali od 1.750 zł do
1.850 zł brutto. Pracownicy zatrudnieni na 1/10 etatu otrzymywali wynagrodzenie w wysokości 175,00 zł brutto oraz wynagrodzenie prowizyjne. Część osób pracowało u płatnika na podstawie umów zlecenia.

Po zatrudnieniu wnioskodawczyni, płatnik zaczął sprzedawać również produkty bankowe, co przyczyniło się do wzrostu dochodów spółki. Spółka zmieniła lokal na większy z ul. (...) w Ł. na ul. (...) w Ł..

/ zeznania płatnika S. K. - e-protokół z dnia 21 listopada 2016 roku - 00:08:17 - 00:09:11 - płyta - k. 114 w zw. z e-protokół z dnia 18 lipca 2016 roku - 00:18:53 - 00:34:54 - płyta - k.50/ zeznania świadka A. J. - e-protokół z dnia 18 lipca 2016 roku - 00:50:03 - 00:57:30 - płyta - k.50; zeznania płatnika B. P. - e-protokół z dnia 21 listopada 2016 roku - 00:09:11 - 00:30:48 - płyta - k. 114/

Wnioskodawczyni stała się niezdolna do pracy od dnia 27 sierpnia 2015 roku i przebywała na zwolnieniu lekarskim do dnia 29 stycznia 2016 roku

W okresie, gdy wnioskodawczyni była niezdolna do pracy jej obowiązki przejął S. K. oraz E. M., która pracowała w Centrum (...) S.C. od początku jego działalności. E. M. dostała wtedy podwyżkę wynagrodzenia do kwoty 2201,00 zł brutto i awans na stanowisko asystentki zarządu ze stanowiska doradcy klienta z wynagrodzeniem 1.750 zł.

/ zeznania płatnika S. K. - e-protokół z dnia 21 listopada 2016 roku - 00:08:17 - 00:09:11 - płyta - k. 114 w zw. z e-protokół z dnia 18 lipca 2016 roku - 00:18:53 - 00:33:14 - płyta - k.50; zeznania świadka A. J. - e-protokół z dnia 18 lipca 2016 roku - 00:50:03 - 00:57:30 - płyta - k.50; zeznania świadka E. M. - e-protokół z dnia 18 lipca 2016 roku - 01:07:33 - 01:15:35 - płyta - k.50; zestawienie - k. 68; zeznania płatnika B. P. - e-protokół z dnia 21 listopada 2016 roku - 00:09:11 - 00:29:15 - płyta - k. 114; akta osobowe E. M. - k. 116/

E. M. została zatrudniona u płatnika w maju 2014 roku. Początkowo pracowała na podstawie umowy zlecenia, następnie została zatrudniona na podstawie umowy o pracę na ½ etatu, a później na cały etat. Przed zatrudnieniem wnioskodawczyni oraz jej pracowników, E. M. była jedynym pracownikiem spółki Centrum (...). Zajmowała się głównie pożyczkami poza bankowymi i obecnie powyższe zadanie nadal należy do jej obowiązków. Dodatkowo zajmuje się także dokumentacją firmy, wystawianiem faktur, kontaktowaniem się z bankami.

/zeznania świadka E. M. - e-protokół z dnia 18 lipca 2016 roku - 01:07:33 - 01:15:35 - płyta - k.50/

W dniu 30 września 2015 roku Centrum (...) S.C. zawarło
z K. M. umowę o pracę na czas nieokreślony w wymiarze pełnego etatu na stanowisku dyrektora ds. marketingu z wynagrodzeniem zasadniczym w wysokości 9.000 zł.

/umowa o pracę z dnia 30 września 2015 roku w aktach osobowych - k. 108/

W dniu 29 stycznia 2016 roku płatnik rozwiązał z wnioskodawczynią umowę o pracę bez wypowiedzenia na podstawie art.53 § 1 pkt.1 lit.b k.p.

/rozwiązanie umowy i świadectwo pracy w aktach osobowych - k. 108/

Płatnik zawarł z wnioskodawczynią umowę o pracę na czas nieokreślony,
w czasie gdy przebywała na zwolnieniu lekarskim, mając nadzieję, że szybko powróci do pracy. Wnioskodawczyni nie przewidywała, że będzie niezdolna do pracy przez dłuższy okres. Umowa została zawarta w miejscu zamieszkania skarżącej.

