Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU

RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 31 lipca 2017 roku

Sąd Okręgowy w Częstochowie Wydział I Cywilny w składzie:

Przewodniczący: SSO Lidia Dudek

Protokolant: Agata Płaczkowska

po rozpoznaniu w dniu 26 lipca 2017 roku w Częstochowie

na rozprawie

sprawy z powództwa K. J.

przeciwko pozwanej (...) S.A. w W.

o zapłatę

1. zasądza od pozwanej (...) S.A. w W.

na rzecz powódki K. J. kwotę 60.000 zł (sześćdziesiąt tysięcy złotych) wraz z ustawowymi odsetkami w wysokości 8% od dnia 24 września 2015r. do dnia 31 grudnia 2015r. oraz ustawowymi odsetkami za opóźnienie w wysokości 7% (tj. wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 5,5 punktów procentowych) w stosunku rocznym od dnia 1 stycznia 2016r. oraz dalszymi odsetkami ustawowymi w razie zmiany ich wysokości do dnia zapłaty;

2. oddala powództwo w pozostałej części;

3. zasądza od pozwanej (...) S.A. w W.

na rzecz powódki K. J. kwotę 5. 850.52 zł (pięć tysięcy osiemset pięćdziesiąt złotych pięćdziesiąt dwa grosze) tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego;

4. odstępuje od ściągnięcia z zasądzonego na rzecz powódki roszczenia kosztów sądowych w części co do której powództwo zostało oddalone.

Sygn. akt IC 13/17

UZASADNIENIE

W pozwie wniesionym w dniu 2 stycznia 2017r. powódka K. J. wystapiła przeciwko (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W. o zasądzenie na jej rzecz kwoty 80 000 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 24 września 2015r. do dnia zapłaty tytułem zadośćuczynienia na podstawie art. 448 k.c. w zw. z art. 24 § 1 k.c. Powódka wniosła też o zasądzenie od pozwanego zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego w wysokości 5 400 zł wraz z opłatą skarbową w kwocie 17 zł.

W uzasadnieniu pozwu powódka podała, że w dniu 4 grudnia 1997r. doszło do wypadku drogowego, w wyniku którego zginął M. J. (1) – ojciec powódki. Posiadacz pojazdu, którym kierował sprawca zdarzenia, w dacie wypadku korzystał z ochrony ubezpieczeniowej w zakresie obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych, na podstawie umowy ubezpieczenia zawartej z pozwanym. Powódka wskazała, że pismem z 2007r. matka małoletniej wówczas powódki zgłosiła swoje roszczenia wobec pozwanego o odszkodowanie za znaczne pogorszenie sytuacji życiowej po śmierci ojca Powódki na rzecz córek M. J. (2) oraz K. J. . Pozwany przyznał na rzecz Powódki kwotę 15 000 zł tytułem stosownego odszkodowania, a w dniu 8 maja 2009 r. w sprawie o sygn. Akt I C (...) Sąd Rejonowy w C. Wydział I Cywilny wydał wyrok, w którym zasądził na rzecz Powódki kwotę 36.616,30 zł wraz z ustawowymi odsetkami tytułem odszkodowania za znaczne pogorszenie sytuacji życiowej po śmierci ojca. W dniu 25 czerwca 2015 r. pismem datowanym na 8 czerwca 2015 r. Powódka za pośrednictwem Centrum (...) z.o.o. z siedzibą z O. zwróciła się do Pozwanego z roszczeniem o wypłatę zadośćuczynienia za krzywdę z tytułu śmierci ojca. W odpowiedzi decyzją z dnia 4 marca 2016 r. Pozwany przyznał Powódce 20 000 zł. tytułem zadośćuczynienia za krzywdę.

