Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 czerwca 2018 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim, Wydział V Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

Przewodniczący SSO Urszula Sipińska-Sęk

Protokolant st. sekr. sądowy Zofia Aleksandrowicz

po rozpoznaniu w dniu 22 maja 2018 roku w Piotrkowie Trybunalskim

na rozprawie

sprawy z wniosku M. D.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

o prawo do emerytury

na skutek odwołania M. D.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

z dnia 16 listopada 2017 r.

oddala odwołanie.

Sygn. akt VU 59/18

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 16 listopada 2017 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. odmówił M. D. prawa do emerytury, podnosząc w uzasadnieniu decyzji, iż wnioskodawca nie udowodnił 15 lat pracy w warunkach szczególnych. Organ rentowy odmówił ubezpieczonemu zaliczenia do szczególnego stażu pracy okresu zatrudnienia od dnia 29 kwietnia 1977 roku do dnia 31 maja 1994 roku w Spółdzielni (...) w G. ( w tym służby wojskowej), podnosząc że na podstawie analizy dokumentów nie można jednoznacznie przyjąć, że wnioskodawca wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy prace wymienione w Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

W odwołaniu z dnia 18 grudnia 2017 roku pełnomocnik M. D. wniósł o przyznanie swojemu mocodawcy prawa do emerytury, po zaliczeniu do szczególnego stażu pracy okresu zatrudnienia od dnia 29 kwietnia 1977 roku do dnia 31maja 1994 roku w Spółdzielni (...) w G. wraz z okresem służby wojskowej od 29 kwietnia 1977 roku do 10 kwietnia 1979 roku. Podniósł, że w spornym okresie wnioskodawca wykonywał pracę na stanowisku kierowcy ciągnika oraz kierowcy samochodu ciężarowego o masie całkowitej powyżej 3,5 tony.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. wniósł o oddalenie odwołania.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawca M. D. urodzony w dniu (...), złożył w dniu 26 października 2017 roku wniosek o przyznanie prawa do emerytury. Wnioskodawca nie jest członkiem OFE.

(dowód: wniosek o emeryturę k. 1-4 akt emerytalnych)

Wnioskodawca na dzień 1 stycznia 1999 roku legitymuje się stażem pracy w wymiarze 25 lat, w tym 20 lat, 6 miesięcy i 8 dni okresów składkowych oraz 5 lat 3 miesiące i 17 dni okresów nieskładkowych.

Do stażu pracy w warunkach szczególnych organ rentowy zaliczył wnioskodawcy okres zatrudnienia w Spółdzielni (...) w G. od dnia 11 marca 1975 roku do dnia 28 kwietnia 1977 roku na stanowisku traktorzysty w wymiarze 2 lat, 1 miesiąca i 19 dni.

Organ rentowy nie zaliczył wnioskodawcy do stażu pracy w warunkach szczególnych okresu zatrudnienia od dnia 29 kwietnia 1977 roku do dnia 31maja 1994 roku w Spółdzielni (...) w G. ( w tym okresu odbywania służby wojskowej).

(dowód: decyzja ZUS z dnia 16 listopada 2017 roku, k. 22 akt emerytalnych, odpowiedź na odwołanie k. 8-9)

W okresie od dnia 11 marca 1975 roku do dnia 31 maja 1994 roku wnioskodawca był zatrudniony w Spółdzielni (...) w G.. W początkowym okresie do dnia 28 kwietnia 1977r. wnioskodawca był zatrudniony na stanowisku traktorzysty.

W okresie od dnia 29 kwietnia 1977 roku do dnia 10 kwietnia 1979 roku wnioskodawca odbywał zasadniczą służbę wojskową.

Po powrocie z wojska tj. w dniu 3 maja 1979 roku wnioskodawca został zatrudniony na stanowisku kierowcy samochodowego. Do dnia 1 stycznia 1980 roku wnioskodawca był kierowcą samochodu marki Ż., a od dnia 2 stycznia 1980 roku wnioskodawca jeździł samochodem ciężarowym marki S.. Od dnia 1 września 1984 roku wnioskodawcy powierzono obowiązki kierowcy samochodowego – mechanika, a z dniem 1 października 1988 roku kierowcy samochodowego.