/ zeznania płatnika S. K. - e-protokół z dnia 21 listopada 2016 roku - 00:08:17 - 00:09:11 - płyta - k. 114 w zw. z e-protokół z dnia 18 lipca 2016 roku - 01:25:22 - 01:28:54 - płyta - k.50; zeznania wnioskodawczyni - e-protokół z dnia 21 listopada 2016 roku - 00:08:17 - 00:09:11 - płyta - k. 114 w zw. z e-protokół z dnia 18 lipca 2016 roku - 01:28:54 - 01:30:22 - płyta - k.50; zeznania płatnika B. P. - e-protokół z dnia
21 listopada 2016 roku - 00:09:11 - 00:32:53 - płyta - k. 114/

Wnioskodawczyni obecnie nadal prowadzi działalność gospodarczą. Zatrudnia jednego pracownika - K. K., która też była wcześniej zatrudniona u płatnika.

Z pięciu pracowników, którzy zostali zatrudnieni razem wnioskodawczynią u płatnika: trzech nadal pracuje, dwóch rozwiązało umowę o pracę. Jednym z pracowników nadal zatrudnionych jest A. J., która początkowo pracowała na 1/10 etatu, potem na ½ etatu, a obecnie pracuje w pełnym wymiarze czasu pracy.

/ zeznania płatnika S. K. - e-protokół z dnia 21 listopada 2016 roku - 00:08:17 - 00:09:11 - płyta - k. 114 w zw. z e-protokół z dnia 18 lipca 2016 roku - 00:18:53 - 00:34:54 - płyta - k.50; zeznania świadka A. J. - e-protokół z dnia 18 lipca 2016 roku - 00:50:03 - 00:57:30 - płyta - k.50; zeznania płatnika B. P. - e-protokół z dnia 21 listopada 2016 roku - 00:09:11 - 00:29:15 - płyta - k. 114/

Wnioskodawczyni była pośrednikiem P. W. - pracownika Raiffeisen Banku, którego w okresie zatrudnienia u płatnika, zapoznała z S. K.. P. W. od sierpnia 2015 rok współpracuje z płatnikiem, prowadzi szkolenia pracowników. W szkoleniach tych uczestniczyła m.in. wnioskodawczyni. P. W. podjął się współpracy z Centrum (...) S.C. z uwagi na to, że znał wcześniej wnioskodawczynię.

/zeznania świadka P. W. - e-protokół z dnia 18 lipca 2016 roku - 01:17:56 - 01:25:22 - płyta - k.50; zeznania zainteresowanego B. P. - e-protokół z dnia
21 listopada 2016 roku - 00:09:11 - 00:29:15 - płyta - k. 114/

Wnioskodawczyni z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej pod nazwą (...) w okresie od 1 stycznia do 31 grudnia 2015 roku uzyskała łącznie przychody w wysokości 134.010,46 zł. Koszty prowadzonej działalności wyniosły 78.676,67 zł. Dochód wnioskodawczyni w 2015 roku wyniósł 55.333,79 zł. Przychody do czerwca 2016 roku wyniosły 37.126, 61 zł, a koszty - 23.801,58 zł.

/zestawienie - k. 56 - 57, zeznanie podatkowe - k. 58 - 61/

Centrum (...) S.C. w 2015 roku uzyskało łączny dochód w wysokości 94.805,72 zł (przychód w 2015 roku systematycznie wzrastał), a w okresie od stycznia do czerwca 2016 roku w wysokości 19.023,00 zł

/księga przychodów i rozchodów - k. 69 - 70/

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie całokształtu materiału dowodowego w postaci powołanych dokumentów oraz zeznań wnioskodawczyni, zeznań płatnika, tj. S. K. i B. P. oraz świadków - pracowników wnioskodawczyni i płatnika oraz osób z nimi współpracujących.

