Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 października 2017 r.

Sąd Okręgowy w Rzeszowie IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Elżbieta Selwa

Protokolant: st. sekr. sądowy Dorota Saj

po rozpoznaniu w dniu 26 września 2017 r. w Rzeszowie

sprawy z wniosku M. B., M. B., V. D., O. K., V. P., (...) sp. z o.o. i A. V.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w J.

o podleganie polskiemu ustawodawstwu

na skutek odwołań wnioskodawców

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w J.

z dnia 07.07.2017r. znak (...)

z dnia 07.07.2017r. znak (...)

z dnia 07.07.2017r. znak (...)

z dnia 25.07.2017r. znak (...)

z dnia 25.07.2017r. znak (...)

z dnia 25.07.2017r. znak (...)

zmienia zaskarżone decyzje Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w J. z dnia 07.07.2017r. znak (...), z dnia 07.07.2017r. znak (...), z dnia 07.07.2017r. znak (...), z dnia 25.07.2017r. znak (...), z dnia 25.07.2017r. znak (...), z dnia 25.07.2017r. znak (...)o podleganie polskiemu ustawodawstwu w ten sposób, że stwierdza podleganie polskiemu ustawodawstwu w zakresie zabezpieczenia społecznego przez:

- M. B. w okresie 01.06.2017r. do 31.05.2018r.,

- M. B. w okresie 22.05.2017r do 21.05.2018r.,

- V. D. w okresie 01.05.2017r. do 30.04.2018r.,

- O. K. w okresie 19.05.2017r. do 18.05.2018r.,

- V. P. w okresie 01.05.2017r do 30.04.2018r.

- A. V. w okresie 01.05.2017r. do 30.04.2018r. -

Sygn. akt IV U 899/17

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 5 października 2017 r.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w J. działając z wniosku (...) sp. z o. o. w D. wydał decyzje, w których odmówił wydania zaświadczenia o ustawodawstwie dotyczącym zabezpieczenia społecznego mającym zastosowanie do osoby uprawnionej dla :

- M. B. na okres 01.06.2017r. – 31.05.2018r. -decyzja z dnia 25 lipca 2017r. nr (...),

- M. B. na okres 22.05.2017r. – 21.05.2018r. -decyzja z dnia 25 lipca 2017r. nr (...),

- V. D. na okres 01.05.2017r. – 30.04.2018r. -decyzja z dnia 7 lipca 2017r. nr (...),

- O. K. na okres 19.05.2017r. – 18.05.2018r. -decyzja z dnia 25 lipca 2017r. nr (...) ,

- V. P. na okres 01.05.2017r. – 30.04.2018r. -decyzja z dnia 7 lipca 2017r. nr (...) ,

- A. V. na okres 01.05.2017r. – 30.04.2018r. -decyzja z dnia 7 lipca 2017r. nr (...)

Jako podstawę prawną organ rentowy przywołał art. 83b ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych ( Dz. U. 2016/963, z późn. zm.) oraz art. 1 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1231/2010 z dnia 24 listopada 2010 r. rozszerzające rozporządzenie (WE) nr 883/2004 i rozporządzenie (WE) nr 987/2009 na obywateli państw trzecich, którzy nie są jeszcze objęci tymi rozporządzeniami jedynie ze względu na swoje obywatelstwo (Dz.U.UE.L.2010.344.1). W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wyjaśnił, że zostały one wydane po tym jak do organu rentowego wpłynął wniosek pracodawcy (...) sp. z o. o. o wydanie zaświadczenia o ustawodawstwie dotyczącym zabezpieczenia społecznego mającym zastosowanie do osoby uprawnionej dla w/w pracowników. Do wniosku zostały załączone m.in. oświadczenie pracodawcy, z którego wynika, że miejscem wykonywania pracy przez w/w pracowników są wszystkie kraje Unii Europejskiej, zaś miejscem zamieszkania jest ul. (...), (...)-(...) D.. Pracodawca przedłożył także umowy o pracę oraz zezwolenia na pracę cudzoziemca na terytorium RP.

Organ rentowy naprowadził, że w przypadku obywateli państw trzecich (w tym obywateli U.), przepisy rozporządzeń koordynacyjnych stosuje się po spełnieniu warunku legalnego zamieszkiwania na terytorium państwa członkowskiego, w tym przypadku w Polsce, oraz znajdowania się w sytuacji, która pod każdym względem dotyczy więcej niż jednego państwa członkowskiego, przy czym pojęcie „zamieszkanie” zostało zdefiniowane w art. 1 pkt j) Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 jako miejsce, w którym osoba zwykle przebywa. Dalej ZUS wskazał, że artykuł 11 ust. 1 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 wskazuje elementy służące ustaleniu miejsca zamieszkania w rozumieniu ośrodka interesów życiowych, tj. czas trwania i ciągłość pobytu na terytorium zainteresowanych państw członkowskich; sytuacja danej osoby, w tym: charakter i specyfikę wykonywanej pracy, w szczególności miejsce, w którym praca ta jest zazwyczaj wykonywana, jego stały charakter oraz czas trwania każdej umowy o pracę; jej sytuację rodzinna oraz więzi rodzinne; prowadzenie jakiejkolwiek działalności o charakterze niezarobkowym; w przypadku studentów - źródło ich dochodu; jego sytuację mieszkaniową, zwłaszcza informacje, czy sytuacja ta ma charakter stały; państwo członkowskie, w którym osoba uważana jest za mającą miejsce zamieszkania dla celów podatkowych. Zatem chodzi o państwo, w którym zamieszkuje i w którym znajduje się jej zwykły ośrodek interesów życiowych" i w tym zakresie organ powołał się na wyrok ETS stanowiący, że "w tym kontekście należy uwzględnić w szczególności sytuację rodzinną osoby zatrudnionej; przyczyny wyjazdu; czas i ciągłość zamieszkania; fakt posiadania stałego zatrudnienia; zamiary wynikające ze wszystkich okoliczności" (wyrok z 1999r. w sprawie C- 90/97 Swaddling, Rec. S. 1-1075 ).

