Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 1 czerwca 2017 roku

Sąd Okręgowy w Sieradzu IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

Przewodniczący: SSO Barbara Bojakowska

Sędziowie: SSO Elżbieta Zalewska – Statuch (spr.)

SSO Katarzyna Powalska

Protokolant: st. sekr. sąd. Ewelina Kubiczak – Kleśta

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 1 czerwca 2017 roku w Sieradzu

sprawy ze skargi pozwanego o wznowienie postępowania w sprawie zakończonej prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego w Sieradzu - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 7 kwietnia 2016 roku, sygn. akt IV Pa 22/16

z powództwa A. C.

przeciwko A. M. prowadzącemu działalność gospodarczą po nazwą Firma (...) w Z.

o ryczałty za noclegi

rozpoznanej na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego w Zduńskiej Woli - Sądu Pracy

z dnia 29 stycznia 2016 roku, sygn. akt IV P 174/15

1.  zmienia zaskarżony wyrok Sądu Okręgowego w Sieradzu - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 7 kwietnia 2016 roku, sygn. akt IV Pa 22/16 w całości w ten sposób, że zmienia w całości wyrok Sądu Rejonowego w Zduńskiej Woli - Sądu Pracy z dnia 29 stycznia 2016 roku, sygn. akt IV P 174/15 w ten sposób, że:

a)  powództwo oddala w całości,

b)  zasądza od powoda A. C. na rzecz pozwanego A. M. prowadzącego działalność gospodarczą po nazwą Firma (...)w Z. kwotę 600, 78 (sześćset i 78/100) złotych tytułem częściowego zwrotu kosztów procesu;

c)  nie obciąża powoda pozostałymi kosztami procesu;

d)  nakazuje zwrócić pozwanemu od Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Zduńskiej Woli kwotę 1.261, 17 ( jeden tysiąc dwieście sześćdziesiąt jeden i 17/100) złotych tytułem nienależnie pobranej opłaty sądowej i wydatków;

2.  zasądza od powoda A. C. na rzecz pozwanego A. M. prowadzącego działalność gospodarczą po nazwą Firma (...)w Z. kwotę 3.630 (trzy tysiące sześćset trzydzieści) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego,

3.  zasądza od powoda A. C. na rzecz pozwanego A. M. prowadzącego działalność gospodarczą po nazwą Firma (...)w Z. kwotę 799 (siedemset dziewięćdziesiąt dziewięć) złotych tytułem częściowego zwrotu kosztów postępowania wywołanego skargą o wznowienie,

4.  orzeka o zwrocie spełnionego świadczenia i z tego tytułu zasądza od powoda A. C. na rzecz pozwanego A. M. prowadzącego działalność gospodarczą po nazwą Firma (...)w Z. kwotę 15.919, 56 (piętnaście tysięcy dziewięćset dziewiętnaście i 56/100 ) złotych, którą to kwotę rozkłada na 8 rat miesięcznych, z czego pierwsze 7 rat po 2.000 (dwa tysiące) złotych, 8 rata w kwocie 1.919, 56 (jeden tysiąc dziewięćset dziewiętnaście i 56/100) złotych, płatnych do dnia 20 każdego miesiąca, poczynając od czerwca 2017 roku, z ustawowymi odsetkami w razie uchybienia terminowi płatności w którejkolwiek racie;

5.  oddala wniosek restytucyjny w pozostałej części.

Sygn. akt IV Pa 24/17

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 29 stycznia 2016 roku Sąd Rejonowy w Zduńskiej Woli IV Wydział Pracy w sprawie z powództwa A. C. przeciwko A. M. prowadzącemu działalność gospodarczą pod nazwą Firma (...)w Z. o ryczałty za noclegi zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 3.710,99 euro z odsetkami ustawowymi od dnia
1 września 2015 roku do dnia zapłaty i oddalił powództwo w pozostałym zakresie. Sąd orzekł o kosztach procesu i nadał wyrokowi rygor natychmiastowej wykonalności do kwoty 1.680,00 zł.

Rozstrzygnięcie zostało wydane w oparciu o następujący stan faktyczny:

A. C. w okresie od 12 lipca 2012 roku do 31 stycznia 20 roku zatrudniony był u pozwanego A. M. prowadzącego działalność pod nazwą Firma (...)w Z. na stanowisku kierowcy pojazdu ciężarowego.

Jak stanowił regulamin wynagradzania, w brzmieniu obowiązującym w dacie zatrudnienia powoda, z tytułu podróży służbowej poza teren kraju pracownikowi należała się wyłącznie dieta i zwrot kosztów zaakceptowanego przez pracodawcę noclegu albo ryczałt za nocleg, za który pracownik nie przedłożył rachunku. Dieta stanowiła kwotę 48 zł, a ryczałt
72 zł.

