Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 października 2017 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim, Wydział V Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

Przewodniczący SSO Urszula Sipińska-Sęk

Protokolant stażysta Katarzyna Pielużek

po rozpoznaniu w dniu 5 października 2017 roku w Piotrkowie Trybunalskim na rozprawie

sprawy z wniosku H. M. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

o emeryturę

na skutek odwołania H. M. (1)

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

z dnia 30 sierpnia 2016 r.

oddala odwołanie.

Sygn. akt V U 958/16

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 30 sierpnia 2016 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. odmówił wnioskodawcy H. M. (1) prawa do emerytury, gdyż nie udowodnił on 15-letniego stażu pracy w szczególnych warunkach.

W odwołaniu z dnia 3 października 2016 roku pełnomocnik H. M. (2) wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji i przyznanie mu prawa do emerytury po doliczeniu mu do stażu pracy w warunkach szczególnych następujących okresów: od dnia 19 sierpnia 1974 roku do dnia 30 kwietnia 1976 roku w (...) w M. na stanowisku kierowcy ciągnika, od dnia 1 maja 1976 roku do dnia 31 lipca 1977 roku w (...) w T. i L. na stanowisku kierowcy ciągnika, okresu służby wojskowej od dnia 27 sierpnia 1976 roku do dnia 16 czerwca 1978 roku, od dnia 1 lipca 1978 roku do dnia 18 listopada 1978 roku w (...) w L. na stanowisku kierowcy ciągnika, od dnia 3 stycznia 1979 roku do dnia 5 października 1984 roku w (...) Przedsiębiorstwie (...) w T. na stanowisku kierowcy ciągnika, pracownika transportu i młynarza oraz okresu pobierania świadczeń chorobowych w Fabryce (...) S.A. w T.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. wniósł o oddalenie odwołania. Organ rentowy podniósł, iż nie zaliczył wnioskodawcy do pracy w warunkach szczególnych okresów zatrudnienia od dnia 19 sierpnia 1974 roku do dnia 30 kwietnia 1976 roku w (...) w M. na stanowisku kierowcy ciągnika, od dnia 1 maja 1976 roku do dnia 31 lipca 1977 roku w (...) w T. i L. na stanowisku kierowcy ciągnika, okresu służby wojskowej od dnia 27 sierpnia 1976 roku do dnia 16 czerwca 1978 roku, od dnia 3 stycznia 1979 roku do dnia 5 października 1984 roku w (...) Przedsiębiorstwie (...) w T. na stanowisku kierowcy ciągnika, pracownika transportu i młynarza, ponieważ wnioskodawca nie przedstawił świadectwa pracy potwierdzającego wykonywanie pracy w warunkach szczególnych.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

H. M. (1), urodzony dnia (...), złożył w dniu 22 czerwca 2016 roku wniosek o przyznanie emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych. Wnioskodawca nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego.

(dowód: wniosek o emeryturę k. 1-4 w aktach emerytalnych)

Na dzień 1 stycznia 1999 roku skarżący udowodnił ogólny staż pracy wynoszący 25 lat, w tym 23 lat i 12 dni okresów składkowych oraz 11 miesiące i 2 dni okresów nieskładkowych a także 1 rok 1 miesiąc i 3 dni okresów uzupełniających (rola). Niekwestionowany przez ZUS okres zatrudnienia wnioskodawcy w warunkach szczególnych wynosi łącznie 10 lata 5 miesięcy i 14 dni i jest to okres zatrudnienia od dnia 5 listopada 1984 roku do dnia 29 sierpnia1995 roku w Fabryce (...) S.A. w T. na stanowisku palacza z wyłączeniem okresów zasiłkowych w wymiarze 11 miesięcy i 2 dni oraz od dnia 17 października 1996 roku do dnia 30 kwietnia 1997 roku w (...) w U. na stanowisku palacza.

Do okresu pracy w warunkach szczególnych organ rentowy nie zaliczył wnioskodawcy okresu:

- zatrudnienia od dnia 19 sierpnia 1974 roku do dnia 30 kwietnia 1976 roku w (...) w M. na stanowisku kierowcy ciągnika;

- zatrudnienia od dnia 1 maja 1976 roku do dnia 31 lipca 1977 roku w (...) w T. i L. na stanowisku kierowcy ciągnika;

- służby wojskowej od dnia 27 sierpnia 1976 roku do dnia 16 czerwca 1978 roku;

- zatrudnienia od dnia 1 lipca 1978 roku do dnia 18 listopada 1978 roku w (...) w L. na stanowisku kierowcy ciągnika;

- zatrudnienia od dnia 3 stycznia 1979 roku do dnia 5 października 1984 roku w (...) Przedsiębiorstwie (...) w T. na stanowisku kierowcy ciągnika, pracownika transportu i młynarza;

- pobierania świadczeń chorobowych w Fabryce (...) S.A. w T. M.. w wymiarze 11 miesięcy i 2 dni;

(dowód: decyzja z dnia 30 sierpnia 2016 roku, k. 49 akt emerytalnych, odpowiedź na odwołanie k33)

Wnioskodawca w okresie od dnia 19 sierpnia 1974 roku do dnia 30 kwietnia 1976 roku był zatrudniony na podstawie umowy o pracę w pełnym wymiarze czasu pracy w (...) w M. na stanowisku kierowcy ciągnika.

