Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 19 czerwca 2017 r. w sprawie VIII C 2734/16 Sąd Rejonowy dla Łodzi-Widzewa w Łodzi w punkcie 1. zasądził od pozwanej R. P. na rzecz powoda Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo- Kredytowej im. F. S. w G. kwotę 51.499,34 zł wraz z odsetkami umownymi w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego w stosunku rocznym, nie wyższymi
od dwukrotności wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w stosunku rocznym od dnia 20 czerwca 2016 r. do dnia 19 czerwca 2017 r.; w punkcie 2. zasądzoną w punkcie 1 kwotę 51.499,34 zł rozłożył na 32 miesięczne raty, w tym: pierwsza rata w kwocie 20.499,34 zł,
31 kolejnych rat po 1.000 zł każda, płatnych z góry do 15-go dnia każdego miesiąca z wraz
z odsetkami umownymi w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego w stosunku rocznym, nie wyższymi od dwukrotności wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w stosunku rocznym, w przypadku uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z rat, ustalając termin płatności pierwszej raty do 15-ego dnia miesiąca następującego po dniu uprawomocnienia się wyroku; w punkcie 3. zasądził
od pozwanej R. P. na rzecz powoda Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo- Kredytowej im. F. S. w G. kwotę 7.861 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

(wyrok – k. 199)

Podstawę rozstrzygnięcia Sądu I instancji stanowiły następujące ustalenia faktyczne:

W dniu 29 października 2013 roku M. P. zawarł ze Spółdzielczą Kasą Oszczędnościowo-Kredytową im. F. S. w G. umowę pożyczki (kredytu konsumenckiego) nr (...), na mocy której, powód udzielił pożyczki w kwocie 57.000 zł na warunkach określonych w umowie. R. P. poręczyła spłatę pożyczki.

M. P. zmarł w dniu 10 marca 2015 r.

Pismami z dnia 14 października 2015 r. Towarzystwo (...) Wzajemnych Spółdzielczych Kas Oszczędnościowo-Kredytowych w S. zawiadomiło powoda
o odmowie wypłaty świadczenia z tytułu zgonu M. P. z polis (...)
i (...).

W dniu 28 kwietnia 2016 r. R. P. złożyła wniosek o restrukturyzację pożyczki.

Pismem z dnia 12 maja 2016 r. Spółdzielcza Kasa Oszczędnościowo- Kredytowa im. F. S. w G. zawiadomiła R. P. o wydaniu negatywnej decyzji restrukturyzacyjnej z uwagi na złożenie odwołania od decyzji zakładu ubezpieczeniowego.

W dniu 5 lipca 2016 r. R. P. ponownie złożyła wniosek o restrukturyzację pożyczki.

Pismem z dnia 21 lipca 2016 r. Spółdzielcza Kasa Oszczędnościowo- Kredytowa im. F. S. w G. zawiadomiła R. P. o tym, że nie jest możliwe zawarcie porozumienia dotyczącego dalszych warunków spłaty zadłużenia z uwagi na toczące się postępowanie sądowe.

Wysokość zadłużenia z tytułu zawartej w dniu 29 października 2013 roku pomiędzy M. P. a Spółdzielczą Kasą Oszczędnościowo- Kredytową im. F. S. w G. umową pożyczki, wynosiła na dzień wniesienia pozwu 51.499,34 zł., w tym 46.433,22 zł. tytułem kwoty pożyczki i 5.066,12 zł. tytułem odsetek karnych i kapitałowych.

R. P. jest zatrudniona jako przedstawiciel handlowy z wynagrodzeniem
ok. 3.000 zł netto. Ponadto pozwana prowadzi działalność gospodarczą, z czego osiąga dochód w wysokości 3.000-5.000 zł. R. P. posiada zobowiązania z tytułu zaciągniętego w 2007 r. kredytu mieszkaniowego - miesięczna rata w wysokości 700 zł
oraz kredytu gotówkowego zaciągniętego w 2012 r. lub 2013 r.– miesięczna rata w wysokości 2.700 zł miesięcznie. Pozwana samodzielnie prowadzi gospodarstwo domowe, nie ma nikogo na utrzymaniu, pomaga swojej matce. R. P. ponosi koszty utrzymania budynku, zakup węgla– rocznie ok 7 tys. zł., energii elektrycznej– 200 zł miesięcznie, wody – 40 zł miesięcznie, ubezpieczenia domu 300 zł rocznie, podatku od nieruchomości – 360 zł rocznie.

