Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 czerwca 2017 roku

Sąd Okręgowy w Gliwicach II Wydział Cywilny Ośrodek (...) w R.

w składzie:

Przewodniczący SSO Katarzyna Banko

Protokolant Tomasz Bałys

po rozpoznaniu w dniu 30 maja 2017 roku w Rybniku

sprawy z powództwa M. F. (1), Ł. F., M. F. (2), M. F. (3), małoletniego A. F. reprezentowanego przez ojca M. F. (3), małoletniej K. F. reprezentowanej przez ojca M. F. (3), małoletniego P. F. reprezentowanego przez ojca M. F. (2)

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej V. (...) w W.

o zapłatę

1.  zasądza od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej V. (...) w W. na rzecz powódki M. F. (1) dalsze zadośćuczynienie w kwocie 75.000,00 (siedemdziesiąt pięć tysięcy) złotych z ustawowymi odsetkami od dnia 23 września 2015r. do dnia 31 grudnia 2015r. i ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 01 stycznia 2016r.;

2.  zasądza od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej V. (...) w W. na rzecz powódki M. F. (1) kwotę 3.650,00 (trzy tysiące sześćset pięćdziesiąt) złotych tytułem kosztów wystawienia nagrobka z ustawowymi odsetkami od dnia 23 września 2015r. do dnia 31 grudnia 2015r. i ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 01 stycznia 2016r.;

3.  zasądza od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej V. (...) w W. na rzecz powoda Ł. F. dalsze zadośćuczynienie w kwocie 50.000,00 (pięćdziesiąt tysięcy) złotych z ustawowymi odsetkami od dnia 21 lipca 2015r. do dnia 31 grudnia 2015r. i ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 01 stycznia 2016r.;

4.  zasądza od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej V. (...) w W. na rzecz powoda M. F. (2) dalsze zadośćuczynienie w kwocie 50.000,00 (pięćdziesiąt tysięcy) złotych z ustawowymi odsetkami od dnia 21 lipca 2015r. do dnia 31 grudnia 2015r. i ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 01 stycznia 2016r.;

5.  zasądza od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej V. (...) w W. na rzecz powoda M. F. (3) dalsze zadośćuczynienie w kwocie 50.000,00 (pięćdziesiąt tysięcy) złotych z ustawowymi odsetkami od dnia 21 lipca 2015r. do dnia 31 grudnia 2015r. i ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 01 stycznia 2016r.;

6.  zasądza od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej V. (...) w W. na rzecz małoletniego powoda A. F. dalsze zadośćuczynienie w kwocie 17.500,00 (siedemnaście tysięcy pięćset) złotych z ustawowymi odsetkami od dnia 29 sierpnia 2015r. do dnia 31 grudnia 2015r. i ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 01 stycznia 2016r.;

7.  zasądza od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej V. (...) w W. na rzecz małoletniej powódki K. F. dalsze zadośćuczynienie w kwocie 17.500,00 (siedemnaście tysięcy pięćset) złotych z ustawowymi odsetkami od dnia 29 sierpnia 2015r. do dnia 31 grudnia 2015r. i ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 01 stycznia 2016r.;

8.  zasądza od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej V. (...) w W. na rzecz małoletniego powoda P. F. dalsze zadośćuczynienie w kwocie 17.500,00 (siedemnaście tysięcy pięćset) złotych z ustawowymi odsetkami od dnia 29 sierpnia 2015r. do dnia 31 grudnia 2015r. i ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 01 stycznia 2016r.;

9.  oddala powództwo w pozostałym zakresie;

10.  zasądza od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej V. (...) w W. na rzecz:

a.  powódki M. F. (1) kwotę 6.596,39 (sześć tysięcy pięćset dziewięćdziesiąt sześć 39/100) złotych,

b.  powoda Ł. F. kwotę 7.637,56 (siedem tysięcy sześćset trzydzieści siedem 56/100) złotych,

c.  powoda M. F. (2) kwotę 7.567,00 (siedem tysięcy pięćset sześćdziesiąt siedem) złotych,

d.  powoda M. F. (3) kwotę 7.637,56 (siedem tysięcy sześćset trzydzieści siedem 56/100) złotych,

e.  małoletniego powoda A. F. kwotę 5.692,00 (pięć tysięcy sześćset dziewięćdziesiąt dwa) złote,

f.  małoletniej powódki K. F. kwotę 5.692,00 (pięć tysięcy sześćset dziewięćdziesiąt dwa) złote,

g.  małoletniego powoda P. F. kwotę 5.692,00 (pięć tysięcy sześćset dziewięćdziesiąt dwa) złote,

tytułem zwrotu kosztów procesu;

11.  odstępuje od obciążenia powodów M. F. (1), Ł. F., M. F. (3) nieuiszczonymi kosztami sądowymi należnymi Skarbowi Państwa z zasądzonego roszczenia;

12.  nakazuje pobrać od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej V. (...) w W. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Gliwicach Ośrodka (...) w R. kwotę 2.959,96 (dwa tysiące dziewięćset pięćdziesiąt dziewięć 96/100) złotych tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych.

SSO Katarzyna Banko

Sygn. akt II C 28/16

UZASADNIENIE

Powodowie M. F. (1), Ł. F., M. F. (2), M. F. (3), małoletni A. F. reprezentowany przez ojca M. F. (3), małoletnia K. F. reprezentowana przez ojca M. F. (3), małoletni P. F. reprezentowany przez ojca M. F. (2) wnieśli powództwo o zasądzenie na ich rzecz od pozwanego (...) S.A. V. (...) kwot:

⚫

115.000,00 zł na rzecz M. F. (1) tytułem zadośćuczynienia z ustawowymi odsetkami od dnia 23 września 2015r.,

⚫

3.650,00 zł na rzecz M. F. (1) tytułem kosztów wystawienia nagrobka z ustawowymi odsetkami od dnia 29 sierpnia 2015r.

⚫

60.000,00 zł na rzecz Ł. F. tytułem zadośćuczynienia z ustawowymi odsetkami od dnia 21 lipca 2015r.,

⚫

50.000,00 zł na rzecz M. F. (2) tytułem zadośćuczynienia z ustawowymi odsetkami od dnia 21 lipca 2015r.,

⚫

60.000,00 zł na rzecz M. F. (3) tytułem zadośćuczynienia z ustawowymi odsetkami od dnia 21 lipca 2015r.,

⚫

17.500,00 zł na rzecz małoletniego A. F. tytułem zadośćuczynienia z ustawowymi odsetkami od dnia 29 sierpnia 2015r.,

⚫

17.500,00 zł na rzecz małoletniej K. F. tytułem zadośćuczynienia z ustawowymi odsetkami od dnia 29 sierpnia 2015r.,

⚫

17.500,00 zł na rzecz małoletniego P. F. tytułem zadośćuczynienia z ustawowymi odsetkami od dnia 29 sierpnia 2015r.

oraz zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu żądania pozwu powodowie wskazali, że w wyniku obrażeń odniesionych w wypadku drogowym, który miał miejsce w dniu 19 maja 2014r. zmarł M. F. (4) mąż, ojciec oraz dziadek powodów. Powodowie wskazali na swój bardzo emocjonalny związek ze zmarłym M. F. (4). Sprawca wypadku M. K. (1) posiadał ważne ubezpieczenie OC u pozwanego (...) S.A. V. (...). Powodowie jako członkowie najbliższej rodziny zmarłego skierowali wobec pozwanego żądanie wypłaty zadośćuczynienia tytułem doznanej krzywdy w kwocie 200.000,00 zł na rzecz powódki M. F. (1), w kwotach po 100.000,00 zł na rzecz powodów Ł. F., M. F. (2), M. F. (3) oraz w kwotach po 70.000,00 zł na rzecz powodów A. F., K. F., P. F.. Ubezpieczyciel uznał roszczenia powódki M. F. (1) do kwoty 35.000,00 zł, powodów Ł. F., M. F. (2), M. F. (3) do kwot po 20.000,00 zł oraz powodów A. F., K. F., P. F. do kwot po 2.500,00 zł.

Pozwany (...) S.A. V. (...) wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych powiększonych o należny podatek VAT oraz opłatę skarbową od pełnomocnictwa, koszty korespondencji, opłaty kancelaryjnych za protokoły rozpraw, koszty przejazdów pełnomocnika pozwanego Towarzystwa pojazdem o pojemności 900 cm ³ na każdą rozprawę w wysokości 427,93 zł powiększonych o podatek VAT (odległość z siedziby kancelarii do Sądu wynosi 256 km x 2 = 512 km x 0,8358 zł/km = 427,93 zł).

W uzasadnieniu powyższego stanowiska pozwany zakwestionował zakres i wysokość szkody wskazanej przez powodów podnosząc nadto, iż wypłacone kwoty w pełni realizują kompensacyjny charakter świadczenia i winny zaspokoić roszczenia powodów. Ponadto pozwany podniósł zarzut przyczynienia się bezpośrednio poszkodowanego do powstania szkody w co najmniej 50 % i wniósł o przesłuchanie w charakterze świadka M. K. (1) oraz o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego sądowego z zakresu rekonstrukcji wypadków. Zdaniem pozwanego przyczynienie się poszkodowanego do powstania szkody miało polegać na niezapięciu pasa bezpieczeństwa ewentualnie przekroczeniu dopuszczalnej prędkości. Strona pozwana zakwestionowała także wskazaną przez stronę powodową datę, od której żąda ona zasądzenia odsetek. W ocenie pozwanego w razie uwzględnienia żądania powodów – zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Sądu Najwyższego - zasadnym będzie zasądzenie odsetek dopiero od daty wyrokowania.

Pozwany wniósł także o zawiadomienie w trybie art. 84 k.p.c. sprawcy zdarzenia M. K. (1) o niniejszym postępowaniu powyższy wniosek uzasadniając faktem, że sprawca wypadku kierując pojazdem był pod wpływem alkoholu. Zgodnie z art. 43 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, (...) i (...) zakładowi ubezpieczeń przysługuje prawo dochodzenia od kierującego pojazdem mechanicznym zwrotu wypłaconego z tytułu OC posiadaczy pojazdów mechanicznych odszkodowanie m. in. w przypadku, gdy kierujący kierował pojazdem będąc pod wpływem alkoholu. W razie uwzględnienia roszczeń powodów, pozwanemu Towarzystwu przysługiwało będzie roszczenie regresowe do sprawcy zdarzenia.

Sąd zawiadomił M. K. (1) o toczącym się postępowaniu (k. 178), jednakże nie zgłosił on udziału w sprawie w charakterze interwenienta ubocznego.

