Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 31 sierpnia 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

Przewodniczący - Sędzia: SA Marcjanna Górska (spr.)

Sędziowie: SA Magdalena Kostro-Wesołowska

SO del. Danuta Malec

Protokolant: st.sekr.sądowy Aneta Wąsowicz

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 31 sierpnia 2017 r. w W.

sprawy K. O.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych III Oddział w W.

o odsetki

na skutek apelacji K. O.

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie XIV Wydział Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 25 marca 2015 r. sygn. akt XIV U 4184/14

I.  zmienia zaskarżony wyrok oraz poprzedzającą go decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych III Oddział w W. z dnia 28 lipca 2014 r., znak: (...) i przyznaje K. O. prawo do odsetek od zawieszonych w okresie od 1 października 2011 r. do 21 grudnia 2012 r. kwot emerytur od daty ich płatności, poczynając od 7 października 2011 r.;

II.  zmienia zaskarżony wyrok oraz poprzedzającą go decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych III Oddział w W. z dnia 21 sierpnia 2014 r. znak: (...) i przyznaje K. O. prawo do odsetek od kwot emerytur wypłaconych za okres od 17 listopada 2010 r. do 30 września 2011 r. oraz od 22 listopada 2012 r. do 22 lipca 2013 r.;

III.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych III Oddział w W. na rzecz K. O. kwotę 210 (dwieście dziesięć) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Danuta Malec Marcjanna Górska Magdalena Kostro – Wesołowska

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 28 lipca 2014 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych III Oddział w W. Inspektorat w Ż. odmówił K. O. prawa do ustalenia i wypłacenia odsetek ustawowych od daty 7 października 2011 r. od kwoty zawieszonej emerytury w okresie od 1 października 2011 r. do 21 listopada 2012 r.

Kolejną decyzją z dnia 21 sierpnia 2014 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych III Oddział w W. Inspektorat w Ż. odmówił K. O. wypłaty odsetek za okres od dnia 17 listopada 2010 r. do dnia 30 września 2011r. oraz za okres od dnia 22 listopada 2012 r. do dnia 22 lipca 2013 r. od wypłaconej z opóźnieniem emerytury.

Od powyższych decyzji, odwołanie złożyła K. O., wnosząc o ich zmianę poprzez przyznanie prawa do wypłaty odsetek, zasądzenie od organu rentowego na jej rzecz kosztów procesu według norm przepisanych.

W odpowiedzi na odwołania Zakład Ubezpieczeń Społecznych III Oddział w W. Inspektorat w Ż. wniósł o jego oddalenie.

W uzasadnieniu swojego stanowiska organ rentowy wyjaśnił, że w dniach 3 lipca 2014 r. i 17 lipca 2014 r. zainteresowana wniosła o wypłatę odsetek od kwoty emerytury wypłaconej na podstawie decyzji z dnia 15 lipca 2013 r. oraz odsetek za okres od 7 lipca 2011 r. od kwoty emerytury wypłaconej na podstawie decyzji z dnia 22 maja 2014 r. Odmawiając ubezpieczonej prawa do odsetek decyzją z dnia 28 lipca 2014 r. organ rentowy miał na uwadze fakt, że odwołująca się nie miała prawa do świadczenia w październiku 2011 r. Przyznane ono zostało dopiero wyrokiem Sądu i zawieszone od dnia 22 lipca 2013 r. Brak jest zatem podstaw do wypłaty odsetek od innej daty na podstawie ustawy z dnia 13 grudnia 2013 r. o ustaleniu i wypłacie emerytur, do których prawo uległo zawieszeniu w okresie od dnia 1 października 2011r. do dnia 21 listopada 2012 r. Z kolei decyzją z dnia 21 sierpnia 2014 r. odmówiono K. O. prawa do odsetek od świadczenia wypłaconego na podstawie wyroku z dnia 22 kwietnia 2013 r. ponieważ Sąd nie orzekł ani o odpowiedzialności organu rentowego za opóźnienie w ustaleniu wysokości świadczenia, ani o odsetkach z tego tytułu.

Jednocześnie organ rentowy wskazał, iż sprawa została załatwiona niezwłocznie po wyjaśnieniu ostatniej okoliczności, przy zachowaniu terminu określonego w art. 118 ust. la ustawy emerytalnej.

Wyrokiem z dnia 25 marca 2015 r. Sąd Okręgowy w Warszawie XIV Wydział Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołania.