Powódka wskazała, że miała zaledwie pół roku w chwili śmierci ojca i ze względu na wiek nie może go pamiętać, ale z relacji matki i innych członków rodziny wie, że te chwile były jednymi z najszczęśliwszych w życiu rodziny. Ojciec troszczył się o córki i dbał o dobro całej rodziny. Powódka podnosiła, że jego śmierć była najbardziej tragicznym momentem w jej życiu. Utraciła bezpowrotnie wsparcie ukochanej osoby i możliwość wychowywania się w pełnej rodzinie. Powódka wraz z siostrą urodziła się z wrodzonymi wadami stóp oraz serca. Gdyby tragiczny wypadek nie nastąpił ojciec wspierałby je zarówno emocjonalnie jak i finansowo. Powódce do dziś towarzyszy poczucie krzywdy i osamotnienia, ojciec nie towarzyszył jej w najważniejszych chwilach jej życia takich jak ukończenie 18 lat, uroczystości szkolne czy rozpoczęcie studiów. W dzieciństwie brakowało jej odpowiednich wzorców, co rzutuje niewątpliwie na jej dorosłe życie. Rodzinę cechowała miłość i wspólne cele. Te podstawy, na których opierała się cała rodzina, zostały mocno zachwiane wraz ze śmiercią M. J. (1). Biorąc pod uwagę wypłacenie powódce przez pozwanego kwoty 20 000 zł. tytułem zadośćuczynienia, domaga się ona kwoty należnej w wysokości 80 000 zł.

Pozwany (...) S.A. w W. wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie na jego rzecz od powodów kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Złożył również propozycję ugodowego zakończenia sprawy poprzez zobowiązanie się do wypłacenia powódce kwoty 25 000 zł. oraz połowy opłaty sądowej.

W odpowiedzi na pozew pozwany wskazał, iż powódka otrzymała kwotę 20 000 zł tytułem zadośćuczynienia i twierdzi, że w sprawie nie zachodzą już okoliczności uzasadniające przyznania powódce dodatkowych kwot zadośćuczynienia. Pozwany wskazuje również na niewymierny charakter zadośćuczynienia przyznanego na podstawie art. 448 k.c. oraz, że wysokość takiego zadośćuczynienia powinna mieć wymiar kompensacyjny. Krzywda ta jest związana z ujemnymi przeżyciami związanymi z naruszeniem dobra osobistego jakim jest utrata osoby najbliższej. Zadośćuczynienie powinno mieć charakter umiarkowany, a przyznana suma pieniężna ukształtowana na poziomie adekwatnym do naruszonego dobra i doznanej krzywdy. Podnosi, że to na powódce spoczywa ciężar wykazania między nią a zmarłym więzi emocjonalnej i rozmiaru poniesionej krzywdy. W ocenie pozwanego odczucia powódki wyartykułowane w pozwie nie są wystarczające do uznania za zasadne ujętych w tym pozwie roszczeń. Twierdzi, że powódki nie łączyła więź z ojcem gdyż miała zaledwie pół roku w chwili jego śmierci, a od wypadku minęło już ponad 19 lat. Pozwany podnosi, że powódka otrzymała wcześniej odszkodowanie w kwocie 51. 616.30 zł. i odszkodowanie to wyczerpuje element zadośćuczynienia za krzywdę.

Sąd ustalił, co następuje :

W dniu 4 grudnia 1997 r. ok. godziny 21:50 w C., na ulicy (...) doszło do wypadku komunikacyjnego, w wyniku którego śmierć poniósł ojciec powódki M. J. (1). Kierujący samochodem marki F. (...) o nr rej. (...) P. Ś. jadąc w kierunku K. na skutek śliskiej nawierzchni drogi stracił panowanie nad pojazdem i zderzył się z jadącym z przeciwnego kierunku ruchu samochodem ciężarowym marki J. o nr rej. (...) kierowanym przez E. R.. W wyniku zderzenia pojazdów pasażer pojazdu marki F. (...) M. J. (1) na skutek wielonarządowych obrażeń ciała poniósł śmierć na miejscu zdarzenia. W wyniku tego wypadku, śmierć ponieśli także P. Ś. i pasażerka pojazdu F. (...). Postanowieniem z dnia 5 lutego 1998 r., Prokurator Prokuratury Rejonowej w C. umorzył dochodzenie wobec śmierci sprawcy zdarzenia.

/ dowód: odpis postanowienia Prokuratora Prokuratury Rejonowej w C. z dnia 5 lutego 1998 r., sygn. (...), sygn. Akt prok. 1 Ds. (...) (k. 15,16), odpis skrócony aktu zgonu M. J. (1) (k. 17)

Powódka K. J. była córką zmarłego w wypadku M. J. (1). W chwili śmierci ojca miała pół roku

Według opowieści członków rodziny J. tworzyli oni szczęśliwą i kochającą się rodzinę. M. J. (1) w chwili śmierci miał zaledwie 28 lat. Uczestniczył on aktywnie w życiu rodziny. Wraz z żoną dbali o dobro dzieci i spędzali wspólnie czas, powódka miała szansę wychowywać się w pełnej szczęśliwej rodzinie. Została ona pozbawiona więzi emocjonalnej z ojcem oraz odebrana została możliwość jej nawiązania w przyszłości.. Powódka straciła ojca w najważniejszym dla niej okresie życia, kiedy kształtował się jej charakter i szczególnie potrzebowała wsparcia i opieki.