Z dniem 1 października 2012 roku stawki należności z tytułu podróży służbowych uległy zmianie, tj. ryczałt podwyższono do kwoty 84 zł, a dietę do kwoty 56 zł.

Kolejna zmiana w zakresie kosztów podroży służbowych weszła w życie w dniu
1 marca 2013 roku. Tym razem pracodawca zobowiązał się wypłacać pracownikom tytułem diety kwotę 66 zł i tytułem ryczałtu za nocleg kwotę 99 zł.

Od 1 sierpnia 2013 roku, pozwany uiszczał na rzecz pracowników dietę w wysokości 78 zł i ryczałt w kwocie 117 zł.

A. C. otrzymał od pracodawcy w okresie od 1 września 2012 roku do 31 stycznia 2014, tytułem świadczeń związanych z podróżą służbową kwotę 28.503,00 zł.
W oparciu o postanowienia rozporządzeń: Ministra Pracy i Polityki Społecznej: z dnia 19 grudnia 2002 roku w sprawie wysokości oraz warunków ustalania przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej
z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju i Ministra Pracy i Polityki Społecznej
z 29 stycznia 2013 roku w sprawie należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej, należności te stanowić winny kwotę 45.091,12 zł.

W tym stanie faktycznym Sąd Rejonowy uznał powództwo za zasadne w części na podstawie art. 21a ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o czasie pracy kierowców (Dz. U. Nr 92, poz. 879 ze zm.), obowiązującym od 3 kwietnia 2010 roku, odsyłającego do zasad określonych w przepisach art. 77 ⁵ § 3-5 kodeksu pracy.

Sąd podniósł, że powód zatrudniony był u pozwanego w charakterze kierowcy transportu międzynarodowego i podczas wyjazdów w trasy poza granice kraju nie korzystał
z noclegów w hotelach, tylko spał w samochodzie wyposażonym w leżankę do spania.

Sąd odwołał się do poglądu Sądu Najwyższego wyrażonego w wyrokach: z dnia
10 września 2013 roku, I PK 71/13, Lex Nr 1427710, z 12 czerwca 2014 roku, II PZP 1/14, zgodnie z którym umożliwienie kierowcy w transporcie międzynarodowym możliwości spania w kabinie samochodu ciężarowego nie stanowi zapewnienia pracownikowi bezpłatnego noclegu w rozumieniu przepisów regulujących przyznawanie należności pracownikom odbywającym podróże służbowe poza granicami kraju.

Sąd wskazał, że pojęciu bezpłatnego noclegu nie odpowiada także faktyczne zapewnienie kierowcy możliwości spania w kabinie nawet przystosowanej do takich celów (tak Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z dnia 30 października 2015 roku, III APa 10/14). Udostępnienie miejsca do spania w kabinie samochodu może służyć zapewnieniu odpoczynku, ale nie powinno być traktowane jako zapewnienie bezpłatnego noclegu
w rozumieniu przepisów o zwrocie kosztów podróży służbowej. W razie nieprzedstawienia rachunku za hotel (motel) kierowcy przysługuje co najmniej (art. 775 § 5 k.p.) ryczałt
w wysokości 25% limitu ustalonego w przepisach wydanych na podstawie art. 775 § 2 k.p.,
z czym w sprzeczności nie pozostaje możliwość „zaoszczędzenia" przez niego wydatków i zwiększenia w ten sposób dochodu uzyskiwanego z tytułu zatrudnienia.

Powołany w niniejszej sprawie biegły, w oparciu o zapisy rozporządzeń Ministra Pracy i Polityki Społecznej: z dnia 19 grudnia 2002 roku w sprawie wysokości oraz warunków ustalania przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju (Dz. U. 2002.236.1990) i Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 29 stycznia 2013 roku
w sprawie należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej (Dz. U. 2013 roku, poz.167), ustalił wysokość przysługujących powodowi, a niewypłaconych mu przez pozwanego należności na kwotę 16.588,12 zł.

W oparciu o powyższe oraz uwzględniając fakt wyrażenia żądania w walucie obcej, Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 3.710,99 euro. Wymienioną kwotę ustalono biorąc pod uwagę wyliczenie biegłego (na kwotę 16.588,12 zł) oraz średni kurs euro z daty zamknięcia rozprawy (4,47 zł).

Odsetki zasądzono zgodnie z art. 481 k.c. w zw. z art. 300 k.p., uwzględniając żądanie pozwu.

W istocie terminy płatności należności z tytułu podroży służbowych przypadały przed datą wniesienia powództwa, jednakże nie mając podstaw do orzekania ponad żądanie, Sąd zasądził odsetki od dnia 1 września 2015 roku do dnia zapłaty.