Sąd pierwszej instancji ustalił, że w dniu 7 maja 2010 r. K. O. urodzona (...) złożyła wniosek o emeryturę. Decyzją z dnia 29 czerwca 2010 r. wydaną na podstawie art. 29 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS organ rentowy przyznał ubezpieczonej prawo do emerytury od dnia 1 maja 2010 r. po czym na podstawie decyzji z dnia 5 lipca 2010 r. podjął wypłatę tego świadczenia od 1 maja 2010 r.

W wyniku ponownej analizy akt emerytalnych organ rentowy ustalił, że zainteresowana nie spełnia warunku dotyczącego posiadania 30-letniego okresu składkowego i nieskładkowego i dwiema decyzjami z dnia 25 października 2010 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych wstrzymał wypłatę emerytury od dnia 1 listopada 2010 r. oraz uchylił decyzję z dnia 5 lipca 2010 r. W dniu 16 listopada 2010 r. ubezpieczona ponownie wniosła o przyznanie emerytury.

Decyzją z dnia 10 grudnia 2010 r. organ rentowy odmówił K. O. prawa do emerytury oraz uchylił decyzję z dnia 25 października 2010 r. W uzasadnieniu ZUS wskazał, iż K. O. nie spełniła jednego z warunków niezbędnych do przyznania emerytury, tj. warunku dotyczącego posiadania okresu 30 lat podlegania ubezpieczeniu społecznemu. Zdaniem organu rentowego, wnioskodawczyni udowodniła na dzień 31 grudnia 2008 r. 29 lat, 2 miesiące i 1 dzień okresów składkowych i nieskładkowych. Wnioskodawczyni w dniu 11 stycznia 2011 r. złożyła odwołanie od decyzji z dnia 10 grudnia 2010 r. wnosząc o jej uchylenie oraz przyznanie emerytury zgodnie z wcześniejszą decyzją z dnia 5 lipca 2010 r.

Wyrokiem z dnia 22 kwietnia 2013 r. (sygn. akt XIV U 317/11), Sąd Okręgowy w Warszawie zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznał prawo do wypłaty emerytury od dnia 16 listopada 2010 r., t.j. od daty zgłoszenia wniosku o świadczenia.

Decyzją z dnia 15 lipca 2013 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych wykonał powyższy wyrok dokonując wyrównania emerytury za okresy od 16 listopada 2010 r. do 30 września 2011 r. oraz od 22 listopada 2012 r. do 31 lipca 2013 r. wypłacając ją w dniu 22 lipca 2013 r. bez odsetek.

Odwołująca się pozostawała w zatrudnieniu i dlatego decyzją z dnia 25 lipca 2013 r. organ rentowy odmówił wypłaty świadczenia za okres od października 2011 r. do 21 listopada 2012 r.

Od powyższej decyzji wnioskodawczyni odwołała się i wyrokiem z dnia 18 lutego 2014 r. w sprawie XIV U 3768/13, Sąd Okręgowy w Warszawie zmienił zaskarżoną decyzję, w ten sposób, iż ustalił dla odwołującej się prawo do wypłaty emerytury za okres od dnia 1 października 2011 r. do dnia 21 listopada 2012 r.

Realizując prawomocny wyrok Sądu, Zakład Ubezpieczeń Społecznych decyzją z dnia 22 maja 2014 r. wypłacił wnioskodawczyni należność za okres od dnia 1 października 2011r. do dnia 21 listopada 2012 r. wraz z odsetkami za okres od 23 lipca 2013 r.

W dniach 3 lipca 2014 r. i 17 lipca 2014 r. ubezpieczona wniosła o wypłatę odsetek od kwoty emerytury wypłaconej na podstawie decyzji z dnia 15 lipca 2013 r. oraz odsetek za okres od 7 października 2011 r. od kwoty emerytury wypłaconej na podstawie decyzji z dnia 22 lipca 2014 r.

W rozpoznaniu wymienionych wniosków organ rentowy wydał zaskarżone decyzje.

Sąd pierwszej instancji wskazał, że powyższych ustaleń dokonał na podstawie akt sprawy niniejszej, akt sprawy XIV U 3768/13 i akt organu rentowego. Jednocześnie Sąd zaznaczył, że stan faktyczny w niniejszej sprawie był całkowicie niesporny, gdyż strony różniły się jedynie w odmiennej ocenie skutków prawnych i dokonywanej interpretacji aktów prawnych i orzeczeń opierając się o te same zdarzenia faktyczne.