Powódka do dziś odczuwa żal i tęsknotę za zmarłym ojcem.. Szczególnie dotyka ją poczucie niesprawiedliwości, Wyobraża sobie jak wyglądałoby jej życie gdyby nie ten tragiczny wypadek. Nie było trzy niej ojca kiedy przeżywała najważniejsze chwile w jej życiu. M. J. (1) prowadził działalność gospodarczą i utrzymywał całą rodzinę, toteż borykali się oni po jego śmierci z problemami finansowymi. Również nie bez znaczenia jest fakt iż powódka jak i jej siostra borykają się od urodzenia z wrodzonymi wadami stóp oraz serca. Miałyby one bowiem zagwarantowane nie tylko wsparcie finansowe ale i emocjonalne ze strony obojga rodziców. Dla powódki wówczas ogromne wsparcie stanowili mama i dziadek jednak nie byli oni nigdy w stanie zastąpić ojca.

/ dowód: zeznania świadka K. P. (nagranie, adnotacje k. 58), zeznania świadka M. J. (3) (nagranie, adnotacje k. 58)/

Brak ojca w życiu powódki zdezorganizował jej osobowość zarówno w dzieciństwie jak i w dorosłym życiu. Nie posiadała ona męskiego wzorca, który nauczyłby ją prawidłowego funkcjonowania w społeczeństwie, tak by odpowiednio realizować się w roli matki czy żony. Powódka jest osobą nieufną z zaburzonym poczuciem bezpieczeństwa oraz posiada tendencję do lękowej interpretacji zdarzeń. Zaburzony obraz rodziny powodował u niej zawsze poczucie bycia gorszą wśród rówieśników. Takie zachowania nie miałyby z pewnością miejsca gdyby nie tragiczny wypadek w którym zginął ojciec powódki.

/ dowód: opinia biegłej z zakresu psychologii U. B. (k. 572, 73)

Sąd zważył, co następuje :

Odpowiedzialność pozwanego (...) Spółki Akcyjnej w W. za sprawcę wypadku drogowego z dnia 4 grudnia 1997r., w wyniku którego poniósł śmierć ojciec powódki M. J. (1), nie była przez niego kwestionowana, niespornym był fakt posiadania przez posiadacza pojazdu umowy obowiązkowego ubezpieczenia z pozwanym ubezpieczycielem. Pozwany kwestionował natomiast co do zasady żądania powódki o zadośćuczynienia na podstawie art. 448 k.c. w związku z art. 23 i 24 k.c.

Analizując zasadność roszczeń powodów, Sąd w pierwszej kolejności uznał za usprawiedliwione co do zasady żądanie zapłaty na ich rzecz zadośćuczynienia za stratę osoby bliskiej.

Mimo, iż w dacie zdarzenia, objętego odpowiedzialnością ubezpieczeniową pozwanego, nie obowiązywał art. 446§4 k.c., wprowadzony do Kodeksu cywilnego z dniem 3 sierpnia 2008 roku, w doktrynie i orzecznictwie ugruntowany jest pogląd, że spowodowanie śmierci osoby bliskiej mogło wówczas stanowić naruszenie dóbr osobistych najbliższych członków rodziny zmarłego i uzasadniać przyznanie im zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę na podstawie art. 448 k.c. w związku z art. 24§1 k.c. (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 22 października 2010 roku w sprawie III CZP 76/10, LEX nr 604152, (...) Biul.SN 2010/10/11; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 marca 2012r., I CSK 314/11, LEX nr 1164718; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 lipca 2012r., II CSK 677/11, LEX nr 1228438; wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 7 listopada 2012r., I ACa 488/12, LEX nr 1237242; wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 13 lutego 2013r., IACa 1221/12, LEX nr 1294825; wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 11 stycznia 2013r., I ACa 729/12, LEX nr 1278078; wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 15 lutego 2013r., I ACa 839/12, LEX nr 1289380).