(dowód: umowa o pracę z dnia 11 marca 1975 roku, k. 43 , karta obiegowa zmiany z dnia 11 marca 1975 roku, k. 44, karta obiegowa zmiany z dnia 12 kwietnia 1977 roku, k. 45, angaż z dnia 31 maja 1976 roku, k. 42, karta obiegowa zmiany z dnia 2 maja 1979 roku, k. 40, angaż z dnia 2 maja 1979 roku, k. 39, z dnia 31 maja 1979 roku, k. 38, wniosek z dnia 4 czerwca 1979 roku, k. 37, pismo z dnia 20 października 1979 roku, k. 36, podanie z dnia 3 stycznia 1980 roku, k. 35, angaże od dnia 2 stycznia 1980 roku do dnia 20 stycznia 1993 roku, k. 34 – 1 akt osobowych wnioskodawcy część (...), karta obiegowa zmiany z dnia 31 maja 1994 roku, k. 1, odpis karty powołania, k. 5 akt osobowych wnioskodawcy część A, karta urlopowa z dnia 26 listopada 1990 roku, k. 22, karta urlopowa z dnia 14 października 1986 roku, k. 44, karta urlopowa z dnia 2 października 1985 roku, k. 48, karta urlopowa z dnia 27 grudnia 1982 roku, k. 69 akt osobowych wnioskodawcy część C, legitymacja ubezpieczeniowa, k. 7 – 10)

Przedmiotem działalności Spółdzielni zatrudniającej wnioskodawcę było świadczenie usług rolnych na rzecz indywidulanych rolników, a także usług transportowych (zaopatrywanie okolicznej ludności i sklepów w żywność i inne niezbędne materiały). W Spółdzielni pracowało ok. 20 kierowców ciągników. Każdy z kierowców ciągników wykonywał ciągnikiem zarówno prace polowe jak i transportowe.

Wnioskodawca od rozpoczęcia pracy w Spółdzielni tj. od 11 marca 1975 roku do rozpoczęcia służby wojskowej czyli do 28 kwietnia 1977 roku pracował jako kierowca ciągnika.

Do jego stałych obowiązków jako kierowcy ciągnika należało wykonywanie prac transportowych oraz prac polowych. Prace transportowe wnioskodawca wykonywał przez cały rok i polegały one na przewożeniu traktorem z przyczepą materiałów budowlanych, wapna, pasz dla zwierząt, węgla, mleka oraz paliwa. Prace polowe tj. talerzowanie, orka, rozsiewanie nawozu, koszenie łąk i rekultywacja były wykonywane przez wnioskodawcę w okresie od marca do listopada każdego roku. Natomiast w okresie zimowym (grudzień – luty) wnioskodawca traktorem odśnieżał drogi oraz posypywał je piaskiem i solą.

(dowód: zeznania świadka W. P. protokół rozprawy z dnia 19 marca 2018 roku 18:52-31:40, zeznania świadka Z. M. protokół rozprawy z dnia 19 marca 2018 roku 31:40-44:00 k.20-22, zeznania wnioskodawcy protokół rozprawy z dnia 22 maja 2018 roku 0:58-12:56 k.27-28 )

Od dnia 29 kwietnia 1977r. wnioskodawca odbywał służbę wojskową. Po jej zakończeniu w dniu 3 maja 1979r. wrócił do pracy do Spółdzielni (...) w G., z tym że na stanowisko kierowcy samochodu marki Ż.. Samochodem tym (o ładowności poniżej 3,5 tony) przewoził pasze dla zwierząt, węgiel i mleko do 1 stycznia 1980r..

Po zakupie przez Spółdzielnię samochodów ciężarowych marki S. od dnia 2 stycznia 1980 roku pracodawca powierzył wnioskodawcy stanowisko kierowcy samochodu ciężarowego marki S. o ładowności powyżej 3,5 tony. Wnioskodawca wykonywał tym samochodem do końca zatrudnienia w Spółdzielni tj. do 31 maja 1994r. usługi transportowe. Woził cegłę, wapno, nawozy, węgiel, paszę i mleko.

(dowód: zeznania świadka Z. H. protokół rozprawy z dnia 19 marca 2018 roku 4:53- 18:52, zeznania świadka W. P. protokół rozprawy z dnia 19 marca 2018 roku 18:52-31:40, zeznania świadka Z. M. protokół rozprawy z dnia 19 marca 2018 roku 31:40-44:00 k.20-22, zeznania wnioskodawcy protokół rozprawy z dnia 22 maja 2018 roku 0:58-12:56 k.27-28 )

Spółdzielnia (...) w G. nie wystawiła wnioskodawcy świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach ( okoliczność bezsporna).

Wnioskodawca posiada uprawnienia do prowadzenia traktorów ( kategoria T) od 11 marca 1975 roku, samochodów osobowych ( kategoria B) od 19 kwietnia 1977 roku, samochodów ciężarowych ( kategoria C, CE) od dnia 23 października 1978 roku.