Od dnia 1 maja 1976 roku do dnia 31 lipca 1977 roku wnioskodawca był zatrudniony na podstawie umowy o pracę w pełnym wymiarze czasu na stanowisku kierowcy ciągnika w (...) w T., która została później przejęta przez (...) w L..

Od dnia 27 sierpnia 1976 roku do dnia 16 czerwca 1978 roku odbywał Zasadniczą Służbę Wojskową.

Po wojsku wnioskodawca wrócił do pracy w Spółdzielni (...) w L. na to samo stanowisko- kierowca ciągnika i na tym stanowisku pracował do końca zatrudnienia w Spółdzielni (...) w L. tj. do dnia 18 listopada 1978 roku.

(dowód: świadectwo pracy z dnia 14 września 1983 roku k. 5 akt rentowych, świadectwo pracy z dnia 4 sierpnia 1980 roku k. 6 akt rentowych, świadectwo pracy z dnia 18 listopada 1978 roku k. 7 akt rentowych, książeczka wojskowa k. 27 akt rentowych )

Do zakresu obowiązków skarżącego w okresie zatrudnienia w (...) w M., (...) w T. i Spółdzielni (...) w L. czyli w okresie od 19 sierpnia 1974r. do 18 listopada 1978r. jako kierowcy ciągnika należało wykonywanie naprzemiennie zarówno prac transportowych jak i polowych. Najwięcej prac polowych wnioskodawca wykonywał od wczesnej wiosny do późnej jesieni, na zlecenie indywidualnych rolników, w prowadzonych przez nich gospodarstwach rolnych. Wnioskodawca orał i bronował grunty rolne, wykonywał opryski, kosił trawę, rozrzucał obornik oraz kopał ziemniaki. W okresie zimowym wnioskodawca ciągnikiem odśnieżał drogi, posypywał je solą. Czasem przewoził ciągnikiem materiały budowlane (cegły i pustaki).

(dowód: zeznania świadka Z. K. na rozprawie w dniu 30 maja 2017 roku od minuty 13:19 do minuty 19:05, zeznania świadka S. K. na rozprawie w dniu 30 maja 2017 od minuty 19:05ndo minuty 21:55, zeznania wnioskodawcy na rozprawie w dniu 30 maja 2017 od minuty 59:22 do minuty 1:06:10 k. 64-66)

(...) w M., T. i L. nie wystawiły wnioskodawcy świadectwo pracy w szczególnych warunkach.

(okoliczność bezsporna)

W okresie od dnia 3 stycznia 1979 roku do dnia 5 października 1984 roku wnioskodawca był zatrudniony na podstawie umowy o pracę w pełnym wymiarze czasu pracy w (...) Przedsiębiorstwie (...) w T.

Początkowo w okresie od 3 stycznia 1979 roku do 31 grudnia 1980 roku wnioskodawca pracował na stanowisku kierowcy ciągnika. Do zakresu jego obowiązków należało przewożenie zboża z magazynów do młyna. Prace te wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Od 1 stycznia 1981 roku wnioskodawca pracował jako pracownik transportu zajmując się załadunkiem i rozładunkiem towarów. Pakował mąkę i otręby w worki, a następnie ładował je na samochód.

Od kwietnia 1981 roku wnioskodawca zaczął pracować na stanowisku pomocnika młynarza. Do jego obowiązków należało sprzątanie młyna, pakowanie mąki i otrąb, przenoszenie worków z mąką i otrębami. Wnioskodawca musiał też pomagać młynarzowi jak była awaria jakiegoś urządzenia w młynie. W takim charakterze pracował do końca zatrudnienia w (...) Przedsiębiorstwie (...) w T. tj. do dnia 5 października 1984 roku.

