Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 czerwca 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Marta Sawińska

Sędziowie: SSA Katarzyna Schönhof-Wilkans

del. SSO Renata Pohl /spr./

Protokolant: st.sekr.sąd. Emilia Wielgus

po rozpoznaniu w dniu 21 czerwca 2017 r. w Poznaniu

sprawy K. P.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

o emeryturę

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

od wyroku Sądu Okręgowego w Zielonej Górze

z dnia 19 kwietnia 2016 r. sygn. akt IV U 2246/15

zmienia zaskarżony wyrok i oddala odwołanie.

UZASADNIENIE

Decyzją z 29 września 2015 r. znak (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. odmówił wnioskodawczyni K. P. prawa do emerytury wcześniejszej z uwagi na niewykazanie 15-letniego okresu pracy w warunkach szczególnych. Na dzień 1.01.1999 r. wnioskodawczyni udokumentowała staż pracy w wymiarze: 23 lata, 11 miesięcy i 14 dni okresów składkowych i nieskładkowych, w tym staż pracy w warunkach szczególnych w wymiarze: 11 lat, 2 miesiące i 19 dni.

K. P. wniosła odwołanie od powyższej decyzji wnosząc o jej zmianę. Podniosła, iż okres zatrudnienia wykazany w świadectwie pracy z 9.10.1991 r. powinien był uznany przez organ rentowy w całości jako okres, w którym wykonywała pracę w warunkach szczególnych.

Wyrokiem z 19 kwietnia 2016 r. sygn. akt IV U 2246/15 Sąd Okręgowy w Zielonej Górze zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał K. P. prawo do emerytury poczynając od 16 wrzenia 2015 r.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny.

K. P., urodziła się (...), nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego, na dzień 1 stycznia 1999 r. legitymuje się stażem ubezpieczeniowym w ilości: 21 lat, 9 miesięcy i 4 dni okresów składkowych oraz 2 lata, 2 miesiące i 10 dni okresów nieskładkowych. Okres wykonywania pracy w szczególnych warunkach uznany przez organ rentowy wynosi 11 lat, 2 miesięcy i 19 dni. W dniu 19 czerwca 2015 r. złożyła wniosek o przyznanie prawa do emerytury.

W okresie od 1 września 1974 r. do 31 lipca 1978 r. wnioskodawczyni była zatrudniona w (...) Zakładach (...) w Ż. w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowiskach: absolwent Przyzakładowej Szkoły (...)i tkacz (ostatnio tkacz).

K. P. ukończyła naukę w (...) Szkole (...)dla Pracujących (...) Zakładów (...) w Ż. w zawodzie tkacz. Szkoła mieściła się na terenie zakładu, gdzie były klasy, w których odbywały się zajęcia teoretyczne. Przyuczenie do zawodu trwało 2 lata. Każdy z uczniów uczył się pracy na krosnach u tkaczki na hali. Nauka w szkole była zaplanowana w ten sposób, że przez 3 dni w tygodniu odbywały się praktyki zawodowe, natomiast przez pozostałe 2 dni odbywała się nauka teoretyczna. W pierwszej klasie praktyki trwały 6 godzin dziennie, natomiast w drugiej klasie 8 godzin.

Po ukończeniu nauki wnioskodawczyni została zatrudniona w Zakładzie (...) w Ż. na stanowisku tkacz, aby zachować ciągłość zatrudnienia.

Pracodawca wystawił wnioskodawczyni w 9 października 1991 r świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach, w którym zaświadczył, że K. P. była zatrudniona w Zakładach (...) w Ż. w okresie od 1 września 1974 r. do 31 lipca 1978 r. i stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywała pracę przy produkcji i wykańczaniu wyrobów włókienniczych, wymienioną w wykazie A Dział VII poz. 4 pkt 7 wykazu stanowiącego załącznik Nr 4 do zarządzenia Ministra Przemysłu Chemicznego i lekkiego Nr 7 z 7 lipca 1987 r. w sprawie wykonywania prac wykonywanych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze w zakładach pracy Resortu Przemysłu Chemicznego i Lekkiego.