O kosztach orzeczono na podstawie art. 100 k.p.c, przyjmując, iż powód wygrał proces w 33 % .

Wysokość opłaty sądowej ustalono na podstawie art. 13 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tekst jednolity Dz. U. z 2010 roku,
Nr 90, poz. 594)., a wysokość wynagrodzenia pełnomocników w oparciu o § 11 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (tekst jednolity Dz. U.
z 2013 roku, poz.490). Opłatą od pozwu i wydatkami tymczasowo poniesionymi z sum budżetowych w 33% obciążono pozwanego. Uwzględniając wynik procesu, od powoda zasądzono na rzecz pozwanego częściowo zwrot kosztów zastępstwa procesowego.

Wyrokowi nadano rygor natychmiastowej wykonalności do kwoty stanowiącej miesięczne wynagrodzenia powoda (art. 4772 k.p.c).

Wywiedziona od tego wyroku apelacja pozwanego została przez Sąd Okręgowy
w Sieradzu oddalona wyrokiem z dnia 07 kwietnia 2016 roku w sprawie IV Pa 22/16.

Sąd Okręgowy ocenił, że Sąd pierwszej instancji wydał trafne orzeczenie, znajdujące oparcie zarówno w zebranym w sprawie materiale dowodowym, jak i obowiązujących przepisach prawa. Sąd Okręgowy podzielił poczynione przez Sąd pierwszej instancji ustalenia faktyczne oraz wywiedzione z nich skutki prawne.

Sąd drugiej instancji wskazał, że ryczałt przysługuje nawet wtedy, gdy kosztów tych faktycznie pracownik nie poniósł. Istota ryczałtu jako świadczenia kompensacyjnego (w tym wypadku przeznaczonego na pokrycie kosztów noclegu) polega bowiem na tym,
iż świadczenie to wypłacane jest w takiej formie i z założenia jest oderwane od rzeczywistego poniesienia kosztów, a przy tym nie pokrywa w całości wszystkich wydatków z określonego tytułu (bo nie są udokumentowane); w zależności od okoliczności konkretnego przypadku kwota ryczałtu - która jako uśredniona i ujednolicona ustalona jest przez pracodawcę - pokryje więc pracownikowi koszty noclegowe w wymiarze mniejszym albo większym niż faktycznie przez niego podniesione (por. wyrok SN z dnia 20.10.1998 r. IPKN 392/98 OSNAPiUS 1999 nr 23 poz 745).

Tym samym ryczałt nie przysługuje tylko wtedy, gdy pracodawca zapewnił pracownikowi bezpłatny nocleg - w warunkach hotelu (motelu), a nie w dostosowanej
do spania kabinie pojazdu.

Zatem nawet wtedy, gdy kierowca nie pokrywa faktycznie kosztów noclegu, ponieważ korzysta w tym celu z kabiny pojazdu i w związku z tym nie przedstawia rachunku za hotel, należy mu się ryczałt w wysokości 25 % limitu ustalonego w przepisach wydanych na podstawie art. 77 ⁵ § 2 k.p., z czym w sprzeczności nie pozostaje możliwość „zaoszczędzenia" przez pracownika wydatków i zwiększenia w ten sposób dochodu uzyskiwanego z tytułu zatrudnienia (tak SN w uzasadnieniu do powołanej uchwały z dnia
7 października 2014 r.). Samo zatem przyjęcie, że pracodawca nie zapewnia bezpłatnego noclegu przesądza o skuteczności roszczenia o ryczałt za noclegi, a w przypadku ryczałtu bez znaczenia jest, czy i w jakiej wysokości pracownik poniósł koszty noclegu, skoro ryczałt przysługuje nawet wtedy, gdy kosztów tych faktycznie pracownik nie poniósł.