(dowód: kserokopia prawa jazdy wnioskodawcy, k. 65 akt o emeryturę pomostową )

Decyzją z dnia 28 marca 2017 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. odmówił M. D. przyznania prawa do emerytury pomostowej.

Prawomocnym wyrokiem z dnia 6 października 2017 roku sygn.. V U 650/17 Sąd Okręgowy w Piotrkowie Tryb. oddalił odwołanie M. D. od decyzji ZUS z dnia 28 marca 2017 roku wobec nie rozwiązania przez wnioskodawcę stosunku pracy.

(dowód: decyzja z dnia 28 marca 2017 roku, k. 61 akt o emeryturę pomostową, odwołanie k. 3-5 akt sprawy V U 650/17,wyrok Sądu Okręgowego w Piotrkowie Tryb. z dnia 6 października 2017 roku k. 23 akt sprawy V U 650/17)

Sąd Okręgowy dokonał oceny dowodów i zważył co następuje:

Odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie.

Stosownie do art. 184 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2017 r. poz. 1383 ze zm.) ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy (tj. w dniu 1 stycznia 1999 r.) osiągnęli:

1)okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat – dla kobiet i 65 lat – dla mężczyzn oraz

2)okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

Emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa (ust. 2).

W świetle powyższych regulacji żądanie wnioskodawcy należało zatem rozpoznać w aspekcie przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8 poz. 43 z późn. zm.), zwanego dalej rozporządzeniem.

Z treści § 4 tego rozporządzenia wynika, iż pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach wymienione w Wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1.  osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn,

2.  ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Ten „wymagany okres zatrudnienia” to okres wynoszący 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, liczony łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczalnymi do okresów zatrudnienia (§ 3 rozporządzenia), natomiast pracą w warunkach szczególnych jest praca świadczona stale i w pełnym wymiarze na stanowiskach wskazanych w załączniku do tegoż aktu (§ 1 i § 2 rozporządzenia).

W przedmiotowej sprawie kwestią sporną między stronami było to, czy wnioskodawca posiada wymagany 15-letni okres zatrudnienia w szczególnych warunkach. Spełnienie pozostałych przesłanek nie było przedmiotem sporu, a jednocześnie nie budzi żadnych wątpliwości – wnioskodawca ma wymagany okres zatrudnienia, to jest 25 lat, ukończył 60 lat i nie jest członkiem OFE.

Za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia.

Prawidłowe rozumienie pojęcia pracy w szczególnych warunkach nie jest możliwe bez wnikliwej analizy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.).

Z zestawienia § 1 i 2 tegoż rozporządzenia wynika, że pracą w szczególnych warunkach jest praca świadczona stale i w pełnym wymiarze na stanowiskach wskazanych w załączniku do tego aktu. Warunek wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy jest spełniony tylko wówczas, gdy pracownik w ramach obowiązującego go pełnego wymiaru czasu pracy na określonym stanowisku pracy nie wykonuje czynności pracowniczych nie związanych z tym stanowiskiem pracy, ale stale, to jest ciągle wykonuje prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (tak też Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 15 listopada 2000 roku, II UKN 39/00, OSNAP 2002/11/272).

Sam fakt zatrudnienia wnioskodawcy od dnia 11 marca 1975 roku do dnia 31maja 1994 roku w Spółdzielni (...) w G. był niesporny między stronami w świetle dokumentów znajdujących się w jego aktach ubezpieczeniowych. Spornym pozostawał charakter pracy wykonywanej przez wnioskodawcę.

W tym miejscu należy podkreślić, że przedmiotem sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych jest wprawdzie kontrola decyzji organu rentowego, ale w istocie nie tyle chodzi o tę decyzję, co o ocenę prawidłowości rozstrzygnięcia organu rentowego w zakresie ustalenia prawa do świadczenia z ubezpieczeń społecznych. Dlatego też zakres badania odwołania w postępowaniu sądowym z zakresu ubezpieczeń społecznych zawsze wyznacza zaskarżona decyzja. Z chwilą wniesienia przez ubezpieczonego odwołania od decyzji organu rentowego, Sąd jako organ odwoławczy musi ponownie ocenić wszystkie okoliczności, które były przedmiotem badania przez organ rentowy i które legły u podstaw wydania zaskarżonej decyzji