(dowód: świadectwo pracy z dnia 9 października 1984 roku k. 8 akt rentowych, zeznania świadka B. G. na rozprawie w dniu 5 października 2017 od minuty 5:56 do minuty 15:51, zeznania świadka A. W. na rozprawie w 30 maja 2017 od minuty 21:55 do minuty 30:24, , zeznania świadka A. S. na rozprawie w 30 maja 2017 od minuty 30:24 do minuty 59:22, zeznania wnioskodawcy na rozprawie w dniu 30 maja 2017 od minuty 59:22 do minuty 1:06:10 k. 64-66)

(...) Przedsiębiorstwo (...) w T. nie wystawiło wnioskodawcy świadectwo pracy w szczególnych warunkach.

(okoliczność bezsporna)

Wnioskodawca w okresie od 5 listopada 1984 roku do 29 sierpnia 1995 roku był zatrudniony w Fabryce (...) S.A. w T. na stanowisku palacza. W tym czasie przebywał na zasiłku chorobowym w wymiarze 11 miesięcy i 2 dni tj.:

- od 22 do 23 listopada 1991 roku;

- od 15 do 17 stycznia 1992 roku;

- od 28 grudnia 1992 roku do 29 stycznia 1995 roku;

- od 18 do 19 marca 1993 roku;

- od 14 do 16 lipca 1993 roku;

-od 8 do 10 czerwca 1994 roku;

- od 11 czerwca 1994 roku do 15 wrzesnia1994 roku;

-od 20 do 23 grudnia 1994 roku;

- od 31 stycznia 1995 roku do 8 lutego 1995 roku;

- od 3 marca 1995 roku do 29 sierpnia 1995 roku.

(dowód: świadectwo pracy z dnia 29 lipca 1995 roku k. 9 akt rentowych)

Sąd Okręgowy dokonał oceny dowodów i zważył co następuje:

Odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie.

Stosownie do art. 184 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach
i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2016 r. poz. 887) ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy (tj. w dniu 1 stycznia 1999 r.) osiągnęli:

1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat – dla kobiet i 65 lat – dla mężczyzn oraz

2)okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

Emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa (ust. 2).

W świetle powyższych regulacji żądanie wnioskodawcy należało rozpoznać
w aspekcie przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8 poz. 43 ze zm.), zwanego dalej rozporządzeniem. Z treści § 4 tego rozporządzenia wynika, iż pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach wymienione w Wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1)  osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn,

2)  ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Ten „wymagany okres zatrudnienia” to okres wynoszący 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, liczony łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczalnymi do okresów zatrudnienia (§ 3 rozporządzenia), natomiast pracą w warunkach szczególnych jest praca świadczona stale i w pełnym wymiarze na stanowiskach wskazanych w załączniku do tegoż aktu (§ 1 i § 2 rozporządzenia).

Rozstrzygnięcie niniejszej sprawy wymagało zbadania, czy ubezpieczony legitymuje się wymaganym15 –letnim stażem pracy w warunkach szczególnych. Spełnienie pozostałych przesłanek nie było przedmiotem sporu, a jednocześnie nie budzi żadnych wątpliwości – wnioskodawca ma wymagany 25-letni staż pracy, w dniu (...) ukończył 60 lat i nie jest członkiem OFE.

Organ rentowy zaliczył wnioskodawcy do pracy w warunkach szczególnych okres zatrudnienia od 5 listopada 1984 roku do 29 sierpnia 1995 roku w Fabryce (...) S.A. w T. na stanowisku palacza.

Należy podnieść, że organ rentowy niezasadnie odliczył wnioskodawcy z w/w okresu pracy w szczególnych warunkach przypadające w trakcie wykonywania tej pracy po 14 listopada 1991r. okresy niewykonywania pracy, za które wnioskodawca otrzymał wynagrodzenie lub świadczenia z ubezpieczenia społecznego w łącznym wymiarze 11 miesięcy i 2 dni.

Podstawą prawną przyznania wnioskodawcy prawa do emerytury jest bowiem art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, zgodnie z którym ubezpieczonemu przysługuje prawo do emerytury pod warunkiem spełnienia przesłanek do jej nabycia, za wyjątkiem wieku emerytalnego, w dniu 1 stycznia 1999r. Oznacza to, że do obliczenia stażu pracy w warunkach szczególnych stosuje się przepisy obowiązujące w dacie 1 stycznia 1999r. , co wprost wynika z treści art. 184 ustęp 1 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. W myśl bowiem tego przepisu ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948r. przysługuje emerytura, jeżeli w dniu 1 stycznia 1999r. osiągnęli okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 65 lat dla mężczyzn. O tym jakie okresy pracy zalicza się do pracy w szczególnych warunkach stanowi art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Brzmienie tego przepisu zmieniło się w dniu 1 lipca 2004r. Wówczas do art. 32 ustawy został dodany ustęp 1a, zgodnie z którym przy ustalaniu okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze nie uwzględnia się:

- okresów niewykonywania pracy, za które pracownik otrzymał po dniu 14 listopada 1991 r. wynagrodzenie lub świadczenia z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa,

- okresów, w których na mocy szczególnych przepisów pracownik został zwolniony ze świadczenia pracy, z wyjątkiem okresu urlopu wypoczynkowego.