Na gruncie art. 77 ⁵ § 3-5 k.p. w zakresie określenia wysokości diety ustawodawca wprowadził pewien minimalny standard świadczenia, który - winien być tak rozumiany,
że postanowienia zbiorowego układu pracy, regulaminu wynagradzania łub umowy o pracę, mogą unormować wysokość diety należnej z tytułu podróży służbowej w kraju i poza jego granicami odmiennie niż przepisy wydane na podstawie § 2 rozporządzeń, z tym jednak zastrzeżeniem, że wysokość diety należnej z tytułu podróży w granicach kraju i poza jego obszarem nie może być niższa, niż wysokość diety przewidzianej przepisami rozporządzenia dla podróży krajowej. Pracodawca ma zatem możliwość określenia w postanowieniach zbiorowego układu pracy, regulaminu wynagradzania lub w umowie o pracę wysokości diety należnej z tytułu podróży zagranicznej w sposób mniej korzystny dla pracownika,
niż odpowiednie zapisy rozporządzenia określające wysokość diety dla podróży zagranicznej w danym kraju. Możliwości takiej natomiast nie przewidziano w odniesieniu do innych należności z tytułu podróży służbowej, w tym w odniesieniu do określenia wysokości ryczałtów za noclegi, co oznacza, że pracodawca może w zbiorowym układzie pracy, regulaminie wynagradzania lub umowie o pracę wprowadzić jedynie postanowienia korzystniejsze niż określone we właściwym rozporządzeniu (tak też Sąd Najwyższy
w uzasadnieniu do uchwały z dnia 12 czerwca 2014 r. II PZP 1/14 opubl. OSNP 2014/12/164). Podobnie w uzasadnieniu wyroku SN z 4 września 2014 r. (I PK 7/14 Lex
nr 1515145) wskazano, że przepisy wykonawcze ustalają minimalne standardy wszystkich świadczeń z tytułu podróży służbowych (diet, zwrotu kosztów przejazdu, noclegu, innych wydatków), które w układzie zbiorowym pracy, regulaminie wynagradzania albo umowie
o pracę mogą być uregulowane wyłącznie korzystniej dla pracownika. Wobec tego w razie braku takich regulacji lub uregulowania mniej korzystnego dla pracownika, zastosowanie znajdują przepisy wykonawcze.

Ustalenie, że powodowi nie został wypłacony należny ryczałt za noclegi z tytułu podróży służbowych poza granice kraju, uzasadniał roszczenie o ich wypłatę na podstawie art. 77 ⁵ § 1 k.p. w związku § 16 ust. 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej
z dnia 29 stycznia 2013 r. w sprawie należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej oraz § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia
19 grudnia 2002 r. w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju (mającym zastosowanie
z uwagi na nieprzedłużenie rachunków za noclegi) obowiązujących w spornym okresie.

W dniu 5 lutego 2017 roku pozwany wywiódł skargę o wznowienie postępowania na podstawie art. 399 § 1 w zw. z art. 401(1), art. 407 §2 oraz art. 409 Kodeksu postępowania cywilnego, a także art. 190 ust. 1, 2, 3 i 4 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej wnosząc
o wznowienie postępowania toczącego się w I instancji przed Sądem Rejonowym
w Zduńskiej Woli, IV Wydziałem Pracy i zakończonego prawomocnym wyrokiem z dnia
29 stycznia 2016 r. (sygn. akt: IV P 174/15), a następnie toczącego się w II instancji przed tutejszym Sądem i zakończonego prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego w Sieradzu
IV Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 7 kwietnia 2016 r., (sygn. akt: IV Pa 22/16). Skargą o wznowienie postępowania zaskarżył oba orzeczenia w części w jakiej uwzględniają powództwo i rozliczają koszty procesu.

Pozwany wskazał, że podstawę skargi stanowi art. 401 ¹ Kodeksu postępowania cywilnego w związku z art. 190 ust. 4 Konstytucji Rzeczypospolitej i jest ona wnoszona
w związku z wydaniem przez Trybunał Konstytucyjny wyroku z dnia 24.11.2016 r.,
w sprawie o sygn. K 11/15.

W konkluzji skarżący wniósł o zmianę wyroku Sądu Okręgowego w Sieradzu poprzez zmianę poprzedzającego go wyroku Sądu Rejonowego w Zduńskiej Woli z dnia 29 stycznia 2016 r., polegającą na oddaleniu powództwa w całości, przyznaniu od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesowych za I instancję, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, odstąpieniu od obciążenia Pozwanego kosztami postępowania poniesionymi przez Skarb Państwa - w zakresie opłaty od pozwu nieponiesionej przez powoda oraz wynagrodzenia powołanego w sprawie biegłego oraz o przyznanie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesowych za II instancję, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Skarżący wniósł też na podstawie art.415 kpc o orzeczenie zwrotu od powoda na rzecz pozwanego świadczenia pieniężnego w kwocie 15.919,56 zł, spełnionego przez pozwanego wraz z odsetkami w wysokości ustawowej za opóźnienie od daty złożenia skargi
o wznowienie postępowania, a także o przyznanie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesowych za postępowanie wywołane skargą o wznowienie postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Pozwany wniósł również o uwzględnienie, przy rozstrzygnięciach dotyczących kosztów postępowania, że wypłacił powodowi koszty procesowe w łącznej wysokości 1800 zł na które składały się koszty procesowe za II instancję w kwocie 1.800 zł, poprzez przyznanie tej kwoty od powoda na rzecz pozwanego, a także o orzeczenie o zwrocie kwoty 818,07 zł pobranej od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa tytułem częściowego zwrotu opłaty sądowej od uiszczenia, której powód był zwolniony i kwoty 443,10 zł pobranej tytułem częściowego zwrotu wydatków tymczasowo poniesionych sum budżetowych na podstawie wyroku Sądu Rejonowego w Zduńskiej Woli z dnia 29 stycznia 2016 r.