Sąd ustalił, co następuje:

W dniu 19 maja 2014r. na drodze wojewódzkiej DW 938 relacji P. – C. w G. około godziny 20.15, M. K. (1) umyślnie naruszył zasady bezpieczeństwa w ruchu drogowym w ten sposób, iż kierując samochodem osobowym marki F. (...) o nr rej. (...) w stanie nietrzeźwości (wynik badania 2,05 promila alkoholu we krwi), nie zachował szczególnej ostrożności, nie dostosował prędkości do warunków panujących na drodze oraz swojego stanu psychofizycznego i podjął manewr wyprzedzania kolumny samochodów prowadząc samochód z nadmierną prędkością około 90 – 100 km/godz. Widząc zbliżający się z naprzeciwka pojazd wykonał nagły skręt na prawy pas ruchu, gdzie utracił kontrolę nad prowadzonym pojazdem, który ponownie przemieścił się na lewy pas, gdzie doszło do zderzenia z prawidłowo poruszającym się z naprzeciwka samochodem osobowym marki M. (...) o nr rej. (...) prowadzonym przez M. F. (4), który wskutek odniesionych obrażeń zmarł, a pasażerka tego samochodu M. F. (1) odniosła bardzo poważne obrażenia ciała. Sąd Rejonowy w Jastrzębiu – Zdroju wyrokiem z dnia 17 lutego 2015r. uznał M. K. (1) za winnego popełnienia czynu z art. 177 § 2 kk w związku z art. 178 § 1 kk i wymierzył mu karę 7 lat pozbawienia wolności. Z zeznań świadka J. Ś. złożonych w sprawie karnej wynikało, że pomagał on uwolnić kierującego M., przecinał pas bezpieczeństwa. Również świadek D. Ć. podał, że wraz z innymi kierowcami, którzy zatrzymali się na miejscu zdarzenia przecinał pas bezpieczeństwa M. F. (4). Z opinii sporządzonej przez biegłego sądowego R. R. w sprawie karnej wynika, że brak było podstaw, by zarzucić kierującemu samochodem marki M. M. F. (4), iż w czasie przed wypadkiem naruszył zasady ruchu drogowego mające wpływ na zaistnienie zdarzenia, w szczególności aby prowadził pojazd z prędkością większą niż maksymalnie dozwolona. Przeprowadzone badanie chemiczno - toksykologiczne próbki krwi pobranej w czasie sekcji zwłok M. F. (4) nie wykazało w niej obecności alkoholu etylowego.

Dowód: dokumenty zawarte w aktach sprawy Sądu Rejonowego w Jastrzębiu – Zdroju sygn. akt II K 777/14, w szczególności wyrok z dnia 17 lutego 2015r., protokoły zeznań świadków J. Ś., D. Ć., opinia R. R., opinia toksykologiczna

M. F. (4) i M. F. (5) z domu G. zawarli związek małżeński w dniu 27 stycznia 1973r. w K.. Mieli trzech synów: M. urodzonego (...), M. F. (3) urodzonego (...), Ł. F. urodzonego (...) M. F. (2) zawarł związek małżeński 25 listopada 1995r. i z tego małżeństwa ma syna P. F. urodzonego (...) Z domu rodzinnego wyprowadził się w maju 1995r. M. F. (3) ma dwoje dzieci: K. F. urodzoną (...) oraz A. F. urodzonego (...) Ł. F. jest kawalerem, nie posiada dzieci. Z domu rodzinnego wyprowadził się około 12 lat temu.

Dowód: dokumenty USC k. 14, 22 – 30, przesłuchanie powódki M. F. (1) zapis

audio – video k. 359

Powódka M. F. (1) pozostawała w związku małżeńskim z M. F. (4) przez 42 lata, od 30 lat zamieszkiwali w P.. Wychowali trzech synów, a gdy urodziły się wnuki pomagali w opiece nad nimi. Powódka zdobyła wykształcenie podstawowe, zaś po kursach uzyskała zawód cukiernika i florysty. Pracowała zawodowo przez 25 lat. Małżeństwo ocenia jako bardzo dobre. Gdy oboje z mężem przeszli na emeryturę przebywali ze sobą przez 24 godziny na dobę. Razem jeździli na działkę, wyjeżdżali dalszej rodziny w K., odwiedzali synów - również tych, którzy zamieszkiwali w Wielkiej Brytanii. M. F. (4) będąc na emeryturze miał dodatkową pracę, dorabiał jako stróż. Pomagał powódce przy robieniu w zakupów, przyrządzaniu posiłków. Powódka nie posiada prawa jazdy więc wszędzie wyjeżdżała z mężem. Często z mężem wyjeżdżali na żaglówki. Całą rodziną – z synami ich rodzinami spotykali się latem na działce w okolicach C..

Powódka po wypadku przebywała w szpitalu, nie uczestniczyła w pogrzebie męża. Po raz pierwszy na grobie męża była w sierpniu 2014r., wcześniej nie mogąc pogodzić się z jego śmiercią nie była w stanie odwiedzić jego grobu. Ze względu na wspomnienia nie chciała też wyjeżdżać na działkę w Ogrodzonej około C.. Powódka w roku 2014 była konsultowana psychologicznie, zaś w roku 2015 podjęła specjalistyczne leczenie psychiatryczne, które zakończyła w dacie drugiej wizyty. Nadal jednak przyjmuje leki, które przepisuje jej lekarz rodzinny.

Biegli sądowi B. B. – psycholog kliniczny i M. K. (2) lekarz psychiatra po przeprowadzeniu badania psychiatrycznego i psychologicznego rozpoznali u powódki M. F. (1) przedłużoną reakcję na stres (przedłużona reakcja żałoby z komponentą depresyjno – lękową). Stwierdzili, że brak jest jednoznacznych przesłanek do rozpoznania wtórnych dysfunkcji w obszarze O.U.N. Funkcjonowanie osobowości powódki nie dowodzi obecności procesu psychotycznego. Dane z przeprowadzonej diagnostyki przemawiają za rozpoznaniem przedłużonej reakcji na stres z komponentą depresyjno – lękową. W oparciu o całokształt danych z bezpośredniego badania powódki stwierdzili, występowanie długotrwałego uszczerbku na zdrowiu w związku ze śmiercią męża M. F. (4). Uszczerbek ten wynosi 10 % (zaburzenia adaptacyjne będące następstwem urazów i wypadków, w których nie doszło do trwałych uszkodzeń O.U.N. – utrwalone nerwice jako wyraz zaburzeń funkcji O.U. N.) Doświadczenie śmierci męża wniosło nieodwracalne konsekwencje w funkcjonowanie powódki zarówno w sferze emocjonalnej, jak i społecznej. Powódka przeżywa stany smutku i przygnębienia, nie mogąc uwolnić się od tych przeżyć. Nic nie daje jej prawdziwego zadowolenia. Płacze częściej, niż dawniej. Większość rzeczy stała się dla niej obojętna. Ma duże trudności z podjęciem decyzji i z trudem rozpoczyna każdą niemal czynność. Gorzej sypia, łatwo się męczy, zauważa u siebie gorszy apetyt. Odczuwa stany napięcia i podenerwowania. Wyraźnie mniej się śmieje i ma trudności, aby zobaczyć dobrą stronę różnych rzeczy. Dość często miewa napady paniki. Stłumione emocje, które przeżywała i przeżywa, w następstwie przeżytej traumy udaremniają jej adaptację społeczną. W związku z utratą męża, doszło u powódki do zachwiania jej podstawowego poczucia bezpieczeństwa i stabilizacji.

Dowód: opinia biegłych sądowych B. B. – psychologa klinicznego i M. K. (2) – lekarza psychiatry k. 192 – 200, przesłuchanie powódki M. F. (1) – zapis audio – video k. 359

Powód M. F. (2) zawarł małżeństwo w 1995r. Po zawarciu małżeństwa wyjechał z żoną do K., gdyż jej rodzice byli przeciwni temu związkowi ze względu na wyznanie matki powoda. Z małżeństwa ma 15 - letniego syna P.. Gdy mieszkał z rodziną w K. to spotykał się z rodzicami w czasie wakacji, razem z ojcem pływał na żaglówce na zalewie (...). Potem krótko pracował w Niemczech. Z K. przeprowadził się do G., gdzie w 2000r. otworzył warsztat. Ojciec pomagał mu w pracach elektrycznych. Do G. przeprowadzili się także teściowie i wówczas zamieszkali razem. W 2007r. wyjechał wraz z rodziną do Wielkiej Brytanii. Z wykształcenia jest mechanikiem, lakiernikiem. Prowadzi zakład, w którym pracuje jako lakiernik. Z rodzicami spotykał się kilka razy w roku, przede wszystkim w czasie wakacji i w rocznice ślubu, tj. 27 stycznia, która była ważną uroczystością dla całej rodziny. Ze względu na to, że część rodziny (mama i brat) są Świadkami Jehowy, nie obchodzili wspólnie świąt. Ojciec odwiedzał go także w Wielkiej Brytanii, lubił jeździć nad morze, nad Tamizę. Utrzymywał z rodzicami kontakt telefoniczny, co najmniej dwa razy w tygodniu. Powód miał wspólne z ojcem pasje – żeglarstwo, historię. O wypadku rodziców, śmierci ojca zawiadomił go brat M.. Do Polski przyleciał samolotem w dniu 20 maja 2014r. Żona i syn przylecieli następnego dnia.

Biegli sądowi psycholog A. J. i O. J. specjalista psychiatra po przeprowadzeniu badania psychiatrycznego i psychologicznego stwierdzili, że po śmierci ojca powód przebył przedłużająca się żałobę. W Polsce przyjmuje się, że żałoba po śmierci rodzica trwa około 6 miesięcy, a następnie ma charakter połowiczny. U powoda przebieg żałoby był utrudniony z uwagi na nagły charakter utraty ojca, powikłany okolicznościami w postaci zagrożenia życia i pogorszenia się stanu zdrowia matki, która również była ofiarą wypadku. W ocenie klinicznej należy, uznać, ze nasilenie objawów było adekwatne, ale przedłużała się faza adaptacji, przebiegała z objawami subdepresyjnymi. Nie spowodowało to w następstwie jednak rozwoju zaburzeń o charakterze chorobowym powoda. Powód był i jest osobą zdolną dopełnienia funkcji i ról społecznych i życiowych. Pomimo trudnych doświadczeń realizuje aktywność zawodową i kontynuuje życie rodzinne, funkcjonuje w rolach społecznych podobnie jak przed stratą ojca. Powód nie korzystał z pomocy psychologicznej ani psychiatrycznej. Biegli nie dostrzegli negatywnych rokowań dla zdrowia i stanu psychicznego oraz adaptacji społecznej powoda w związku ze śmiercią ojca w przyszłości.

Dowód: opinia biegłych sądowych psychologa A. J. i O. J. specjalisty psychiatry k. 304 – 307, przesłuchanie powoda M. F. (2) – zapis audio – video k. 359

Powód M. F. (3) z zawodu jest górnikiem. W 1995r. podjął pracę w KWK (...) jako metaniarz pod ziemią, w której pracował także M. F. (4). Zmarły M. F. (4) był elektrykiem, zaś powód górnikiem, ale nawet pod ziemią zdarzało się, że pracowali razem. Ich wspólną pasją było także żeglarstwo. W 1998r. powód M. F. (3) zawarł związek małżeński i przeprowadził się do B.. W tym czasie powód spotykał się z rodzicami i rodzeństwem na działce w Ogrodzonej lub w domu rodzinnym w P.. W 2012r. powód rozpoczął budowę domu w okolicach S.. Ojciec pomagał synowi przy budowie domu, gdzie razem spędzali wiele czasu. Po raz ostatni widzieli się w dniu 18 maja 2014r. w niedzielę w domu rodzinnym w P.. Planowali, że za dwa dni M. F. (4) przyjedzie do powoda i pojadą na budowę odszałowywać strop. Było to ich ostatnie spotkanie, gdyż następnego dnia doszło do tragicznej śmierci M. F. (4). O wypadku rodziców, śmierci ojca zawiadomili go policjanci, którzy przybyli do jego mieszkania w dniu 19 maja 2014r. około godziny 23.00. To powód zawiadomił swoich braci o tragicznej śmierci ojca. Obecnie odwiedza grób ojca towarzysząc matce, jednakże nie jest to miejsce, w którym popada w zadumę. Częściej popada w zadumę, kiedy robi coś przy domu, bo z tatą budował dom, w którym mieszka teraz ze swoją rodziną.