Zmiana brzmienia art. 32 ustawy z dnia 1 lipca 2004r. nie dotyczy jednak sposobu obliczania stażu pracy osób ubiegających się o emeryturę na podstawie art. 184 ustawy. W stosunku bowiem do tych osób staż pracy w szczególnych warunkach ustala się na dzień 1 stycznia 1999r według przepisów dotychczasowych., a zatem w ich brzmieniu w dniu 1 stycznia 1999r. W tej dacie art. 32 ustawy nie zawierał zapisu o nie uwzględnianiu do okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach okresów niewykonywania pracy, za które pracownik otrzymał po dniu 14 listopada 1991 r. wynagrodzenie lub świadczenia z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Z tych względów okresy niewykonywania pracy, za które pracownik otrzymał wynagrodzenie lub świadczenia z ubezpieczenia społecznego przypadające w trakcie wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub charakterze, podlegają zaliczeniu do stażu pracy w warunkach szczególnych ubezpieczonym ubiegającym się o emeryturę na podstawie art. 184 ustawy także, gdy przypadają one po dniu 14 listopada 1991r.

Wzajemny stosunek art. 184 i 32 ust 1 a ustawy o emeryturach i rentach z FUS był wielokrotnie badany przez Sąd Najwyższy, który orzekł że wykazanie w dniu 1 stycznia 1999r. okresu wykonywania pracy w szczególnych warunkach określonego w art. 184 ustawy wyklucza ponowne ustalenie tego okresu po osiągnięciu wieku emerytalnego według zasad wynikających z art. 32 ust. 1a ustawy. Sąd Najwyższy uznał, że sytuacja osób wymienionych w art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z FUS opisywana w doktrynie jako ekspektatywa prawa podmiotowego, polega właśnie na spełnieniu się tylko części stanu faktycznego koniecznego do nabycia prawa, które poprzedza i zabezpiecza przyszłe prawo podmiotowe. Uwzględniając, że ochrona ekspektatywy może wynikać z jej istoty, lecz także zyskiwać wzmocnienie w prawie , Sąd Najwyższy stwierdził, że funkcję takiego wzmocnienia spełnił art. 184 ustawy wobec pozostających w toku stosunków nabywania prawa do emerytury z tytułu wykonywania zatrudnienia w warunkach szczególnych przed 1 stycznia 1999r. W przepisie tym ustawodawca utrwalił sytuację osób, które w dniu wejścia w życie ustawy wypełniły warunki stażu szczególnego i ogólnego i zadeklarował ich przyszłe prawo do emerytury w wieku wcześniejszym; przez wydanie tego przepisu nastąpił stan związania, tj. zobowiązania się przez Państwo do powstrzymania się od jakiejkolwiek ingerencji w istniejące prawo tymczasowe. Wobec tego przewidziana w ustawie ekspektatywa prawa do emerytury nie mogła wygasnąć na skutek nowej regulacji ustalania stażu zatrudnienia. Gwarancji przyszłego prawa do emerytury złożonej wobec osób, o których mowa w art. 184 ustawy, ustawodawca nie mógł już naruszyć przez ustalenie innego sposobu wyliczenia ich stażu ubezpieczenia. Stąd ocena, że wykazanie w dniu 1 stycznia 1999 r. określonego w art. 184 ustawy okresu wykonywania pracy w szczególnych warunkach wyłącza ponowne ustalenie tego okresu po osiągnięciu wieku emerytalnego, według zasad wynikających z art. 32 ust. 1a pkt 1 obowiązujących po dniu 1 lipca 2004 r. Pogląd ten – zdaniem Sądu Najwyższego - wzmacnia treść art. 32 ust. 4 ustawy emerytalnej, odsyłająca w zakresie warunków emerytalnych do przepisów dotychczasowych (obowiązujących przed dniem 1 stycznia 1999 r.) (tak por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 kwietnia 2010r., II UK 313/09, OSNP 2011, nr 19-20 poz. 260, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 lipca 2011r. , I UK 12/11, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 9 marca 2012r. , I UK 367/11).

Po zaliczeniu wnioskodawcy do stażu pracy okresów zasiłkowych przypadających w okresie wykonywania pracy w warunkach szczególnych po 14 listopada 1991 roku w wymiarze 11 miesięcy i 2 dni, staż pracy wnioskodawcy nadal jest mniejszy od wymaganych 15 lat.