Strona powodowa wniosła o oddalenie skargi w całości i zasądzenie od pozwanego na jej rzecz kosztów zastępstwa prawnego według norm przepisanych, a w razie uwzględnienia skargi o nieobciążanie powoda kosztami procesu, jak również rozłożenia należności do zwrotu na raty w stosunku miesięcznym.

Pozwany wniósł o nieuwzględnianie wniosku o zastosowanie w sprawie art. 102 kpc, natomiast odnoście żądania rozłożenia na raty wskazał, że należność winna zostać rozłożona na czas do roku.

Rozpoznając skargę o wznowienie postepowania Sąd Okręgowy zważył,
co następuje:

Skarga jest zasadna i skutkuje wznowieniem postepowania w granicach o które wnioskował skarżący.

Skarga spełnia wymogi formalne określone w przepisach kodeksu postępowania cywilnego, tj. w art. 399 i następnych, gdyż dotyczy postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem, została wniesiona w ustawowym trzymiesięcznym terminie określonym w art. 407 kpc i znajduje swoją podstawę prawną wskazaną w treści art. 401 ¹ kpc, tj. powołuje się na orzeczenie przez Trybunał Konstytucyjny niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub z ustawą, na podstawie którego zostało wydane orzeczenie objęte skargą.

Wobec spełnienia wymogów formalnych, skarga strony pozwanej podlegała merytorycznemu rozpoznaniu.

Skarżący odwołał się do wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 24 listopada
2016 r.,K 11/15 (Dz. U. z 2016 r. poz. 2206). W orzeczeniu tym stwierdzono:

- (pkt 1) art. 21a ustawy z 16 kwietnia 2004 r. o czasie pracy kierowców (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 1155, z późn. zm.) w związku z art. 77 ⁵ § 2, 3 i 5 ustawy z 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy w związku z § 16 ust. 1, 2 i 4 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 29 stycznia 2013 r. w sprawie należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej (Dz. U. z 2013 r. poz. 167) w zakresie, w jakim znajduje zastosowanie do kierowców wykonujących przewozy w transporcie międzynarodowym, jest niezgodny z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej ;

- (pkt 2) art. 21a ustawy z 16 kwietnia 2004 r. powołanej w punkcie 1 w związku z art. 77 ⁵ § 2, 3 i 5 ustawy z 26 czerwca 1974 r. powołanej w punkcie 1 w związku z § 9 ust. 1, 2 i 4 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 19 grudnia 2002 r. w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju (Dz. U. z 2002 r. Nr 236, poz. 1991 z późn. zm.) w zakresie, w jakim znajduje zastosowanie do kierowców wykonujących przewozy w transporcie międzynarodowym, jest niezgodny z art. 2 Konstytucji .

Z uzasadnienia orzeczenia Trybunału wynika, że oczekiwania pracodawców,
iż zapewnienie kierowcy odpowiedniego miejsca do spania w kabinie samochodowej zwalnia ich z obowiązku ponoszenia kosztów noclegu były usprawiedliwione. Dodatkowo utwierdzał ich w tej interpretacji art. 14 ust. 1 ustawy o czasie pracy kierowców, dopuszczający wykorzystanie dobowego odpoczynku w pojeździe, jeśli znajduje się on na postoju i jest wyposażony w miejsce do spania. Przesądzenie przez ustawodawcę, że art. 77 ⁵ § 3-5 k.p.
i wydane na podstawie art. 77 ⁵ § 2 k.p. przepisy wykonawcze mają mieć zastosowanie do każdego wykonanego przez kierowcę przewozu w transporcie, jest sprzeczne z ratio legis tych przepisów i świadczy o nieadekwatności przyjętego środka w stosunku do regulowanej dziedziny. Ustawodawca, odsyłając w art. 21a ustawy o czasie pracy kierowców do zasad ogólnych przewidzianych w kodeksie pracy - tj. art. 77 ⁵ § 3-5 k.p., a następnie do zakwestionowanych przepisów rozporządzeń - nie uwzględnił specyfiki wykonywania zawodu kierowcy w transporcie międzynarodowym. Brak regulacji adekwatnych do wykonywanej przez kierowców pracy i odesłanie w zakresie ustalania warunków i wysokości należności przysługujących z tytułu podróży służbowej kierowców do przepisów dotyczących pracowników sfery budżetowej ujawnił się szczególnie przy wykładni pojęcia "bezpłatny nocleg" zawartego w kwestionowanych rozporządzeniach. Pojęcie to, choć nieostre, jest wystarczająco czytelne w odniesieniu do pracowników zatrudnionych w jednostkach sfery budżetowej przebywających w podróży służbowej, a jego wykładnia w stosunku do tego kręgu adresatów jest jednolita. W odniesieniu jednak do kierowców zatrudnionych
w transporcie międzynarodowym, wywołało radykalne rozbieżności i niepewność co do sposobu jego stosowania.