Biegli sądowi psycholog kliniczny B. B. i lekarz psychiatra M. K. (2) po przeprowadzeniu badania psychiatrycznego i psychologicznego powoda M. F. (3) stwierdzili, że brak jest jednoznacznych przesłanek do rozpoznania wtórnych dysfunkcji w obszarze O.U.N. Funkcjonowanie osobowości powoda nie dowodzi obecności procesu psychotycznego, jak również nie dowodzi występowania endogennych zaburzeń nastroju. Dane z przeprowadzonej diagnostyki przemawiają za rozpoznaniem u powoda przebytej reakcji żałoby o fizjologicznym (niepowikłanym) przebiegu. Aktualnie brak jest przesłanek do rozpoznania u powoda zaburzeń nastroju o charakterze depresyjnym, czy też zaburzeń lękowo – depresyjnych. Wyniki aktualnego badania nie wskazują na utrwalenie symptomów zaburzeń adaptacyjnych pod postacią objawów lękowo – depresyjnych. Badaniem klinicznym oraz oceną psychologiczną nie stwierdza się wtórnych uszkodzeń funkcji mózgowych. Badany jest osobą sprawną intelektualnie. Proces adaptacji powoda do sytuacji życiowej, jaką była śmierć ojca, przebiega w sposób prawidłowy. W oparciu o powyższe, brak jest w chwili obecnej przesłanek do uznania, iż w aspekcie zdrowia psychicznego doszło do wystąpienia stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu psychicznym powoda w związku ze śmiercią ojca. Przeżycia, jakie wystąpiły u powoda na wiadomość o tragicznej śmierci ojca, podobnie, jak i emocje, jakie przeżywa do chwili obecnej, nie odbiegają od emocji przeżywanych przez innych ludzi w sytuacji utraty bliskiej im osoby i są one znamienne dla tzw. reakcji żałoby. Powód zarówno w okresie bezpośrednio po tragicznej śmierci ojca, jak i w późniejszym, nie podejmował specjalistycznego leczenia psychiatrycznego. Obecnie także nie pobiera leczenia psychiatrycznego i nie uczęszcza na psychoterapię, Funkcjonuje w tych samych rolach społecznych, w jakich funkcjonował przed śmiercią ojca. Badanie osobowości nie dowiodło także utrwalonych zmian osobowości powoda. Stan psychiczny powoda, przeżywane przez niego emocje były i są typowe dla osób doświadczających utraty bliskiej im osoby, nie można mówić o trwałych zmianach osobowości powoda czy endogennych zaburzeniach nastroju. Rozmiar bólu i cierpienia powoda był znaczny ale proces adaptacji o nowej, dla powoda sytuacji życiowej przebiegał w sposób prawidłowy i niepowikłany, nie powodując wystąpienia objawów psychopatologicznych. Aktualnie powód jest otwarty na nowe doświadczenia i wyzwania. Radzi sobie w życiu. Reakcja żałoby nie wniosła ograniczeń w aktywność życiową powoda. Powód ma plany życiowe. Jest zaangażowany w sprawy swoje rodziny. Jest z siebie zadowolony i nie czuje się gorszy od innych. Nie utracił zainteresowania otaczającymi go sprawami. Nie przeżywa myśli o charakterze rezygnacyjnym czy samobójczym.

Dowód: opinia biegłych sądowych psychologa klinicznego B. B. i lekarza psychiatry M. K. (2) k. 203 – 209, dokumentacja zdjęciowa k. 111, 124, 135,przesłuchanie powoda M. F. (3) – zapis audio –video k. 359

Powód Ł. F. jako kilkuletnie dziecko jeździł z ojcem M. F. (4) nad zalew (...) gdzie wypożyczali łódź żaglową i pływali po jeziorze. W tym czasie ojciec pomagał mu w lekcjach szkolnych, cierpliwie usprawiedliwiał jego nieobecności w szkole, rozwijał pasje (sklejanie modeli samolotów, ogrodnictwo). Gdy powód miał 10 lat razem z ojcem zaczął budować drewniany dom na działce, która rodzice kupili w Ogrodzonej. Gdy kupił mieszkanie w W. to ojciec pomagał mu je remontować. W latach 2006 – 2009 mieszkał w Wielkiej Brytanii. W 2009r. wrócił do Polski, pracował u znajomych, prowadził własną działalność gospodarczą. W 2012r. ponownie wyjechał do Wielkiej Brytanii, jednakże co roku 4 miesiące spędza w Polsce. Miał częste kontakty z rodzicami, dzwonił prawie codziennie do rodziców. O śmierci ojca dowiedział się będąc na wakacjach we W., następnego dnia przyleciał do Polski i opiekował się matką, która przebywała w szpitalu. Przebywał w Polsce do września 2014r. Opiekował się matką – robił zakupy, gotował, sprzątał. Po śmierci ojca przez okres trzech miesięcy nie chciał być w towarzystwie, schudł 7 kg, potem miał okres objadania. Miał problemy ze snem, budził się w nocy, zażywał leki nasenne. Na grobie ojca, gdy matka przebywała w szpitalu był codziennie. Teraz jest tam za każdym razem, kiedy przyjeżdża do Polski, zawsze w każdą rocznicę - 19 maja.

Biegli sądowi psycholog A. J. i O. J. specjalista psychiatra po przeprowadzeniu badania psychiatrycznego i psychologicznego stwierdzili, że po śmierci ojca powód Ł. F. przebył przedłużająca się żałobę. W związku ze śmiercią ojca oraz przejęciem na siebie odpowiedzialności za opiekę i wsparcie psychiczne matki, na skutek śmierci ojca, skomplikował się proces adaptacji społecznej i zawodowej powoda. Poziom i zakres zaangażowania powoda w sprawy rodzinne i równoległe okresowe wycofanie i rezygnacja z życia osobistego, zawodowego wykraczała poza zwyczajowe, typowe doświadczenia w tego typu sytuacjach. Nasilenie objawów było adekwatne, ale przedłużała się faza adaptacji, przebiegała z objawami lękowymi, doświadczeniem niepokoi, obaw o stan zdrowia matki. Powód był związany z obojgiem rodziców, choć relacja z matką ukształtowała się jako silniejsza, głębsza, bliższa, bardziej zacieśniona. Zaistniała sytuacja nie spowodowała jednak rozwoju zaburzeń o charakterze chorobowym u powoda. Ostatecznie powód uzyskał psychofizyczną równowagę, dokonał przewartościowania swojego życia i celów osobistych, podjął nowe wyzwania życiowe, zainicjował nowe plany i działania życiowe, skupił się na realizacji osobistych celów i planów, odzyskał dobre samopoczucie i satysfakcję. Aktualnie nie stwierdza się w funkcjonowaniu psychospołecznym i afektywnym powoda (m.in. pod postacią reakcji depresyjnych czy lękowych) negatywnych konsekwencji związanych ze śmiercią ojca. Pomimo trudnych doświadczeń realizuje aktywność zawodową i kontynuuje życie rodzinne, funkcjonuje w rolach społecznych podobnie jak przed stratą ojca. Powód nie korzystał z pomocy psychologicznej ani psychiatrycznej. Biegli nie dostrzegli negatywnych rokowań dla zdrowia i stanu psychicznego oraz adaptacji społecznej powoda w związku ze śmiercią ojca w przyszłości.

Dowód: opinia biegłych sądowych psychologa A. J. i O. J. specjalisty psychiatry k. 311 – 314, przesłuchanie powoda Ł. F. – zapis audio – video k. 359

Małoletni powód P. F. mieszka z rodzicami od 5 roku życia w Wielkiej Brytanii. Czuł się związany emocjonalnie z dziadkiem M., gdyż pozostawał z nim w regularnym ale dość rzadkim kontakcie z powodu dzielącej ich odległości. Gdy M. F. (4) przyjeżdżał do Anglii to chodzili do parku, na rowery, jeździli nad morze, grali na symulatorach lotów i łodzi podwodnych. O wypadku i śmierci dziadka dowiedział się od rodziców. Był w szoku, nie mógł uwierzyć, płakał i panikował. Po 2 miesiącach jakoś pogodził się z odejściem dziadka. Coraz mniej o nim myślał, miał szkołę, zajęcia, kolegów i dziewczynę.

Biegli sądowi psycholog A. J. i O. J. specjalista psychiatra po przeprowadzeniu badania psychiatrycznego i psychologicznego stwierdzili, że powód P. F. po śmierci dziadka przebył żałobę, która jest naturalną reakcją na utratę osoby bliskiej. Powód był związany uczuciowo ze zmarłym, ich więź i zażyłość nie wykraczała poza typowy charakter tego typu relacji. Nie stwierdzono u powoda przedłużonego ani zakłóconego przebiegu żałoby po stracie osoby bliskiej ani innych zakłóceń wskutek tychże wydarzeń w życiu powoda. Proces powrotu do funkcjonowania psychospołecznego sprzed śmierci dziadka w zakresie pełnienia ról społecznych, adaptacji społecznej i kondycji psychofizycznej powoda odbył się w sposób zwyczajowy, charakterystyczny dla tego typu zdarzeń i okoliczności. Aktualny stan psychiczny powoda nie ujawnia nieprawidłowości natury lękowej, depresyjnej ani innej, która pozostawałaby w związku ze śmiercią dziadka i wpłynęła istotnie, a więc ponadprzeciętnie na funkcjonowanie społeczne i psychiczne powoda. W oparciu o dostępne dane brak przesłanek, by rokować o negatywnym wpływie śmierci dziadka na dalsze życie powoda, w szczególności w zakresie adaptacji społecznej oraz psychicznego funkcjonowania.

Dowód: opinia biegłych sądowych psychologa A. J. i O. J. specjalisty psychiatry k. 308 – 310, przesłuchanie przedstawiciela ustawowego małoletniego powoda – ojca M. F. (2) – zapis audio – video k.359

Powód M. F. (3) ma dwoje dzieci. W 2001r. urodziła mu się córka K.. M. F. (4) był już wówczas na emeryturze, dlatego często zabierał wnuczkę na kilka dni do P. albo przebywał z nią w B.. Uczył ją piosenek, robili teatrzyki, a gdy rozpoczęła naukę w szkole pomagał w odrabianiu zadań domowych, zwłaszcza z matematyki. M. F. (4) był też wiernym słuchaczem jej opowiadań o nauce gry na flecie. O tragicznym wypadku Policja zawiadomiła powoda M. F. (3) późnym wieczorem, K. jeszcze nie spała, wiadomość o tragicznym wypadku, śmierci dziadka przyjęła płaczem, był to dla nie duży wstrząs psychiczny. K. była uczennicą Państwowej Ogólnokształcącej Szkoły (...) w B. i zdecydowała się kontynuować naukę i zdawać egzamin na II stopień do gimnazjum. Wypadek dziadków zdarzył się na dwa tygodnie przed egzaminem końcowym i wstępnym z gry na flecie oraz testem gimnazjalnym. Sytuacja jaka zaistniała w związku z wypadkiem – rozgardiasz, płacze, całkowity zamęt, chaos, wyjazdy do szpitala – spowodowała, że rodzice podjęli decyzję, iż te dwa tygodnie po śmierci dziadka spędziła po tygodniu w domu rodziców swojej koleżanki z klasy oraz w domu swojego kolegi. Tam miała możliwość ćwiczenia gry na pianinie, gry na flecie, przygotowania się do testu gimnazjalnego. Jeszcze teraz źle sypia, budzi ją każdy hałas. Gdy ojciec wraca autem z pracy w godzinach nocnych K. zawsze czeka na jego powrót. W 2011r. M. F. (3) urodził się syn A.. Ponieważ razem z żoną pracowali zawodowo M. F. (4) zaproponował im, że będzie się opiekował A.. M. F. (4) przyjeżdżał do B. w poniedziałek rano i zostawał do piątku, a na weekend wracał do P.. Tak było przez dwa tygodnie każdego miesiąca odkąd A. skończył pół roku.