Dokonując oceny tak ustalonego stanu faktycznego Sąd Okręgowy uznał, że odwołania K. O. nie zasługują na uwzględnienie.

Na wstępie swoich rozważań Sąd nadmienił, że przedmiotem oceny w niniejszym postępowaniu było prawo odwołującej się do odsetek od kwoty emerytury wypłaconej na podstawie decyzji z dnia 15 lipca 2013 r. oraz odsetki za okres od 7 października 2011 r. od kwoty emerytury wypłaconej na podstawie decyzji z dnia 22 lipca 2014 r.

Sąd wskazał, że zgodnie z art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 3 grudnia 2013 r. o ustaleniu i wypłacie emerytur, na który powołuje się odwołująca, emeryci, w przypadku których wypłata zawieszonej emerytury została ustalona na podstawie prawomocnego wyroku Sądu, w którym Sąd nie orzekł o odsetkach albo roszczenie o odsetki zostało oddalone, mogą złożyć wniosek o wypłatę odsetek od zasądzonej kwoty:

1) do dnia wypłaty - w przypadku gdy wypłata zawieszonej emerytury nastąpiła przed dniem wejścia ustawy w życie;

2) do dnia wejścia ustawy w życie - w przypadku gdy wypłata zawieszonej emerytury nastąpiła po dniu wejścia ustawy w życie.

W myśl natomiast art. 118 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych organ rentowy wydaje decyzję w sprawie prawa do świadczenia lub ustalenia jego wysokości po raz pierwszy w ciągu 30 dni od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania tej decyzji, z uwzględnieniem ust. 2 i 3 oraz art. 120. Jeżeli jest to decyzja ustalająca prawo do świadczenia oraz jego wysokość, organ dokonuje wypłaty świadczenia w wyżej terminie. Jeżeli na podstawie przedstawionych środków dowodowych nie jest możliwe ustalenie prawa lub wysokości świadczenia, za datę wyjaśnienia ostatniej okoliczności, o której mowa w ust. 1, uważa się datę końcową dodatkowego terminu do przedstawienia niezbędnych dowodów, wyznaczonego przez organ rentowy, albo datę przedstawienia tych dowodów. Wskazaną regulację stosuje się odpowiednio przy dokonywaniu wypłaty wynikającej z decyzji ponownie ustalającej prawo do świadczenia lub jego wysokość. Wówczas wypłata świadczenia wynikająca z decyzji następuje w najbliższym terminie płatności świadczenia albo w następnym terminie płatności, jeżeli okres między datą wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania tej decyzji a najbliższym terminem płatności jest krótszy niż 30 dni.

W przypadku bezczynności w zakresie prowadzenia postępowania, a zatem nieustalenia świadczenia w możliwie szybkim terminie, zgodnie z art. 85 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t. j. Dz. U. z 2009 r., Nr 205, poz. 1585), organ jest obowiązany do wypłaty odsetek w wysokości odsetek ustawowych określonych przepisami prawa cywilnego. Nie dotyczy to jednak przypadku, gdy opóźnienie w przyznaniu lub wypłaceniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które ZUS nie ponosi odpowiedzialności. Powyższe precyzuje rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 1 lutego 1999 r. w sprawie szczegółowych zasad wypłacania odsetek za opóźnienie w ustaleniu lub wypłacie świadczeń z ubezpieczeń społecznych (Dz. U. Nr 12, poz. 104).

W myśl § 2 ust. 1 wyżej wymienionego rozporządzenia odsetki wypłaca się za okres od dnia następującego po upływie terminu na ustalenie prawa do świadczeń lub ich wypłaty, przewidzianego w przepisach określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń - do dnia wypłaty świadczeń, z uwzględnieniem ust. 2-5. W świetle ust. 2 § 2 powołanego rozporządzenia, okres opóźnienia w ustaleniu prawa do świadczeń i ich wypłacie, dla których przepisy określające zasady ich przyznawania i wypłacania przewidują termin na wydanie decyzji, liczy się od dnia następującego po upływie terminu na wydanie decyzji.