Mając na uwadze wskazane wyżej regulacje, Trybunał Konstytucyjny uznał,
że konstrukcja normatywna przyjęta w przepisach dotyczących ryczałtów za nocleg, doprowadziła do nieprzewidywalności skutków prawnych działań podjętych na podstawie tych przepisów przez pracodawców branży transportowej. Trybunał uznał, że ustawodawca, pozostawił nadmierną swobodę organom stosującym prawo przy ustalaniu zakresu normowania uprawnień kierowców zatrudnionych w transporcie międzynarodowym
i związanych z nimi obowiązków pracodawców. Sam fakt stworzenia nazbyt szerokich ram dla organów stosujących prawo, które muszą zastępować ustawodawcę w zakresie dookreślania zagadnień uregulowanych w sposób nieprecyzyjny, świadczy o naruszeniu zasady określoności prawa.

Trybunał uznał, że wadliwa legislacyjnie konstrukcja zakwestionowanych przepisów, opierająca się na odesłaniu kaskadowym, spowodowała niejasność i nieprecyzyjność wywodzonych z nich treści normatywnych. Ponadto doprowadziła do nieadekwatności norm uregulowanych w tych przepisach do materii, w jakiej znajdują zastosowanie oraz nadmiernej swobody organów stosujących prawo przy ustalaniu ich zakresu normowania.

Cytowany wyrok został ogłoszony w Dzienniku Ustaw z dnia 29 grudnia 2016 r., poz. 2206, wobec tego art. 21a ustawy o czasie pracy kierowców utracił moc obowiązującą z tym dniem (art. 190 ust. 2 i 3 Konstytucji RP).

Z uwagi na dominujący w judykaturze Sądu Najwyższego pogląd o skuteczności ex tunc wyroków Trybunału Konstytucyjnego (por. uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 7 grudnia 2006 r., III CZP 99/06, OSNC 2007 Nr 6, poz. 79; uchwała z dnia 3 lipca 2003 r., III CZP 45/03, OSNC 2004 nr 9, poz. 136) w sprawie należało przyjąć, iż z dniem ogłoszenia wyroku art. 21a ustawy o czasie pracy kierowców stracił domniemanie zgodności z Konstytucją również w odniesieniu do stanów faktycznych sprzed tej daty.

Wyrok Trybunału Konstytucyjnego wydany w sprawie K 11/15, z racji redakcji sentencji rozstrzygnięcia „w zakresie, w jakim znajduje zastosowanie do kierowców wykonujących przewozy w transporcie międzynarodowym”, jest wyrokiem zakresowym, powodującym wyeliminowane zaskarżanego przepisu z obrotu prawnego. Jest to wyrok negatywny w tym znaczeniu, że przedmiot kontroli jest niezgodny z wzorem kontroli
w określonej części (por. A. Kustra, Wyroki zakresowe Trybunału Konstytucyjnego, Przegląd Sejmowy 2011 nr 4, s. 49 - 74). Jego zakres podmiotowy dotyczy kierowców, wykonujących pracę w transporcie międzynarodowym.

Przypomnieć należy, że w orzecznictwie Sądu Najwyższego - które dotycząc wykładni art. 401 ¹ kpc, należy uznać za ukształtowane i podzielane przez Sąd Okregowy,
w składzie rozpoznającym skargę - przyjęto pogląd zgodnie z którym, sytuacja opisana przez hipotezę wskazanego przepisu zachodzi wówczas, gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł
o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, na podstawie którego, zostało wydane prawomocne orzeczenie objęte skargą.

Dla realizacji tej podstawy wznowienia niekonstytucyjny przepis musi być przy tym podstawą bezpośrednią, decydującą o wyniku rozstrzygnięcia, którego ona dotyczy. Tylko wówczas Sąd, w wyniku wznowienia postępowania, ma możliwość odmiennego niż uprzednio, rozstrzygnięcia sprawy (por. bliżej w tej materii także judykaty Sądu Najwyższego z 22 lipca 2014r., sygn. III UK 194/13, z dnia 22 października 2014r., sygn. II CZ 59/14,
i z dnia 12 czerwca 2015r., sygn. II CZ 36/15, wszystkie powołane za zbiorem Lex)

Treść uzasadnienia wyroku objętego skargą,, w sposób nie budzący wątpliwości wskazuje, że art. 21a ustawy o czasie pracy kierowców był bezpośrednią podstawą normatywną orzeczenia Sądu drugiej instancji, który podzielił tozsamy pogląd Sądu pierwszej instancji