Biegli sądowi psycholog kliniczny B. B. i lekarz psychiatra M. K. (2) po przeprowadzeniu badania psychiatrycznego i psychologicznego małoletniej powódki K. F. stwierdzili, że brak jest jednoznacznych przesłanek do rozpoznania wtórnych dysfunkcji w obszarze O.U.N. Przebieg procesów poznawczych w normie. Funkcjonowanie osobowości nie dowodzi obecności procesu psychotycznego, jak również nie dowodzi występowania endogennych zaburzeń nastroju. Aktualnym badaniem nie stwierdzono występowania osiowych objawów zespołu depresyjnego. Osobowość powódki jest zawarta i dojrzała w granicach wiekowej normy. Niespodziewana śmierć dziadka zachwiała poczucie bezpieczeństwa powódki. Całokształt danych z przeprowadzonej diagnostyki psychiatrycznej i psychologicznej pozwala na rozpoznanie u powódki przebytej reakcji żałoby o fizjologicznym (niepowikłanym) przebiegu. Aktualnie brak jest przesłanek do rozpoznania u powódki zaburzeń nastroju o charakterze depresyjnym, czy też zaburzeń lękowo – depresyjnych. Badanie klinicznym oraz oceną psychologiczną nie stwierdza się wtórnych uszkodzeń funkcji mózgowych. Powódka jest osobą sprawną intelektualnie. Proces adaptacji do sytuacji życiowej, jaką była śmierć dziadka przebiega w sposób prawidłowy. W oparciu o powyższe, brak jest w chwili obecnej przesłanek do uznania, iż w aspekcie zdrowia psychicznego doszło do wystąpienia stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu powódki w związku ze śmiercią dziadka. Przeżycia jakie wystąpiły u powódki na wiadomość o tragicznej śmierci dziadka, podobnie jak i emocje, jakie przeżywa do chwili obecnej, nie odbiegają od emocji przeżywanych przez innych ludzi w sytuacji utraty bliskiej im osoby i są one znamienne dla tzw. reakcji żałoby. Powódka nie podejmowała leczenia psychiatrycznego, obecnie nie uczęszcza na psychoterapię. Funkcjonuje w tych samych rolach społecznych, w jakich funkcjonowała przed śmiercią dziadka. Badanie psychologiczne nie dowiodło także utrwalonych zmian w osobowości powódki. Rozmiar bólu i cierpienia powódki był znaczny ale proces adaptacji o nowej, dla powódki sytuacji życiowej przebiegał w sposób prawidłowy i niepowikłany, nie powodując wystąpienia objawów psychopatologicznych. Aktualnie powódka jest otwarta na nowe doświadczenia i wyzwania. Reakcja żałoby nie wniosła ograniczeń w aktywność życiową powódki. Nie utraciła zainteresowania otaczającymi go sprawami. Nie przeżywa myśli o charakterze rezygnacyjnym.

Jeśli chodzi o małoletniego powoda A. F. biegłe stwierdziły, że małoletni winem być zbadany przez biegłego psychiatrę i biegłego psychologa specjalizujących się w pracy z dziećmi.

Dowód: opinie biegłych sądowych psychologa klinicznego B. B. i lekarza psychiatry M. K. (2) k. 212 – 218, k. 221 – 223, przesłuchanie przedstawiciela ustawowego małoletnich powodów M. F. (3) – zapis audio – video k. 359

Rodzina F. nie obchodziła Świąt Bożego Narodzenia. Świętem rodzinnym był dzień 27 stycznia każdego roku, tj. kolejne rocznice zawarcia małżeństwa przez M. i M. F. (4). Gdy powodowie nie mieszkali już z rodzicami zawsze w tym dniu spotykali się w domu rodzinnym. Powodowie na 40 rocznicę ślubu rodziców zorganizowali w restauracji w K. spotkanie rodzinne, w którym uczestniczyło ponad 50 osób. Kolejną rocznicę ślubu rodziców w styczniu 2014r. cała rodzina spędziła w Zakopanym, wynajętym domu góralskim.

Dowód: przesłuchanie stron – zapis audio – video k. 359, dokumentacja zdjęciowa k. 97 - 138

Pismem z dnia 02 lutego 2015r. szkoda powódki M. F. (1) oraz powodów Ł., M., M. F. (3) została zgłoszona pozwanemu. Natomiast roszczenia wnuków zostały zgłoszone pozwanemu w dniach 20 maja 2015r., 26 czerwca 2015r. Powódka M. F. (1) domagała się wypłaty m. in. zadośćuczynienia w kwocie 200.000,00 złotych, natomiast powodowie Ł., M., M. F. (3) domagali się wypłaty z tego tytułu kwot po 100.000,00 zł. Wnukowie P. F., K. F., A. F. domagali się wypłaty zadośćuczynień po 70.000,00 zł. Pozwany pismem z dnia 05 lutego 2015r. potwierdził zgłoszenie szkody przez powodów M. F. (1), Ł. F., M. F. (3), M. F. (3).

Dowód: pisma powodów z dnia 02 lutego 2015r., 20 maja 2015r., 26 czerwca 2015r. k. 54 – 64, pismo pozwanego z dnia 05 lutego 2015r. k. 65

Pismem z dnia 10 marca 2015r. pozwany zawiadomił powódkę M. F. (1) o przyznanym zadośćuczynieniu w kwocie po 25.000,00 zł. W dniu 15 kwietnia 2015r. zostało do pozwanego wysłane odwołanie, w którym wskazano, że wypłacone świadczenie jest niewspółmierne do krzywdy i bólu po stracie męża. W związku z czym powódka domagała się dopłaty zadośćuczynienia do łącznej kwoty 200.000,00 zł. Pozwany w dniu 11 maja 2015r. wydał decyzję o przyznaniu powódce M. F. (1) dalszego zadośćuczynienia w kwocie 10.000,00 zł. Łączenie więc wypłacono powódce tytułem zadośćuczynienia kwotę 35.000,00 zł. W dniu 29 lipca 2015r. do pozwanego zostało wysłane ponowne odwołanie, w następstwie którego pozwany w dniu 23 września 2015r. wydał decyzję, w której odmówił wypłaty dalszego zadośćuczynienia, przyznał natomiast powódce kwotę 3.650,00 zł stanowiącą 50 % kosztów wystawienia nagrobka. Pozwany uzasadniał wypłatę połowy kwoty za nagrobek tym, że na tablicy nagrobkowej pozostawiono miejsce na zamieszczenie drugiego napisu. Koszt wystawienia nagrobka wyniósł 7.300,00 zł.

Dowód: polecenia wypłaty z dnia 10 marca 2015r. k. 74, pismo powódki z dnia 15 kwietnia 2015r. k.75 – 77, polecenie wypłaty z dnia 11 maja 2015r. k. 78, pismo powódki z dnia 29 lipca 2015r. k. 79 – 81, polecenie wypłaty z dnia 23 września 2015r. k. 82, faktura k. 84

Pismem z dnia 11 maja 2015r. pozwany zawiadomił powodów M. F. (3), M. F. (2), Ł. F. o przyznanych zadośćuczynieniach w kwotach po 15.000,00 zł. W dniu 26 czerwca 2015r. zostało do pozwanego wysłane odwołanie, w którym wskazano, że wypłacone świadczenie jest niewspółmierne do krzywdy i bólu po stracie ojca. Na wysłane odwołanie pozwany w dniu 21 lipca 2015r. zaproponował zakończenie likwidacji szkody ugodą poprzez dopłatę na rzecz powodów kwot po 10.000,00 zł. Powodowie nie zgodzili się na zawarcie ugody tej treści. W związku z tym pozwany wydał decyzję, w której przyznał na rzecz powodów dalsze zadośćuczynienie w kwotach po 5.000,00 zł.

Dowód: polecenia wypłaty z dnia 11 maja 2015r. k.67 – 70, pismo powodów z dnia 26 czerwca 2015r. k. 89 – 90, polecenia wypłaty z dnia 21 lipca 2015r. k. 94 - 96

Pismami z dnia 27 maja 2015r. i 07 lipca 2015r. pozwany zawiadomił powodów M. F. (3), M. F. (2), o przyznanych wnukom zadośćuczynieniach w kwotach po 2.500,00 zł. W dniu 29 lipca 2015r. zostało do pozwanego wysłane odwołanie, w którym domagano się dopłaty na rzecz wnuków zadośćuczynienia w łącznej kwocie po 70.000,00 zł. W następstwie powyższego odwołania pozwany do dnia wniesienia powództwa nie wydał żadnej decyzji.

Dowód: polecenia wypłaty z dnia 27 maja 2015r., 07 lipca 2015r. k.71 – 73, pismo powodów z dnia 29 lipca 2015r. k. 91 - 92

Powyższe okoliczności faktyczne Sąd ustalił w oparciu o spójne i w pełni przekonujące wskazane wyżej dowody, a w szczególności dokumenty urzędowe, które w ocenie Sądu były w pełni wiarygodne oraz niekwestionowane dokumentny prywatne, których prawdziwość nie budziła wątpliwości. Opinie biegłych sądowych psychologa A. J. i O. J. specjalisty psychiatry oraz psychologa klinicznego B. B. i lekarza psychiatry M. K. (2) zostały przyjęte przez Sąd bez zastrzeżeń, gdyż zostały one sporządzone zgodnie ze zleceniem Sądu, przy uwzględnieniu wszystkich okoliczności istotnych dla poczynienia niezbędnych ustaleń faktycznych. Opinie zostały wydane po przeprowadzeniu badań psychologicznych – psychiatrycznych powodów, dlatego Sąd uznał je za rzetelne. Opinie biegłych są spójne, zupełne, zrozumiałe, stanowcze i weryfikowalne z uwagi na jasność zawartych w niej treści. Nie istniały też wątpliwości co do wiedzy, fachowości lub bezstronności biegłych. Wiedza i doświadczenie zawodowe opiniujących oraz stanowczy charakter opinii przekonują, że zasadnym było poczynienie ustaleń na podstawie tych opinii. Przesłuchanie stron – ograniczone do przesłuchania powodów - uzupełniło zgromadzony w sprawie materiał dowodowy.

Sąd zważył, co następuje:

W ustalonym stanie faktycznym powództwo zasługuje na częściowe uwzględnienie.

Z uwagi na to, że źródłem roszczenia o zadośćuczynienie był czyn niedozwolony, zobowiązanym do zaspokojenia roszczeń powodów był sprawca wypadku lub ubezpieczyciel. Podstawą prawną odpowiedzialności ubezpieczyciela sprawcy wypadku jest art. 34 ustawy z dnia 22 maja 2003r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz.U.2016.2060 j.t. z późniejszymi zmianami) w zw. z art. 822 k.c.