W przedmiotowej sprawie ZUS - na skutek wniosku ubezpieczonego, który wniósł o zaliczenie do pracy w warunkach szczególnych okresu od dnia 11 marca 1975 roku do dnia 31maja 1994 roku - ustalał i badał charakter zatrudnienia ubezpieczonego w całym okresie jego zatrudnienia w Spółdzielni (...) w G.. W takiej sytuacji również Sąd jest zobowiązany dokonać oceny charakteru zatrudnienia skarżącego w całym w/w okresie celem sprawdzenia poprawności decyzji. Zaliczenie zatem przez organ rentowy skarżącemu do szczególnego stażu pracy okresu od dnia 11 marca 1975r. do dnia 28 kwietnia 1977r., nie zwalnia Sądu z tego obowiązku. Sąd musi bowiem zbadać, czy zaskarżona decyzja jest prawidłowa w zakresie spełnienia przez skarżącego wszystkich przesłanek z art. 184 ustawy. Zaliczenie przez organ rentowy w zaskarżonej decyzji okresu zatrudnienia od dnia 11 marca 1975r. do dnia 28 kwietnia 1977r. do szczególnego stażu pracy, wobec zaskarżenia decyzji, nie wiąże Sądu przy rozpoznawaniu odwołania od tej decyzji. Tym samym Sąd sprawdzając poprawność zaskarżonej decyzji ma obowiązek odniesienia się do wszystkich aspektów decyzji, nawet tych korzystnych dla skarżącego. W tym przypadku ma obowiązek dokonania oceny poprawności zaliczenia skarżącemu do szczególnego stażu pracy przez organ rentowy także okresu od dnia 11 marca 1975r. do dnia 28 kwietnia 1977r. Dlatego przedmiotem ustaleń sądu w zakresie charakteru pracy skarżącego był cały okres zatrudnienia wnioskodawcy w Spółdzielni (...) w G..

Dokonując ustaleń w zakresie rodzaju prac wykonywanych przez wnioskodawcę w okresie od dnia od 11 marca 1975 roku do dnia 31 maja 1994 roku w Spółdzielni (...) w G. Sąd oparł się na zgromadzonej w sprawie dokumentacji oraz zeznaniach świadków: W. P. oraz Z. M., którzy w spornym okresie pracowali razem z wnioskodawcą (W. P. jako kierowca ciągnika oraz samochodu ciężarowego powyżej 3,5 tony oraz Z. M. jako kierowca ciągnika i mechanik), a zatem dysponowali bezpośrednią i szczegółową wiedzą co do codziennych obowiązków pracowniczych skarżącego.

W pierwszym okresie zatrudnienia od 11 marca 1975 roku do dnia 29 kwietnia 1977 roku wnioskodawca pracował na stanowisku kierowcy ciągnika. Z zeznań świadków: W. P. oraz Z. M. wynika, iż w tym okresie ubezpieczony każdego roku wykonywał zamiennie prace transportowe, polowe ( orka, rozsiewanie nawozów, sianokosy) w okresie od marca do listopada oraz prace przy odśnieżaniu dróg i posypywaniu ich piaskiem i solą w okresie zimowym. Wprawdzie wnioskodawca twierdził że nie pamięta, aby wykonywał prace polowe, jak już to sporadycznie, ale wobec treści zeznań w/w świadków, Sąd odmówił w tej części wiary jego zeznaniom jako gołosłownym. Tylko świadek Z. H. twierdził, że wnioskodawca jako traktorzysta wykonywał wyłącznie prace transportowe, gdyż w (...) był podział na traktorzystów pracujących w transporcie i w polu. Zeznania świadka Z. H. nie są wiarygodne. Z. H. nie mógł mieć wiedzy na temat charakteru pracy skarżącego w latach 1975-1977, bo w tym okresie – jak zeznał - pracował w innym kółku rolniczym niż wnioskodawca. Taką wiedzą dysponowali pozostali świadkowie: W. P. i Z. M., którzy pracowali razem z wnioskodawcą. W/w świadkowie zaprzeczyli, aby w (...) istniał podział na traktorzystów przeznaczonych do prac transportowych albo polowych. Traktorzyści musieli wykonywać wszystkie zlecone im prace, a te nie wyłączały prac polowych. Taka bowiem była specyfika działania (...), który świadczył zarówno usługi transportowe jak i polowe. W. P. i Z. M. nie mieli też wątpliwości, że prace transportowe nie były wyłącznymi obowiązkami ubezpieczonego. Oprócz nich bowiem wykonywał ciągnikiem prace rolnicze w polu, a w okresie zimowym pracował przy odśnieżaniu i posypywaniu piaskiem i solą dróg. Dlatego też, Sąd odmówił wiary zeznaniom świadka Z. H..

Do prac w szczególnych warunkach ustawodawca zalicza prace kierowców ciągników, ale wykonywane wyłącznie w transporcie (dział VIII Wykaz A załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze).