Z tych względów wnioskodawca wniósł o zaliczenie mu do szczególnego stażu pracy okresów zatrudnienia na stanowisku kierowcy ciągnika: od dnia 19 sierpnia 1974 roku do dnia 30 kwietnia 1976 roku w (...) w M., od dnia 1 maja 1976 roku do dnia 31 lipca 1977 roku w (...) w T. i L., od dnia 1 lipca 1978 roku do dnia 18 listopada 1978 roku w (...) w L. oraz okresu służby wojskowej od dnia 27 sierpnia 1976 roku do dnia 16 czerwca 1978 roku.

Organ rentowy zakwestionował, aby wnioskodawca w w/w okresach pracował na stanowisku kierowcy ciągnika w warunkach szczególnych, ponieważ nie przedstawił świadectwa pracy potwierdzającego wykonywanie pracy w warunkach szczególnych.

Brak świadectwa nie wyklucza pozytywnego ustalenia wykonywania pracy w warunkach szczególnych, o ile ubezpieczony, na którym spoczywa ciężar dowodu wykaże że taką pracę rzeczywiście wykonywał. Wnioskodawca nie sprostał temu obowiązkowi. W okresie od 19 sierpnia 1974 roku do 30 kwietnia 1976 roku oraz od 1 lipca 1978 roku do dnia 18 listopada 1978 roku, jak wynika z zeznań świadków Z. K. i S. K., ubezpieczony jako kierowca ciągnika wykonywał zarówno prace transportowe polegające na przewożeniu różnych towarów, a w okresie zimowym odśnieżaniu dróg oraz posypywaniu ich solą, jak i prace polowe polegające na oraniu i bronowaniu gruntów rolnych, rozrzucaniu oborników i kopaniu ziemniaków oraz wykonywaniu oprysków i koszeniu łąk. Prace transportowe wnioskodawca wykonywał zatem zamiennie z pracami polowymi, z tym że najwięcej prac polowych wykonywał od wiosny do późnej jesieni (tj. od początku marca do końca listopada). Przesłuchani świadkowie Z. K. i S. K. pracowali razem z wnioskodawcą w tych samych spółdzielniach i na tym samym stanowisku co wnioskodawca tj. kierowcy ciągnika, dysponowali zatem bezpośrednią i szczegółową wiedzą co do stałych obowiązków wnioskodawcy.

Do prac w szczególnych warunkach ustawodawca zalicza wyłącznie prace kierowców ciągników wykonywane w transporcie (dział VIII Wykaz A załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze).

W świetle przepisów wykazu A wyodrębnienie prac w szczególnych warunkach ma bowiem charakter stanowiskowo-branżowy. Pod pozycjami zamieszczonymi w kolejnych działach wykazu wymieniono bowiem konkretne stanowiska przypisane danym branżom, uznając je za prace w szczególnych warunkach uprawniające do obniżonego wieku emerytalnego. Taki sposób kwalifikacji prawnej prac nie jest przypadkowy, albowiem specyfika poszczególnych gałęzi przemysłu i branż determinuje charakter świadczonych w nich prac oraz warunki w jakich są wykonywane, ich uciążliwość i szkodliwość dla zdrowia. Nie jest zatem możliwe dowolne i swobodne wiązanie konkretnych stanowisk pracy z branżami, do których nie zostały one przypisane w rozporządzeniu Rady Ministrów z 7 lutego 1983 roku (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 1 czerwca 2010 roku, II UK 21/10, LEX Nr 619638 oraz wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 17 stycznia 2013 roku, III AUa 849/12, LEX Nr 1271881).