Odpowiedzialność ubezpieczyciela stanowi pochodną odpowiedzialności cywilnej sprawcy szkody. Stosownie do art. 822 § 4 k.c. uprawniony do odszkodowania w związku ze zdarzeniem objętym umową ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej może dochodzić roszczenia bezpośrednio od ubezpieczyciela. Zgodnie z art. 34 ust. 1 powołanej wyżej ustawy z ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych przysługuje odszkodowanie, jeżeli posiadacz lub kierujący pojazdem mechanicznym są obowiązani do odszkodowania za wyrządzoną w związku z ruchem tego pojazdu szkodę, której następstwem jest śmierć, uszkodzenie ciała, rozstrój zdrowia bądź też utrata, zniszczenie lub uszkodzenie mienia.

Podstawę odpowiedzialności cywilnej posiadacza pojazdu, którego zachowanie w postępowaniu karnym zostało zakwalifikowane jako przestępstwo, stanowią przepisy art. 436 k.c. w zw. z art. 435 k.c. Ustanawiają one odpowiedzialność posiadacza pojazdu mechanicznego wobec poszkodowanego ruchem tego pojazdu na zasadzie ryzyka, chyba, że wypadek komunikacyjny polega na zderzeniu czołowym dwóch pojazdów mechanicznych będących w ruchu to zgodnie z art. 436 § 2 k.c. naprawienie poniesionych szkód następuje na zasadach ogólnych , tj. zgodnie z art. 415 k.c.

Zgodnie z utrwalonym już stanowiskiem doktryny, jak i orzecznictwem art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (z ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych przysługuje odszkodowanie, jeżeli posiadacz lub kierujący pojazdem mechanicznym są obowiązani do odszkodowania za wyrządzoną w związku z ruchem tego pojazdu szkodę, będącą następstwem śmierci, uszkodzenia ciała, rozstroju zdrowia bądź też utraty, zniszczenia lub uszkodzenia mienia), w żadnym razie nie wyłącza możliwości dochodzenia zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych od ubezpieczyciela, gdyż jest to roszczenie pieniężne o charakterze majątkowym związane ze śmiercią osoby poszkodowanej. Takie stanowisko potwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 14 stycznia 2010 r. o sygn. akt IV CK 307/09, który to w treści uzasadnienia stwierdził, że ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej obejmuje również odpowiedzialność za naruszenie dobra osobistego w postaci utraty relacji z członkiem rodziny.

Pozwany (...) S.A. V. (...) przyznał, że ubezpieczał odpowiedzialność cywilną sprawcy wypadku komunikacyjnego M. K. (1), w którym w dniu 19 maja 2014r. śmierć poniósł M. F. (4). Wina sprawcy zdarzenia z dnia 19 maja 2014r. została ustalona prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w Jastrzębiu - Zdroju z dnia 17 lutego 2015r. (sygn. akt II K 777/14), którym zgodnie z art. 11 k.p.c., stanowiącym, że ustalenia wydanego w postępowaniu karnym prawomocnego wyroku skazującego co do popełnienia przestępstwa wiążą sąd w postępowaniu cywilnym, Sąd - co do zasady odpowiedzialności M. K. (1) – w toku niniejszego postępowania był związany.

Zgodnie z treścią przepisu art. 362 k.c. jeżeli poszkodowany przyczynił się do powstania lub zwiększenia szkody, obowiązek jej naprawienia ulega odpowiedniemu zmniejszeniu stosownie do okoliczności, a zwłaszcza do stopnia winy obu stron. W świetle art. 362 k.c. o przyczynieniu się poszkodowanego można mówić jedynie w sytuacji, gdy jego określone zachowanie pozostaje w normalnym związku przyczynowym ze szkodą; innymi słowy, gdy między tym zachowaniem a szkodą zachodzi związek przyczynowy, o którym mowa w art. 361 § 1 k.c. Niewłaściwe zachowanie się poszkodowanego musi być adekwatną współprzyczyną, to znaczy, że skutek musi nastąpić w wyniku współdziałania dwóch przyczyn, jednej pochodzącej od zobowiązanego, a drugiej od poszkodowanego. Przekonujące jest zapatrywanie, że interpretacji art. 362 k.c. nie można dokonywać w oderwaniu od podstawy prawnej, z jakiej wywodzi się roszczenie odszkodowawcze. Przy odpowiedzialności na zasadzie ryzyka do zastosowania art. 362 k.c. - obok wymagania adekwatnego związku przyczynowego - wystarczy obiektywna nieprawidłowość zachowania się poszkodowanego. Jeżeli natomiast odpowiedzialność za szkodę oparta jest na zasadzie winy, nieodzowną przesłanką przyczynienia się poszkodowanego jest jego zawinienie.

Pozwany podniósł zarzut przyczynienia się poszkodowanego do powstania szkody i na tę okoliczność wniósł o przesłuchanie w charakterze świadka M. K. (1) oraz przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego sądowego z zakresu rekonstrukcji wypadków. Zdaniem pozwanego przyczynienie się poszkodowanego do powstania szkody miało polegać na niezapięciu pasa bezpieczeństwa ewentualnie przekroczeniu dopuszczalnej prędkości.

Ten zarzut pozwanego w świetle zgromadzonego materiału dowodowego nie zasługiwał na uwzględnienie.

Z zeznań świadków J. Ś. i D. Ć., złożonych w sprawie karnej, jednoznacznie wynika, iż przecinali oni pas bezpieczeństwa M. F. (4), aby wydobyć go z samochodu marki M.. Z opinii sporządzonej przez biegłego sądowego R. R. w sprawie karnej wynika, że brak było podstaw, by zarzucić kierującemu samochodem marki M. M. F. (4), iż w czasie przed wypadkiem naruszył zasady ruchu drogowego mające wpływ na zaistnienie zdarzenia, w szczególności aby prowadził pojazd z prędkością większą niż maksymalnie dozwolona. Przeprowadzone badanie chemiczno – toksykologiczne próbki krwi pobranej w czasie sekcji zwłok M. F. (4) nie wykazało w niej obecności alkoholu etylowego. W świetle powyższych dowodów zgromadzonych w postępowaniu karnym, krótko pod tragicznym wypadku, zbędnym w toku niniejszego postępowania było przesłuchanie w charakterze świadka M. K. (1) oraz przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego sądowego z zakresu rekonstrukcji wypadków. Uwzględnienie powyższych wniosków dowodowych było niecelowe, spowodowałoby niepotrzebne przedłużenie postępowania i generowałoby zbędne koszty.

Przepis art. 446 § 4 k.c. stanowi, że Sąd może także przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę.

Krąg osób uprawnionych do zadośćuczynienia określonego w art. 446 § 4 k.c. jest taki sam, jak w art. 446 § 3 k.c. Uprawnionymi do żądania kompensaty są wyłącznie członkowie rodziny zmarłego, przy czym muszą być to najbliżsi członkowie tej rodziny. Jest to węższy krąg podmiotów niż osoby bliskie (z art. 446 § 2 k.c.), bo ograniczony do członków rodziny. Należy jednak sądzić, że obejmuje nie tylko małżonka i dzieci zmarłego, ale także innych członków jego rodziny, a więc krewnych, powinowatych lub osoby niepowiązane formalnymi stosunkami prawnorodzinnymi, jeżeli zmarły pozostawał z nimi faktycznie w szczególnej bliskości powodowanej bardzo silną więzią uczuciową. Powodowie występujący w sprawie (żona, synowie, wnukowie) niewątpliwie spełniają kryteria osób najbliższych względem zmarłego. Ich legitymacja czynna do wystąpienia z powództwem o dochodzone przez siebie roszczenia nie budziła wątpliwości w chwili zamknięcia rozprawy.

Zadośćuczynienie jest roszczeniem o charakterze ściśle niemajątkowym mającym na celu kompensację doznanej krzywdy. Wysokość zadośćuczynienia przyznawanego na podstawie art. 446 § 4 k.c. ma charakter ocenny, a przy określeniu odpowiedniej sumy zadośćuczynienia należy brać pod uwagę całokształt okoliczności sprawy, w szczególności: rodzaj naruszonego dobra, rozmiar doznanej krzywdy, ocenianej według miar obiektywnych. Dobro osobiste w postaci prawa do życia w rodzinie zasługuje na wzmożoną w porównaniu z innymi dobrami ochronę. Naruszenie tego dobra stanowi dalece większą dolegliwość psychiczną dla członka rodziny zmarłego, niż w przypadku innych dóbr, a jej skutki rozciągają się na całe życie osób bliskich. Dlatego doznana w tym przypadku krzywda jest bardziej godna ochrony z uwagi na naruszenie dobra wysokiej rangi i w najwyższym stopniu. Z tego też względu ustalając wysokość zadośćuczynienia należy mieć na względzie takie okoliczności jak: dramatyzm doznań osób bliskich zmarłego, poczucie osamotnienia, cierpienia moralne i wstrząs psychiczny wywołany śmiercią osoby najbliższej, rolą jaką w rodzinie pełniła osoba zmarłego, charakter i rodzaj zaburzeń w prawidłowym funkcjonowaniu pozostałych członków rodziny, stopień w jakim pozostali członkowie będą umieli odnaleźć się w nowej rzeczywistości i na ile zdolni są zaakceptować obecny stan rzeczy, skorzystanie z pomocy fachowej w czasie radzenia sobie w tej trudnej sytuacji, proces leczenia doznanej traumy mający na celu pomoc w odbudowie struktury rodziny i przywrócenie znaczenia każdego z jej członków. W ocenie Sądu, trudno jest wycenić ból, rozpacz, cierpienie. Nie można ustalać miernika bólu i cierpienia (tym bardziej, że generalnie brak w takiej sytuacji pomocniczego środka, jakim jest stopień trwałego uszczerbku na zdrowiu, uwzględniany przy art. 445 k.c.), każdy przypadek powinien być rozpatrywany indywidualnie i odrębnie przy stosowaniu wszystkich istotnych elementów dla danej sprawy. Odwołanie się do przeciętnej stopy życiowej nie może pozbawiać rozpatrywanego roszczenia funkcji kompensacyjnej i przesłaniać innych ważniejszych przesłanek ustalenia należnych kwot. Jest to przesłanka pomocnicza, mająca charakter uzupełniający w stosunku do kwestii zasadniczej, jaką jest rozmiar szkody niemajątkowej.

Wskutek śmierci najbliższego członka rodziny doszło do naruszenia dóbr osobistych powodów w postaci prawa do niezakłóconego życia rodzinnego, obejmującego szeroko rozumiane więzi pomiędzy członkami rodziny, w tym prawo do życia w pełnej rodzinie, prawo do uzyskiwania pomocy i oparcia w rodzinie. Przy ocenie rozmiaru krzywdy powodów Sąd wziął pod uwagę okoliczności osobiste, dotyczące ich sytuacji oraz relacje powodów ze zmarłym członkiem rodziny, które pozwoliły przeanalizować charakter doznanego przez stronę powodową niemajątkowego uszczerbku. Sąd przy ustalaniu: więzi między powodami a zmarłym, doznanej krzywdy w wyniku jego śmierci oraz ustalaniu konsekwencji, jakie wywołała śmierć osoby najbliższej w ich życiu codziennym, oparł się na wiarygodnych zeznaniach strony powodowej, a także na opiniach biegłych psychologów i psychiatrów. Niewątpliwie powodowie doświadczyli krzywdy i traumy psychicznej wskutek śmierci najbliższego członka rodziny, a śmierć tak bliskiej osoby wywołuje traumatyczne przeżycie w psychice każdego człowieka.