W oparciu o tak ustalony stan faktyczny Sąd Rejonowy zważył, co następuje:

Sąd powołał przepis art. 720 § 1 k.c., zgodnie z którym, przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości. Z kolei w myśl art. 876 § 1 kc przez umowę poręczenia poręczyciel zobowiązuje się względem wierzyciela wykonać zobowiązanie na wypadek, gdyby dłużnik zobowiązania nie wykonał.

Sąd wskazał, iż nie było sporu co do faktu udzielenia przez powoda na rzecz M. P. pożyczki w kwocie 57.000 zł. na podstawie umowy z dnia 29 października 2013 r. R. P. potwierdziła również, że poręczyła spłatę zaciągniętej tego dnia pożyczki. Nie ulegało również wątpliwości, że roszczenie o spłatę pożyczki stało się
w całości wymagalne z uwagi na zgon pożyczkobiorcy w dniu 10 marca 2015 r. R. P. nie kwestionowała również tego, że nie uregulowała zaległości w spłacie pożyczki, jak również wysokości dochodzonego z tego tytułu świadczenia.

Pozwana wnosząc o oddalenie powództwa podniosła szereg zarzutów. W ocenie Sądu
z żadnym z tych zarzutów nie sposób się zgodzić. Zdaniem R. P. wniesienie pozwu było przedwczesne. Jednak pozwana potwierdziła, że otrzymała wezwanie do zapłaty w dniu 9 marca 2016 r., a bezspornym jest, że do dnia wydania wyroku pozwana nie spełniła roszczenia. Poza tym R. P. zgłaszała gotowość dobrowolnego spełnienia świadczenia ale w ratach, a przede wszystkim tylko w części przekraczającej sumę ubezpieczenia zawartego przez pożyczkobiorcę na wypadek śmierci.

Sąd Rejonowy nie zgodził się z twierdzeniem R. P., że zaspokojenie roszczeń powoda powinno nastąpić w pierwszej kolejności ze świadczenia wypłacanego
na podstawie umowy ubezpieczenia, a dopiero później przez spłatę dokonaną przez poręczyciela. Nie ulegało wątpliwości Sądu, że powód dochodzi swoich roszczeń z tytułu umowy pożyczki, natomiast umowa ubezpieczenia jest niezależnym, odrębnym stosunkiem prawnym. Poprzez zawarcie umowy ubezpieczenia doszło do powstania stosunku prawnego pomiędzy powodem, a Towarzystwem (...) Wzajemnych Spółdzielczych Kas Oszczędnościowo-Kredytowych w S.. W związku z tym w przedmiotowej sprawie Sąd nie miał podstaw, aby ustalać prawidłowość i zasadność dwóch decyzji Towarzystwa (...) Wzajemnych Spółdzielczych Kas Oszczędnościowo-Kredytowych, odmawiających wypłaty świadczenia.

Sąd Rejonowy nie zgodził się również z twierdzeniem R. P., że działanie Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo- Kredytowej im. F. S. w G. jest sprzeczne
z zasadami współżycia społecznego, gdyż powód nie zaproponował pozwanej restrukturyzacji zadłużenia oraz nie podjął próby zaspokojenia swojej wierzytelności od zakładu ubezpieczeniowego. Faktycznie R. P. dwukrotnie występowała z wnioskiem
o restrukturyzację zadłużenia, jednak w pierwszym wypadku strona powodowa odmówiła uwzględnienia wniosku z uwagi na złożenie odwołania od decyzji Towarzystwa (...) Wzajemnych Spółdzielczych Kas Oszczędnościowo-Kredytowych w S. w sprawie odmowy wypłaty świadczenia z tytułu umowy ubezpieczenia, a w drugim powód poinformował, że rozpatrzenie wniosku o restrukturyzację będzie możliwe po zakończeniu postępowania sądowego.

Mając na względzie powyższe rozważania, Sąd zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę 51.499,34 zł.

Sąd podkreślił przy tym, że strona powodowa miała prawo, oprócz żądania należności głównej, żądać za czas opóźnienia odsetek w umówionej wysokości zgodnie z treścią przepisu art. 481 § 1 k.c.