W ocenie Sądu wszystkie złożone w niniejszej sprawie zeznania są zgodne i wzajemnie się uzupełniają, stanowią wiarygodne źródło dowodowe, pozwalając na ustalenie rzeczywistego charakteru stosunku prawnego łączącego strony umowy o pracę z dnia 1 lipca 2015 roku oraz kolejnej z dnia 30 września 2015 roku.

Zeznania wnioskodawczyni, płatnika i świadków nie budzą wątpliwości co do ich wiarygodności i znajdują potwierdzenie w załączonej dokumentacji zatrudnienia wnioskodawczyni, podważając tym samym twierdzenia organu rentowego, że dokumentacja ta została sporządzona jedynie na potrzeby uwiarygodnienia nieistniejącego stosunku pracy.

Sąd na podstawie tak zgromadzonego materiału dowodowego przyjął, że wnioskodawczyni rzeczywiście świadczyła pracę na rzecz płatnika. Strony wyjaśniły, dlaczego zdecydowały się nawiązać stosunek pracy. Dla Centrum (...)
- Kredytowego było to korzystne, ponieważ dzięki zatrudnieniu wnioskodawczyni oraz jej dotychczasowych pracowników mogło rozwinąć swoją działalność i poszerzyć ją o dodatkową ofertę w zakresie produktów bankowych. Płatnik wykazał ponadto, że po zatrudnieniu wnioskodawczyni poprawiła się jego sytuacja finansowa. Trudno uznać, że dla stworzenia pozoru zatrudnienia wnioskodawczyni płatnik zdecydowałby się zatrudnić łącznie aż 6 nowych pracowników, z których 3 pracuje nadal, w tym A. J., która chociaż zaczęła pracę na 1/10 etatu, obecnie zatrudniona jest w pełnym wymiarze czasu pracy.

Nie budzi również wątpliwości okoliczność zawarcia kolejnej umowy o pracę w okresie przebywania przez wnioskodawczynię na zwolnieniu lekarskim. Choroba wnioskodawczyni była nieprzewidzianą okolicznością, a pracodawca zadowolony z efektów dotychczasowej współpracy postanowił kontynuować zatrudnienie i zawrzeć z nią umowę o pracę na czas nieokreślony. Żadna ze stron umowy nie przewidywała bowiem, że choroba wnioskodawczyni będzie trwała tak długo.

W toku postępowania, wnioskodawczyni przekonująco wyjaśniła również, że minimalne wymiary etatów u innych pracodawców, umożliwiały jej uzyskiwanie wyższych dochodów
i oferowanie klientom szerszego zakresu produktów. Jak ponadto wynika z zeznań świadka A. G., jest to normalna praktyka w tej branży, która pozwala pośrednikom działać pod „szyldem” banku, którego produkty oferują.

Okoliczność innego zatrudnienia jak i prowadzenia równolegle działalności gospodarczej nie podważa istnienia stosunku pracy pomiędzy wnioskodawczynią
a Centrum (...) S.C. Poszczególne zajęcia wnioskodawczyni nie kolidowały ze sobą. Wnioskodawczyni dzięki swoim kontaktom i doświadczeniu była cennym pracownikiem dla płatnika. To uzasadnia również wysokość jej wynagrodzenia, którego nie można porównywać z wynagrodzeniami pozostałych pracowników, tym bardziej, że wnioskodawczyni osiągała porównywalne dochody z prowadzonej działalności gospodarczej, a jej zatrudnienie przełożyło się na wzrost dochodów płatnika, rozwinięcie oferty, a także na pozyskanie nowych kontaktów (P. W.).

Wnioskodawczyni miała jasno określony zakres obowiązków, zgodny z jej doświadczeniem zawodowym. Okoliczność faktycznego wykonywania przez nią obowiązków znalazło swoje potwierdzenie w zgromadzonym materiale dowodowym. Wobec powyższego nie można zakwestionować, że praca wnioskodawczyni na powierzonym jej stanowisku, nie była istotnie potrzebna oraz że praca ta faktycznie nie została wykonana.