W świetle przepisów wykazu A wyodrębnienie prac w szczególnych warunkach ma charakter stanowiskowo-branżowy. Pod pozycjami zamieszczonymi w kolejnych działach wykazu wymieniono bowiem konkretne stanowiska przypisane danym branżom, uznając je za prace w szczególnych warunkach uprawniające do obniżonego wieku emerytalnego. Taki sposób kwalifikacji prawnej prac nie jest przypadkowy, albowiem specyfika poszczególnych gałęzi przemysłu i branż determinuje charakter świadczonych w nich prac oraz warunki w jakich są wykonywane, ich uciążliwość i szkodliwość dla zdrowia. Nie jest zatem możliwe dowolne i swobodne wiązanie konkretnych stanowisk pracy z branżami, do których nie zostały one przypisane w rozporządzeniu Rady Ministrów z 7 lutego 1983 roku (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 1 czerwca 2010 roku, II UK 21/10, LEX Nr 619638 oraz wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 17 stycznia 2013 roku, III AUa 849/12, LEX Nr 1271881).

Nie mniej zasada stanowiskowo-branżowego charakteru wyodrębnienia prac kwalifikujących do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym nie ma charakteru absolutnego i w szczególnych okolicznościach sprawy można od niej odstąpić. Może się bowiem zdarzyć, że dany zakład pracy wykonywał także zadania całkowicie odpowiadające innemu działowi gospodarki, a co za tym idzie, szkodliwość danego rodzaju pracy odpowiada szkodliwości pracy przyporządkowanej do innej branży. Decydujące w tym przypadku znaczenie ma to, czy pracownik w ramach swoich obowiązków stale i w pełnym wymiarze czasu pracy narażony był na działanie tych samych szkodliwych czynników, na które narażeni byli pracownicy innego działu przemysłu, w ramach którego to działu takie same prace zaliczane są do pracy w szczególnych warunkach (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 października 2016 roku, II UK 352/15, LEX nr 1538673) .

Ustawodawca do prac w warunkach szczególnych zalicza prace kierowców ciągników i kombajnistów ale tylko w branży transportowej. Biorąc jednak pod uwagę specyfikę pracy kombajnisty, który pracuje wszak przy pracach polowych w rolnictwie, a nie w branży transportowej, a mimo to jego praca jest zaliczana przez ustawodawcę do pracy w warunkach szczególnych, należy rozważyć czy prace polowe wykonywane przez traktorzystę są równie obciążające, jak te wykonywane przez kombajnistę. Na tak postawione pytanie odpowiedzieć Sądu jest przecząca.

Praca kombajnisty z uwagi na gabaryty maszyny rolniczej oraz zakres i rodzaj wykonywanych prac polowych (duże zapylenie, temperatura) jest bardziej obciążająca dla zdrowia od prac polowych wykonywanych przez traktorzystę. Zdaniem Sądu z tych przyczyn utożsamianie prac polowych traktorzysty i kombajnisty nie jest uprawnione.

Prace polowe wykonywane przez traktorzystę nie są tak obciążające jak prace świadczone przez kombajnistę, dlatego nie sposób ich zrównać i zaliczyć do prac w warunkach szczególnych. Tylko praca kierowcy ciągnika w transporcie jest pracą w szczególnych warunkach. Jest ona bowiem porównywalna do pracy kierowcy samochodu ciężarowego pow. 3,5 ton, wymaga podobnych kwalifikacji, skupienia na drodze oraz uwagi.

Praca kierowcy ciągnika przy robotach polowych nie jest tak uciążliwa i szkodliwa jak praca kierowcy w transporcie. Tak samo nie sposób zrównać w zakresie uciążliwości i szkodliwości dla zdrowia pracy kierowcy ciągnika przy posypywaniu dróg piaskiem i sola oraz przy ich odśnieżaniu z pracą kierowcy ciągnika w transporcie. Wprawdzie czynności przy odśnieżaniu i posypywaniu dróg są wykonywane na drogach publicznych, ale nie jest to wyznacznik uciążliwości prac. Kierowca zajmujący się odśnieżaniem czy posypywaniem dróg piaskiem jest oznakowany specjalną sygnalizacją świetlną i uprzywilejowany w ruchu, przemieszcza się powoli. To inni użytkownicy ruchu mają obowiązek uważania na taki pojazd. Praca przy tych czynnościach nie wymaga zatem takiej koncentracji uwagi jak praca kierowcy ciągnika w transporcie. Przy wykonywaniu prac polowych oraz prac przy odśnieżaniu dróg i posypywaniu ich piaskiem ( solą ) skarżący nie był narażony na taką samą ekspozycję czynników szkodliwych jak zatrudnieni w transporcie kierowcy ciągników i innych pojazdów transportowych.