Zakład naprowadził, że na dokumentach zgłoszeniowych pracowników objętych w/w decyzjami jako adres zameldowania na stałe miejsce pobytu zostały wskazane miejscowości leżące naU., a ponadto przeprowadzono dodatkowe czynności wyjaśniające, z których wynika, że pracownicy chcą osiedlić się w Polsce, sprowadzić rodziny, zakupić mieszkanie, przy czym przyczyną przebywania w Polsce jest zagrożenie wojną, brak perspektywy na życie w U., wyższa jakość życia w Polsce, lepsza opieka publiczna i medyczna, jak również lepsze warunki pracy. Polska jest również krajem, w którym pracownicy spędzają większość aktywnego życia. Specyfika wykonywanej pracy to transport międzynarodowy, przewozy międzynarodowe z PL do F, z PL do D, z PL do E, państwem członkowskim dla celów podatkowych jest Polska. W Polsce pracownicy prowadzą działalność o charakterze niezarobkowym, polegającą na rozgrywaniu meczy piłki nożnej, tenisa stołowego i w kręgle.

Oceniając materiał dowodowy Zakład wskazał, że pracownicy – obywatele U.spełniają warunek znajdowania się w sytuacji, która pod każdym względem dotyczy więcej niż jednego państwa członkowskiego, jednakże nie spełniają warunku legalnego zamieszkania na terytorium Polski z uwagi na nie posiadanie zwykłego ośrodka interesów życiowych w Polsce. Na powyższe wskazują utrzymywanie istotnych powiązań z krajem pochodzenia – zameldowanie na terenie U., zamieszkiwanie w tym państwie członków rodziny. Za niedostateczny argument uznana została sama deklaracja danej osoby, że chce zamieszkać w Polsce.

Odwołania od powyższych decyzji odrębnie złożyli : (...) sp. z o. o. w D. i wymienieni w każdej decyzji pracownicy – V. P., O. K., M. B., M. B., V. D. i A. V. kwestionując prawidłowość stanowiska ZUS i wnosząc o zmianę decyzji poprzez ustalenie dla każdego pracownika jako właściwego ustawodawstwa Rzeczpospolitej Polskiej w zakresie zabezpieczenia społecznego. Wnioskodawcy podnieśli, że przedsiębiorstwo (...) w D. świadczy usługi przewozowe na terenie państw Unii Europejskiej, Szwajcarii oraz państw EOG i w związku z tym wszyscy pracownicy spełniają warunki uznania ich za pracowników wykonujących prace w kilku państwach członkowskich. Zwrócono uwagę, że pracownicy mieszkają w Polsce, tu wynajmują mieszkanie, maja tu zatrudnienie na podstawie umów o pracę i stanowi ono ich jedyne źródło przychodu a podatki są opłacane do systemu polskiego. W ocenie wnioskodawców w przypadku pracowników wymienionych w decyzjach zastosowanie winien mieć przepis art. 13 ust. 1 lit. b pkt (i) rozporządzenia nr 883/2004 tj podleganie ustawodawstwu państwa członkowskiego, w którym znajduje się siedziba lub miejsce wykonywania działalności przedsiębiorstwa lub pracodawcy, jeżeli dana osoba jest zatrudniona przez jedno przedsiębiorstwo lub jednego pracodawcę. W tym zakresie odwołano się do wyroków Sadu Najwyższego z dnia 5 listopada 2009r. ( II UK 99/09 , OSNP 2011/11-12/162 ) i z dnia 25 listopada 2011r. ( I UK 107/09,OSNP 2011/11-12/165 ). Podkreślono także brak podstaw do uzyskania przez pracodawcę informacji jakie były żądane przez ZUS i naprowadzono na ewentualną dyskryminacje pracowników ze względu na obywatelstwo.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w J. w odpowiedziach na złożone odwołania wnosił o ich oddalenie. Podtrzymując stanowisko wyrażone w zaskarżonych decyzjach stwierdził, że jest ono prawidłowe i znajduje uzasadnienie w obowiązujących przepisach prawa w tym w szczególności przepisach przywołanych rozporządzeń koordynacyjnych.

Zarządzeniem z dnia 23 sierpnia 2017r. Sąd połączył sprawy z odrębnych odwołań do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia na podstawie art. 219 kpc.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

(...) sp. z o. o. w D. została zarejestrowana w KRS z dniem 5 grudnia 2006r. i w swej działalności zajmuje się m.in. transportem lądowym na terenie krajów Unii Europejskiej z użyciem posiadanych ciągników siodłowych. W tym celu spółka zatrudnia pracowników na podstawie umów o pracę, w liczbie ok. 25 osób, w tym także obywateli U.. Pozyskując kontrakty spółka korzysta z giełd transportowych i najczęstsze kierunki tras prowadzą do H., P. F., N.

M. B. aktualnie zatrudniony jest w spółce (...) na podstawie umowy o pracę na czas określony od 8 sierpnia 2016r. do 7 sierpnia 2019r., jako kierowca ciągnika siodłowego. Na jego wniosek została wydana przez (...) (...) decyzja o udzieleniu zezwolenia na pobyt czasowy i pracę do dnia 7 sierpnia 2019r. w celu wykonywania pracy na rzecz (...) sp. z o. o. w D.. M. B. legitymuje się wydanym przez Głównego Inspektora Transportu Drogowego „Świadectwem Kierowcy nr (...)” do celów zarobkowego przewozu drogowego na podstawie licencji wspólnotowej ważnym do dnia 7 sierpnia 2019r. a wydanym na podstawie Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady ( WE ) nr 1072/2009 z dnia 21 października 2009r. w sprawie wspólnych zasad dostępu do międzynarodowego rynku przewozów drogowych. Pracownik przeszedł szkolenie BHP, ma aktualne zaświadczenie lekarskie.