Rzeczywiście płatnik nie zatrudnił nikogo na miejsce wnioskodawczyni
i przejął wykonywane przez nią dotychczas obowiązki z pomocą pracownika - E. M., która otrzymała w związku z tym podwyżkę i awans. Jej wynagrodzenie nie odpowiadało wynagrodzeniu wnioskodawczyni, pamiętać należy jednak o wkładzie K. M. w rozwój firmy i pozyskanie nowych kontaktów. To wnioskodawczyni oraz jej wcześniejsi pracownicy wdrożyli w Centrum (...)
- (...) S.C. obsługę w zakresie produktów bankowych.

Sąd na podstawie art. 217 k.p.c. oddalił zgłoszony na rozprawie w dniu 27 lutego 2017 roku wniosek pełnomocnika ZUS o zobowiązanie płatników do udzielenia informacji, czy po rozwiązaniu z wnioskodawczynią umowy o pracę nadal jest kontynuowana współpraca z podmiotami bankowymi, których pośrednikami miał być płatnik, a jeśli tak to do wskazania, w jakim okresie i jakie przychody z tego tytułu były osiągane, z podziałem na poszczególne miesiące, uznając, że wszystkie sporne okoliczności sprawy zostały już wyjaśnione i na podstawie zgromadzonego materiału dowodowego nie ma wątpliwości, że zawarte z wnioskodawczynią umowy o pracę nie miały pozornego charakteru. Poza tym pełnomocnik ZUS mógł powyższy wniosek zgłosić na wcześniejszym etapie postępowania - na rozprawie w dniu 21 listopada 2016 roku, gdy po przesłuchaniu stron odroczono rozprawę, uwzględniając kolejny wniosek pełnomocnika ZUS. Złożenie zatem wniosków dowodowych dopiero na rozprawie w dniu 27 lutego 2017 roku należy uznać za spóźnione, zmierzające jedynie do przewlekłości postępowania.

Sąd Okręgowy w Łodzi zważył, co następuje:

Odwołanie K. M. zasługuje na uwzględnienie w świetle zgromadzonego materiału dowodowego i powoduje zmianę zaskarżonej decyzji.

Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 8 ust. 1, art. 11 ust. 1 oraz art. 12 ust 1 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych ( t. j. Dz. U. z 2016 roku,
poz. 963 ze zm.) obowiązkowym ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu
i wypadkowemu - podlegają pracownicy, czyli osoby fizyczne pozostające w stosunku pracy, w okresie od nawiązania stosunku pracy do dnia jego ustania.

Jak stanowi art. 1 ust 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa ( t. j. Dz. U. z 2016 roku, poz. 372 ze zm.) osobom objętym ubezpieczeniem społecznym przysługują świadczenia pieniężne na warunkach i wysokości określonych ustawą w razie choroby i macierzyństwa.

Kwestią sporną w rozpoznawanej sprawie było, czy K. M. podlega

obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym jako pracownik płatnika składek Centrum (...) S.C. O uznaniu stosunku łączącego strony za stosunek pracy rozstrzygają przepisy prawa pracy.

Zgodnie z art. 22 § 1 Kodeksu pracy przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca – do zatrudnienia pracownika za wynagrodzeniem. O tym, że strony zawarły umowę o pracę nie decyduje zatem samo formalne jej spisanie, lecz faktyczne i rzeczywiste realizowanie elementów charakterystycznych dla stosunku pracy. Jedną z najważniejszych cech pracy świadczonej w ramach stosunku pracy jest podporządkowanie pracownika.

Najistotniejszymi elementami stosunku pracy są: dobrowolność zobowiązania, obowiązek pracownika świadczenia pracy osobiście, w sposób ciągły, podporządkowany poleceniom pracodawcy, który jest obowiązany do wynagrodzenia pracownika za świadczoną na jego rzecz pracę, ponoszenie ryzyka gospodarczego, produkcyjnego i osobowego przez pracodawcę, staranne działanie w procesie pracy. Jak zważył Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 28 października 1998 roku ( sygn. akt I PKN 416/98, publ. OSNAPiUS 1999, nr 24, poz. 775) brak bezwzględnego obowiązku osobistego świadczenia pracy wyklucza możliwość zakwalifikowania stosunku prawnego jako umowy o pracę ( tak SN w wyroku z dnia 28.10.1998 r, I PKN 416/98). Zgodnie z art. 80 k.p. wynagrodzenie przysługuje pracownikowi za wykonaną pracę, a nie jej rezultat. Pracodawca może również wymierzać określone przepisami prawa pracy kary w ramach odpowiedzialności porządkowej.