O ile zatem prace transportowe wykonywane przez ubezpieczonego ciągnikiem były pracami w transporcie, wymienionymi w dziale VIII poz. 3 wykazu A, mimo że pracował on w Spółdzielni (...) w G., a nie w przedsiębiorstwie transportowym - o tyle nie ma podstaw do potraktowania prac polowych jako prac w transporcie, tak samo jak i prac przy odśnieżaniu dróg i posypywaniu ich piaskiem.

Tylko praca kierowcy ciągnika w transporcie jest pracą w szczególnych warunkach. Jest ona bowiem porównywalna do pracy kierowcy samochodu ciężarowego pow. 3,5 ton, wymaga podobnych kwalifikacji, skupienia na drodze oraz uwagi.

Stanowisko takie jest ugruntowane w orzecznictwie Sądu Najwyższego. I tak, w wyroku z dnia 10 sierpnia 2016 r., III UK 1/16 Sąd Najwyższy wskazał, że zatrudnienie traktorzysty przy pracach polowych w rolnictwie nie stanowi pracy w szczególnych warunkach z wykazu A, dział VIII, poz. 3 do rozporządzenia z 7 lutego 1983 r., czyli pracy kierowcy ciągnika w transporcie, zwracając uwagę na utrwalającą się jednolitą wykładnię tego przepisu, według której praca kierowcy ciągnika w transporcie i praca traktorzysty w rolnictwie, to nie są tożsame zatrudnienia w aspekcie możliwości jednakowej ich kwalifikacji jako pracy w szczególnych warunkach. Wykładnia językowa regulacji zawartej w wykazie A, dział VIII, poz. 3, przy uwzględnieniu przyjętej przez rozporządzenie kwalifikacji branżowo-stanowiskowej oraz systematyki przepisów, nie pozwala na kwalifikowanie a priori pracy kierowców ciągników, kombajnów lub pojazdów gąsienicowych wykonujących pracę w rolnictwie jako pracy w szczególnych warunkach. Stanowiska te wymienione zostały w dziale VIII wykazu A dotyczącym prac „w transporcie i łączności”, a nie w dziale X obejmującym prace „w rolnictwie i przemyśle rolno-spożywczym”. Nie ma przesłanek, aby z góry zakładać, że wykonywanie prac na wskazanych stanowiskach - niezależnie od branży, w której praca jest wykonywana - związane jest z taką samą szkodliwością pozwalającą na zaliczenie tego okresu jako uprawniającego do nabycia emerytury w obniżonym wieku. Umieszczenie stanowiska kierowcy ciągnika w dziale VIII „w transporcie i łączności”, mimo ujęcia pracy kierowców ciągników, kombajnów lub pojazdów gąsiennicowych (poz. 3) odrębnie od pracy kierowców samochodów ciężarowych, autobusów i pojazdów specjalistycznych (poz. 2), łączy szkodliwość tej pracy nie z samym faktem prowadzenia tych pojazdów, lecz z faktem prowadzenia ich przy uwzględnieniu specyfiki „technologii” pracy w transporcie i obciążeń psychofizycznych, których nie ma - jak uznał ustawodawca - przy wykonywaniu prac na wskazanych stanowiskach w rolnictwie, gdzie dominują prace polowe. Uwzględnienie w wykazie A, dziale VIII pod poz. 3 prac kierowców ciągników, kombajnów lub pojazdów gąsienicowych nie oznacza, że należy uznać za pracę w szczególnych warunkach kierowanie tymi pojazdami przy jakichkolwiek innych zadaniach (rodzaju pracy) niż zadania transportowe. Prace uznane za wykonywane w warunkach szczególnych bez względu na miejsce ich wykonywania i rodzaj zostały wymienione w dziale XIV zatytułowanym „prace różne”. Inne działy wykazu obejmują wymienione w nich prace w powiązaniu z rodzajami zakładów pracy lub ich częściami. Nie można uznać, że praca traktorzysty jest zawsze pracą „w transporcie”, także wówczas, gdy kierujący niczego nie transportuje, lecz wykonuje przy pomocy ciągnika rolniczego prace polowe (np. sieje, orze, nawozi, spulchnia glebę itp.) - por. także wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 listopada 2016 r., II UK 397/15 (niepublikowany). Odmowa zakwalifikowania, jako wykonywanej w szczególnych warunkach, pracy traktorzysty (kierowcy ciągnika rolniczego) w trakcie prac polowych, a nie w transporcie, odpowiada rozumieniu tych przepisów przedstawionemu już wcześniej w orzecznictwie Sądu Najwyższego (por. wyroki z dnia 3 grudnia 2013 r., I UK 172/13, z dnia 13 sierpnia 2015 r., II UK 298/14, z dnia 5 maja 2016 r., III UK 121/15, z dnia 5 maja 2016 r., III UK 132/15, oraz z dnia 13 lipca 2016 r., I UK 218/15).