Analogiczne dokumenty znajdują się w aktach osobowych pozostałych pracowników spółki (...) będących obywatelami U. a to : M. B. zatrudniony jest od 14 października 2016r., obecnie na czas nieokreślony, posiada zezwolenie na prace W. (...) i „Świadectwo Kierowcy nr (...)” do dnia 17 marca 2020r.; V. D. aktualnie zatrudniony jest na czas określony od 1 grudnia 2016r. do 30 listopada 2019r., posiada zezwolenie na prace W. (...) i „Świadectwo Kierowcy nr (...)” do dnia 20 października 2019r.; O. K. aktualnie zatrudniony jest na czas określony od 23 kwietnia 2016r. do 22 kwietnia 2019r., posiada zezwolenie na pracę W. (...) i „Świadectwo Kierowcy nr (...)” do dnia 22 kwietnia 2019r.; V. P. aktualnie zatrudniony jest na czas nieokreślony od 1 marca 2016r., posiada zezwolenie na pracę W. (...) i „Świadectwo Kierowcy nr (...)” do dnia 28 lutego 2019r.; A. V. aktualnie zatrudniony jest na czas nieokreślony od 20 września 2016r., posiada zezwolenie na pracę W. (...) i „Świadectwo Kierowcy nr (...)” do dnia 12 września 2019r.

W umowach o pracę jako miejsce wykonywania pracy wskazana jest siedziba firmy.

( dowód – dokumentacja w aktach osobowych w/w pracowników )

M. B., M. B., V. D., O. K., V. P. i A. V. zameldowani są w D. przy ul (...) na pobyt czasowy – tj. w przypadku każdego z w/w do dnia, do którego mają ważną zgodę na pobyt i pracę na terenie Rzeczpospolitej Polskiej.

( dowód – informacja Urzędu Miasta D. k. 189 – 194 )

Wyjazdy w trasy w/w kierowców obejmują różne okresy, które są ewidencjonowane także dla celów rozliczenia czasu pracy kierowcy i obejmowały odpowiednio w okresie od 1 maja 2017r. do 5 września 2017r. : - M. B. - 19.04.-01.06., 12.06.-07.07., 17.07.-10.08. i od 04.09.2017r.; - M. B. - 11.04.-12.05., 22.05.- 23.06., 11.07.-11.08. i od 28.08.2017r.; - V. D. – 24.04.-22.06., 17.07.- 21.08 i od 30.08.2017r.; - O. K. – 21.04.-19.05. 07.06.-30.06., 05.07.-24.07. i od 17.08.2017r.; - V. P. – 22.05.-15.06., 29.06.-18.07., 17.08.-01.09. i od 04.09.2017r. i A. V. – 28.04.-06.06., 20.06.-13.07., 27.07.-23.08. i od 04.09.2017r.

( dowód – zestawienie wyjazdów i ewidencja czasu pracy k. 186 – 187 )

Regułą było, że wszyscy w/w w okresach między wyjazdami w trasę, gdy nie świadczyli pracy wyjeżdżali na U.przekraczając granicę w obie strony jako kierowca, pasażer lub inna osoba , na różnych przejściach granicznych.

( dowód – informacja (...)k. 169 )

Mieszkania , w których mieszkają pracownicy spółki (...) są wynajmowane od spółki kapitałowo powiązanej z w/w spółką i koszty wynajmu pokrywają pracownicy proporcjonalnie. Są to trzy mieszkania trzypokojowe z kuchnią , łazienką, Internetem, tv. W czasie między wyjazdami w trasy pracownicy odwiedzają rodziny na (...) ale także spędzają czas wolny w D., starają się integrować np. uczestniczą w osiedlowych festynach, jeżdżą na grzyby, grają w klubie sportowym itp. Sytuacja rodzinna w/w pracowników jest bardzo różna i tylko w ograniczonym zakresie znana pracodawcy np. M. B. ma żonę i dzieci zamieszkujących na U., V. D. ma rodzinę na U. ale stara się o kredyt w celu zakupu mieszkania w Polsce, O. K. zamierza sprowadzić rodzinę i zapewnić dzieciom naukę w polskiej szkole, V. P. ma trudności z dotarciem do domu ze względu na konflikt zbrojny i stara się ściągnąć żonę do Polski, a A. V. jest rozwiedziony i jego syn mieszka i uczy się w K.. Część z pracowników ubiega się o kredyty w polskich bankach, zakupiła samochody w Polsce.

( dowód – zeznania prezesa zarządu B. M. i członka zarządu A. C. k. 21- - 212 )

Wszyscy w/w pracownicy zostali zgłoszeni do ubezpieczeń społecznych przez pracodawcę po rozpoczęciu zatrudnienia i ze strony organu rentowego nie było w tym zakresie zastrzeżeń. W czerwcu 2017r. do ZUS Oddział w J. wpłynęły wnioski o wydanie formularzy A1 poświadczających polskie ustawodawstwo dla M. B., M. B., V. D., O. K., V. P. i A. V. ze wskazaniem na wykonywanie pracy najemnej w dwóch lub kilku państwach członkowskich Unii Europejskiej. Do wniosku dołączone były oświadczenia pracowników i spółki (...) z których wynikało m.in., że kierowca będzie przejeżdżał przez wszystkie kraje Unii, czas pracy w Polsce i w krajach Unii kształtuje się w proporcjach na ok. 30% do 70 %, przy czym całość wynagrodzenia wypłacana jest w Polsce i tu odprowadzane są podatki. Wszyscy pracownicy złożyli też oświadczenia, że ich miejscem zamieszkania jest D. ul (...).