Art. 22 § 1¹k.p. wskazuje, że zatrudnienie w warunkach określonych w § 1 jest zatrudnieniem na podstawie stosunku pracy, bez względu na nazwę zawartej przez strony umowy. Jak trafnie przyjął Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 7 kwietnia 1999 roku ( I PKN 642/98, OSNAPiUS 2000, nr 11, poz. 417) nazwa umowy nie ma znaczenia, jeżeli nawiązany stosunek pracy ma cechy wskazane w art. 22 § 1 k.p.

Organ rentowy stanął na stanowisku, że umowa o pracę zawarta między wnioskodawczynią, a płatnikiem składek, jest nieważna, ponieważ nie doszło faktycznie do realizacji stosunku pracy.

Tymczasem wnioskodawczyni wykazała, że zgodnym zamiarem stron umowy z dnia
1 lipca 2015 roku i kolejnej z dnia 30 września 2015 roku było nawiązanie stosunku pracy. Realizowane były bowiem wszystkie jego elementy. Wnioskodawczyni świadczyła pracę pod kierownictwem pracodawcy, jej praca była rozliczana i weryfikowana przez pracodawcę. Otrzymywała za nią wynagrodzenie. Miała jasno określony zakres obowiązków.

Nie jest zatem zasadne stanowisko organu rentowego, który w zawartej pomiędzy stronami umowy upatruję pozorności, m. in. ze względu na powstanie niezdolności do pracy w niedługim czasie po rozpoczęciu zatrudnienia. Wnioskodawczyni faktycznie wykonywała swoją pracę na podstawie umowy o pracę, a powstanie niezdolności do pracy w okresie trwania umowy na okres próbny w żaden sposób nie przekreślało możliwości zawarcia kolejnej umowy o pracę, już na czas nieokreślony.

Zgodnie z art. 83 § 1 k.c. nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Główną cechą czynności pozornej jest brak zamiaru wywołania skutków prawnych, jakie łączą się z oświadczeniem określonej treści. Zachodzi wtedy świadoma,
z góry założona sprzeczność między złożonym oświadczeniem, a realnym zgodnym zamiarem obu stron czynności prawnej. Celem zaś tego działania jest, jak słusznie wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 18 marca 2004 roku w sprawie o sygn. akt III CK 456/02 (publ. Legalis nr 68095), „ upozorowanie woli stron na zewnątrz i wytworzenie przeświadczenia dla określonego kręgu (otoczenia), nie wyłączając organów władzy publicznej, że czynność o określonej treści została skutecznie dokonana”. Konsekwencją takiego działania jest uznanie takiego oświadczenia za nieważne, pozbawione cechy konstytutywności. Jeżeli oświadczenie takie zostało złożone dla ukrycia innej czynności prawnej, ważność oświadczenia ocenia się według właściwości tej czynności.

Podsumowując czynność prawna pozorna to taka, która zawiera następujące elementy:

1) oświadczenie musi być złożone tylko dla pozoru,

2) oświadczenie musi być złożone drugiej stronie,

3) adresat oświadczenia woli musi zgadzać się na dokonanie czynności prawnej jedynie dla pozoru.