Następnie Sąd Rejonowy powołał art. 320 k.p.c., zgodnie z którym, w szczególnie uzasadnionych wypadkach sąd może w wyroku rozłożyć na raty zasądzone świadczenie.
W ocenie Sądu Rejonowego, okoliczności przedmiotowej sprawy w pełni uzasadniały zastosowanie wobec pozwanej dobrodziejstwa zacytowanego przepisu. Niewątpliwie zasądzona od R. P. kwota była wysoka, wobec czego jednorazowe spełnienie zasądzonego świadczenia przekraczałoby możliwości zarobkowe i majątkowe pozwanej, narażając ją na wszczęcie z inicjatywy powoda postępowania egzekucyjnego. Sąd zauważył także, że pierwsza rata z uwagi na jej wysokość w znacznym stopniu zaspokoi roszczenie strony powodowej. W związku z tym, zasądzoną w punkcie 1 kwotę 51.499,34 zł. Sąd rozłożył na 32 miesięczne raty, w tym pierwsza rata w kwocie 20.499,34 zł., a kolejne 31 rat w wysokości po 1.000 zł. każda, płatnych z góry do 15-go dnia każdego miesiąca z odsetkami umownymi w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego w stosunku rocznym w przypadku uchybienia terminowi płatności którejkolwiek
z rat, ustalając termin płatności pierwszej raty do 15-go dnia miesiąca następującego po dniu uprawomocnienia się wyroku.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie przepisu art. 98 § 1 k.p.c. Sąd nie znalazł podstaw do zastosowania w przedmiotowej sprawie art. 102 k.p.c. zgodnie, z którym
w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami. Sąd wskazał, że skorzystanie z art. 102 k.p.c. jest suwerennym uprawnieniem sądu orzekającego i od oceny tegoż sądu należy przesądzenie, że taki szczególnie uzasadniony wypadek nastąpił w rozpoznawanej sprawie oraz usprawiedliwia odstąpienie od obowiązku ponoszenia kosztów procesu (por. m.in. postanowienie SN z dnia 25.03.2011 r., IV CZ 136/10, LEX nr 785545; postanowienie
SN z dnia 19.01.2012 r., IV CZ 118/11, LEX nr 1169157; postanowienie SN z dnia 26.01.2012 r., III CZ 10/12, OSNC 2012/7-8/98; postanowienie SN z dnia 9.02.2012 r.,
III CZ 2/12, LEX nr 1162689). W ocenie Sądu w stosunku do pozwanej nie zachodzi żaden szczególny wypadek uzasadniający zastosowanie art. 102 k.p.c. Pomimo wezwania
do spełnienia świadczenia, R. P. nie dokonała zapłaty zobowiązania wynikającego z poręczenia umowy pożyczki, czym dała powód do wytoczenia przedmiotowego powództwa. Poza tym R. P. osiąga dochody, które pozwolą jej uregulować koszty procesu poniesione przez stronę powodową.

Sąd Rejonowy wskazał, iż powód wygrał proces w całości, a zatem należy mu się
od pozwanej zwrot kosztów procesu w pełnej wysokości. Na poniesione przez powoda koszty procesu składa się opłata od pozwu w kwocie 644 zł., opłata skarbowa od pełnomocnictwa w kwocie 17 zł. oraz koszty zastępstwa radcy prawnego w kwocie 7.200 zł – § 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych. Dlatego też Sąd zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę 7.861 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

(uzasadnienie – k. 200-207)

Apelację od powyższego wyroku wniosła pozwana Zaskarżyła wyrok w zakresie punktów 2 i 3, zarzucając naruszenie przepisów postępowania mające istotny wpływ
na wynik sprawy, tj.:

1.  art. 320 k.p.c. poprzez jego częściowe zastosowanie w niniejszej sprawie polegające
na rozłożeniu na raty kwoty 51.499,34 zł, pomijając kwestię rozłożenia na raty odsetek umownych od tej kwoty liczonych od dnia 20 czerwca 2016 r. do 19 czerwca 2017 r., tj. w wysokości 5.495 zł;

2.  art. 233 k.p.c. poprzez zastosowanie dowolnej i swobodnej oceny dowodów
i dokonanie ustaleń faktycznych sprzecznych z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego poprzez błędne przyjęcie, iż pozwana powinna ponieść koszty procesu
w wysokości 7.861 zł;

3.  art. 102 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie i błędną wykładnię.