Mimo, że katalog dóbr, wymienionych w art. 23 k.c. nie wymienia takiej wartości jak prawo do życia rodzinnego, należy uznać że podlega ona ochronie prawnej, gdyż katalog, do którego odwołuje się art. 23 k.c. nie jest katalogiem zamkniętym i ma charakter wyłącznie egzemplifikacyjny. Nie ulega bowiem wątpliwości, że rodzina jako związek najbliższych osób, które łączy szczególna więź wynikająca najczęściej z pokrewieństwa, podlega ochronie prawa. Dobro rodziny jest chronione nie tylko przepisami rangi ustawowej, lecz także art. 71 Konstytucji RP, który stanowi, że państwo w swej polityce społecznej i gospodarczej ma obowiązek uwzględniania dobra rodziny. Więź rodzinna odgrywa doniosłą rolę, zapewniając członkom rodziny m.in. poczucie stabilności, wzajemne wsparcie obejmujące sferę materialną i niematerialną oraz gwarantuje wzajemną pomoc (por.: uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 14 stycznia 2010 roku w sprawie IV CSK 307/09, OSNC-ZD 2010/3/91).

Więź rodzinna odgrywa doniosłą rolę, zapewniając członkom rodziny m.in. poczucie stabilności, wzajemne wsparcie obejmujące sferę materialną i niematerialną oraz gwarantuje wzajemną pomoc. Zatem więzi małżonków i więzi rodziców z dziećmi istniejące w prawidłowo funkcjonującej rodzinie zasługują na status dobra osobistego, podlegającego ochronie z art. 24 § 1 k.c., a spowodowanie śmierci osoby bliskiej wskutek deliktu i przez to zerwanie tej najsilniejszej więzi emocjonalnej może stanowić naruszenie dóbr osobistych członków rodziny zmarłego oraz uzasadniać przyznanie im zadośćuczynienia w oparciu o art. 448 k.c. (por.: uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 14 stycznia 2010 roku w sprawie IV CSK 307/09, OSNC-ZD 2010/3/91; wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 20 lutego 2013r., I ACa 364/12, LEX nr 1292636 ).

Przekładając powyższe na ustalony w sprawie stan faktyczny, należy stwierdzić, że więź łącząca dziecko z rodzicem jest niewątpliwie jedną z intensywniejszych, jakie mogą wystąpić w relacjach międzyludzkich. Mimo że powódka nie pamięta ojca, to z pewnością brakowało jej kontaktu z jednym z rodziców poprzez wspólnie spędzone chwile, wzajemną pomoc i troskę. Powódka została pozbawiona bezpowrotnie miłości, serdeczności, czułości ze strony ojca. Jego nagła śmierć wywołała u córki psychiczne poczucie cierpienia pomimo, że w trakcie zaistnienia tragicznego zdarzenia nie rozumiała jego skutków, to wystąpiły one w późniejszych latach .

Jest rzeczą notoryczną, że cierpienia moralne wpływają ujemnie na sprawność psychiczną i fizyczną, osłabiają energię życiową i inicjatywę, co z reguły wywołuje reperkusje w ogólnej sytuacji życiowej. Śmierć ojca wpłynęła zatem niekorzystnie na stan emocjonalny powódki, stanowiła bowiem niezwykle traumatyczne wydarzenie w jej życiu. Jak wynika z opinii biegłej z zakresu psychologii, powódka doznała uszczerbku na zdrowiu, przeżyła bowiem niezwykle traumatyczne wydarzenie o znacznym natężeniu emocjonalnym. Żal po stracie ojca, którego nigdy nie poznała będzie powódce towarzyszyć prawdopodobnie przez całe życie. Aktualnie zaburzenia emocjonalne związane z wychowywaniem się w niepełnej rodzinie uniemożliwiają powódce prawidłowe funkcjonowanie w życiu rodzinnym.

Zadośćuczynienie ma rekompensować stratę ojca w ogólności. Przeżywanie traumy po stracie osoby bliskiej jest indywidualną sprawą każdego człowieka. Stosownie do własnych możliwości psychicznych, osobowości i charakteru, a także okoliczności zewnętrznych, każdy szuka w tym zakresie własnych rozwiązań. (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 7 sierpnia 2013r., I ACa 329/13, LEX nr 1356575).