Odnosząc się do stanu faktycznego sprawy, Sąd pierwszej instancji zauważył, że organ rentowy właściwie wskazał, że w październiku 2011 r. ubezpieczona nie miała prawa do emerytury, zaś organ rentowy nie wydawał decyzji o wstrzymaniu jej wypłaty. Decyzję taką wydano dopiero w dniu 25 lipca 2013 r., już po wyroku z dnia 22 kwietnia 2013 r., w którym przyznano odwołującej się prawo do świadczenia od dnia 16 listopada 2010 r. Ponadto Sąd nie orzekł o odpowiedzialności organu rentowego za opóźnienie w wypłacie świadczenia, co skutkowałoby wypłatą odsetek nie tylko od października 2011 r., ale i od listopada 2010 r.

Konkludując, Sąd pierwszej instancji stwierdził, że nie znajduje podstaw w niniejszej sprawie do wypłaty odsetek na podstawie art. 8 ustawy z dnia 13 grudnia 2013 r. o ustaleniu i wypłacie emerytur do których prawo uległo zawieszeniu w okresie od dnia 1 października 2011 r. do dnia 21 listopada 2012 r. oraz art. 85 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, tym samym uznając zaskarżone decyzje organu rentowego za prawidłowe.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. Sąd Okręgowy orzekł jak w wyroku.

Apelację od tego wyroku złożyła ubezpieczona K. O.. Zaskarżając wyrok w całości zarzuciła mu:

1. naruszenie przepisów postępowania, w tym art. 233 k.p.c., polegające na błędnej ocenie zgromadzonego materiału dowodowego i uznaniu, że organ rentowy nie pozostawał w zwłoce w przyznaniu prawa do emerytury i jej wypłacie na rzecz odwołującej się w rozumieniu art. 85 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 1998 r. nr 137 poz. 887 ze zm.), mimo iż organ dysponował materiałem dowodowym niezbędnym do przyznania prawa do emerytury już w chwili wydania decyzji odmownej z dnia 10 grudnia 2010 r.;

2. naruszenie prawa materialnego, w tym art. 8 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 13 grudnia 2013 r. o ustaleniu i wypłacie emerytur, do których prawo uległo zawieszeniu w okresie od dnia 1 października 2011 r. do dnia 21 listopada 2012 r. (Dz. U. z 2014 r. poz. 169) poprzez jego błędne niezastosowanie, mimo iż wypłata zawieszonej emerytury została ustalona na podstawie prawomocnego wyroku sądu, w którym sąd nie orzekł o odsetkach.

Wskazując na powyższe podstawy apelująca wniosła o:

1. zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie odwołań od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 28 lipca 2014 r. nr (...) oraz z dnia 21 sierpnia 2014 r. nr (...) i przyznanie odwołującej się prawa do ustalenia i wypłaty żądanych odsetek ustawowych;

2. zasądzenie na rzecz odwołującej się zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu apelacji skarżąca cytując treść art. 85 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 1998 r. nr 137 poz. 887 ze zm.) oraz art. 118 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 1998 r. nr 162 poz. 1118 ze zm.) podniosła, że obowiązujące przepisy wyraźnie określają kryterium, w oparciu o które stwierdzić można czy opóźnienie w przyznaniu lub wypłacie świadczenia emerytalnego lub rentowego było następstwem okoliczności, za które Zakład Ubezpieczeń Społecznych ponosi odpowiedzialność czy też nie.

Kryterium tym jest, zdaniem skarżącej, dysponowanie przez organ rentowy w chwili wydania wadliwej decyzji odmawiającej przyznania bądź wypłaty świadczenia materiałem dowodowym umożliwiającym wydanie rozstrzygnięcia odmiennego. Organ może zgodnie z art. 118 ust. la ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach powoływać się na okoliczność, iż dniem wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji był dzień wydania wyroku sądowego przyznającego prawo do świadczenia lub jego wypłaty tylko w przypadku, gdyby Sąd w wyniku przeprowadzonego przez siebie postępowania zgromadził dodatkowy materiał dowodowy niedostępny wcześniej Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych a dający podstawy do wydania rozstrzygnięcia odmiennego niż dokonane przez Zakład. Apelująca podkreśliła, że w przedmiotowej sprawie okolicznością bezsporną było, iż wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 22 kwietnia 2013 r. (sygn. akt: XIV U 317/11) przyznający jej prawo do emerytury od dnia 16 listopada 2010 r. zapadł wyłącznie w oparciu o materiał dowodowy zgromadzony już wcześniej przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych, a stanowiący podstawę wydania przez ZUS decyzji z dnia 10 grudnia 2010 r. odmawiającej prawa do emerytury. Wyjaśnienie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji nastąpiło zatem już w 2010 r. i wówczas istniał po stronie organu obowiązek prawidłowego ustalenia przysługującego jej prawa do emerytury w oparciu o zgromadzony materiał dowodowy. Organ obowiązku tego nie dopełnił a zatem opóźnienie w przyznaniu i wypłacie świadczenia było następstwem okoliczności, za które ponosi on odpowiedzialność. W tej sytuacji, zdaniem skarżącej, oddalenie przez Sąd odwołań od decyzji należy za bezzasadne.