Również w późniejszym wyroku z dnia 16 grudnia 2016 r. II UK 512/15 Sąd Najwyższy podtrzymał stanowisko, że zatrudnienie traktorzysty przy pracach polowych w rolnictwie nie stanowi pracy w szczególnych warunkach z wykazu A, dział VIII, poz. 3 załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz. 43 ze zm.), czyli pracy kierowcy ciągnika w transporcie.

W wyroku z dnia 23 lutego 2017 r.
I UK 43/16 Sąd Najwyższy podkreślił, że praca kierowcy ciągnika w transporcie i praca traktorzysty w rolnictwie, to nie są tożsame zatrudnienia w aspekcie możliwości jednakowej ich kwalifikacji jako pracy w szczególnych warunkach. Gdyby praca traktorzysty miała swoje uzasadnienie jako praca w szczególnych warunkach, to niewątpliwe tak ująłby ją prawodawca w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43 ze zm.). Wówczas w pierwszej kolejności odpowiedni zapis znalazłby się w dziale X wykazu A, dotyczącym rolnictwa i przemysłu rolno-spożywczego. Prawodawca nie uznał jednak pracy traktorzysty jako pracy w szczególnych warunkach.

Skoro zatem wnioskodawca w okresie od 11 marca 1975 roku do dnia 29 kwietnia 1977 roku oprócz pracy kierowcy ciągnika w transporcie, wykonywał także prace polowe oraz prace przy odśnieżaniu i posypywaniu dróg piaskiem, które nie były tak obciążające jak prace transportowe, to nie pracował w transporcie stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, jak tego wymaga ustawodawca.

Skarżący w okresie od 11 marca 1975 roku do dnia 29 kwietnia 1977 roku oprócz bowiem prac w szczególnych warunkach polegających na wykonywaniu prac transportowych, wykonywał także ciągnikiem prace polowe oraz prace przy odśnieżaniu i posypywaniu dróg, nie podlegające zaliczeniu do prac w warunkach szczególnych. Tym samym brak było podstaw do zaliczenia tego okresu do szczególnego stażu pracy w zaskarżonej decyzji, jak to wadliwie zrobił organ rentowy.

Zaliczeniu do szczególnego stażu pracy nie podlega również okres zatrudnienia wnioskodawcy na stanowisku kierowcy samochodu marki Ż., co miało miejsce po jego powrocie z wojska od dnia 3 maja 1979r. do dnia 1 stycznia 1980r. Samochód marki Ż. nie jest samochodem o ładowności powyżej 3,5 tony, co wyklucza możliwość zaliczenia prac transportowych wykonywanych przez wnioskodawcę jako kierowcę tego pojazdu do prac w warunkach szczególnych wymienionych w wykazie A, dziale VIII pkt 2 załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku. Pracami w warunkach szczególnych są bowiem wyłącznie prace polegające na kierowaniu pojazdami samochodowymi i ładowności powyżej 3,5 tony. Okres zatrudnienia wnioskodawcy na stanowisku kierowcy Ż. ma potwierdzenie w dokumentacji pracowniczej. Okoliczności te przyznał także sam wnioskodawca.

Nie zaliczenie wnioskodawcy do prac w warunkach szczególnych okresu zatrudnienia zarówno przed powołaniem do wojska od 11 marca 1975 roku do 28 kwietnia 1977 roku jak i bezpośrednio po odbyciu służby wojskowej od 2 maja 1979 roku od dnia 1 stycznia 1980 roku, wyklucza doliczenie do szczególnego stażu pracy okresu zasadniczej służby wojskowej od dnia 29 kwietnia 1977 roku do dnia 10 kwietnia 1979 roku.