Na podstawie powyżej przedstawionego stanu faktycznego, Sąd I instancji wydał zaskarżony wyrok uznając odwołanie za uzasadnione.

Sąd Okręgowy przytoczył treść art. 184 ust. 1 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. 2015 r., poz. 748 ze zm.) oraz § 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r., Nr 8, poz. 43).

Sąd I instancji stwierdził, że bezspornie K. P. osiągnęła wiek 55 lat, posiada ponad 20-letni okres ubezpieczenia oraz w dniu złożenia wniosku o emeryturę nie była członkiem OFE.

W ocenie Sądu Okręgowego do stażu pracy w warunkach szczególnych należy zaliczyć sporny okres zatrudnienia od 1 września 1974 r. do 31 lipca 1978 r. w (...) Zakładach (...) w Ż. na stanowisku absolwent Przyzakładowej Szkoły (...) i tkacz.

Sad wskazał, iż nie budzi wątpliwości, że okresy zatrudnienia młodocianych na obszarze Państwa Polskiego na warunkach określonych w przepisach obowiązujących przed dniem 1 stycznia 1975r. uważa się za okresy składkowe (por. art. 6 ust. 2 pkt 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.). W kwestii kwalifikowania pracy wykonywanej na podstawie umowy o naukę zawodu, Sąd Najwyższy wyraził także pogląd, że okres nauki zawodu odbywanej przed dniem 1 stycznia 1975r. w ramach umowy zawartej na podstawie przepisów ustawy z dnia 2 lipca 1958r. o nauce zawodu, przyuczaniu do określonej pracy i warunkach zatrudniania młodocianych w zakładach pracy oraz o wstępnym stażu pracy (Dz. U. Nr 45, poz. 226) był w rozumieniu prawa ubezpieczeń społecznych okresem zatrudnienia w ramach stosunku pracy (por. wyrok z dnia 24 kwietnia 2009 r., II UK 334/08, OSNP 2010 nr 23-24, poz. 294).

Dalej Sąd I instancji stwierdził, że za sporny okres zatrudnienia wnioskodawczyni przedłożyła świadectwo w szczególnych warunkach z dnia 9 października 1991 r., w którym wskazano, że wnioskodawczyni wykonywała pracę w szczególnych warunkach przy produkcji i wykańczaniu wyrobów włókienniczych. Zostało ono wystawione przez osobę do tego upoważnioną. Organ rentowy nie podważył skutecznie treści tego dokumentu, za takie nie można bowiem uznać zwykłego zaprzeczenia jego treści. Jak argumentował Sąd Okręgowy, wnioskodawczyni była uczniem tylko przez 2 lata praktycznej nauki, która odbywała się na terenie zakładu, a organ nie uwzględnił całego okresu zatrudnienia. Po drugie, organ rentowy w żaden sposób nie wykazał, że praktyczna nauka zawodu w tym zakładzie odbywała się w sposób odbiegający od szczególnych warunków. Nie złożył żadnych wniosków dowodowych, nie wykazał także jakiejkolwiek aktywności. Zdaniem Sądu I instancji ciężar dowodu w tym zakresie obciążał ZUS, a nie wnioskodawczynię.

Odnosząc się do kwestii zaliczenia okresu przebywania przez wnioskodawczynię na urlopie wychowawczym, Sąd Okręgowy stwierdził, że niezaliczenie tego okresu do stażu pracy w warunkach szczególnych nie jest wcale tak oczywiste.

Wskazał, że w orzecznictwie przyjęte jest, że okres urlopu wychowawczego można uwzględnić wyłącznie w ogólnym stażu ubezpieczeniowym, ale okres ten nie stanowi okresu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 kwietnia 2002 r., I PKN 11/01), jednak art. 32 ust. 1a ustawy emerytalnej włącza okresy zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, za które pracownik dopiero po dniu 14 listopada 1991 r. pobrał wynagrodzenie w razie choroby i macierzyństwa, a wnioskodawczyni przebywała na urlopie wychowawczym w latach 1983-1985. Wobec powyższego można uznać, że wyłączenie okresu korzystania przez ubezpieczoną z urlopu wychowawczego może nasuwać pewne wątpliwości.