Niezależnie od powyższego, apelująca wskazała, że w zakresie odsetek za okres od dnia 1 października 2011 r. do dnia 21 listopada 2012 r., których wypłata została zawieszona decyzją Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 28 lipca 2013 r. Sąd pierwszej instancji orzekł wbrew normie art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 13 grudnia 2013 r. o ustaleniu i wypłacie emerytur, do których prawo uległo zawieszeniu w okresie od dnia 1 października 2011 r. do dnia 21 listopada 2012 r. (Dz. U. z 2014 r. poz. 169).

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja jest uzasadniona albowiem trafne okazały się podniesione w niej zarzuty dotyczące naruszenia prawa procesowego i materialnego.

Przystępując do oceny zaskarżonego wyroku warto przypomnieć, że przedmiotem kontroli Sądu pierwszej instancji były dwie decyzje organu rentowego odmawiające ubezpieczonej prawa do odsetek od wypłaconego wyrównania emerytury. W przypadku decyzji z dnia 28 lipca 2014 r. było to wyrównanie emerytury za okres od 1 października 2011 r. do 21 listopada 2012 r. Prawo do wypłaty przedmiotowego świadczenia ustalone zostało wyrokiem Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 18 lutego 2014 r., (wyrok – k.32 akt XIV U 3768/13), który zmienił decyzję organu rentowego z dnia 25 lipca 2013 r. odmawiającą wypłaty świadczenia za wskazany wyżej okres. Orzekając w taki sposób Sąd Okręgowy powołał się na wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 listopada 2012 r., K 2/12 stwierdzający, że art. 28 ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz o zmianie niektórych innych ustaw w związku z art. 103a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, dodanym przez art. 6 pkt 2 ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r., w zakresie, w jakim znajduje zastosowanie do osób, które nabyły prawo do emerytury przez 1 stycznia 2011 r. bez konieczności rozwiązania stosunku pracy jest niezgodny z zasadą ochrony zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa wynikającą z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Wyrok ten został wykonany decyzją z dnia 22 maja 2014 r. Jednocześnie organ rentowy przyznał ubezpieczonej odsetki od wypłaconego wyrównania emerytury za okres od 23 lipca 2013 r. W zaistniałej zatem sytuacji faktycznej, jak trafnie podnosi apelująca, zastosowanie znajdował przepis art. 8 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 13 grudnia 2013 r. o ustaleniu i wypłacie emerytur, do których prawo ulegało zawieszeniu w okresie od dnia 1 października 2011 r. do dnia 21 listopada 2012 r. (Dz.U. z 2014 r., poz. 169). Przepis ten stanowi, że „emeryci, w przypadku których wypłata zawieszonej emerytury została ustalona na podstawie prawomocnego wyroku sądu, w którym sąd nie orzekł o odsetkach albo roszczenie o odsetki zostało oddalone, mogą złożyć wniosek o wypłatę odsetek od zasądzonej kwoty: 1) do dnia wypłaty - w przypadku gdy wypłata zawieszonej emerytury nastąpiła przed dniem wejścia ustawy w życie; 2) do dnia wejścia ustawy w życie – w przypadku, gdy wypłata zawieszonej emerytury nastąpiła po dniu wejścia ustawy w życie.

