Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 10 maja 2017 r. znak (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. odmówił K. B. prawa do emerytury, ponieważ na wymagane 25 lat okresów składkowych, nieskładkowych i uzupełniających przebytych od 31 grudnia 1998 r. udowodnił 22 lata, 8 miesięcy i 24 dni okresów składkowych i 16 dni okresów nieskładkowych (w sumie 23 lata, 3 miesiące i 10 dni), w tym 18 lat, 4 miesiące i 19 dni stażu pracy w szczególnych warunkach.

(decyzja – k. 77 akt ZUS)

Odwołanie od powyższej decyzji wniósł K. B. zaskarżając ją w całości. Zarzucił jej obrazę prawa materialnego poprzez błędną wykładnię art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze poprzez nieprzyznanie prawa do emerytury na skutek nieuwzględnienia wszystkich okresów pracy wykonywanej przez ubezpieczonego po 16 roku życia w gospodarstwie rolnym dziadków od 26 lutego 1973 r. do 28 lutego 1975 r. oraz niewyjaśnienie wszystkich okoliczności faktycznych istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy, a to tego, iż ubezpieczeniowy po 16 roku życia pracował w gospodarstwie rolnym dziadków w wymiarze nie niższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy, błędną ocenę materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie prowadząca do przyjęcia, że ubezpieczony nie udowodnił wymagalnego okresu składkowego i nieskładkowego oraz wymaganego okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach. Wniósł także o zmianę zaskarżonej decyzji poprzez zaliczenie do wymaganego okresu zatrudnienia okresu pracy w gospodarstwie rolnym dziadków od 26 lutego 1973 r. do 28 lutego 1975 r. i przyznanie emerytury zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa.

(odwołanie – k. 2, 3)

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie wywodząc jak w uzasadnieniu decyzji.

(odpowiedź na odwołanie – k. 5, 5v.)

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

K. B. urodził się (...)

(bezsporne)

W latach 1973 – 1975 wnioskodawca mieszkał w K. z rodzicami. W tej samej miejscowości znajdowało się gospodarstwo dziadków wnioskodawcy. Wnioskodawca przebywał na terenie tego gospodarstwa około 4 godzin dziennie kilka razy w tygodniu. Wykonywał różne prace w gospodarstwie w szczególności podczas żniw czy wykopków. Zdarzało się 3, 4 razy w tygodniu że zostawał tam na noc. W gospodarstwie tym mieszkała babcia wnioskodawcy, G. J., dziadek wnioskodawcy, T. J. oraz stryj wnioskodawcy P. J..

(zeznania wnioskodawcy – e-protokół z dnia 14 lutego 2018 r. – 00:23:53 – 00:25:08 w zw. z 00:01:40 – 00:10:25 – płyta CD – k. 22; zeznania świadka I. P. - e-protokół z dnia 14 lutego 2018 r. – 00:11:41 – 00:19:27– płyta CD – k. 22;zeznania świadka W. W. - e-protokół z dnia 14 lutego 2018 r. – 00:19:27 – 00:23:53 – płyta CD – k. 22)

Gospodarstwo (...) znajdujące się w K. miało powierzchnię 0,32 ha.

(informacja (...) Ośrodka (...) dla Powiatu (...) Wschodniego – k. 72 akt ZUS)

W gospodarstwie znajdowały się: 1 krowa, trzoda chlewna, kozy i drób. Uprawiano ziemniaki, owoce, warzywa, owiec i żyto.

(zeznania wnioskodawcy – e-protokół z dnia 14 lutego 2018 r. – 00:23:53 – 00:25:08 w zw. z 00:01:40 – 00:10:25 – płyta CD – k. 22; zeznania świadka I. P. - e-protokół z dnia 14 lutego 2018 r. – 00:11:41 – 00:19:27– płyta CD – k. 22 )

Wnioskodawca pomagał przy prowadzeniu gospodarstwa przez cały rok za wyjątkiem wakacji. Przynosił on wodę, przygotowywał paszę dla zwierząt, tzn. parzył ziemniaki dla trzody chlewnej, pracował przy siewach, zbierał ziemniaki, pracował przy koszeniu i obrządku.

(zeznania wnioskodawcy – e-protokół z dnia 14 lutego 2018 r. – 00:23:53 – 00:25:08 w zw. z 00:01:40 – 00:10:25 – płyta CD – k. 22)

Rodzice wnioskodawcy, jego stryj oraz dziadek pracowali w Ł. na umowach o pracę.