Na żądanie organu rentowego spółka (...) złożyła wyjaśnienia np. co do zamieszkania pracowników w Polsce, spędzania wolnego czasu, przyczyn przyjazdu do Polski, planów zamieszkania w Polsce itp. Równocześnie spółka powołując się na treść art. 22 ¹§1 kp wskazała jakie informacje mogą być żądane przez pracodawcę i podniosła, iż nie obejmują one sytuacji rodzinnej, mieszkaniowej i majątkowej. Organ rentowy domagał się w powyższym zakresie informacji o statusie rodziny i więziach rodzinnych, miejscu zamieszkania członków rodziny, częstotliwości powrotu do kraju pod kątem związków z rodziną, czy w kraju pochodzenia pracownik pozostawił dom lub wynajmowane mieszkanie itp.

Po zakończeniu postepowania organ rentowy wydał decyzje odmawiające każdemu z pracowników tj. M. B., M. B., V. D., O. K., V. P. i A. V. wydania zaświadczenia A1, które są przedmiotem odwołania do Sądu Okręgowego.

( dowód – dokumentacja w aktach ZUS )

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie powołanych dowodów, które nie były kwestionowane przez strony. Dokumenty dopuszczone jako dowody zostały wydane przez uprawnione podmioty, zaś zeznania słuchanych przedstawicieli wnioskodawcy brzmiały spójnie, logicznie i wzajemnie się uzupełniały. Stąd Sąd Okregowy nie miał podstaw aby odmówić wiary w/w dowodom. Strony reprezentowane przez fachowych pełnomocników nie zgłosiły dalszych wniosków dowodowych, zaś Sąd nie znalazł podstaw do prowadzenia dalszego postepowania dowodowego z urzędu.

Sąd zważył, co następuje:

W okolicznościach niniejszej sprawy bezsporne było, że występujący pracownicy (...) sp. z o. o. w D. tj. M. B., M. B., V. D., O. K., V. P. i A. V. jako obywatele U., zatrudnieni są przez polskiego pracodawcę, przy czym pracę wykonują na terenie kilku państw Unii Europejskiej. Spór sprowadzał się do ustalenia czy w/w pracownicy mogą podlegać polskiemu ustawodawstwu w zakresie zabezpieczenia społecznego, a w konsekwencji czy organ rentowy winien wydać im zaświadczenie A1.

Na wstępie wypadnie wskazać, że zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym określa ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych ( Dz.U. 2017/1778 ), która już w art. 2a ust. 1 stoi na gruncie równego traktowania wszystkich ubezpieczonych bez względu na płeć, rasę, pochodzenie etniczne, narodowość, stan cywilny oraz stan rodzinny. Zatem nie ulega wątpliwości, że regulacjom tej ustawy podlegają co do zasady także obywatele państw obcych, którzy na terenie Polski podejmują działalność stanowiącą podstawę objęcia ich obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym. Jak stanowi przepis art. 5 ust. 2 ustawy systemowej - nie podlegają ubezpieczeniom społecznym określonym w ustawie obywatele państw obcych, których pobyt na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej nie ma charakteru stałego i którzy są zatrudnieni w obcych przedstawicielstwach dyplomatycznych, urzędach konsularnych, misjach, misjach specjalnych lub instytucjach międzynarodowych, chyba że umowy międzynarodowe stanowią inaczej. Jak wywiódł SN w wyroku z dnia 28 maja 2008 r., I UK 303/07 (OSNP 2009, nr 17-18, poz. 243) przed dniem 1 maja 2004 r. przez „pobyt o charakterze stałym” cudzoziemca rozumiało się zezwolenie na zamieszkanie lub osiedlenie się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub posiadanie statusu uchodźcy albo zgodę na pobyt tolerowany, bądź zezwolenie na pracę. W nowszym orzecznictwie, dokonując wykładni art. 5 ust. 2 ustawy systemowej SN wywiódł, że stały pobyt to pobyt niezmienny w danym okresie, czyli w okresie realizacji podstawy ubezpieczenia, przy czym nie ma większego znaczenia okoliczność dotycząca tego, jaką administracyjną gwarancję prowadzenia działalności lub zapewnienie pobytu miał w Polsce obywatel państwa obcego. (tak SN w wyrokach: z dnia 17 września 2009 r., II UK 11/09, OSNP 2011, nr 9-10, poz. 134, z dnia 6 września 2011 r., I UK 60/11). Ustawa z dnia 12 grudnia 2013r. o cudzoziemcach ( Dz. U. 2016/1990 ze zm. ) w art. 114 ustanawiającym warunki wydania zezwolenia stanowi, że zezwolenia na pobyt czasowy i pracę udziela się, gdy celem pobytu cudzoziemca na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest wykonywanie pracy oraz spełnione są łącznie następujące warunki: cudzoziemiec posiada: - ubezpieczenie zdrowotne w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych lub potwierdzenie pokrycia przez ubezpieczyciela kosztów leczenia na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej; źródło stabilnego i regularnego dochodu wystarczającego na pokrycie kosztów utrzymania siebie i członków rodziny pozostających na jego utrzymaniu; - cudzoziemiec ma zapewnione na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej miejsce zamieszkania.