W ocenie Sądu tragiczna śmierć ojca małoletniej powódki spowodowała u niej jeszcze większą pustkę emocjonalną, ponieważ powódka nie miała możliwości poznać ojca i być przez niego wychowywaną. Faktem jest, że z uwagi na swój wiek powódka nie mogła pamiętać ojca, ale w jej otoczeniu, w okresie kiedy wzrastała i poznawała otaczającą ją rzeczywistość zabrakło jednego z rodziców, dziecko nie poznało radości związanej z wychowywaniem się w pełnej rodzinie, nie mogło bawić się z ojcem, czy też spędzać z nim czasu w inny sposób. W ocenie Sądu mogło to rzutować na jej przyszłość w tym także na rozwój emocjonalny.

Jako punkt wyjścia do ustalenia zadośćuczynienia na rzecz powódki K. J. Sąd przyjął kwotę 80 000 zł. Od tej sumy należało odjąć kwoty wypłacone powódce przez pozwaną, tj. 20 000 zł Mając powyższe na uwadze, Sąd zasądził od pozwanej na rzecz powódki kwotę 60 000 zł tytułem zadośćuczynienia z art. 446 § 4 k.c. za doznaną krzywdę w związku ze śmiercią ojca.

Ocena rozmiaru szkody, a w konsekwencji wysokości żądanego zadośćuczynienia, podlega weryfikacji sądowej. Jednakże byłoby niedopuszczalne przyjęcie, że poszkodowany ma czekać z otrzymaniem świadczenia z tytułu odsetek do chwili ustalenia wysokości szkody w konkretnym przypadku. Orzeczenie sądu przyznające zadośćuczynienie ma charakter rozstrzygnięcia deklaratoryjnego, a nie konstytutywnego, skoro sąd na podstawie zaoferowanych w sprawie dowodów rozstrzyga, czy doznane cierpienia i krzywda oraz potencjalna możliwość ich wystąpienia w przyszłości miały swoje uzasadnienie w momencie zgłoszenia roszczenia. Orzeczenie to nie jest więc źródłem zobowiązania sprawcy szkody względem poszkodowanego do zapłaty zadośćuczynienia. Rzeczywistym źródłem takiego zobowiązania jest czyn niedozwolony.

Zasadą jest więc, że zadośćuczynienie za krzywdę staje się wymagalne po wezwaniu zobowiązanego przez poszkodowanego do spełnienia świadczenia (art. 455 § 1 k.c.). Od tej chwili biegnie termin do odsetek za opóźnienie (art. 481 § 1 k.c.). Zasada ta doznaje wyjątków, które wynikają jedynie z art. 14 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 22 maja 2003r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (por.: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 sierpnia 2013r., I CSK 667/13, LEX nr 1391106 ). Oznacza to, iż jeżeli Pozwany – Ubezpieczyciel nie spełni świadczenia w terminie wymaganym przez ustawę (tj. 30 dni licząc od dnia złożenia zawiadomienia o szkodzie, ewentualnie w terminie nie później niż 90 dni od dnia złożenia zawiadomienia o szkodzie w przypadku braku możliwości wyjaśnienia wszelkich okoliczności w krótszym terminie) istnieje już od tego momentu prawo do naliczenia odsetek. Istotne jest jednakże aby roszczenie w chwili wezwania było już skonkretyzowane

Szkoda w niniejszej sprawie została zgłoszona pismem z dnia 25 czerwca 2015. Żądanie zasądzenia na rzecz powodów ustawowych odsetek za opóźnienie od kwot zadośćuczynienia od dnia 24 września 2015r. zasługiwało zatem na uwzględnienie.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 100 k.p.c. Koszty poniesione w toku procesu przez powódkę obejmowały koszty zastępstwa procesowego w kwocie 5 400 zł, opłatę od pełnomocnictwa w kwocie 17 zł, opłaty od pozwu w kwocie 4 000 zł, , wynagrodzenie biegłej – 189,36 zł (k. 65) . Razem 9606,36 zł, natomiast pozwany poniósł koszty zastępstwa procesowego w kwocie 5417 zł.

Powódka wygrała proces w 75 %, wobec czego Sąd zasądził na jej rzecz koszty procesu w kwocie 5 850,52 , po stosunkowym rozdzieleniu kosztów według następującego wyliczenia:15 023,36 × 75/100 (koszty, które powinien ponieść pozwany) – 5417 zł (koszty, które pozwany poniósł) = 5 850, 52 (koszty do dopłaty przez pozwanego).

Na podstawie art. 113 ust. 4 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. z 2014r., poz. 1025 z późn. zm.), z uwagi na charakter sprawy, Sąd odstąpił od obciążenia powódki kosztami sądowymi z zasądzonego roszczenia od oddalonej części powództwa.