Wskazane elementy muszą wystąpić łącznie, brak któregokolwiek z nich nie pozwala na uznanie czynności prawnej za dokonaną jedynie dla pozoru. Osoba składająca oświadczenie woli dla pozoru nie chce, aby powstały takie skutki prawne, jakie normalnie prawo łączy z tego typu oświadczeniem, ponieważ nie chce w ogóle wywoływać żadnych skutków (pozorność czysta) albo chce wywołać inne te, które wynikałyby ze złożonego przez nią oświadczenia woli (pozorność kwalifikowana). Za pozorne uznać można jedynie oświadczenia woli skierowane do określonego adresata, który zgadza się na pozorność danej czynności prawnej. Zgoda musi być wyraźna i nie budzić żadnych wątpliwości. Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 25 lutego 1998 roku (sygn. akt II CKN 816/97), publ. LEX nr 56813 „ nieważność czynności prawnej z powodu pozorności złożonego oświadczenia woli może być stwierdzona tylko wówczas, gdy brak zamiaru wywołania skutków prawnych został przejawiony wobec drugiej strony tej czynności otwarcie tak, że miała ona pełną świadomość co do pozorności złożonego wobec niej oświadczenia woli i co do rzeczywistej woli jej kontrahenta i w pełni się z tym zgadza" (wyrok SN z dnia 25 lutego 1998 r., II CKN 816/97, Lex nr 56813). Zgoda drugiej strony czynności prawnej na jej pozorność musi być wyrażona najpóźniej w chwili jej dokonywania. Czynność prawna pozorna jest dotknięta nieważnością bezwzględną i nie wywołuje żadnych skutków prawnych od początku ( ex tunc).

Podkreślenia wymaga przy tym, że ta sama czynność prawna nie może być równocześnie kwalifikowana jako pozorna (art. 83 § 1 k.c.) i mająca na celu obejście ustawy (art. 58 § 1 k.c.) ( tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 29 marca 2006 roku, sygn. akt II PK 163/05, publ. OSNP 2007, nr 5-6, poz. 71). Powołane przepisy stanowią odrębne
i wykluczające się wzajemnie podstawy nieważności czynności prawnej. Czynność pozorna jest zawsze nieważna. Niekiedy ważna może być czynność ukryta. Dopiero wówczas jest możliwe badanie jej treści i celu w świetle kryteriów wyrażonych w art. 58 k.c. Nie jest więc możliwe obejście prawa poprzez dokonanie czynności prawnej pozornej
( por. np. W. W., Obejście prawa jako przyczyna nieważności czynności prawnej, Kwartalnik Prawa Prywatnego 1999 nr 1, s. 69).

O czynności prawnej mającej na celu obejście ustawy można mówić wówczas, gdy czynność taka pozwala na uniknięcie zakazów, nakazów lub obciążeń wynikających
z przepisu ustawy i tylko z takim zamiarem została dokonana. Nie jest natomiast obejściem prawa dokonanie czynności prawnej w celu osiągnięcia skutków, jakie ustawa wiąże z tą czynnością prawną. Skoro z zawarciem umowy o pracę ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych wiąże obowiązek ubezpieczenia emerytalno-rentowego, chorobowego
i wypadkowego, podjęcie zatrudnienia w celu objęcia ubezpieczeniem i ewentualnego korzystania ze świadczeń z tego ubezpieczenia nie może być kwalifikowane jako obejście prawa. W sytuacji, gdy wolą stron zawierających umowę było faktyczne nawiązanie stosunku pracy i doszło do świadczenia pracy za wynagrodzeniem, sama świadomość jednej ze stron umowy, a nawet obu stron, co do wystąpienia w przyszłości zdarzenia uprawniającego do świadczeń z ubezpieczenia społecznego, nie daje podstawy do uznania, że umowa miała na celu obejście prawa ( tak też SN w wyroku z dnia 2 lipca 2008 r., sygn. akt II UK 334/07, publ. LEX nr 531865).

Sąd Okręgowy w całości podziela stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone
w wyroku z dnia 24 lutego 2010 roku, wydanym w sprawie o sygn. akt II UK 204/09 ( Lex nr 590241), zgodnie z którym, o tym czy strony istotnie nawiązały stosunek pracy stanowiący tytuł ubezpieczeń społecznych nie decyduje samo formalne zawarcie umowy o pracę, wypłata wynagrodzenia, przystąpienie do ubezpieczenia i opłacenie składki, wystawienie świadectwa pracy, ale faktyczne i rzeczywiste realizowanie elementów charakterystycznych dla stosunku pracy, a wynikających z art. 22 § 1 k.p. Istotne więc jest, aby stosunek pracy zrealizował się przez wykonywanie zatrudnienia o cechach pracowniczych.