Występujący w sprawie pracownicy – obywatele U. niewątpliwie z racji zawarcia umów o pracę z Polskim pracodawcą mieli zamiar – co najmniej przez czas trwania umów o pracę - przebywać na stałe na terenie Polski w celu świadczenia pracy zarobkowej, dającej im źródło utrzymania i mieli w Polsce zagwarantowane miejsce zamieszkania w lokalu w D.. Wszyscy posiadali ważne pozwolenia na pracę i na pobyt na terytorium Polski, zatem legalnie tak mieszkali jak i pracowali w Polsce. W świetle powyższego i przy uwzględnieniu przywołanego stanowiska Sądu Najwyższego zasadnym jest wniosek, że spełniali warunki do podlegania polskiemu ustawodawstwu na gruncie ustawy systemowej.

Należy także zwrócić uwagę na fakt, istnienia Umowy między Rzecząpospolitą Polską a U. o zabezpieczeniu społecznym z dnia 18 maja 2012 r. (Dz.U. 2013. 1373) obowiązującej od 1 stycznia 2014r. , której art. 3 stanowi, iż ma ona zastosowanie do osób, które podlegały lub podlegają ustawodawstwu jednej lub obu Umawiających się Stron, przy czym ogólna zasada z art. 6 wskazuje, że osoba, do której stosuje się niniejsza Umowa podlega ustawodawstwu tej Umawiającej się Strony, na której terytorium wykonuje pracę, zaś zgodnie z art. 7 ust. 3 podróżujący personel przedsiębiorstwa transportowego, działającego na terytoriach obu Umawiających się Stron, podlega ustawodawstwu tej Umawiającej się Strony, na której terytorium przedsiębiorstwo jest zarejestrowane. Gdyby stosować te przepisy występujący w sprawie pracownicy także powinni podlegać polskiemu ustawodawstwu.

Powyższe przepisy nie mogły jednak być pomocne dla rozstrzygnięcia niniejszego sporu albowiem występujący w sprawie obywatele U. zatrudnieni przez polskie przedsiębiorstwo i wykonujący pracę na terytorium Polski równocześnie wykonują pracę najemną na terytorium innych krajów członkowskich Unii Europejskiej a nie U.

Rozważenia wymagało zatem zastosowanie w sprawie przepisów wspólnotowej koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego – rozporządzenia z Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 883/2004 z 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz. Urz. UE Nr L.04.166/1) zwane rozporządzeniem podstawowym a także rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 987/2009 z 16 września 2009 r. dotyczące wykonania rozporządzenia (WE) Nr 883/2004 (Dz. Urz. UE Nr L.09.284/1) zwane rozporządzeniem wykonawczym, oraz Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1231/2010 z dnia 24 listopada 2010 r. rozszerzającego rozporządzenie (WE) nr 883/2004 i rozporządzenie (WE) nr 987/2009 na obywateli państw trzecich, którzy nie są jeszcze objęci tymi rozporządzeniami jedynie ze względu na swoje obywatelstwo (Dz.Urz.UE.L Nr 344, str. 1) zwane rozporządzeniem rozszerzającym. Zgodnie z art. 1 rozporządzenia rozszerzającego rozporządzenie podstawowe i wykonawcze nr 883/2004 i nr 987/2009 mają zastosowanie do obywateli państw trzecich, którzy nie są jeszcze objęci tymi rozporządzeniami jedynie ze względu na swoje obywatelstwo, (…) pod warunkiem że zamieszkują oni legalnie na terytorium państwa członkowskiego i znajdują się w sytuacji, która pod każdym względem dotyczy więcej niż jednego państwa członkowskiego.

Powstały spór wymagał w pierwszej kolejności rozstrzygnięcia czy występujący w sprawie pracownicy – obywatele Ukrainy, spełniają warunki wymienione w art. 1 rozporządzenia rozszerzającego a w szczególności czy „zamieszkują legalnie na terytorium państwa członkowskiego” czyli na terytorium Polski. Organ rentowy uznając niespełnienie tego warunku odmówił wydania zaświadczeń potwierdzających podleganie polskiemu ustawodawstwu. Oceniając ten element należy przytoczyć reguły jakimi kierowano się przy wydawaniu rozporządzenia rozszerzającego, a które wyrażone zostały w jego preambule. Wynika z nich, że Parlament Europejski, Rada oraz Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny wezwały do lepszej integracji obywateli państw trzecich, którzy legalnie zamieszkują na terytorium państw członkowskich, poprzez przyznanie im jednolitych praw, odpowiadających możliwie jak najbardziej tym, z których korzystają obywatele Unii. Rada ds. Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych na posiedzeniu w dniu 1 grudnia 2005 r. podkreśliła, że Unia musi zapewnić sprawiedliwe traktowanie obywatelom państw trzecich, którzy legalnie przebywają na terytorium państw członkowskich, oraz że bardziej energiczna polityka w zakresie integracji powinna stawiać sobie za cel zagwarantowanie im praw i obowiązków porównywalnych do praw i obowiązków obywateli Unii. Zaznaczono przy tym, że na mocy niniejszego rozporządzenia rozporządzenie nr 883/2004 i rozporządzenie nr 987/2009 powinny mieć zastosowanie tylko o tyle, o ile dana osoba już legalnie zamieszkuje na terytorium państwa członkowskiego. Legalne zamieszkanie powinno być zatem warunkiem wstępnym stosowania tych rozporządzeń.