(zeznania wnioskodawcy – e-protokół z dnia 14 lutego 2018 r. – 00:23:53 – 00:25:08 w zw. z 00:01:40 – 00:10:25 – płyta CD – k. 22; zeznania świadka I. P. - e-protokół z dnia 14 lutego 2018 r. – 00:11:41 – 00:19:27– płyta CD – k. 22; zeznania świadka W. W. - e-protokół z dnia 14 lutego 2018 r. – 00:19:27 – 00:23:53 – płyta CD – k. 22 )

K. B. złożył wniosek o emeryturę 30 stycznia 2017 r.

(bezsporne)

Decyzją z dnia 10 maja 2017 r. znak (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. odmówił K. B. prawa do emerytury, ponieważ na wymagane 25 lat okresów składkowych, nieskładkowych i uzupełniających przebytych od 31 grudnia 1998 r. udowodnił 22 lata, 8 miesięcy i 24 dni okresów składkowych i 16 dni okresów nieskładkowych (w sumie 23 lata, 3 miesiące i 10 dni), w tym 18 lat, 4 miesiące i 19 dni stażu pracy w szczególnych warunkach.

(decyzja – k. 77 akt ZUS)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie zebranych w niniejszej sprawie dokumentów, a także na podstawie zeznań wnioskodawcy oraz w zasadniczej części w oparciu o zeznania świadków I. P. i W. W.. Zeznania świadków są bardzo ogólnikowe, dotyczą okoliczności, które wydarzyły się wiele lat temu. Osoby te nie pamiętają wielu szczegółów, opierają się częściowo na przypuszczeniach. Mimo powyższego, wielu ich twierdzeniom Sąd Okręgowy dał wiarę. Jednakże, wątpliwości Sądu Okręgowego budzi wiarygodność ich zeznań w zakresie wielkości powierzchni gospodarstwa dziadków wnioskodawcy. Są to daleko idące przypuszczenia i w konsekwencji I. P. stwierdziła, że „ziemi był więcej niż hektar, a W. W. zeznał, że za stodołą było około 2 ha, a dalej około 1 ha (protokół elektroniczny z rozprawy – k. 20). Ponadto wymaga podkreślenia, że z informacji (...) Ośrodka (...) dla Powiatu (...) Wschodniego będącą dokumentem urzędowym w rozumieniu art. 244 k.p.c., bezsprzecznie wynika, że gospodarstwo (...) liczyło mniej niż hektar, tj. 0,32 ha. Dokument urzędowy korzysta z domniemania autentyczności oraz domniemania zgodności z prawdą tego, co zostało w nim urzędowo zaświadczone. Są to domniemania prawne ustanowione ustawą procesową. Domniemania te mogą być obalone w sposób przewidziany w art. 252 k.p.c., tj. przez zaprzeczenie prawdziwości dokumentu lub przez udowodnienie, że oświadczenie organu zawarte w danym dokumencie urzędowym, wystawionym przez ten organ, jest niezgodne z prawdą (zob. np. T. Ereciński, Art. 244, [w:] T. Ereciński (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom II. Postępowanie rozpoznawcze, LEX/el. 2016, Teza 19).

Wobec tego, Sąd Okręgowy uznaje, że wnioskodawca nie zdołał za pomocą dowodu zeznań świadków obalić domniemania autentyczności dokumentu urzędowego.

Sąd nie dał wiary zeznaniom wnioskodawcy w zakresie twierdzenia, że praca ta miała charakter stały, codzienny. Przeczy temu zarówno wielkość gospodarstwa rolnego dziadków jak i zeznania świadków, którzy nie widzieli wnioskodawcy codziennie a jedynie kilka dni w tygodniu.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie wnioskodawcy nie może być uwzględnione.