Niewątpliwym jednak, w ocenie Sądu okręgowego, pozostaje, że odwołująca spełnia wszystkie warunki wymagane do uzyskania wcześniejszej emerytury w oparciu o art. 184 ustawy emerytalnej, albowiem ukończyła 55 lat życia, a na dzień 1 stycznia 1999 r. posiadała wymagany 20-letni okres składkowy i nieskładkowy oraz posiadała co najmniej 15-letni okres pracy w szczególnych warunkach. 

Mając na uwadze powyższe okoliczności Sąd Okręgowy uznał, że odwołanie ubezpieczonej zasługuje na uwzględnienie i dlatego na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 kpc zmienił zaskarżoną decyzję i ustalił, że K. P. przysługuje prawo do emerytury od 16 września 2015r., tj. od dnia, w którym ubezpieczona wystąpiła z wnioskiem o emeryturę.

Apelację od wyroku w całości złożył pozwany organ rentowy zarzucając:

I.  naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. poprzez wadliwą ocenę dowodów oraz naruszenie granic

swobodnej oceny dowodów przez przyjęcie, iż w okresach pracy wynoszących łącznie ponad 15 lat wnioskodawczyni wykonywała stale i w pełnym wymiarze czasu pracy prace w szczególnych warunkach - jako absolwent Przyzakładowej Szkoły (...), a więc kwalifikowane jako prace w warunkach szczególnych wymienione w wykazie A Dział VII poz. 4 stanowiącym załącznik do Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r. Nr 8 poz. 43), podczas gdy zebrany materiał dowodowy nie uzasadnia przyjęcia takiego stanowiska.

II.  naruszenie art. 328 § 2 k.p.c. poprzez: niewskazanie w uzasadnieniu wyroku

jednoznacznego stanowiska Sądu w zakresie zaliczenia okresu przebywania przez wnioskodawczynię na urlopie wychowawczym w okresie od 10.03.1983 r. do 28.02.1985 r.

III.  naruszenie przepisów prawa materialnego poprzez niewłaściwe zastosowanie art. 184 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2015 r. poz. 748 ze zm.) w związku z art. 32 ust.1 i art. 32 ust. 1a pkt 1 tej ustawy oraz wykazem A Dział VII poz. 4 rozporządzenia z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43 ze zm.) poprzez przyjęcie, że odwołująca legitymuje się wymaganym stażem pracy w szczególnych warunkach tj. 15 lat.

W świetle powyższych pozwany organ rentowy wniósł ozmianę wyroku i oddalenie odwołania, ewentualnie uchylenie wyroku jako wadliwego i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

W odpowiedzi na apelację odwołująca żądała jej oddalenia.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja okazała się zasadna.

Sąd I instancji podziela w całości ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd I instancji, jednakże dokonuje ich odmiennej oceny prawnej.

Przedmiotem oceny Sądu I instancji była decyzja pozwanego organu rentowego odmawiająca prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym z tytułu wykonywania pracy w warunkach szczególnych.

W pierwszej kolejności wskazać należało pełna podstawę prawną, w oparciu o która prawo do takiej emerytury jest rozpatrywane.

W myśl art. 184 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U.2016, poz. 887 j.t.), ubezpieczonym urodzonym po 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz

2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

Stosownie do brzmienia ust. 2 tej ustawy emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Zgodnie z art. 32 ust. 2 emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych dla celów ustalenia uprawnień, o których mowa w ust. 1, za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia.

Stosownie do treści § 4 ust 1. Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

- osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn,

- ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Zgodnie z treścią § 2 ust. 1 tegoż rozporządzenia, okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. § 3 stanowi zaś, iż za okres zatrudnienia wymagany do uzyskania emerytury, zwany dalej "wymaganym okresem zatrudnienia", uważa się okres wynoszący 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, liczony łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczanymi do okresów zatrudnienia.