W wyroku z dnia 10 sierpnia 2016 r., III UK 1/16 Sąd Najwyższy wskazał, że zatrudnienie traktorzysty przy pracach polowych w rolnictwie nie stanowi pracy w szczególnych warunkach z wykazu A, dział VIII, poz. 3 do rozporządzenia z 7 lutego 1983 r., czyli pracy kierowcy ciągnika w transporcie. Sąd Najwyższy zwrócił uwagę na utrwalającą się jednolitą wykładnię tego przepisu, według której praca kierowcy ciągnika w transporcie i praca traktorzysty w rolnictwie, to nie są tożsame zatrudnienia w aspekcie możliwości jednakowej ich kwalifikacji jako pracy w szczególnych warunkach. Wykładnia językowa regulacji zawartej w wykazie A, dział VIII, poz. 3, przy uwzględnieniu przyjętej przez rozporządzenie kwalifikacji branżowo-stanowiskowej oraz systematyki przepisów, nie pozwala na kwalifikowanie a priori pracy kierowców ciągników, kombajnów lub pojazdów gąsienicowych wykonujących pracę w rolnictwie jako pracy w szczególnych warunkach. Stanowiska te wymienione zostały w dziale VIII wykazu A dotyczącym prac „w transporcie i łączności”, a nie w dziale X obejmującym prace „w rolnictwie i przemyśle rolno-spożywczym”. Nie ma przesłanek, aby z góry zakładać, że wykonywanie prac na wskazanych stanowiskach - niezależnie od branży, w której praca jest wykonywana - związane jest z taką samą szkodliwością pozwalającą na zaliczenie tego okresu jako uprawniającego do nabycia emerytury w obniżonym wieku. Umieszczenie stanowiska kierowcy ciągnika w dziale VIII „w transporcie i łączności”, mimo ujęcia pracy kierowców ciągników, kombajnów lub pojazdów gąsiennicowych (poz. 3) odrębnie od pracy kierowców samochodów ciężarowych, autobusów i pojazdów specjalistycznych (poz. 2), łączy szkodliwość tej pracy nie z samym faktem prowadzenia tych pojazdów, lecz z faktem prowadzenia ich przy uwzględnieniu specyfiki „technologii” pracy w transporcie i obciążeń psychofizycznych, których nie ma - jak uznał ustawodawca - przy wykonywaniu prac na wskazanych stanowiskach w rolnictwie, gdzie dominują prace polowe. Uwzględnienie w wykazie A, dziale VIII pod poz. 3 prac kierowców ciągników, kombajnów lub pojazdów gąsienicowych nie oznacza, że należy uznać za pracę w szczególnych warunkach kierowanie tymi pojazdami przy jakichkolwiek innych zadaniach (rodzaju pracy) niż zadania transportowe. Prace uznane za wykonywane w warunkach szczególnych bez względu na miejsce ich wykonywania i rodzaj zostały wymienione w dziale XIV zatytułowanym „prace różne”. Inne działy wykazu obejmują wymienione w nich prace w powiązaniu z rodzajami zakładów pracy lub ich częściami. Nie można uznać, że praca traktorzysty jest zawsze pracą „w transporcie”, także wówczas, gdy kierujący niczego nie transportuje, lecz wykonuje przy pomocy ciągnika rolniczego prace polowe (np. sieje, orze, nawozi, spulchnia glebę itp.) - por. także wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 listopada 2016 r., II UK 397/15 (niepublikowany). Odmowa zakwalifikowania, jako wykonywanej w szczególnych warunkach, pracy traktorzysty (kierowcy ciągnika rolniczego) w trakcie prac polowych, a nie w transporcie, odpowiada rozumieniu tych przepisów przedstawionemu już wcześniej w orzecznictwie Sądu Najwyższego (por. wyroki z dnia 3 grudnia 2013 r., I UK 172/13, z dnia 13 sierpnia 2015 r., II UK 298/14, z dnia 5 maja 2016 r., III UK 121/15, z dnia 5 maja 2016 r., III UK 132/15, oraz z dnia 13 lipca 2016 r., I UK 218/15). Analogiczne stanowisko zajął Sąd Najwyższy w kolejnym wyroku z dnia 16 grudnia 2016 r. II UK 512/15, w którym stwierdził, że zatrudnienie traktorzysty przy pracach polowych w rolnictwie nie stanowi pracy w szczególnych warunkach z wykazu A, dział VIII, poz. 3 załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz. 43 ze zm.), czyli pracy kierowcy ciągnika w transporcie.

Wnioskodawca był zatrudniony jako traktorzysta, inaczej mówiąc - kierowca ciągnika rolniczego w spółdzielniach kółek rolniczych, czyli w dziale rolnictwo. Ustawodawca do prac w warunkach szczególnych zalicza prace kierowców ciągników ale tylko w branży transportowej. Wnioskodawca, jak sam przyznał, w Spółdzielniach tych wykonywał zarówno prace transportowe jak i prace polowe. Przy wykonywaniu prac polowych skarżący nie był narażony na taką samą ekspozycję czynników szkodliwych jak zatrudnieni w transporcie kierowcy ciągników i innych pojazdów transportowych.

Prace polowe wykonywane przez traktorzystę nie są tak obciążające jak prace świadczone przez kierowcę ciągnika w transporcie, dlatego nie sposób ich zrównać i zaliczyć do prac w warunkach szczególnych. Tylko praca kierowcy ciągnika w transporcie jest pracą w szczególnych warunkach. Jest ona bowiem porównywalna do pracy kierowcy samochodu ciężarowego pow. 3,5 ton, wymaga podobnych kwalifikacji, skupienia na drodze oraz uwagi.