Przesłankami dochodzenia zadośćuczynienia za krzywdę wynikłą ze śmierci najbliższego członka rodziny są zdarzenia powodujące śmierć najbliższego członka rodziny, zaistnienie krzywdy oraz adekwatny związek przyczynowy pomiędzy zdarzeniem a krzywdą. W niniejszej sprawie poza sporem pozostaje fakt, iż powodowie stracili członka najbliższej rodziny wskutek wypadku komunikacyjnego z dnia 19 maja 2014 r., a także że zdarzenie to stanowiło dla nich krzywdę. Kwota zadośćuczynienia winna być odpowiednia, to znaczy rekompensować doznaną krzywdę za naruszenie prawa do życia w rodzinie oraz ból po stracie osoby bliskiej. Należy mieć przy tym na względzie m. in. bliskość kontaktu danego członka rodziny ze zmarłym, stopień łączących ich uczuć, cierpienie psychiczne, poczucie krzywdy, osamotnienia i bezsilności wobec trudności życiowych, pozbawienie oparcia w osobie bliskiej. Podkreślić należy, że tragiczna śmierć M. F. (4) spowodowana była nagannym działaniem kierowcy pojazdu i bezpośrednio dotknęła sfery dóbr osobistych strony powodowej. Okoliczności wypadku wskazują na bezprawność i znaczny stopień nasilenia winy sprawcy, a co za tym idzie silny stopień naruszenia dóbr osobistych. Sprawca zdarzenia decydując się na złamanie powszechnie obowiązujących przepisów powinien się liczyć z możliwością i koniecznością przewidywania skutków swojego nieprawidłowego postępowania, zarówno tych mniej, jak i dalej idących. Przesłanką do zasądzenia zadośćuczynienia pieniężnego za naruszenie dóbr osobistych nie jest bowiem wyłącznie wina umyślna lub rażące niedbalstwo sprawcy. Wysokość kwoty jest bowiem zależna od stopnia naruszenia określonego dobra (vide wyrok SN z dnia 24.01.2008 r., I CSK 319/07).

Należy jednocześnie podkreślić, że w latach 60-tych ubiegłego stulecia w orzecznictwie ukształtował się pogląd, iż wysokość zadośćuczynienia powinna być utrzymana w rozsądnych granicach, odpowiadających warunkom i przeciętnej stopie życiowej społeczeństwa (por. orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 24.06.1965r. I PR 203/65). Jego konsekwencją – na co wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 30.01.2004 r. I CK 131/03, była utrzymująca się tendencja do zasądzenia skromnych sum tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę. W ostatnich jednak latach Sąd Najwyższy, w dążeniu do przełamania tej tendencji, w swoich orzeczeniach wielokrotnie podkreślał, że ze względu na kompensacyjny charakter zadośćuczynienia jego wysokość musi przedstawiać odczuwalną wartość ekonomiczną, adekwatną do warunków gospodarki rynkowej. Zwracał uwagę, że nietrafne jest posługiwanie się przy ustalaniu wysokości zadośćuczynienia jedynie określonymi jednostkami przeliczeniowymi w postaci najniższego lub średniego wynagrodzenia pracowniczego. Nawiązując do praktyki zapoczątkowanej orzeczeniem z dnia 24.06.1965 r. I PR 203/65, Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 30.01.2004 r. I CK 131/03 podkreślił, że powołanie się przy ustalaniu zadośćuczynienia na potrzebę utrzymania jego wysokości w rozsądnych granicach, odpowiadających aktualnym warunkom i przeciętnej stopie życiowej społeczeństwa, nie może prowadzić do podważenia kompensacyjnej funkcji zadośćuczynienia (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 11.10.2002 r. I CKN 1065/00, z dnia 10.02.2004 r., IV CK 355/02, z dnia 27.02.2004 r. V CK 282/03, z dnia 28.06.2005 r. I CK 7/05, z dnia 10.03.2006 r. IV CSK 80/05, z dnia 9.11.2007 r. V CSK 245/07 i z dnia 28.01.2010 r. I CSK 244/09).

Z materiału dowodowego w sprawie zebranego jednoznacznie wynika, że powódka M. F. (1) nie pogodziła się ze śmiercią męża M. F. (4). Biegli rozpoznali u powódki M. F. (1) przedłużoną reakcję na stres (przedłużona reakcja żałoby z komponentą depresyjno – lękową). Doświadczenie śmierci męża wniosło nieodwracalne konsekwencje w funkcjonowanie powódki zarówno w sferze emocjonalnej, jak i społecznej. Powódka przeżywa stany smutku i przygnębienia, nie mogąc uwolnić się od tych przeżyć. Nic nie daje jej prawdziwego zadowolenia. Płacze częściej, niż dawniej. Większość rzeczy stała się dla niej obojętna. Ma duże trudności z podjęciem decyzji i z trudem rozpoczyna każdą niemal czynność. Gorzej sypia, łatwo się męczy, zauważa u siebie gorszy apetyt. Odczuwa stany napięcia i podenerwowania. Wyraźnie mniej się śmieje i ma trudności, aby zobaczyć dobrą stronę różnych rzeczy. Dość często miewa napady paniki. Stłumione emocje, które przeżywała i przeżywa, w następstwie przeżytej traumy udaremniają jej adaptację społeczną. W związku z utratą męża, doszło u powódki do zachwiania jej podstawowego poczucia bezpieczeństwa i stabilizacji. W oparciu o całokształt danych z bezpośredniego badania powódki stwierdzili, występowanie długotrwałego uszczerbku na zdrowiu w związku ze śmiercią męża M. F. (4). Uszczerbek ten wynosi 10 %.

Odnosząc sytuację powodów M. F. (2), M. F. (3), Ł. F. do ich sytuacji sprzed wypadku, w którym zginął ich najbliższy członek rodziny, były to osoby:

-

uporządkowanym życiu prywatnym,

-

szczęśliwe – cieszyły się dobrymi relacjami rodzinnymi,

-

stabilnej sytuacji socjalnej,

-

wysokim poczuciu bezpieczeństwa socjalnego i rodzinnego,

patrzącymi w przyszłość optymistycznie i zakładającymi postęp w sprawach rodzinnych.

Proces adaptacji powodów M. F. (2), M. F. (3), Ł. F., a także wnuków zmarłego do sytuacji życiowej, jaką była śmierć ojca i dziadka, przebiega w sposób prawidłowy. Przeżycia, jakie wystąpiły u powodów na wiadomość o tragicznej śmierci ojca lub dziadka, podobnie, jak i emocje, jakie przeżywają do chwili obecnej, nie odbiegają od emocji przeżywanych przez innych ludzi w sytuacji utraty bliskiej im osoby i są one znamienne dla tzw. reakcji żałoby. Funkcjonują oni w tych samych rolach społecznych, w jakich funkcjonowali przed śmiercią ojca, dziadka. Stan psychiczny powodów, przeżywane przez niech emocje były i są typowe dla osób doświadczających utraty bliskiej im osoby, nie można mówić o trwałych zmianach osobowości powodów czy endogennych zaburzeniach nastroju. Rozmiar bólu i cierpienia powodów był znaczny ale proces adaptacji do nowej, dla powodów sytuacji życiowej przebiegał w sposób prawidłowy i niepowikłany, nie powodując wystąpienia objawów psychopatologicznych.

Biorąc wszystkie okoliczności pod uwagę Sąd doszedł do wniosku, iż:

-

na rzecz powódki M. F. (1) zadośćuczynienie za naruszenie dóbr osobistych w związku ze śmiercią męża w kwocie 75.000,00 zł (łącznie z kwotą 35.000,00 zł przyznaną przez pozwanego - 110.000,00 zł),

-

na rzecz powoda M. F. (2) zadośćuczynienie za naruszenie dóbr osobistych w związku ze śmiercią ojca w kwocie 50.000 zł (łącznie z kwotą 20.000,00 zł przyznaną przez pozwanego – 70.000,00 zł),

-

na rzecz powoda M. F. (3) zadośćuczynienie za naruszenie dóbr osobistych w związku ze śmiercią ojca w kwocie 50.000 zł (łącznie z kwotą 20.000,00 zł przyznaną przez pozwanego – 70.000,00 zł),

-

na rzecz powoda Ł. F. zadośćuczynienie za naruszenie dóbr osobistych w związku ze śmiercią ojca w kwocie 50.000 zł (łącznie z kwotą 20.000,00 zł przyznaną przez pozwanego – 70.000,00 zł);

-

na rzecz powoda P. zadośćuczynienie za naruszenie dóbr osobistych w związku ze śmiercią dziadka w kwocie 17.500,00 zł (łącznie z kwotą 2.500,00 zł przyznaną przez pozwanego – 20.000,00 zł);

-

na rzecz powódki K. zadośćuczynienie za naruszenie dóbr osobistych w związku ze śmiercią dziadka w kwocie 17.500,00 zł (łącznie z kwotą 2.500,00 zł przyznaną przez pozwanego – 20.000,00 zł);

-

na rzecz powoda A. zadośćuczynienie za naruszenie dóbr osobistych w związku ze śmiercią dziadka w kwocie 17.500,00 zł (łącznie z kwotą 2.500,00 zł przyznaną przez pozwanego – 20.000,00 zł);

są kwotami nie tylko adekwatnymi do doznanych krzywd, ale też i właściwie odzwierciedlającymi ich rozmiar oraz uwzględniającymi brak pogorszenia sytuacji materialnej. Nadto są to kwoty, które (co do wartości ekonomicznej) pozwolą na rekompensatę u powodów utraty: poczucia bezpieczeństwa, optymistycznej wizji przyszłości, stabilizacji życiowej, emocjonalnej więzi z bliskim członkiem rodziny oraz stratę osoby najbliższej.

Ponad zasądzoną kwotę Sąd oddalił żądania powodów jako nieuzasadnione. Nie bez znaczenia bowiem dla niniejszej sprawy jest to, że od śmierci M. F. (4) minęły już prawie 3 lata. Jakkolwiek śmierć bliskiej osoby zawsze wywołuje przykre emocje i zaburza życie rodzinne, to niewątpliwie nie jest to odbierane równie silnie, jak w ciągu pierwszych miesięcy po śmierci najbliższej osoby. Choć upływ czasu nie zatarł całkiem negatywnych odczuć związanych ze śmiercią członka rodziny, to jednak złagodził skutki żałoby u powodów. Sąd nie neguje faktu, że powódka M. F. (1) odczuła śmierć męża jako utratę poczucia bezpieczeństwa. Jednakże należy podkreślić, że nie została ona całkiem sama - ma bowiem oparcie i opiekę w pozostałych członkach najbliższej rodziny. Dotyczy to także pozostałych powodów, którzy mają własne rodziny. W ocenie Sądu niewątpliwym jest, że dla rodziny śmierć bliskich, szczególnie nagła i dramatyczna jest zazwyczaj źródłem wielkiej traumy, a co za tym idzie bólu i cierpienia wpływających destrukcyjnie na życie dotkniętej nimi osoby. Jest rzeczą oczywistą dla Sądu, że niemożliwym jest dokonanie wyceny bólu, rozpaczy i cierpienia rodziny. Wobec tego ustalając wysokość zadośćuczynienia Sąd wziął również pod uwagę dramatyzm doznań powodów, ich poczucie osamotnienia, a także cierpienia moralne i wstrząs psychiczny wywołany śmiercią osoby najbliższej, ich wiek oraz sytuację osobistą. Ponadto Sąd uwzględnił rolę jaką dla nich odgrywał M. F. (4), a mianowicie, iż był on oparciem psychicznym, radością i pociechą. Powodowie nadal nie potrafią pogodzić się ze śmiercią najbliższego członka rodziny, ale nie odczuwają już tego samego żalu co bezpośrednio po tragicznym wypadku.