Odnosząc treść cytowanego unormowania do przedstawionego wyżej stanu faktycznego, stwierdzić należy, że nie ma racji Sąd Okręgowy jakoby odwołująca się nie spełniała określonych tam warunków do przyznania odsetek za okres wskazany w decyzji z dnia 28 lipca 2014 r. Zauważyć zresztą należy, że Sąd nie przedstawił własnej argumentacji w uzasadnieniu przedmiotowej oceny, ograniczając się do stwierdzenia, że akceptuje stanowisko organu rentowego, który odmówił prawa do wypłaty odsetek ponieważ ubezpieczona nie miała prawa do świadczenia w październiku 2011 r. Świadczenie przyznane zostało dopiero wyrokiem Sądu i zawieszone od dnia 22 lipca 2013 r. Brak zatem podstaw do wypłaty odsetek od innej daty na podstawie ustawy z dnia 13 grudnia 2013 r. o ustaleniu i wypłacie emerytur do których prawo uległo zawieszeniu od dnia 1 października 2011 r. do dnia 21 listopada 2012 r.

Przedstawiony wywód, w ocenie Sądu Apelacyjnego, ma pokrętny charakter, a przy tym nie znajduje uzasadnienia w treści cytowanego wyżej art. 8 ust. 1 pkt 2 ustawy. Przepis ten w żaden sposób, nie wskazuje daty wydania decyzji o zawieszeniu wypłaty emerytury jako warunku nabycia prawa do odsetek. Nadto zauważyć należy, że stosownie do treści art. 100 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, prawo do świadczeń określonych w ustawie powstaje z dniem spełnienia wszystkich warunków wymaganych do nabycia tego prawa, z zastrzeżeniem ust. 2. Oznacza to, że „prawo do świadczeń powstaje i istnieje niezależnie od decyzji organu rentowego, a tylko jego realizacja w postaci wypłaty świadczenia wymaga potwierdzenia decyzją. Tym samym zadaniem organu rentowego, na etapie nabycia in concreto prawa, jest jedynie ustalenie, że zostały spełnione warunki uzyskania uprawnienia emerytalnego oraz jego konkretyzacja w drodze decyzji. Skoro decyzja organu rentowego ma charakter deklaratoryjny, a nie konstytutywny, to nie wywołuje ona żadnych skutków w sferze prawa in abstracto” (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 grudnia 2016 r., II UK 515/15 - LEX nr 2198203).

Przenosząc powyższą konstatację na grunt rozpoznawanej sprawy stwierdzić należy, że ubezpieczona w dacie 1 października 2011 r. była uprawniona do emerytury, co jednoznacznie wynika z prawomocnego wyroku Sądu Okręgowego z dnia 22 kwietnia 2013 r. (sygn. akt XIV U 317/11). Skoro zatem za okres od 1 października 2011 r. do 21 listopada 2012 r. emerytura ubezpieczonej została zawieszona decyzją z dnia 25 lipca 2013 r. na podstawie art. 103a ustawy o emeryturach i rentach z FUS oraz art. 28 ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz o zmianie niektórych innych ustaw, a wyrokiem Sądu decyzję tę zmieniono, ustalając K. O. prawo do wypłaty emerytury za wskazany wyżej okres, to w zakresie dotyczącym ustalenia prawa od odsetek zastosowanie znajduje przepis art. 8 ustawy z dnia 13 grudnia 2013 r. o ustaleniu i wypłacie emerytur, do których prawo uległo zawieszeniu w okresie od dnia 1 października 2011 r. do dnia 21 listopada 2012 r. Kwestia ta znajduje bowiem jednoznaczne uregulowanie w treści art. 3 ustawy, który to stanowi, że przepisy ustawy nie mają zastosowania do emerytów, których roszczenia z tytułu wypłaty zawieszonej emerytury zostały zaspokojone na podstawie prawomocnego orzeczenia sądu, z wyjątkiem przepisów art. 6 i art. 8.

Dodatkowo zauważyć należy, że prezentowane przez organ rentowy stanowisko, zaakceptowane przez Sąd pierwszej instancji, prowadziłoby do kolejnego pokrzywdzenia ubezpieczonej, już poszkodowanej niezasadną odmową przyznania emerytury. Z tego też powodu zaskarżony wyrok w omawianym zakresie oraz poprzedzająca go decyzja z dnia 28 lipca 2014 r. podlegały zmianie.

Odnosząc się do prawidłowości zaskarżonego rozstrzygnięcia dotyczącego oddalenia odwołania od decyzji z 21 sierpnia 2014 r. odmawiającej wypłaty odsetek za okres od dnia 17 listopada 2010 r. do 30 września 2011 r. oraz za okres od 22 listopada 2012 r. do 22 lipca 2013 r. Sąd Apelacyjny podzielił zawarte w apelacji zarzuty dotyczące naruszenia prawa procesowego i materialnego. Zasadnie skarżąca wywodzi, że pomimo prawidłowego przywołania przepisów Sąd pierwszej instancji nie dokonał ustaleń pozwalających na ich właściwe zastosowanie rozpoznawanej sprawie.