Istota sporu w przedmiotowym postępowaniu sprowadzała się do oceny, czy wnioskodawca kumulatywnie spełnia przesłanki warunkujące nabycie prawa do wcześniejszej emerytury określone w art. 184 w zw. z art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t. j. Dz. U. z 2017 r. poz. 1383, ze zm., dalej: „ustawa o FUS”), a w szczególności, czy posiada wymagany tym przepisem ogólny staż emerytalny. Poza spełnieniem przesłanki osiągnięcia wieku emerytalnego 60 lat (w przypadku mężczyzn), co jest w przypadku wnioskodawcy oczywiste – dla nabycia prawa do wcześniejszej emerytury powołane artykuły wymagają jeszcze posiadania na dzień 1 stycznia 1999 r. ogólnego okresu uprawniającego do emerytury (okresów składkowych i nieskładkowych), w wymiarze, co najmniej 25 lat, w tym, co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Niekwestionowane w sprawie było, że K. B. legitymuje się łącznie 23 latami, 3 miesiącami i 10 dniami okresów składkowych i nieskładkowych, w tym 18 latami, 4 miesiącami i 19 dniami pracy w warunkach szczególnych. Organ rentowy odmówił uwzględnienia wnioskodawcy okresu od dnia 26 lutego 1973 r. do dnia 28 lutego 1975 r. pracy w gospodarstwie rolnym dziadków. Istotne dla sprawy było zatem, czy okres ten należało zaliczyć jako okres pracy w gospodarstwie rolnym w myśl art. 10 ustawy o FUS.

Zgodnie z przepisem art. 10 ust. 1 pkt 3 tej ustawy, przy ustalaniu prawa do emerytury oraz przy obliczaniu jej wysokości uwzględnia się przypadające przed dniem 1 stycznia 1983 r. okresy pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia. Ukształtowane orzecznictwo Sadu Najwyższego wywierające istotny wpływ na orzecznictwo sądów powszechnych jest dość jednolite w zakresie zaliczania okresów pracy na gospodarstwie rolnym do nabycia prawa do emerytury - jednoznacznie przyjmuje ono konieczność świadczenia pracy na gospodarstwie rolnym w zakresie odpowiadającym, co najmniej połowie pełnego wymiaru czasu pracy (por. np. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 28 lutego 1997 r., II UKN 96/96, OSNAPiUS 1997 Nr 23, poz. 473; z dnia 7 listopada 1997 r., II UKN 318/97, OSNAPiUS 1998 Nr 16, poz. 491; z dnia 13 listopada 1998 r., II UKN 299/98, OSNAPiUS 1999 Nr 24, poz. 799; z dnia 9 listopada 1999 r., II UKN 190/99, OSNAPiUS 2001 Nr 4, poz. 122, czy wyrok z dnia 10 maja 2000 r., II UKN 535/99, niepublikowany, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 czerwca 2014 r. III UK 180/13; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 września 2014 r. I UK 17/14).

Orzecznictwo kształtowało się jeszcze przed wejściem w życie ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i zachowało aktualność po jej wejściu w życie (1 stycznia 1999 r.). Z przywołanego powyżej art. 10 wynika, że chodzi nie o jakąkolwiek pracę, ale pracę świadczoną w gospodarstwie rolnym. To zaś pojęcie należy odnosić do definicji zawartych w przepisach regulujących ubezpieczenie społeczne i zaopatrzenie emerytalne rolników.

Zasadniczym aktem prawnym regulującym te kwestie była nieobowiązująca już ustawa z dnia 27 października 1977 r. o zaopatrzeniu emerytalnym oraz innych świadczeniach dla rolników i ich rodzin (t. j. Dz. U. Nr 32, poz. 140), w której to ustawie krąg uprawnionych do świadczeń został ograniczony do rolników posiadających gospodarstwo rolne o powierzchni powyżej 0,5 ha gruntów (art. 75 ust. 1 pkt 1), a gospodarstwo zdefiniowano jako zespół nieruchomości, które tworzą zorganizowaną całość o powierzchni 0,5 ha gruntów. Podobna regulacja zawarta była w nieobowiązującej już ustawie z dnia 14 grudnia 1982 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin (t.j. Dz. U. z 1989 r. nr 24, poz. 133 z późn. zm.), która definiowała gospodarstwo rolne jako nieruchomości rolne, jeżeli stanowią lub mogą stanowić zorganizowaną całość gospodarczą obejmującą grunty rolne i leśne wraz z budynkami, urządzeniami i inwentarzem, oraz prawa i obowiązki związane z prowadzeniem gospodarstwa - o powierzchni co najmniej 0,5 ha. We wcześniejszych okresach uprawnieniami do zaopatrzenia emerytalnego objęci byli rolnicy, którzy przekazywali gospodarstwo rolne o powierzchni, co najmniej 5 ha, co miało miejsce w okresie od dnia 27 stycznia 1968 r. do dnia 31 lipca 1974 r. (zob. nieobowiązującą już ustawe z dnia 24 stycznia 1968 r. o rentach i innych świadczeniach dla rolników przekazujących nieruchomości rolne na własność Państwa, Dz. U. Nr 3, poz. 15 z późn. zm.), a w latach 1974-1977 co najmniej 2 ha (nieobowiązującą ustawę z dnia 29 maja 1974 r. o przekazywaniu gospodarstw rolnych na własność Państwa za rentę i spłaty pieniężne Dz. U. Nr 21, poz. 118).

Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego przepisy nieobowiązującej ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin mają zastosowanie do stanów sprzed daty jej obowiązywania, co oznacza, że przez gospodarstwo rolne do dnia 1 stycznia 1989 r. należało rozumieć nieruchomości rolne o obszarze co najmniej 0,5 ha (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 lipca 2009 r., sygn. akt I UK 27/09, OSNP rok 2011, nr 5-6, poz. 83, a także wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 9 lutego 2017 r., III AUa 1651/16, LEX nr 2300280). Sąd Okręgowy także stwierdza na marginesie, że aktualne unormowania prawne wymagają dla stwierdzenia, że dany grunt jest gospodarstwem rolnym, pewnej normy obszarowej nieruchomości. Zgodnie z art. 2 ustawy z dnia 15 listopada 1984 r. o podatku rolnym (t. j. Dz. U. z 2017 r., poz. 1892, ze zm.), za gospodarstwo rolne uważa się obszar gruntów o łącznej powierzchni przekraczającej 1 ha lub 1 ha przeliczeniowy, stanowiących własność lub znajdujących się w posiadaniu osoby fizycznej, osoby prawnej albo jednostki organizacyjnej, w tym spółki, nieposiadającej osobowości prawnej. Natomiast zgodnie z art. 2 pkt 2 ustawy z dnia 11 kwietnia 2003 r. o kształtowaniu ustroju rolnego (t .j. Dz. U. z 2017 r. poz. 2196, ze zm.), gospodarstwo rolne to gospodarstwo rolne w rozumieniu Kodeksu cywilnego, w którym powierzchnia nieruchomości rolnej jest nie mniejsza niż 1 ha.

W przedmiotowej sprawie, gospodarstwo położone w K. (obecnie już nieistniejące) będące własnością T. J., w spornym okresie miało powierzchnie 0, 32 ha, a więc nie spełniało wymaganej normy obszarowej. Jakakolwiek pomoc świadczona przez wnioskodawcę w tym gospodarstwie nie może być traktowana jako praca w gospodarstwie rolnym w rozumieniu art. 10 ustawy o FUS. Warto także dodać, że w świetle zebranego w sprawie materiału dowodowego można przyjąć, że pomoc świadczona przez K. B. na rzecz gospodarstwa dziadków była jedynie pomocą wykonywaniu typowych obowiązków domowych, zwyczajowo wymaganych od dziecka, będącego członkiem wspólnoty rodzinnej. Wszyscy członkowie rodziny (mama, tata, stryj wnioskodawcy) pracowali w Ł. na umowach o pracę, podobnie zresztą jak sam właściciel gospodarstwa (...), dziadek wnioskodawcy. Na terenie gospodarstwa przebywała babcia wnioskodawcy, G. J., która zajmowała się tym gospodarstwem na czas nieobecności męża i syna. Gospodarstwo zajmujące 0, 32 ha nie mogło być uznane za duże i zgodnie z twierdzeniami świadków i wnioskodawcy nie posiadało wyspecjalizowanej produkcji rolnej, a ilość pracy w gospodarstwie była niewielka.

Reasumując, za niewystarczający należało uznać fakt wykonywania pewnych prac bez pierwotnego wykazania prowadzenia przez dziadków wnioskodawcy gospodarstwa rolnego w rozumieniu nieobowiązującego art. 2 pkt 4 ustawy z dnia z dnia 14 grudnia 1982 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin. W konsekwencji, do okresu ogólnego stażu pracy nie zaliczono K. B. pracy w gospodarstwie dziadków w okresie 26 lutego 1973 r. – 28 lutego 1975 r. Tym samym organ rentowy prawidłowo wydał decyzję odmawiającą przyznania prawa do emerytury z uwagi na niespełnienie przesłanki 25-letniego okresu ogólnego stażu pracy.

Mając powyższe okoliczności na uwadze Sąd Okręgowy, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., odwołanie wnioskodawcy oddalił.

ZARZĄDZENIE

Odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi wnioskodawcy.