Zgodnie z przepisem art. 32 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, praca w warunkach szczególnych to praca, w której pracownik w sposób znaczny jest narażony na niekorzystne dla zdrowia czynniki. Pracę taką pracownik musi wykonywać stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku (§ 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r.), aby nabyć prawo do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym. Cel ustawodawcy w stworzeniu instytucji przewidzianej w art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z FUS opiera się zatem na założeniu, że praca wykonywana w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy przyczynia się do szybszego obniżenia wydolności organizmu, stąd też osoba wykonująca taką pracę ma prawo do emerytury wcześniej niż inni ubezpieczeni. Wskazać także należy, iż prawo do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym stanowi odstępstwo od zasady wyrażonej w art. 27 ustawy o emeryturach i rentach z FUS i określonego w nim wieku emerytalnego, tak więc przepisy regulujące to prawo należy wykładać w sposób gwarantujący zachowanie celu uzasadniającego to odstępstwo.

Tylko okresy wykonywania zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy kreują i wypełniają weryfikowalne kryterium uznania pracy o cechach znacznej szkodliwości dla zdrowia lub znacznego stopnia uciążliwości, lub wymagającej wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Taki sam warunek odnosi się do wymagania stałego wykonywania takich prac, co oznacza, że krótsze dobowo (nie w pełnym wymiarze obowiązującego czasu pracy na danym stanowisku), a nie stałe świadczenie pracy wyklucza dopuszczalność uznania pracy za świadczoną w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wskutek niespełnienia warunku stałej znacznej szkodliwości dla zdrowia lub stałego znacznego stopnia uciążliwości wykonywanego zatrudnienia (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 12.03.2013r. III AUa 1702/12, Lex 1294740).

W spornych przypadkach - uwzględnienie okresów wykonywania pracy szkodliwej lub uciążliwej wymaganej do przyznania emerytury w niższym wieku emerytalnym - następuje po ustaleniu rzeczywistego zakresu obowiązków oraz wykonywania bezpośrednio i w warunkach stałości szkodliwego zatrudnienia. Ocena stałości zatrudnienia powinna być racjonalna, konieczne jest, aby odnosiła się ona do konkretnego rodzaju pracy i cech charakteryzujących sposób jej faktycznego świadczenia u danego pracodawcy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 października 2013 r., III UK 144/12, LEX nr 1455745).

W ocenie Sądu Apelacyjnego, dowody przeprowadzone przez Sąd I instancji nie pozwalają przyjąć, iż odwołująca legitymuje się stażem 15 lat pracy w warunkach szczególnych.

Odwołująca na dzień 1 stycznia 1999 r. udokumentowała staż pracy w warunkach szczególnych w wymiarze 11 lat, 2miesięcy i 19 dni. Brakujący okres stażu pracy w warunkach szczególnych to zatem 3 lata, 9 miesięcy i 11 dni. Okoliczności te nie były sporne.

K. P. przedłożyła w organie rentowym świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, w którym pracodawca zaświadczył, że była zatrudniona w Zakładach (...) w Ż. w okresie od 1 września 1974 r. do 31 lipca 1978 r. i stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywała pracę przy produkcji i wykańczaniu wyrobów włókienniczych, wymienionych w wykazie A Dział VII poz.4 pkt 7 wykazu stanowiącego załącznik Nr 4 do zarządzenia Ministra Przemysłu Chemicznego i lekkiego Nr 7 z 7 lipca 1987 r. w sprawie wykonywania prac wykonywanych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze w zakładach pracy Resortu Przemysłu Chemicznego i Lekkiego.

Sąd I instancji uznał, że świadectwo to stanowi dowód wykonywania w okresie w nim wskazanym pracy w warunkach szczególnych przez odwołującą, przeciwko któremu organ rentowy nie przedstawił kontrdowodów. Jednakże umknęło uwadze tego Sądu, że świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach nie jest dokumentem urzędowym w rozumieniu art. 244 § 1 i 2 k.p.c., gdyż podmiot wydający to świadectwo nie jest organem państwowym ani organem wykonującym zadania z zakresu administracji państwowej. Tylko dokumenty wystawione przez te organy stanowią dowód tego, co zostało w nich urzędowo zaświadczone. Natomiast omawiane świadectwo traktuje się w postępowaniu sądowym jako dokument prywatny w rozumieniu art. 245 k.p.c., który stanowi dowód tego, że osoba, która go podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie. Dokument taki podlega kontroli zarówno co do prawdziwości wskazanych w nim faktów, jak i co do prawidłowości wskazanej podstawy prawnej. Świadectwa pracy w szczególnych warunkach w przypadku sporu podlegają więc kontroli z urzędu lub na zarzut co do podawanych w nich faktów czy zdarzeń (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 9 lutego 2017 r., III AUa 910/16).