Powoduje to konieczność uzupełnienia ustaleń w postępowaniu apelacyjnym w ramach uprawnień wynikających z art. 382 k.p.c.

W tym zakresie zatem wskazać należy, że wyrokiem Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 22 kwietnia 2013 r. (sygn. akt XIV U 317/11) zmieniona została decyzja Zakładu Ubezpieczeń Społecznych III Oddziału w W. z dnia 10 grudnia 2010 r. odmawiająca ubezpieczonej prawa do emerytury w obniżonym wieku, z uwagi na fakt, że K. O. na dzień 31 grudnia 2008 r. zamiast wymaganych 30 lat okresów składkowych i nieskładkowych udowodniła jedynie 29 lat, 2 miesiące i 1 dzień. Sąd Okręgowy ustalając ubezpieczonej prawo do emerytury od dnia 16 listopada 2010 r. przyjął, że wymieniona na dzień 31 grudnia 2008 r. udowodniła posiadanie 33 lat, 10 miesięcy i 20 dni okresów składkowych i nieskładkowych. Dokonując ustalenia w zakresie posiadanego przez K. O. stażu ubezpieczeniowego, Sąd Okręgowy uwzględnił jako okres składkowy okres urlopu wychowawczego od 16 listopada 1978 r. do 5 listopada 1981 r., od 1 września 1983 r. do 31 sierpnia 1985 r., od 7 grudnia 1989 r. do 31 stycznia 1990 r. oraz od 1 lipca 1990 r. do 31 sierpnia 1990 r.. Zajmując takie stanowisko, jak wynika z pisemnych motywów wymienionego wyroku, Sąd podzielił uchwałę składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 18 maja 2011 r. w sprawie I UZP 1/11 (LEX nr 787407) , gdzie stwierdzono, że okres urlopu wychowawczego pomiędzy 28 stycznia 1972 r. a 1 stycznia 1999 r. wlicza się do stażu, od którego zależy prawo do wcześniejszej emerytury jako okres składkowy.

W rezultacie rozstrzygnięcie sprawy w omawianym zakresie sprowadza się do oceny, czy przedstawione okoliczności faktyczne skutkują odpowiedzialnością organu rentowego, a tym samym obowiązkiem wypłaty odsetek za opóźnienie w ustaleniu prawa do emerytury.

Rozważania w tym przedmiocie warto rozpocząć od przypomnienia, że warunkiem powstania obowiązku wypłaty odsetek przez organ rentowy jest opóźnienie tego organu w ustaleniu prawa do świadczenia pieniężnego z ubezpieczenia społecznego lub wypłaty tego świadczenia. Wniosek taki wynika jednoznacznie z cytowanego przez Sąd pierwszej instancji art. 85 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (obecnie tekst jednolity: Dz. U. z 2016 r., poz. 963). Ukształtowane na tle wymienionego przepisu orzecznictwo Sądu Najwyższego przyjmuje, że zawarte w art. 85 ust. 1 ustawy systemowej określenie: "nie ustalił prawa do świadczenia" oznacza zarówno niewydanie w terminie decyzji przyznającej świadczenie, jak i wydanie decyzji odmawiającej przyznania świadczenia, mimo spełnienia warunków do jego uzyskania (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 marca 2001 r., II UKN 402/00, OSNAPiUS 2002 nr 20, poz. 501).

Obowiązek wypłaty odsetek nie występuje jednak w przypadku, gdy opóźnienie w przyznaniu lub wypłaceniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które Zakład nie ponosi odpowiedzialności (art. 85 ust. 1 zd. 2). Oznacza to, że organ rentowy nie jest obowiązany do wypłaty odsetek nie tylko wtedy, gdy nie ponosi winy za opóźnienie w ustaleniu prawa i wypłacie świadczenia lecz także wtedy, gdy takie opóźnienie jest skutkiem innych przyczyn niezależnych od ZUS (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 7 października 2004 r., II UK 485/03, OSNP 2005 nr 10, poz. 147 i z dnia 21 kwietnia 2009 roku, I UK 345/08 – LEX nr 551000).