Zgodnie z art. 412 §1 kpc Sąd rozpoznający skargę, rozpoznaje sprawę na nowo,
w granicach, jakie zakreśla podstawa wznowienia. Podstawa ta jest dla niego wiążąca (por . stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w judykatach z 6 grudnia 2005r, sygn. I CZ 138/05 ?nie publ/ oraz z dnia 21 września 2011r, sygn. II PZ 24 / 11, powołany za zaborem Lex nr 1108550/

Postępowanie zmierzające do merytorycznego rozpoznania skargi nie stanowi zwykłej kontynuacji dotychczasowego postępowania, nie może prowadzić do ponownego rozpoznawania spawy od początku. Jego istotą jest bowiem stwierdzenie czy rzeczywiście miały miejsce okoliczności wskazujące na realizacje podstawy wznowienia na jakiej skarga została oparta oraz, czy ta powołana i wykazana jako rzeczywiście istniejąca podstawa, miała wpływ na treść objętego tym nadzwyczajnym środkiem za skarżenia prawomocnego orzeczenia. Innymi słowy czy przy jej uwzględnieniu treść tego rozstrzygnięcia byłaby taka sama, czy też od niego różna (zobacz: wyrok Sądu Najwyższego z 30 września 1998r, sygn.. I CKN 475/98 (nie publ) i postanowienie z dnia 25 lutego 2009, sygn. II CSK 501/08, powołane za zbiorem Lex nr 528129, jak również uwagi D. Zawistowskiego w komentarzu do kodeksu postępowania cywilnego t. II , Wydawnictwo Wolters Kliwer Business 2011)

Uwzględniwszy te uwagi o charakterze generalnym i odnosząc je do postępowania wywołanego skargą wskazać należy, że przy wydaniu obu zaskarżonych niniejszą skargą wyroków sądów pierwszej i drugiej instancji podstawę rozstrzygnięcia stanowił niezgodny z Konstytucją przepis art. 21 a ustawy o czasie pracy kierowców, który stracił domniemanie zgodności z Konstytucją również w odniesieniu do stanów faktycznych sprzed tej daty. Brak zatem było podstawy prawnej do uwzględnienia żądania pozwu.

Z ustalonego przez Sąd Rejonowy stanu faktycznego, który Sąd Okręgowy -
w składzie rozpoznającym skargę o wznowienie w całości podziela i przyjmuje za własny - niespornym jest, że powód zatrudniony był przez pozwanego od 12 lipca 2012 roku
i dochodził zwrotu kosztów noclegu za okres od dnia 1 września 2012 roku do 31 stycznia 2014 roku (data ustania zatrudnienia) wraz z odsetkami od dnia wniesienia powództwa do dnia zapłaty. W tym okresie u pozwanego obowiązywał regulamin wynagradzania, który regulował zasady zwrotu diet i kosztów zaakceptowanego przez pracodawcę noclegu albo ryczałtu za nocleg, za który pracownik nie przedłożył rachunku. Niespornym jest też,
że powód w okresie zatrudnienia należności z tytułu podróży służbowej otrzymywał w wysokościach wynikających z tego regulaminu.

Biorąc pod uwagę utratę domniemania zgodności z Konstytucją przepisów wskazanych w wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 24 listopada 2016 r. w sprawie
K 11/15 (OTK-A 2016, poz. 93), Sąd Okręgowy, rozpoznający obecną skargę o wznowienie postępowania, uznał, że do stanów faktycznych począwszy od 3 kwietnia 2010 r., do kierowców w transporcie międzynarodowym nie należy stosować przepisów rozporządzeń wykonawczych wydanych z upoważnienia art. 77 ⁵ k.p. lecz reguły z art. 77 ⁵ § 3 k.p., który ustanawia normatywną podstawę do uregulowania danej kwestii w układzie zbiorowym pracy lub regulaminie wynagradzania albo w umowie o pracę, jeżeli pracodawca nie jest objęty układem zbiorowym pracy lub nie jest zobowiązany do ustalenia regulaminu pracy.

W sprawie powinny mieć zatem zastosowanie przepisy zakładowe (regulaminy wynagradzania).

Sąd Okręgowy wskazuje, że przepis art. 77 ⁵ § 3 k.p. ustanawia normatywną podstawę do uregulowania danej kwestii w układzie zbiorowym pracy lub regulaminie wynagradzania albo w umowie o pracę, jeżeli pracodawca nie jest objęty układem zbiorowym pracy lub nie jest zobowiązany do ustalenia regulaminu pracy.