Zgodnie z art. 14 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych zakład ubezpieczeń wypłaca odszkodowanie w terminie 30 dni licząc od dnia złożenia przez poszkodowanego lub uprawnionego zawiadomienia o szkodzie (ust. 1). W przypadku gdyby wyjaśnienie w terminie, o którym mowa w ust. 1, okoliczności niezbędnych do ustalenia odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń albo wysokości odszkodowania okazało się niemożliwe, odszkodowanie wypłaca się w terminie 14 dni od dnia, w którym przy zachowaniu należytej staranności wyjaśnienie tych okoliczności było możliwe, nie później jednak niż w terminie 90 dni od dnia złożenia zawiadomienia o szkodzie, chyba że ustalenie odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń albo wysokości odszkodowania zależy od toczącego się postępowania karnego lub cywilnego. W terminie, o którym mowa w ust. 1, zakład ubezpieczeń zawiadamia na piśmie uprawnionego o przyczynach niemożności zaspokojenia jego roszczeń w całości lub w części, jak również o przypuszczalnym terminie zajęcia ostatecznego stanowiska względem roszczeń uprawnionego, a także wypłaca bezsporną część odszkodowania (ust.2). W orzecznictwie pojawiły się poglądy, iż odsetki opóźnienia przy zasądzaniu zadośćuczynienia należą się od daty wyrokowania, jednakże zdaniem Sądu pogląd ten, zważywszy na treść powołanego wyżej art. 14 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, nie odnosi się do zobowiązanego, którym jest ubezpieczyciel (pr. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 czerwca 2005r. I CK 7/2005). Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 18 listopada 2009 r. II CSK 257/2009 (Lex nr 551104) podał, że „ ustanawiając krótki termin spełnienia świadczenia ustawodawca wskazał na konieczność szybkiej i efektywnej likwidacji szkody ubezpieczeniowej. Wymóg ten odnosi się także do sytuacji określonej w art. 817 § 2 k.c., a więc przypadku, w którym zachodzi konieczność przedłużenia postępowania likwidacyjnego. Po otrzymaniu zawiadomienia o wypadku ubezpieczyciel - jako profesjonalista korzystający z wyspecjalizowanej kadry i w razie potrzeby z pomocy rzeczoznawców (art. 355 § 2 k.c.) - obowiązany jest do ustalenia przesłanek swojej odpowiedzialności, czyli samodzielnego i aktywnego wyjaśnienia okoliczności wypadku oraz wysokości powstałej szkody. Obowiązku tego nie może przerzucić na inne podmioty, w tym uprawnionego do odszkodowania. Nie może też wyczekiwać na prawomocne rozstrzygnięcie sądu. Bierne oczekiwanie ubezpieczyciela na wynik toczącego się procesu naraża go na ryzyko popadnięcia w opóźnienie lub zwłokę w spełnieniu świadczenia odszkodowawczego. Rolą sądu w ewentualnym procesie może być jedynie kontrola prawidłowości ustalenia przez ubezpieczyciela wysokości odszkodowania (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 10 stycznia 2000 r. III CKN 1105/98 OSNC 2000/7-8 poz. 134, z dnia 19 września 2002 r. V CKN 1134/2000 Monitor Prawniczy 2006/3 str. 149 i z dnia 15 lipca 2004 r. V CK 640/2003 LexPolonica nr 367700).”

Szkoda powódki M. F. (1) oraz powodów Ł., M., M. F. (3) została zgłoszona pozwanemu pismem z dnia 02 lutego 2015r. Natomiast roszczenia wnuków zostały zgłoszone pozwanemu w dniach 20 maja 2015r., 26 czerwca 2015r. Powódka M. F. (1) domagała się wypłaty m. in. zadośćuczynienia w kwocie 200.000,00 złotych, natomiast powodowie Ł., M., M. F. (3) domagali się wypłaty z tego tytułu kwot po 100.000,00 zł. Wnukowie P. F., K. F., A. F. domagali się wypłaty zadośćuczynień po 70.000,00 zł. Pozwany pismem z dnia 05 lutego 2015r. potwierdził zgłoszenie szkody przez powodów M. F. (1), Ł. F., M. F. (3), M. F. (3). Zatem ustawowe odsetki od należnych powodom zadośćuczynienia zasądzono na podstawie art. 481 § 1 k.c. zgodnie z żądanie pozwu, tj. w przypadku powódki M. F. (1) od dnia 23 września 2015r., powodów M. F. (2), M. F. (3), Ł. F. od dnia 21 lipca 2015r., małoletnich powodów P. F., K. F., A. F. od dnia 29 sierpnia 2015r., gdyż od zgłoszenia szkody do dnia żądania ustawowych odsetek upłynął okres 30 dni.

Jak wynika z faktury nr (...) powódka M. F. (1) pokryła koszt postawienia nagrobka w wysokości 7.300,00 zł. Z faktury wynika, iż jest to nagrobek granitowy pojedynczy. W dniu 23 września 2015r. pozwany wydał decyzję, w której przyznał powódce kwotę 3.650,00 zł jako 50 % kosztów wystawienia nagrobka. Pozwany uzasadnił wypłatę połowy kwoty za nagrobek tym, że na tablicy nagrobkowej pozostawiono miejsce na zamieszczenie drugiego napisu. Stanowisko pozwanego jest nieuzasadnione, gdyż jak już wcześniej podano z faktury i dołączonego zdjęcia wynika, iż nagrobek jest pojedynczy. Zgodnie z Art. 446 § 1 k.c. jeżeli wskutek uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia nastąpiła śmierć poszkodowanego, zobowiązany do naprawienia szkody powinien zwrócić koszty leczenia i pogrzebu temu, kto je poniósł. Obowiązek zwrotu kosztów pogrzebu obejmuje swym zakresem wydatki poniesione zgodnie z lokalnymi i środowiskowymi zwyczajami, a które obejmują przygotowanie pogrzebu, samą ceremonię oraz postawienie nagrobku. Zgodnie z brzmieniem przepisu 446 § 1 k.c., pozwany jest zobowiązany do zwrócenia kosztów pogrzebu (obejmujących m.in. koszty nagrobka) temu, kto je poniósł. Również orzecznictwo (np. wyrok SN z dnia 8 sierpnia 1973 r. I CR 554/73, nie publ., wyrok SA w Łodzi z dnia 29 sierpnia 1995 r. - OSA 1995, z. 6, poz. 44, wyrok SA w Katowicach z dnia 28 listopada 1996 r. - Pr. Pracy 1997, nr 12, poz. 43) wyjaśnia, że chodzi tu o koszty, które zostały już poniesione, o zwrot konkretnych wydatków, które zostały już dokonane. Skoro powódka M. F. (1) poniosła koszty postawienia pojedynczego nagrobka to wypłata połowy poniesionych na ten cel kosztów jest nieuzasadniona. Zatem na podstawie powołanego wyżej przepisu Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powódki M. F. (1) kwotę 3.650,00 zł wraz odsetkami ustawowymi od dnia 29 sierpnia 2015r. Powódka zgłosiła żądanie zwrotu kosztów postawienia nagrobka w piśmie z dnia 29 lipca 2015r. zgodnie z załączoną fakturą. Zatem pozwany miał możliwość wypłaty tej należności w terminie 30 dni zgodnie z art. 14 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych.

Po stronie powodów dochodzących odpowiedniej sumy tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę na podstawie art. 446 § 4 k.c. występuje współuczestnictwo formalne w rozumieniu przepisu art. 72 § 1 pkt 2 k.p.c., gdyż zgłosili oni roszczenia jednego rodzaju, oparte na jednakowej podstawie faktycznej i prawnej. Sprawy obejmujące roszczenia każdego z powodów mogłyby się zatem toczyć oddzielnie, a objęcie ich jednym pozwem i zdecydowanie się przez powodów na udzielenie pełnomocnictwa procesowego temu samemu adwokatowi nie uzasadniały w tej sytuacji zasądzenia na rzecz powodów tylko jednego wynagrodzenia adwokata, zwłaszcza, że wartość przedmiotu sporu była odmienna w odniesieniu do niektórych powództw, a każdy z powodów i tak musiał prowadzić proces indywidualnie, wykazując zakres zmian, jakie zaszły w ich życiu na skutek śmierci męża, ojca, dziadka. (por. postanowienie SN z dnia 20 lipca 2012r. II CZ 196/2011, postanowienie SN z 23 lipca 2014 r., sygn. akt V CZ 51/14, opubl. Lex nr 1504599, wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 16 lipca 2014 r. I ACa 218/14 Lex nr 1498956). Skutkuje to więc odrębnym zasądzeniem na rzecz każdego z nich kosztów poniesionej pomocy prawnej. Przepisy procedury cywilnej nie przewidują ograniczeń dla współuczestnika sporu w swobodzie wyboru pełnomocnika, a zatem współuczestnik sporu, zgodnie z zasadą samodzielnego działania, zachowuje pełną swobodę wyboru pełnomocnika, zaś wydatki z tego tytułu należy zaliczyć do niezbędnych kosztów procesu. Zgodnie z art. 98 § 1 k.p.c. „strona przegrywająca" obowiązana jest zwrócić koszty procesu "przeciwnikowi". W świetle tego przepisu zwrot kosztów zastępstwa procesowego należy się stronie reprezentowanej przez adwokata lub radcę prawnego bez względu na to, jaki to zawodowy pełnomocnik reprezentuje daną osobę i bez względu na to, czy ten pełnomocnik reprezentuje w tym samym procesie jeszcze inne podmioty. Prawo strony, wynikające z przepisów Kodeksu postępowania cywilnego, nie może być uzależnione od istnienia lub nieistnienia takiego samego prawa po stronie innego podmiotu.

Powódka M. F. (1) domagała się zasądzenia kwoty 118.650,00 zł, zaś powództwo zostało uwzględnione do kwoty 78.650,00 zł, tj. w 66,28 % - w zaokrągleniu 67 %. Opłata od pozwu wynosiła 5.933,00 zł, ponadto powódka poniosła wydatek na opinię biegłych sadowych w wysokości 250,00 zł ( ¼ uiszczonej zaliczki w kwocie 1.000,00 zł). Obie strony były reprezentowane przez profesjonalnych pełnomocników, których wynagrodzenia zgodnie z § 2 pkt 6 rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. 2015.1800 z późniejszymi zmianami) i rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. 2015.1804 z późniejszymi zmianami) wynosiły po 7.200 zł, do których należało doliczyć opłaty skarbowe od pełnomocnictw po 17,00 zł. Koszty procesu poniesione przez powódkę M. F. (1) wyniosły 13.400,00 zł. Skoro powódka wygrała sprawę w 67 % to z kwoty 13.400,00 zł należy jej się zwrot kwoty 8.978,00 zł. Pozwany był reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika, któremu przysługuje wynagrodzenie w kwocie 7.217,00 zł. Skoro powódka przegrała sprawę w 33 % to z kwoty 7.217,00 zł winna zapłacić pozwanemu kwotę 2.381,61 zł. Różnica wynosi: 8.978,00 zł – 2.381,61 zł = 6.596,39 zł. Powyższą kwotę Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powódki przy zastosowaniu wynikającej z art. 100 k.p.c. zasady stosunkowego rozdzielenia kosztów procesu. Z uwagi na charakter dochodzonego roszczenia Sąd – na podstawie art. 113 ust. 4 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych z dnia 28 lipca 2005r. (Dz.U. 2016.623 t.j.) – odstąpił od obciążenia powódki M. F. (1) częścią nieuiszczonych kosztów sądowych przysługujących Skarbowi Państwa z zasądzonego roszczenia a obejmujących wydatki na opinie biegłych sądowych.