Zasady przyznawania i wypłacania świadczeń emerytalno - rentowych reguluje z kolei ustawa z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (obecnie tekst jednolity: Dz.U. z 2015 r., poz. 748). Stosownie do treści art. 118 ust. 1 i 1a ustawy, organ rentowy wydaje decyzję w sprawie prawa do świadczenia lub ustalenia jego wysokości po raz pierwszy w ciągu 30 dni od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania tej decyzji, przy czym w razie ustalenia prawa do świadczenia lub jego wysokości orzeczeniem organu odwoławczego za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji uważa się również dzień wpływu prawomocnego orzeczenia organu odwoławczego, jeżeli organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.

Odnosząc powyższe uregulowania do stanu faktycznego sprawy, stwierdzić należy, iż zasadnicze znaczenie dla jej rozstrzygnięcia posiadało ustalenie, czy organ rentowy wydając decyzję w dniu 10 grudnia 2010 r. mógł prawidłowo ustalić udowodniony przez K. O. staż ubezpieczeniowy i w konsekwencji przyznać prawo do emerytury w obniżonym wieku.

W okolicznościach sprawy oznacza to konieczność ustalenia możliwości oceny przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych, wskazanych wyżej okresów urlopu wychowawczego jako okresów składkowych do ustalenia prawa do emerytury na podstawie art. 29 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Istota zagadnienia sprowadza się zatem do oceny prawidłowości wykładni przez organ rentowy przepisów dotyczących kwalifikacji okresów urlopu wychowawczego ubezpieczonej jako okresów nieskładkowych. W sprawie poza sporem jest, że wspomniana wyżej materia budziła wątpliwości interpretacyjne, które ostatecznie wyjaśnione zostały uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 18 maja 2011 r., powołaną wyżej, a więc podjętej po dacie wydania zaskarżonej decyzji (10 grudnia 2010 r.). Okoliczność ta, w ocenie Sądu Apelacyjnego, nie oznacza, że organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za opóźnienie w ustaleniu prawa do emerytury. Wydanie bowiem przez organ rentowy niezgodnej z prawem decyzji odmawiającej wypłaty świadczenia w sytuacji, gdy było możliwe wydanie decyzji zgodnej z prawem oznacza, że opóźnienie w spełnieniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które organ rentowy ponosi odpowiedzialność, choćby nie można było mu zarzucić niestaranności w wykładni i zastosowaniu prawa.

Pogląd taki, akceptowany przez Sąd odwoławczy, wyraził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 25 stycznia 2005 r. , I UK 159/04 (OSNP z 2005 r., nr 19, poz. 308), przy czym warto zauważyć, że wyrok ten dotyczy sytuacji, gdy zmiana poglądu prawnego nastąpiła w wyniku uznania przez Trybunał Konstytucyjny przepisu stanowiącego podstawę wydania decyzji za niezgodny z Konstytucją. Tym bardziej zatem należy przyjąć, że okolicznością leżącą po stronie organu rentowego jest stwierdzone w toku postępowania, toczącego się w wyniku odwołania od wydanej przez niego decyzji, błędne zastosowanie prawa. W rezultacie, także i w tej części zaskarżony wyrok oraz poprzedzająca go decyzja podlegały zmianie.

Odnosząc się do stanowiska Sądu jakoby brak orzeczenia o odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji, był przeszkodą dla ustalenia prawa do odsetek, stwierdzić należy, że nie znajduje ono uzasadnienia ani w treści przepisu art. 118 ust. 1a ustawy o emeryturach i rentach z FUS, ani w ukształtowanym na tle tego unormowania orzecznictwie. Wypowiadając się w przedmiotowej materii Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 24 marca 2011 r., I UZP 2/11 (LEX nr 784338) powołanej przez Sąd pierwszej instancji, stwierdził, że „brak orzeczenia organu odwoławczego o odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji, o którym mowa w art. 118 ust. 1a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.) nie pozbawia ubezpieczonego prawa do odsetek za opóźnienie w wypłacie świadczenia”.

Mając powyższe na uwadze i na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. Sąd Apelacyjny orzekł jak w wyroku, o kosztach orzekając w myśl zasady określonej w art. 98 § 1 k.p.c. w zw. z § 11 ust. 2 w zw. z § 2 ust. 1 i 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (tekst jedn.: Dz. U. 2013, poz. 490).

Magdalena Kostro-Wesołowska Marcjanna Górska Danuta Malec