Nadto Sąd Najwyższy w wyrok z dnia 25 stycznia 2005 roku ( II UK 141/04, OSNP 2005/15/235), stwierdza, że stronom umowy o pracę, na podstawie której rzeczywiście były wykonywane obowiązki i prawa płynące z tej umowy, nie można przypisać działania w celu obejścia ustawy (art. 58 § 1 k.c. w zw. z art. 300 k.p.).

W uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego z dnia 21 maja 2010 roku w sprawie
o sygn. akt I UK 43/10 ( Lex nr 619658) wskazano z kolei, że umowa o pracę jest zawarta dla pozoru, a przez to nie stanowi tytułu do objęcia ubezpieczeniami społecznymi, jeżeli przy składaniu oświadczeń woli obie strony mają świadomość, że osoba określona w umowie jako pracownik nie będzie świadczyć pracy, a podmiot wskazany jako pracodawca nie będzie korzystać z jej pracy, czyli strony z góry zakładają, iż nie będą realizowały swoich praw
i obowiązków wypełniających treść stosunku pracy. Skoro z zawarciem umowy o pracę ustawa z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych wiąże obowiązek ubezpieczenia emerytalnego i rentowych oraz wypadkowego i chorobowego, to podjęcie zatrudnienia w celu objęcia tymi ubezpieczeniami i ewentualnie korzystania
z przewidzianych nimi świadczeń nie jest obejściem prawa.

W wyroku Sądu Najwyższego z dnia 24 sierpnia 2010 roku w sprawie o sygn. akt
I UK 74/10 ( Lex nr 653664) stwierdzono zaś, że podstawą ubezpieczenia społecznego jest rzeczywiste zatrudnienie, a nie sama umowa o pracę (art. 22 k.p., art. 6 ust. 1 pkt 1 i art. 13 pkt 1 w/w ustawy). Umowa o pracę nie jest czynnością wyłącznie kauzalną, gdyż
w zatrudnieniu pracowniczym chodzi o wykonywanie pracy. Brak pracy podważa sens istnienia umowy o pracę. Innymi słowy jej formalna strona, nawet połączona ze zgłoszeniem do ubezpieczenia społecznego, nie stanowi podstawy takiego ubezpieczenia.

Z powyższego jednoznacznie wynika, że motywacja skłaniająca do zawarcia umowy o pracę nie ma znaczenia dla jej ważności przy założeniu, że nastąpiło rzeczywiste jej świadczenia zgodnie z warunkami określonymi w art. 22 § 1 k.p. Tym samym nie można czynić odwołującej się zarzutów, że zawarła kwestionowaną umowę o pracę jedynie w celu uzyskania świadczeń z ubezpieczeń społecznych, pod tym jednak warunkiem, że na podstawie tej umowy realizowała zatrudnienie o cechach pracowniczych.

Zgodnie z poglądem wyrażonym przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 6 sierpnia 2013 roku, sygn. akt II UK 11/13 ( LEX nr 1375189), jeżeli strony umowy o pracę nie zamierzają wywołać skutku prawnego w postaci nawiązania stosunku pracy, a ich oświadczenia uzewnętrznione umową o pracę zmierzają wyłącznie do wywołania skutku
w sferze ubezpieczenia społecznego, to taka umowa jako pozorna jest nieważna (art. 83 § 1 k.c.).

Głównym celem zawarcia umowy o pracę winno być zatem nawiązanie stosunku pracy, a jedynie rezultatem i pośrednim celem zatrudnienia jest uzyskanie wskazanych korzyści. Podkreślić przy tym należy, że zarówno przepisy prawa pracy, prawa ubezpieczeń społecznych, jak i przepisy ustrojowe pozwalają kształtować elementy stosunku pracy zgodnie z wolą stron.

Mając na uwadze dotychczas poczynione rozważania prawne należy podkreślić,
że w realiach niniejszej sprawy Sąd Okręgowy w Łodzi w celu dokonania kontroli prawidłowości zaskarżonej decyzji organu rentowego musiał ustalić zatem, czy pomiędzy wnioskodawczynią, a płatnikiem składek istotnie doszło do nawiązania i realizacji stosunku pracy w warunkach określonych w art. 22 § 1 k.p.