Wbrew stanowisku Sądu I instancji, organ rentowy wskazał podstawy, na jakich zakwestionował wiarygodność przedstawionego przez odwołującą świadectwa wykonywania pracy w warunkach szczególnych i uczynił to skutecznie. Stwierdził mianowicie, że z przedłożonej przez odwołującą dokumentacji ( legitymacji ubezpieczeniowej) wynika, że była uczniem (...) Szkoły (...), a jako uczeń nie mogła stale i w pełnym wymiarze czasu pracować w szczególnych warunkach. W tej sytuacji to w postępowaniu odwoławczym od zaskarżonej decyzji odwołująca winna była wykazać, że również w tym okresie zatrudnienia w Zakładach (...) w Ż., w którym pobierała naukę zawodu, pracę przy produkcji i wykańczaniu wyrobów włókienniczych wymienioną w wykazie A Dział VII poz.4 pkt 7 wykazu stanowiącego załącznik Nr 4 do zarządzenia Ministra Przemysłu Chemicznego i lekkiego Nr 7 z 7 lipca 1987 r. w sprawie wykonywania prac wykonywanych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze w zakładach pracy Resortu Przemysłu Chemicznego i Lekkiego, wykonywała stale i w pełnym wymiarze godzin, czyli codziennie po 8 godzin.

Sąd Apelacyjny podkreśla, że tylko okresy wykonywania zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy wypełniają weryfikowalne kryterium uznania pracy o cechach znacznej szkodliwości dla zdrowia lub znacznego stopnia uciążliwości, lub wymagającej wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Taki sam warunek odnosi się do wymagania stałego wykonywania takich prac, co oznacza, że krótsze dobowo (nie w pełnym wymiarze obowiązującego czasu pracy na danym stanowisku) lub periodyczne, a nie stałe świadczenie pracy wyklucza dopuszczalność uznania pracy za świadczoną w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wskutek niespełnienia warunku stałej znacznej szkodliwości dla zdrowia lub stałego znacznego stopnia uciążliwości wykonywanego zatrudnienia (wyrok SA w Lublinie z 9.02.2017 r. III AUa 910/16).

Materiał dowodowy zgromadzony przez Sąd I instancji nie dawał podstaw do uznania, że odwołująca w całym okresie spornym wykonywała pracę w warunkach szczególnych stale i w pełnym wymiarze godzin. Dokonanie takiego ustalenia było wynikiem naruszenia przez ten Sąd granic swobodnej oceny dowodów wyrażonej w art. 233 § 1 k.p.c. Z zeznań samej odwołującej wynikało, że w okresie pobierania nauki zawodu pracę na hali produkcyjnej w ramach praktycznej nauki zawodu odbywała 3 dni w tygodniu, przy czym w klasie pierwszej przez 6 godzin dziennie, natomiast w klasie drugiej przez 8 godzin dziennie. Sąd I instancji takie właśnie ustalenia w stanie faktycznym przyjął, jednakże z powodów, które nie wyjaśnił uznał, że odwołująca w okresie pobierania nauki zawodu stale i w pełnym wymiarze godzin pracowała przy produkcji i wykańczaniu wyrobów włókienniczych. W ocenie Sądu Apelacyjnego sam fakt wykonywania przez odwołującą pewnych czynności przy produkcji i wykańczaniu wyrobów włókienniczych nie jest równoznaczny z pracowniczym zatrudnieniem na takim stanowisku w rozumieniu przepisów warunkujących prawo do emerytury wcześniejszej. Problem ten był już wielokrotnie przedmiotem rozstrzygania przez Sad Najwyższy, który np. w wyroku z 24.04.2009 r. II UK 334/08 wyraził pogląd, że młodociany odbywający naukę zawodu w ramach umowy zawartej z zakładem pracy na podstawie przepisów ustawy z 1958 r. o nauce zawodu, przyuczeniu do określonej pracy i warunkach zatrudnienia młodocianych w zakładach pracy oraz o wstępnym stażu pracy (Dz. U. nr 45, poz. 226 ze zm.) posiadał status pracownika w rozumieniu przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym oraz ubezpieczeniu społecznym, jednakże okres nauki zawodu połączonej z obowiązkiem dokształcania się w zasadniczej szkole zawodowej nie stanowił okresu pracy w szczególnych warunkach, wykonywanej na zasadach określonych w § 2 ust. 1 rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.).W uzasadnieniu tego wyroku Sąd Najwyższy stwierdził, że z art. 13 ust. 3 ustawy o nauce zawodu, zgodnie z którym młodociani zatrudnieni w celu nauki zawodu obowiązani byli do dokształcania się w zakresie obranego zawodu. Już tylko z tego zapisu wynika, że jako uczeń (...) - nie mógł wykonywać i faktycznie nie wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy prac określonych w art. 32 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach (o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia), z którymi łączyło się wykonywanie zatrudnienia na stanowisku, do pracy na którym był przyuczany. Dokształcanie w rozumieniu art. 12 ustawy o nauce zawodu nie oznaczało bowiem nic innego jak zajęcia teoretyczne w warunkach szkolnych.