Powód M. F. (2) domagał się zasądzenia kwoty 50.000,00zł, zaś powództwo zostało uwzględnione w całości. Koszty procesu poniesione przez powoda M. F. (2) obejmują: opłatę od pozwu 2.500,00zł, wynagrodzenie pełnomocnika 4.800,00 zł, opłatę skarbową od pełnomocnictwa 17,00 zł, wydatek na opinię biegłego sądowego 250,00 zł ( ¼ z kwoty 1.000,00 zł), tj. łącznie 7.567,00 zł. Powyższą kwotę Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powoda na podstawie art. 98 k.p.c.

Powód M. F. (3) domagał się zasądzenia kwoty 60.000,00zł, zaś powództwo zostało uwzględnione do kwoty 50.000,00 zł, tj. w 83,33 % - w zaokrągleniu 84 %. Koszty procesu poniesione przez powoda M. F. (3) obejmują: opłatę od pozwu 3.000,00zł, wynagrodzenie pełnomocnika 7.200,00 zł, opłatę skarbową od pełnomocnictwa 17,00 zł, wydatek na opinię biegłego sądowego 250,00 zł ( ¼ z kwoty 1.000,00 zł) – łącznie 10.467,00 zł. Skoro powód wygrał sprawę w 84 % to z kwoty 10.467,00 zł należy mu się zwrot kwoty 8.792,28 zł. Pozwany był reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika, któremu przysługuje wynagrodzenie w kwocie 7.217,00 zł. Skoro powód przegrał sprawę w 16 % to z kwoty 7.217,00 zł winien zapłacić pozwanemu kwotę 1.154,72 zł. Różnica wynosi: 8.792,28 zł – 1.154,72 zł = 7. 637,56zł. Powyższą kwotę Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powoda przy zastosowaniu wynikającej z art. 100 k.p.c. zasady stosunkowego rozdzielenia kosztów procesu.

Z uwagi na identyczną wartość przedmiotu sporu oraz poniesione koszty procesu przez powoda Ł. F. rozliczenie jego kosztów procesu przedstawia się identycznie jak powoda M. F. (3).

Z uwagi na charakter dochodzonego roszczenia Sąd - na podstawie art. 113 ust. 4 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych odstąpił od obciążenia powodów M. F. (3) i Ł. F. częścią nieuiszczonych kosztów sądowych przysługujących Skarbowi Państwa z zasądzonego roszczenia a obejmujących wydatki na opinie biegłych sądowych.

Powód P. F. domagał się zasądzenia kwoty 17.500 zł, zaś powództwo zostało uwzględnione w całości. Koszty procesu poniesione przez powoda P. F. obejmują: opłatę od pozwu 875,00zł, wynagrodzenie pełnomocnika 4.800,00 zł, opłatę skarbową od pełnomocnictwa 17,00 zł tj. łącznie 5.692,00 zł. Powyższą kwotę Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powoda na podstawie art.98 k.p.c.

Z uwagi na identyczną wartość przedmiotu sporu oraz poniesione koszty procesu przez powodów K. F. i A. F. rozliczenie ich kosztów procesu przedstawia się identycznie jak powoda P. F..

Zgodnie z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 6 kwietnia 2016 r. SK 67/13 „Art. 98 § 3 ustawy z 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (j.t. Dz.U.2014.101, ze zm.) w związku z § 2 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (j.t. Dz.U.2013.461, ze zm.) w zakresie, w jakim do niezbędnych kosztów procesu podlegających zwrotowi od strony przegrywającej sprawę nie zalicza kwoty podatku od towarów i usług doliczonej do ustalonego według norm przepisanych wynagrodzenia adwokata z wyboru, jest zgodny z art. 45 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.” Mając na względzie treść powyższego orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego stwierdzić należy, że nie zasługuje na uwzględnienie żądanie pełnomocnika pozwanego zasądzenia kosztów zastępstwa procesowego wraz z podatkiem VAT według stawki 23 %.

Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi zastępowanemu przez pełnomocnika będącego adwokatem lub radcą prawnym koszty jego przejazdu do sądu, jeżeli w okolicznościach sprawy były one niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony. Pogląd ten jest m.in. konsekwencją zaliczenia tych kosztów do wydatków przewidzianych w art. 98 § 3 k.p.c. oraz do wydatków w rozumieniu art. 5 ustawy z dnia 28 lipca 2005r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (por. postanowienie z dnia 8 kwietnia 2011r., II CZ 137/10, OSNC-ZD 2011, nr C, poz. 71, oraz uchwały z dnia 12 czerwca 2012r., III PZP 4/12, OSNP 2012, nr 23-24, poz. 280, i z dnia 18 lipca 2012r., III CZP 33/12, OSNC 2013, nr 2, poz. 14). Kosztami przejazdu do sądu pełnomocnika będącego adwokatem lub radcą prawnym - jeżeli ich poniesienie było niezbędne i celowe w rozumieniu art. 98 § 1 k.p.c. - są koszty rzeczywiście poniesione. Koszty te powinny być wyszczególnione przez pełnomocnika w spisie kosztów (art. 109 § 1 k.p.c.), który podlega kontroli sądu na podstawie art. 233 k.p.c. (por. postanowienie składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 27 listopada 2002r., III CZP 13/02, OSNC 2004, nr 1, poz. 6). Ustalenie kosztów przejazdu zawodowego pełnomocnika nie powinno być dokonywane na podstawie rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 stycznia 2013 r. w sprawie należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej w związku z przepisami rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 25 marca 2002r. w sprawie warunków ustalania oraz sposobu dokonywania zwrotu kosztów używania do celów służbowych samochodów osobowych, motocykli i motorowerów niebędących własnością pracodawcy (Dz.U. Nr 27, poz. 271 ze zm.). dotyczą kosztów podróży osób mających status pracownika, w związku z odbyciem podróży służbowej na podstawie wystawionej przez pracodawcę tzw. delegacji, czyli polecenia wykonania zadań służbowych poza miejscowością, w której znajduje się siedziba pracodawcy lub poza stałym miejscem pracy. Rozporządzenie z dnia z dnia 29 stycznia 2013r. zostało wydane na podstawie delegacji ustawowej zawartej w art. 77 ⁵ k.p., a rozporządzenie z dnia 25 marca 2002r. na podstawie art. 34a ust. 2 ustawy z dnia 6 września 2001r. o transporcie drogowym (Dz.U. Nr 125, poz. 1371 ze zm.), w związku z odesłaniem zawartym w § 4 ust. 4 rozporządzenia z dnia z dnia 29 stycznia 2013 r. Obydwa rozporządzenia pozostają więc na obszarze prawa pracy i dotyczą wyłącznie stron stosunku pracy, zatem niedopuszczalne jest stosowanie bez wyraźnej podstawy prawnej przepisów dotyczących pracowników do osób niemających takiego statusu. Zasady rozliczania kosztów przejazdu wynikające z tego rozporządzenia mogą mieć zastosowanie do radców prawnych w relacjach z pracodawcą, jeżeli radca prawny, zatrudniony na podstawie umowy o pracę, wykonuje obsługę prawną swego pracodawcy (art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982r. o radcach prawnych, jedn. tekst: Dz.U. z 2015 r., poz. 507). Zasady ustalania kosztów i rozliczeń przewidzianych w tych rozporządzeniach nie mogą być jednak przenoszone na grunt postępowania cywilnego. (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 29 czerwca 2016 r. III CZP 26/16 Lex nr 2067029) W rozpoznawanej sprawie pełnomocnik pozwanego dokonał rozliczenia kosztów według rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 25 marca 2002 r. w sprawie warunków ustalania oraz sposobu dokonywania zwrotu kosztów używania do celów służbowych samochodów osobowych, motocykli i motorowerów niebędących własnością pracodawcy. Nie wykazał zaś kosztów rzeczywiście poniesionych, zatem przy rozliczaniu koszów procesu nie uwzględniono kosztów przejazdu pełnomocnika pozwanego.

Do rozliczenia pozostawały nieuiszczone koszty sądowe obejmujące wydatki na opinie biegłych sądowych. Na podstawie art. 83 ust. 2 i 113 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych należało pobrać od pozwanego - jako strony przegrywającej sprawę – na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Gliwicach Ośrodka (...) w R. kwotę 2.959,96 zł obejmującą:

⚫

opinia powódki M. F. (1) kosztowała 1.009,80 zł, z czego 250,00 zł zostało pokryte z zaliczki uiszczonej przez powódkę, do rozliczenia pozostawała kwota 759,80 zł, skoro pozwany przegrał sprawę w 67 % to winien uiścić na rzecz Skarbu Państwa kwotę 509,06 zł,

⚫

opinia M. F. (2) kosztowała 450,25 zł, z czego 250,00 zł zostało pokryte z zaliczki uiszczonej przez powoda, do rozliczenia pozostawała kwota 250,25 zł, skoro pozwany przegrał sprawę w 100 % to winien uiścić na rzecz Skarbu Państwa kwotę 250,25 zł,

⚫

opinia powoda M. F. (3) kosztowała 680,00 zł, z czego 250,00 zł zostało pokryte z zaliczki uiszczonej przez powoda, do rozliczenia pozostawała kwota 430,00 zł, skoro pozwany przegrał sprawę w 84% to winien uiścić na rzecz Skarbu Państwa kwotę 361,20 zł,

⚫

opinia powoda Ł. F. kosztowała 450,25 zł, z czego 250,00 zł zostało pokryte z zaliczki uiszczonej przez powoda, do rozliczenia pozostawała kwota 250,26 zł, skoro pozwany przegrał sprawę w 84 % to winien uiścić na rzecz Skarbu Państwa kwotę 210,20 zł,

⚫

opinia małoletniego powoda P. F. kosztowała 450,25 zł i została rozliczona z należności Skarbu Państwa, skoro pozwany przegrał sprawę w 100% to winien uiścić na rzecz Skarbu Państwa kwotę 450,25 zł,

⚫

opinia małoletniej powódki K. F. kosztowała 680,00 zł i została rozliczona z należności Skarbu Państwa, skoro pozwany przegrał sprawę w 100% to winien uiścić na rzecz Skarbu Państwa kwotę 680,00 zł,

⚫

opinia małoletniego powoda A. F. kosztowała 462,80 zł i została rozliczona z należności Skarbu Państwa, skoro pozwany przegrał sprawę w 100% to winien uiścić na rzecz Skarbu Państwa kwotę 462,80 zł,

nadto do powyższych kwot doliczono kwotę 36,20 zł wydatków związanych ze zleceniem wydania opinii biegłej sądowej lekarzowi psychiatrze M. M. (5).

R., dnia 03 lipca 2017r. SSO Katarzyna Banko