Przepisy rozporządzenia rozszerzającego nie zawierają definicji „legalnego zamieszkania”. Natomiast w art. 1 rozporządzenia podstawowego znajdują się wskazania, że określenie ,,zamieszkanie" oznacza miejsce, w którym osoba zwykle przebywa (lit. j), zaś w art. 11 rozporządzenia wykonawczego określającego elementy służące ustaleniu miejsca zamieszkania ale tylko w przypadku gdy pomiędzy instytucjami dwóch lub więcej państw członkowskich istnieje rozbieżność opinii w odniesieniu do ustalenia miejsca zamieszkania osoby, do której stosuje się rozporządzenie podstawowe, zwrócono uwagę na konieczność wspólnego porozumienia w oparciu o ogólną ocenę wszystkich dostępnych informacji dotyczących : po pierwsze czasu trwania i ciągłość pobytu na terytorium zainteresowanych państw członkowskich a po drugie sytuację danej osoby, w tym :

- charakter i specyfikę wykonywanej pracy, w szczególności miejsce, w którym praca ta jest zazwyczaj wykonywana, jej stały charakter oraz czas trwania każdej umowy o pracę;

- jej sytuację rodzinną oraz więzi rodzinne;

- prowadzenie jakiejkolwiek działalności o charakterze niezarobkowym;

- jej sytuację mieszkaniową, zwłaszcza informację, czy sytuacja ta ma charakter stały;

- państwo członkowskie, w którym osoba uważana jest za mającą miejsce zamieszkania dla celów podatkowych.

Zgodnie z art. 11 ust. 2 w przypadku gdy uwzględnienie poszczególnych kryteriów w oparciu o istotne okoliczności wymienione w ust. 1 nie doprowadzi do osiągnięcia porozumienia przez zainteresowane instytucje, zamiar danej osoby, taki jaki wynika z tych okoliczności, a zwłaszcza powody, które skłoniły ją do przemieszczenia się, są uznawane za rozstrzygające dla ustalenia jej rzeczywistego miejsca zamieszkania.

Już w tym miejscu należy zaznaczyć, że organ rentowy nie stosował procedury uzgodnień z jakąkolwiek inną instytucją zabezpieczenia społecznego, którą to procedurę określają w szczególności art. 6, 15 oraz 16 rozporządzenia wykonawczego nakazujące zwrócenie się - w przypadku istnienia wątpliwości bądź rozbieżności - do instytucji innego państwa członkowskiego. Odstąpienie od stosowania tej procedury wynikało zapewne z braku wątpliwości, co z kolei spowodowane było faktem, iż w przypadku występujących w sprawie pracowników jedynym wyznacznikiem jaki mógł być stosowany przy ustalaniu właściwego ustawodawstwa było miejsce siedziby zatrudniającego ich przedsiębiorstwa. Koordynacja systemów zabezpieczenia społecznego państw członkowskich Unii Europejskiej opiera się bowiem na zasadzie, że osoby przemieszczające się na terytorium Unii podlegają systemowi zabezpieczenia społecznego tylko jednego państwa członkowskiego ( art. 11 rozporządzenia podstawowego) i zasadą jest stosowanie jako właściwego miejsca wykonywania pracy, zaś wyjątki objęte zostały dyspozycją m.in. art. 13 ust. 1 rozporządzenia podstawowego i zgodnie z tym przepisem osoba, która normalnie wykonuje pracę najemną w dwóch lub więcej państwach członkowskich, podlega ustawodawstwu państwa członkowskiego, w którym ma miejsce zamieszkania, jeżeli wykonuje znaczną część pracy w tym państwie członkowskim lub jeżeli nie wykonuje znacznej części pracy w państwie członkowskim, w którym ma miejsce zamieszkania - ustawodawstwu państwa członkowskiego, w którym znajduje się siedziba lub miejsce wykonywania działalności przedsiębiorstwa lub pracodawcy, jeżeli jest zatrudniona przez jedno przedsiębiorstwo lub jednego pracodawcę.

Przepisy art. 13 ust. 2 i 3 rozporządzenia podstawowego mają na celu wyeliminowanie podwójnego (lub wielokrotnego) ubezpieczenia w różnych państwach członkowskich albo zapobieżenie sytuacji, w której dana osoba nie będzie podlegała żadnemu ustawodawstwu, a więc z punktu widzenia ustalenia ustawodawstwa istotne jest, aby w jego wyniku zainteresowany został objęty ubezpieczeniem tylko w jednym państwie członkowskim i aby mógł zrealizować ustanowione w art. 19 ust. 2 rozporządzenia wykonawczego uprawnienie do wystąpienia do instytucji danego państwa członkowskiego z wnioskiem o wydanie poświadczenia na formularzu A1. Ocena takiego żądania należy do organów i instytucji właściwych tego państwa członkowskiego, zaś poświadczenie ustawodawstwa na formularzu A1 jest ogólnoeuropejskim dokumentem służącym do potwierdzenia podlegania ubezpieczeniom społecznym na terenie innych krajów członkowskich Unii Europejskiej niż kraj, którego dana osoba jest obywatelem.