W tym stanie rzeczy okres wykonywania przez odwołująca pracy w warunkach szczególnych w okresie pobierania nauki zawodu u pracodawcy (...) w Ż. przy produkcji i wykańczaniu wyrobów włókienniczych nie może być uznany za pracę w warunkach szczególnych. Pozostały po odjęciu okresu nauki zawodu okres wykonywania pracy w tym przedsiębiorstwie, od 1 lipca 1976 r. do 31 lipca 1978 r., czyli 2 lata i 1 miesiąc, nie wystarcza do uzupełnienia stażu pracy w warunkach szczególnych.

Nadto co do drugiego spornego okresu, tj. okresu urlopu wychowawczego przypadającego od 10 marca 1983 r. do 28 lutego 1985 r. w Zakładach (...) w Ż. zważyć należy, iż zgodnie z utrwalonym orzecznictwem, które Sąd Apelacyjny akceptuje, okresu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze winien odnosić się do okresu faktycznego wykonywania takiej pracy, z pominięciem okresów wyłącznie formalnego pozostawania w zatrudnieniu, w których pracownik - zgodnie z treścią łączącego go z pracodawcą stosunku pracy - zajmuje stanowisko, z którym łączy się wykonywanie pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, lecz w rzeczywistości pracy tej nie wykonuje, a tym samym nie jest narażony na uciążliwość związaną z warunkami lub charakterem pracy. Okres niewykonywania pracy nie wpływa zatem na szybszą utratę zdolności pracownika do zarobkowania. Skoro przez pracę w szczególnych warunkach rozumie się wykonywanie takiej pracy, a nie pozostawanie w stosunku pracy, to nie ma podstaw do zaliczenia urlopu wychowawczego do okresu pracy w szczególnych warunkach, skoro pracownik w czasie tego urlopu jest zwolniony z obowiązku świadczenia takiej pracy w takich, szczególnych warunkach. (por. wyrok Sądu Najwyższego z 23.04.2013 r., I UK 561/12, z 6.06.2006 r., I UK 338/05 z 19.04. 2016 r., II UK 193/15, wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 23.10.2012 r., III AUa 1401/12, wyrok Sadu Apelacyjnego w Szczecinie z 9.07.2014 r. III AUa 1157/13).

Tym samym Sąd Apelacyjny nie podziela wątpliwości Sądu Okręgowego wyrażonych w pisemnych motywach wyroku, nierozstrzygniętych zresztą, jak słusznie podnosi apelujący, co do możliwości zaliczenia do okresów pracy w warunkach szczególnych okresu urlopu wychowawczego.

Mając powyższe na uwadze, Sąd odwoławczy stwierdza, że odwołująca nie udowodniła wymaganego 15 letniego okresu pracy w warunkach szczególnych, a zatem nie spełniła wszystkich przesłanek, od których uzależnione jest przyznanie prawa do emerytury, o których mowa w art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Uwzględniając powyższe Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok i oddalił odwołanie.