Wobec powyższego skarżąca wniosła o zmianę skarżonego wyroku poprzez rozłożenie kwoty 5.495 zł na 6 dodatkowych rat i rozłożenie całości świadczenia na łącznie 37 rat w oznaczonych przez Sąd I instancji wysokości i odstąpienie od obciążania strony pozwanej kosztami w całości lub części.

(apelacja – k. 213-214v)

W odpowiedzi na apelację powód wniósł o jej oddalenie i zasądzenie od pozwanej kosztów postępowania.

(odpowiedź na apelację – k. 222-223)

Sąd Okręgowy ustalił i zważył, co następuje:

Apelacja była uzasadniona, co skutkowało zmianą zaskarżonego orzeczenia.

Rozpoczynając analizę zarzutów apelacji, należało odnieść się w pierwszej kolejności do zarzutu naruszenia art. 233 § 1 kpc, gdyż prawidłowo ustalony i oceniony stan faktyczny determinuje kierunek dalszych rozważań w aspekcie prawa materialnego.

Stosownie do powołanego przepisu, Sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Ocena dowodów polega na ich zbadaniu i podjęciu decyzji, czy została wykazana prawdziwość faktów, z których strony wywodzą skutki prawne. Celem Sądu jest tu dokonanie określonych ustaleń faktycznych, pozytywnych bądź negatywnych i ostateczne ustalenie stanu faktycznego stanowiącego podstawę rozstrzygnięcia.

Ocena wiarygodności mocy dowodów przeprowadzonych w danej sprawie wyraża istotę sądzenia w części obejmującej ustalenie faktów, ponieważ obejmuje rozstrzygnięcie o przeciwnych twierdzeniach stron, na podstawie własnego przekonania sędziego powziętego w wyniku bezpośredniego zetknięcia ze świadkami, stronami, dokumentami i innymi środkami dowodowymi. Powinna odpowiadać regułom logicznego rozumowania wyrażającym formalne schematy powiązań między podstawami wnioskowania i wnioskami oraz uwzględniać zasady doświadczenia życiowego wyznaczające granice dopuszczalnych wniosków i stopień prawdopodobieństwa ich występowania w danej sytuacji. Jeżeli z określonego materiału dowodowego Sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena Sądu nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów (art. 233 § 1 k.p.c.) i musi się ostać, choćby w równym stopniu, na podstawie tego materiału dowodowego, dawały się wysnuć wnioski odmienne. Tylko w przypadku, gdy brak jest logiki w wiązaniu wniosków z zebranymi dowodami, lub gdy wnioskowanie Sądu wykracza poza schematy logiki formalnej albo, wbrew zasadom doświadczenia życiowego, nie uwzględnia jednoznacznych praktycznych związków przyczynowo - skutkowych, to przeprowadzona
przez Sąd ocena dowodów może być skutecznie podważona.

W niniejszej sprawie nie sposób zarzucić Sądowi Rejonowemu dokonania sprzecznej z zasadami logiki i doświadczenia życiowego oceny materiału dowodowego. Zarzut ten sprowadzał się w zasadzie do naruszenia art. 102 k.p.c., co wynika z jego uzasadnienia przez skarżącego.

Jak wskazał Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 9 sierpnia 2012 r. (V CZ 26/12, LEX nr 1231638), przepis art. 102 k.p.c. wyraża zasadę słuszności w orzekaniu o kosztach, stanowiąc wyjątek od zasady odpowiedzialności za wynik procesu. Podstawę do jego zastosowania stanowią konkretne okoliczności danej sprawy, przekonujące o tym,
że w rozpoznawanym przypadku obciążenie strony przegrywającej kosztami procesu na rzecz przeciwnika byłoby niesłuszne, czy wręcz niesprawiedliwe. Art. 102 k.p.c. znajduje zastosowanie "w wypadkach szczególnie uzasadnionych", które nie zostały ustawowo zdefiniowane i są każdorazowo oceniane przez sąd orzekający na tle okoliczności konkretnej sprawy. Do okoliczności tych zalicza się m.in. sytuację majątkową i osobistą strony, powodującą, że obciążenie jej kosztami może pozostawać w kolizji z zasadami współżycia społecznego. Przy zastosowaniu art. 102 k.p.c. mogą być również brane pod uwagę okoliczności dotyczące charakteru sprawy (zob. też postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 26 września 2012 r., II CZ 95/12, LEX nr 1232771, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 14 września 2012 r., I UZ 86/12, LEX nr 1228427).