Przypomnieć wypadnie tylko, że już w Rozporządzeniu Rady (EWG) NR 1408/71 z dnia 14 czerwca 1971 r. w sprawie stosowania systemów zabezpieczenia społecznego do pracowników najemnych i ich rodzin przemieszczających się we Wspólnocie (Dz.Urz.UE.L Nr 149, str. 2) przepis art. 14 ust. 2a przewidywał, że osoba zwykle zatrudniona na terytorium dwóch lub więcej Państw Członkowskich, a która stanowi część personelu drogowego, która jest zatrudniona w przedsiębiorstwie wykonującym, na własny lub cudzy rachunek, międzynarodowe przewozy osób i rzeczy drogą lądową , mającym swoją zarejestrowaną siedzibę lub miejsce prowadzenia działalności na terytorium Państwa Członkowskiego, podlega ustawodawstwu tego Państwa Członkowskiego. Powyższe Rozporządzenie 1408/71 zostało zastąpione przez Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004, które już w preambule stanowi, że zasady mające na celu koordynację w zakresie zabezpieczenia społecznego wpisują się w ramy swobodnego przepływu osób oraz powinny z tego tytułu przyczyniać się do podniesienia poziomu życia tych osób i warunków zatrudnienia (1); niezbędne jest poddanie osób przemieszczających się we Wspólnocie systemem zabezpieczenia społecznego tylko jednego Państwa Członkowskiego w celu uniknięcia zbiegu mających tu zastosowanie przepisów ustawodawstw krajowych oraz komplikacji, które mogłyby z tego wynikać (15) ; aby jak najbardziej skutecznie zagwarantować równość traktowania wszystkich osób pracujących na terytorium Państwa Członkowskiego, stosowne jest uznanie, jako ogólną zasadę, że ustawodawstwem mającym zastosowanie jest ustawodawstwo Państwa Członkowskiego, w którym zainteresowana osoba wykonuje swą pracę jako pracownik najemny lub na własny rachunek a w przypadku gdy dana osoba zostaje objęta zakresem zastosowania ustawodawstwa państwa członkowskiego zgodnie z tytułem II niniejszego rozporządzenia, w ustawodawstwie właściwego państwa członkowskiego należy określić warunki przystąpienia do systemu oraz nabywania prawa do świadczeń, przy jednoczesnym poszanowaniu prawa wspólnotowego ( 17 i 17 a).W określonych sytuacjach, które uzasadniają inne kryteria stosowalności, niezbędne jest odstąpienie od tej ogólnej zasady, przy czym zasada stosowania jednego ustawodawstwa ma wielkie znaczenie i powinna zostać wzmocniona ( 18 i 18a ).

Powyższe uwagi zostały poczynione w celu naświetlenia podstawowych zasad jakie przyświecały organom Unii Europejskiej przy tworzeniu przepisów koordynacyjnych i ich rozciągnięciu na obywateli państw trzecich, a także w celu wskazania, że w przypadku pracowników występujących w niniejszej sprawie, gdyby nie fakt, iż są oni obywatelami U. , nie byłoby żadnych wątpliwości, że dla nich jako osób, które będąc zatrudnione przez jednego pracodawcę wykonują pracę w kilku państwach członkowskich właściwym ustawodawstwem będzie ustawodawstwo kraju, w którym siedzibę ma ich pracodawca.

Wracając do rozstrzygającej kwestii możliwości zastosowania przepisów rozporządzeń koordynacyjnych tj. podstawowego i wykonawczego do pracowników występujących w niniejszej sprawie koniecznym będzie stwierdzenie czy pracownicy (...) sp. z o. o. w D. tj. M. B., M. B., V. D., O. K., V. P. i A. V. zamieszkują legalnie na terytorium Polski jako państwa członkowskiego UE. Organ rentowy w niniejszej sprawie uznał, że pod pojęciem miejsca zamieszkania kryje się miejsce głównego ośrodka spraw życiowych i interesów. Istotnie takie zapatrywania zostały wyrażone na tle Rozporządzenia Rady ( EWG) nr 1408/71 w sprawie stosowania systemów zabezpieczenia społecznego pracowników najemnych i ich rodzin przemieszczających się we Wspólnocie ( Dz. Urz. UE.L nr 149, poz. 2 ), którego art. 1 lit. h stanowił, iż miejsce zamieszkania oznacza miejsce zwykłego pobytu i przyjmowano, że miarodajne dla ustalenia miejsca zamieszkania są długość oraz ciągłość zamieszkania przed podjęciem zatrudnienia, długość i uwarunkowania nieobecności, rodzaj zatrudnienia wykonywanego w innym państwie członkowskim oraz zamiar pracownika powrotu po czasie wykonywania pracy (por. wyroki ETS w sprawach: Di Paolo, z dnia 17 lutego 1977 r., 76/76, ECR 1977/1/00315; Aubin, z dnia 27 maja 1982 r., 227/81, ECR 1982/5/01991; Reibold, z dnia 13 listopada 1990 r., C - 216/89, ECR 1990/10/I - 04163; Knoch, z dnia 8 lipca 1992 r., C - 216/89, ECR 1992/7/I - 04341).

Jak już wcześniej wskazano zgodnie z art. 1 lit. j rozporządzenia podstawowego zwrot "zamieszkanie" oznacza miejsce, w którym osoba zwykle przebywa. Nie ulega wątpliwości, że rozporządzenia koordynacyjne na skutek wydania rozporządzenia rozszerzającego mogą być stosowany do pewnych kategorii pracowników – obywateli państw trzecich, pod warunkiem że legalnie zamieszkują na terytorium państwa członkowskiego nawet jeżeli utrzymują bliskie związki z krajem swego pochodzenia. Nie bez powodu w przepisie art. 1 rozporządzenia rozszerzającego do warunku zamieszkiwania dodano element „legalnie” , zatem ten element musi być także uwzględniany przy odpowiednim stosowaniu art. 11 rozporządzenia wykonawczego z dodatkową korektą, że przepis ten ma zastosowanie do sytuacji gdy dwie instytucje uzgadniają wspólne stanowisko a nie do stanu, w którym jeden organ zabezpieczenia arbitralnie dokonuje oceny.