W tej sprawie pracodawca wprowadził stosowne regulacje do regulaminu wynagradzania i powód zgodnie z jego postanowieniami otrzymał wszystkie świadczenia, które były objęte jego treścią, tj. diety z tytułu podróży służbowej poza teren kraju i ryczałty za nocleg. U pozwanego pracodawcy były więc postanowienia, o których mowa w art. 77 ⁵ § 3 k.p.

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy na podstawie art. 412 § 2 kpc uwzględnił skargę poprzez zmianę wyroku Sądu Okręgowego w Sieradzu z dnia 7 kwietnia 2016 roku, sygn. akt IV Pa 22/16 w całości w ten sposób, że zmienił w całości wyrok Sądu Rejonowego w Zduńskiej Woli z 29 stycznia 2016 roku, sygn.. akt IV P 174/15 poprzez oddalenie powództwa w całości.

Pozwanemu przysługiwało również uprawnienie do domagania się zwrotu wypłaconego świadczenia na podstawie art. 415 kpc (pkt 4 wyroku).

Celem tej instytucji jest bowiem likwidacja ujemnych skutków wiążących się dla strony skarżącej prawomocny wyrok z jego wyegzekwowaniem (lub dobrowolnym spełnieniem świadczenia) w razie późniejszego uwzględnienia skargi. Sąd orzekł więc o zwrocie od powoda wypłaconych mu na podstawie zaskarżonych orzeczeń świadczeń: głównego
i odsetek w kwocie 15.919,56 zł, oddalając wniosek restytucyjny w pozostałej części,
tj. w zakresie żądania zwrotu odsetek (pkt 5 wyroku). Sąd Okręgowy uważa, iż w tej sprawie odsetki ustawowe za opóźnienie należne są od dnia następnego po dacie wydania wyroku, ponieważ dopiero od chwili uznania skargi o wznowienie za zasadną wypłacone powodowi świadczenie stawało się nienależne i powstawał obowiązek jego zwrotu. Wobec jednak uwzględnienia za zgodą pozwanego żądania powoda o zastosowanie w sprawie art. 320 kpc odpadała potrzeba kapitalizowania odsetek, gdyż zastosowanie tej instytucji pozbawia uprawnionego możliwości ich dochodzenia za czas inny niż związany z uchybieniem płatności poszczególnych rat, wynikających z takiego rozłożenia.

W odniesieniu do należnych pozwanemu kosztów postępowania prowadzonego przed sądem pierwszej Sąd Okręgowy - rozpoznający skargę o wznowienie zastosował art. 102 kpc i obciążył powoda kosztami procesu w takiej samej wysokości jaką miał jemu zwrócić pozwany, nie obciążając powoda pozostałymi kosztami kosztów procesu (pkt 1b i 1c wyroku), gdyż w ocenie zasadności dochodzonego roszczenia upewniło go orzeczenia sądu drugiej instancji.

Natomiast w postępowaniu apelacyjnym podstawą rozstrzygnięcia był art. 98 kpc zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik sprawy. W sytuacji w której powód miał świadomość, że związek pracodawców, którego członkiem jest pozwany złożył wniosek do Trybunału Konstytucyjnego o kontrolę konstytucyjności art. 21a ustawy o czasie pracy kierowców na którym to przepisie powód opierał swoje roszczenie to zachowanie powoda odmawiające zgody na zawieszenie postępowania nie powinno być premiowane zwolnieniem go z kosztów tego postępowania w trybie art. 102 kpc, realizującego zasadę słuszności. Gdyby bowiem powód przychylił się do wniosku o zawieszenie postępowania przed sądem pierwszej instancji to dla pozwanego te koszty w ogóle by nie powstały. Podjęte więc przez powoda ryzyko nie może przemawiać za nieobciążaniem go kosztami przegranego procesu. Przyjąć zatem należało, że powód nie wykazał przesłanek, które uzasadniałyby zastosowanie art. 102 k.p.c.

W przyznanej pozwanemu kwocie mieści się podlegająca zwrotowi należność wypłacona już powodowi z tytułu kosztów procesu oraz koszty należne pozwanemu, ponieważ orzeczenie jest na jego korzyść Powód powinien zwrócić to co sam otrzymał już
z wyroku, podlegającego w tym postępowaniu zmianie i zapłacić należne pozwanemu jego własne koszty.

Z kolei w postępowaniu ze skargi o wznowienie Sąd Okręgowy ponownie zastosował art. 102 koc i zobowiązał powoda do zwrotu pozwanemu opłaty od skargi. Za zastosowaniem takiego rozwiązania przemawiał charakter sprawy wywiedzionej w oparciu o orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego.

Z uwagi na treść rozstrzygnięcia orzeczono o zwrocie nienależnie pobranych od pozwanego opłat sądowych i wydatków (pkt 1 d wyroku).