Skoro wnioskodawca oprócz pracy kierowcy ciągnika w transporcie wykonywał także prace polowe, które nie były tak obciążające jak prace transportowe, to nie pracował w szczególnych warunkach w pełnym wymiarze czasu pracy, jak tego wymaga ustawodawca.

Nie wykazanie przez wnioskodawcę , iż wykonywał prace w warunkach szczególnych w okresie od 1 maja 1976 roku do 31 lipca 1977 roku oraz od 1 lipca 1978 roku do dnia 18 listopada 1978 roku wyklucza zaliczenie mu do szczególnego stażu pracy okresu zasadniczej służby wojskowej od dnia 27 sierpnia 1976 roku do dnia 16 czerwca 1978 roku.

Stosownie bowiem do treści art. 108 ust 1 ustawy o powszechnym obowiązku obrony (Dz.U. z 1967 r. Nr 44, poz. 440) w brzmieniu obowiązującym w czasie odbywania przez wnioskodawcę służby wojskowej (od dnia 27 sierpnia 1976 roku do dnia 16 czerwca 1978 roku) czas odbywania zasadniczej lub okresowej służby wojskowej wlicza się pracownikowi do okresu zatrudnienia w zakresie wszelkich uprawnień związanych z tym zatrudnieniem, jeżeli po odbyciu tej służby podjął on zatrudnienie w tym samym zakładzie pracy, w którym był zatrudniony przed powołaniem do służby. Warunkiem wliczenia służby wojskowej do okresu zatrudnienia jest zachowanie terminów, o których mowa w art. 106 ust. 1 lub w art. 107 ust. 1.

Stosownie do treści art. 106 ust 1 ustawy w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 1975r. do 5 lipca 1979r. zakład pracy, który zatrudniał pracownika w dniu powołania do zasadniczej lub okresowej służby wojskowej, był obowiązany zatrudnić go na poprzednio zajmowanym stanowisku lub na stanowisku równorzędnym pod względem rodzaju pracy oraz zaszeregowania osobistego, jeżeli w ciągu 30 dni od dnia zwolnienia z tej służby pracownik zgłosił swój powrót do zakładu pracy w celu podjęcia zatrudnienia. Niezachowanie tego terminu powodowało wygaśnięcie stosunku pracy, chyba że niezachowanie terminu nastąpiło z przyczyn niezależnych od pracownika.

Wydane na podstawie art. 108 ust. 4 powołanej ustawy rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 22 listopada 1968 r. w sprawie szczególnych uprawnień żołnierzy i ich rodzin (Dz.U. Nr 44, poz. 318) regulowało w sposób szczegółowy uprawnienia żołnierza, który w terminie 30 dni po zwolnieniu ze służby zgłosił swój powrót do zakładu pracy i w wyniku tego podjął w nim zatrudnienie. Zgodnie z § 5 powołanego rozporządzenia żołnierzowi, który podjął zatrudnienie wlicza się czas odbywania służby wojskowej do okresu zatrudnienia w zakładzie pracy, w którym podjął zatrudnienie, w zakresie wszelkich uprawnień związanych z zatrudnieniem w tym zakładzie oraz w zakresie szczególnych uprawnień uzależnionych od wykonywania pracy na określonym stanowisku lub w określonym zawodzie.

Przepisy te, na podstawie których przerwę w wykonywaniu zatrudnienia w ramach stosunku pracy wywołaną odbywaniem zasadniczej służby wojskowej zalicza się – z zachowaniem ciągłości pracy – do okresu zatrudnienia w zakresie wszelkich uprawnień uzależnionych od ilości lat pracy w danym zakładzie lub gałęzi pracy oraz w zakresie szczególnych uprawnień uzależnionych od wykonywania pracy na określonym stanowisku lub w określonym zawodzie, należy tłumaczyć tak, że okres zasadniczej służby wojskowej jest okresem pracy na takich samych warunkach, jak przed powołaniem do służby, a poborowy odbywający służbę uważany jest za pracownika (por. także wyroki Sądu Najwyższego z dnia 9 marca 2010 roku, I UK 333/09, LEX nr 585739, z dnia 6 kwietnia 2006 roku III UK 5/06, OSNP 2007/7-8/10, z dnia 25 lutego 2010 roku. II UK 219/09, LEX nr 590248 oraz z dnia 17 maja 2012 roku w sprawie I UK 399/11, LEX Nr 1211140).

Oznacza to, że okres służby wojskowej podlega zaliczeniu do szczególnego stażu pracy pracownika tylko wówczas, gdy przed powołaniem do wojska pracował w warunkach szczególnych lub po powrocie do pracy w ustawowym terminie po odbyciu służby wojskowej, podjął pracę w szczególnych warunkach.. Wnioskodawca pomimo powrotu do tego samego zakładu pracy po odbyciu służby wojskowej nie spełnia tych warunków. Zarówno bowiem przed powołaniem do wojska jak i po odbyciu służby wojskowej nie był zatrudniony w szczególnych warunkach.