Przechodząc do kryteriów wymienionych w art. 11 należy zauważyć, że wszyscy występujący w sprawie pracownicy zanim wystąpili o ustalenie polskiego ustawodawstwa byli zatrudnieni przez polskiego pracodawcę na podstawie umów o pracę od co najmniej roku , na czas nieokreślony lub określony do 2019-2020r., zatem ich pobyt na terenie Polski ma charakter ciągły i długotrwały. Wszyscy pracownicy zatrudnieni są jako kierowcy ciągników samochodowych w transporcie i pracę świadczą na terenie Polski ( ok. 30% ) i innych krajów UE ( ok.70% ). W przerwach miedzy wyjazdami w trasę starają się integrować z mieszkańcami D., spędzając czas wolny w wybrany przez siebie sposób, w tym także jeżdżąc w odwiedziny do rodziny naU.. Mają zapewnione miejsce zamieszkania w D. i tam są zameldowani. Państwem, w którym odprowadzane są podatki od ich wynagrodzeń jest Polska i tu także do ZUS odprowadzane były składki na ubezpieczenia społeczne – do czasu zwrócenia się o potwierdzenie polskiego ustawodawstwa. Nie zostało w toku postępowania wykazane aby więzi rodzinne pracowników były tak silne, że wykluczają uznanie Polski za kraj ich zamieszkania. Dodatkowo elementy subiektywne tj. zamiar zamieszkania w Polsce – na co wskazują podawane przez pracodawcę dane o zaciąganych kredytach, kupnie samochodów czy mieszkań, nauce dzieci na polskich uczelniach, trudnej sytuacji na U. działania wojenne, gorsze warunki życia i pracy ) przemawiają za traktowaniem przez nich Polski jako kraju zamieszkania.

Jak już wskazano nie bez znaczenia jest użycie a art. 1 rozporządzenia rozszerzającego określenia „legalne zamieszkanie” co niewątpliwie należy łączyć także z legalnym pobytem i legalnym zatrudnieniem na terytorium państwa członkowskiego. To, że M. B., M. B., V. D., O. K., V. P. i A. V. legalnie pracują i przebywają na terytorium Polski nie budziło żadnych wątpliwości w sprawie. Co więcej, każdy z nich obok zezwolenia (...)legitymuje się świadectwem kierowcy wydanym przez Głównego Inspektora Transportu Drogowego na podstawie Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1072/2009 z dnia 21 października 2009 r. dotyczącego wspólnych zasad dostępu do rynku międzynarodowych przewozów drogowych (Dz.Urz.UE.L Nr 300, str. 72). Jak wynika z art. 3 wykonywanie przewozów międzynarodowych wymaga posiadania licencji wspólnotowej oraz, jeśli kierowca jest obywatelem państwa trzeciego, świadectwa kierowcy, przy czym zgodnie z art. 5 świadectwo kierowcy jest wydawane przez państwo członkowskie każdemu przewoźnikowi, który: jest posiadaczem licencji wspólnotowej; oraz albo legalnie zatrudnia w tym państwie członkowskim kierowcę, który nie jest obywatelem państwa członkowskiego ani rezydentem długoterminowym w rozumieniu dyrektywy Rady 2003/109/WE z dnia 25 listopada 2003 r. dotyczącej statusu obywateli państw trzecich będących rezydentami długoterminowymi , albo w sposób legalny korzysta z usług kierowcy, który nie jest obywatelem państwa członkowskiego ani rezydentem długoterminowym, pozostającego w dyspozycji tego przewoźnika zgodnie z warunkami zatrudnienia i kształcenia zawodowego określonymi w tym państwie członkowskim na mocy przepisów ustawowych, wykonawczych lub administracyjnych; oraz, w odpowiednich przypadkach, na mocy układów zbiorowych, zgodnie z regułami stosowanymi w tym państwie członkowskim. Świadectwo kierowcy jest wydawane przez właściwe organy państwa członkowskiego siedziby przewoźnika na wniosek posiadacza licencji wspólnotowej każdemu kierowcy, który nie jest obywatelem państwa członkowskiego ani rezydentem długoterminowym i jest przez tego przewoźnika legalnie zatrudniony, lub każdemu kierowcy pozostającemu w jego dyspozycji, który nie jest obywatelem państwa członkowskiego ani rezydentem długoterminowym.

Wszystkie powyższe okoliczności przekonują o tym, że pracownicy (...) sp. z o. o. w D. tj. M. B., M. B., V. D., O. K., V. P. i A. V. legalnie zamieszkują i pracują na terenie Polski i na mocy art. 1 rozporządzenia rozszerzającego winny mieć do nich zastosowanie rozporządzenia koordynacyjne. Jak już wskazano w treści uzasadnienia, pracownicy występujący w niniejszej sprawie będąc zatrudnieni przez jednego pracodawcę tj. (...) sp. z o. o. w D. normalnie wykonują pracę najemną w kilku państwach członkowskich a więc podlegają ustawodawstwu państwa członkowskiego, w którym znajduje się siedziba ( lub miejsce wykonywania działalności ) przedsiębiorstwa lub pracodawcy - stosownie do art. 13 ust. 1 lit. b Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 czyli polskiemu ustawodawstwu w zakresie zabezpieczenia społecznego.

Przyjęcie odmiennej koncepcji a w szczególności zaakceptowanie stanowiska organu rentowego prowadziłoby do niedopuszczalnego naruszenia podstawowych zasad jakie towarzyszyły ustanowieniu przepisów koordynacyjnych tj. stwierdzeniu, że M. B., M. B., V. D., O. K., V. P. i A. V. nie podlegają żadnemu ustawodawstwu. Na marginesie należy dodać, że podzielenie stanowiska ZUS naruszyć mogłoby zasadę swobodnego przepływu usług, gwarantującą podmiotom, które prowadzą legalną działalność w jednym z państw członkowskich, prowadzenie działalności gospodarczej w innym państwie członkowskim lub oferowanie i świadczenie usługi w innych państwach członkowskich, pozostając jednocześnie w kraju pochodzenia.

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 kpc orzekł jak w wyroku.