W postanowieniu z dnia 26 września 2012 r. (II CZ 100/12, LEX nr 1232760) Sąd Najwyższy wskazał, iż ocena, czy w sprawie zachodzi wypadek szczególnie uzasadniony należy do swobodnej decyzji sądu ze względu na konieczność zapewnienia poczucia sprawiedliwości oraz realizacji zasady słuszności.

Zarzut naruszenia art. 102 k.p.c. był zasadny. W niniejszej sprawie pozwana odpowiada jedynie jako poręczyciel pożyczkobiorcy, który zmarł. Nie uchylała się od spłaty zobowiązania. Uważała natomiast, że skoro zawarta została przez pożyczkobiorcę umowa ubezpieczenia na wypadek śmierci, kwota ubezpieczenia powinna pokryć przynajmniej część zadłużenia. Subiektywne przekonanie o słuszności swego stanowiska stanowi natomiast jedną z podstaw do zastosowania przepisu art. 102 k.p.c. (zob. postanowienie Sądu Najwyższego
z dnia 29 czerwca 2012 r., I CZ 34/12, LEX nr 1232459, wyrok Sądu Apelacyjnego
w B. z dnia 11 kwietnia 2014 r., I ACa 9/14, LEX nr 1455540). Należy również wskazać, iż pozwana dwukrotnie występowała do pozwanego o restrukturyzację zadłużenia, przy czym w uzasadnieniu pierwszej decyzji odmownej powód powołał się na złożenie
przez pozwaną odwołania od decyzji ubezpieczyciela w zakresie odmowy wypłaty świadczenia w związku ze śmiercią pożyczkobiorcy, wobec czego rozpatrzenie podania
nie było wówczas możliwe, zaś w drugiej decyzji powód powołał się na toczące się postępowanie sądowe. Wniosek pozwanej w zasadzie nie został zatem merytorycznie rozpoznany przez powoda. Pozwana wyrażała zatem gotowość do ugodowego załatwienia sprawy, jednakże powód zdecydował się na skierowanie sprawy do Sądu bez merytorycznego rozpoznania wniosku pozwanej o restrukturyzację zadłużenia. Poza tym, pomimo,
że pozwana uzyskuje stosunkowo wysokie dochody, należy pamiętać, iż wysokie są również koszty niniejszej sprawy wyliczone przez Sąd Rejonowy na kwotę 7.861 zł. Pozwana została ponadto obciążona obowiązkiem regulowania zadłużenia w ratach, przy czym pierwsza rata wynosi niebagatelną kwotę 20.499,34 zł. Zasadnym było zatem odstąpienie od obciążania pozwanej kosztami procesu, gdyż w okolicznościach niniejszej sprawy godziłoby to w zasady sprawiedliwości i poczucie słuszności.

Sąd uznał za zasadny również zarzut naruszenia art. 320 k.p.c. i rozłożył na raty skapitalizowaną kwotę odsetek umownych za okres od dnia 20 czerwca 2016 r. do dnia
19 czerwca 2017 r. w kwocie 5.149,93 zł. Zgodnie z powołanym przepisem, możliwość rozłożenia zapłaty na raty istnieje w szczególnie uzasadnionych wypadkach. Szczególnie uzasadnione przypadki to sytuacje, gdy ze względu na stan rodzinny i majątkowy pozwanego jednorazowa zapłata byłaby niemożliwa lub znacznie utrudniona bądź też naraziłaby zobowiązanego na niepowetowane szkody. Jednocześnie jednak sytuacja majątkowa pozwanego umożliwia mu spłacenie należności w częściach. W niniejszej sprawie pozwana
została zobowiązana do uiszczenia na rzecz pozwanego raty w kwocie 20.499,34 zł. Obowiązek uiszczenia dodatkowo jednorazowej kwoty 5.495 zł z tytułu skapitalizowanych odsetek umownych mógłby doprowadzić do sytuacji, w której pozwana nie byłaby w stanie regulować bieżących zobowiązań (w tym wobec powoda). Spłata zadłużenia w miesięcznych ratach w kwotach po 1.000 zł powinna być przy tym ekonomicznie odczuwalna
dla wierzyciela.

Wobec powyższego, na podstawie art. 368 § 1 k.p.c., należało orzec jak w sentencji.