Do szczególnego stażu pracy wnioskodawcy podlega jedynie zaliczeniu okres zatrudnienia od dnia 3 stycznia 1979 roku do dnia 31 grudnia 1980 roku w (...) Przedsiębiorstwie (...) w T. Z zeznań świadków: B. G., A. W. i A. S., wynika, że okresie kiedy wnioskodawca pracował w (...) Przedsiębiorstwie (...) T., na stanowisku kierowcy ciągnika, a było to w okresie od 3 stycznia 1979r. do końca grudnia 1980r., wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wyłącznie prace transportowe, przewożąc ciągnikiem zboże z magazynów do młyna. Przesłuchani świadkowie pracowali razem z wnioskodawcą w tym samym przedsiębiorstwie, przy czym B. G. na stanowisku kierowcy Ż., A. W. jako młynarz i A. S. na stanowisku kierownika młyna. Mieli zatem wiedzę co do stałych obowiązków wnioskodawcy. Prace kierowcy ciągnika w transporcie ustawodawca zalicza do prac w warunkach szczególnych.

Od dnia 1 stycznia 1981 roku charakter pracy wnioskodawcy zmienił się. Wówczas przez 3 miesiące wnioskodawca pracował jako pracownik transportu zajmując się załadunkiem i rozładunkiem (pakował w worki mąkę i otręby a następnie ładował je na samochód). Prace przy pakowaniu mąki i otrąb nie są pracami w warunkach szczególnych. Pracami w warunkach szczególnych są tylko ciężkie prace załadunkowe i rozładunkowe. Wnioskodawca nie wykazał, aby takie prace wykonywał i to stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Również praca na stanowisku pomocnika młynarza, którą wnioskodawca wykonywał od 1 kwietnia 1981 roku do dnia 5 października 1984r., nie była pracą w warunkach szczególnych. W wykazie A dziale X. „W rolnictwie i przemyśle rolno-spożywczym”, pod poz. 10 wymienione zostały prace przy wytwarzaniu mąki, kasz, płatków i śruty. Przy czym należy mieć na uwadze, że za prace przy wytwarzaniu mąki, kasz, płatków i śruty, należy uznać prace bezpośrednio związane z wytwarzaniem tych produktów, a nie prace pomocnicze. Do obowiązków wnioskodawcy należało sprzątanie młyna, pakowanie mąki i otrąb, przenoszenie worków z mąką i otrębami, pomaganie młynarzowi przy naprawie urządzeń w młynie. Praca o takim charakterze nie jest pracą przy wytwarzaniu mąki, kasz, płatków i śruty, którą ustawodawca zalicza do pracy w warunkach szczególnych w wykazie A dział X, poz. 10 załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. Wnioskodawca wykonywał li tylko prace pomocnicze przy wytwarzaniu mąki polegające m.in. na sprzątania młyna, pakowaniu zboża. Również okoliczność, iż skarżący pracował w takich samych uciążliwych warunkach ( w pyle i kurzu) jak młynarz, któremu pomagał, nie jest wystarczająca do uznania jego pracy za wykonywaną w warunkach szczególnych. O szczególnych warunkach pracy nie decydują wyłącznie uciążliwe warunki pracy, ale rodzaj faktycznie wykonywanych czynności. Prace które wykonywał wnioskodawca nie były pracami przy wytwarzaniu mąki, kasz, płatków i śruty ani innymi uznanymi przez ustawodawcę pracami w warunkach szczególnych.

Reasumując Sąd zaliczył wnioskodawcy do pracy w warunkach szczególnych okres wykonywania prac na stanowisku kierowcy ciągnika w transporcie od 3 stycznia 1979 roku do 1 stycznia 1981 roku ( 2 lata) oraz okresy niewykonywania pracy, za które wnioskodawca otrzymał wynagrodzenie lub świadczenia z ubezpieczenia społecznego, przypadające w uznanych przez organ rentowy okresach wykonywania pracy w szczególnych warunkach po 14 listopada 1991roku w wymiarze 11 miesięcy i 2 dni.

Po zaliczeniu tych okresów do uznanego przez organ rentowy stażu pracy w szczególnych warunkach w wymiarze 10 lat 5 miesięcy i 14 dni, wnioskodawca nadal nie legitymuje się w wymaganym 15- letnim okresem pracy w warunkach szczególnych.

Z tych względów Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. orzekł jak w sentencji.