Jak już wcześniej wykazał Sąd Okręgowy, nie można mieć wątpliwości, że obie umowy o pracę zawarte z wnioskodawczynią są ważne. Stanowisko takie uzasadniają bowiem okoliczności faktyczne sprawy.

Wykazano, że pracodawca miał potrzebę zatrudnienia pracownika na stanowisku dyrektora ds. marketingu. Płatnik szukał pracownika, który pomoże mu osiągnąć jasno określone cele w zakresie poszerzenia prowadzonej działalności, a wnioskodawczyni spełniła oczekiwania pracodawcy. S. K. znał wcześniej wnioskodawczynię. Pracowali razem w spółce również zajmującej się pośrednictwem kredytowym. Płatnik znając doświadczenie zawodowe wnioskodawczyni uznał, że jej wiedza będzie realnym wsparciem dla prowadzonej przez niego działalności. Wnioskodawczyni podjęła pracę zgodną z posiadanymi kwalifikacjami, za adekwatnym wynagrodzeniem.

Nawet jeśli podejmując decyzję o podjęciu zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy, kierowała się również chęcią uzyskania korzystniejszej ochrony ubezpieczeniowej, to motywacja ta nie ma znaczenia wobec niewątpliwych ustaleń, że faktycznie świadczyła pracę na rzecz Centrum (...) S.C.

Wnioskodawczyni rzeczywiście krótko pracowała na powierzonym jej stanowisku. Zdążyła jednak wykonać wiele z powierzonych jej zadań, które przełożyły się na poprawę kondycji finansowej pracodawcy oraz na poszerzenie profilu jego działalności, co przynosi efekty do chwili obecnej.

Powyższe konstatacja odnosi się także do okoliczności związanych z zawarciem drugiej umowy o pracę. W ocenie Sądu bez znaczenie pozostaje okoliczność, że została ona zawarta w trakcie niezdolności wnioskodawczyni do pracy. Tak jak już wyżej podniesiono choroba wnioskodawczyni była nieprzewidzianą okolicznością, a pracodawca zadowolony z efektów dotychczasowej współpracy miał prawo być zainteresowany kontynuowaniem zatrudnienia przez skarżącą. Żadna ze stron umowy nie przewidywała bowiem, że choroba wnioskodawczyni będzie trwała tak długo.

W istniejącym stanie faktycznym należy zatem stwierdzić, że strony zawierając umowę o pracę, miały zamiar wywołania skutków wynikających z umowy o pracę i realizacji stosunku pracy. Zgłoszenie wnioskodawczyni z tego tytułu do ubezpieczeń społecznych było zatem ważne i skutkowało objęciem jej obowiązkowymi ubezpieczeniami pracowniczymi.

W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy w Łodzi, na podstawie art. 477¹⁴§ 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję i ustalił, że K. M. jako pracownik u płatnika składek Centrum (...) spółki cywilnej S. K. & B. P. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu
i wypadkowemu od dnia 1 lipca 2015 roku.

Mając na uwadze wynik postępowania oraz datę wniesienia odwołania od zaskarżonej decyzji, Sąd o kosztach procesu orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. w zw. z § 9 ust. 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie ( Dz. U. z 2015 roku, poz. 1800) i zasądził od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddziału w Ł. na rzecz K. M. kwotę 360,00 złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego, mając na uwadze, że pełnomocnik wnioskodawczyni nie określił wartości przedmiotu sporu. Z uwagi na datę wniesienia odwołania od zaskarżonej decyzji zastosowania nie miała jeszcze zmiana powołanego rozporządzenia wprowadzona Rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości z dnia
3 października 2016 roku ( Dz.U. 2016, poz. 1668) dopiero z dniem 27 października 2016 roku, ponieważ zgodnie z § 2 tego rozporządzenia do spraw wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie rozporządzenia stosuje się przepisy dotychczasowe do czasu zakończenia postępowania w danej instancji.

ZARZĄDZENIE

Odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi organu rentowego

29 marca 2017 roku

M.U.

VIII U 399/16

Podstawa prawna:

Powołane przepisy:

Korekty wprowadzone przez SAOS:

Informacje o źródle orzeczenia:

Dodatkowe informacje:

Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

ZARZĄDZENIE