Stosownie bowiem do treści art. 108 ust 1 ustawy o powszechnym obowiązku obrony (Dz.U. z 1967 r. Nr 44, poz. 440) w brzmieniu obowiązującym w czasie odbywania przez wnioskodawcę służby wojskowej (dnia 29 kwietnia 1977 roku do dnia 10 kwietnia 1979 roku) czas odbywania zasadniczej lub okresowej służby wojskowej wlicza się pracownikowi do okresu zatrudnienia w zakresie wszelkich uprawnień związanych z tym zatrudnieniem, jeżeli po odbyciu tej służby podjął on zatrudnienie w tym samym zakładzie pracy, w którym był zatrudniony przed powołaniem do służby. Warunkiem wliczenia służby wojskowej do okresu zatrudnienia jest zachowanie terminów, o których mowa w art. 106 ust. 1 lub w art. 107 ust. 1.

Stosownie do treści art. 106 ust 1 ustawy w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 1975r. do 5 lipca 1979r. zakład pracy, który zatrudniał pracownika w dniu powołania do zasadniczej lub okresowej służby wojskowej, był obowiązany zatrudnić go na poprzednio zajmowanym stanowisku lub na stanowisku równorzędnym pod względem rodzaju pracy oraz zaszeregowania osobistego, jeżeli w ciągu 30 dni od dnia zwolnienia z tej służby pracownik zgłosił swój powrót do zakładu pracy w celu podjęcia zatrudnienia. Niezachowanie tego terminu powodowało wygaśnięcie stosunku pracy, chyba że niezachowanie terminu nastąpiło z przyczyn niezależnych od pracownika.

Wydane na podstawie art. 108 ust. 4 powołanej ustawy rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 22 listopada 1968 r. w sprawie szczególnych uprawnień żołnierzy i ich rodzin (Dz.U. Nr 44, poz. 318) regulowało w sposób szczegółowy uprawnienia żołnierza, który w terminie 30 dni po zwolnieniu ze służby zgłosił swój powrót do zakładu pracy i w wyniku tego podjął w nim zatrudnienie. Zgodnie z § 5 powołanego rozporządzenia żołnierzowi, który podjął zatrudnienie wlicza się czas odbywania służby wojskowej do okresu zatrudnienia w zakładzie pracy, w którym podjął zatrudnienie, w zakresie wszelkich uprawnień związanych z zatrudnieniem w tym zakładzie oraz w zakresie szczególnych uprawnień uzależnionych od wykonywania pracy na określonym stanowisku lub w określonym zawodzie.

Przepisy te, na podstawie których przerwę w wykonywaniu zatrudnienia w ramach stosunku pracy wywołaną odbywaniem zasadniczej służby wojskowej zalicza się – z zachowaniem ciągłości pracy – do okresu zatrudnienia w zakresie wszelkich uprawnień uzależnionych od ilości lat pracy w danym zakładzie lub gałęzi pracy oraz w zakresie szczególnych uprawnień uzależnionych od wykonywania pracy na określonym stanowisku lub w określonym zawodzie, należy tłumaczyć tak, że okres zasadniczej służby wojskowej jest okresem pracy na takich samych warunkach, jak przed powołaniem do służby, a poborowy odbywający służbę uważany jest za pracownika (por. także wyroki Sądu Najwyższego z dnia 9 marca 2010 roku, I UK 333/09, LEX nr 585739, z dnia 6 kwietnia 2006 roku III UK 5/06, OSNP 2007/7-8/10, z dnia 25 lutego 2010 roku. II UK 219/09, LEX nr 590248 oraz z dnia 17 maja 2012 roku w sprawie I UK 399/11, LEX Nr 1211140).

Oznacza to, że okres służby wojskowej podlega zaliczeniu do szczególnego stażu pracy pracownika tylko wówczas, gdy przed powołaniem do wojska pracował w warunkach szczególnych lub po powrocie do pracy w ustawowym terminie po odbyciu służby wojskowej, podjął pracę w szczególnych warunkach.. Wnioskodawca pomimo powrotu do tego samego zakładu pracy po odbyciu służby wojskowej nie spełnia tych warunków. Zarówno bowiem przed powołaniem do wojska jak i po odbyciu służby wojskowej nie był zatrudniony w szczególnych warunkach.

Do stażu w warunkach szczególnych podlega natomiast zaliczeniu okres zatrudnienia w (...) od dnia 2 stycznia 1980 roku do dnia 31 maja 1994 roku. W tym bowiem okresie jak wynika z dokumentacji pracowniczej w postaci podania z dnia 3 stycznia 1980 roku, angażu z dnia 2 stycznia 1980 roku oraz zeznań Z. H., W. P. i Z. M., skarżący wykonywał na stanowisku kierowcy stale i w pełnym wymiarze czasu prace kierowców samochodów ciężarowych o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony wymienione w wykazie A, dziale VIII pkt 2 załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku są wyłącznie. Świadkowie potwierdzili, że wnioskodawca (...) przewoził materiały budowlane, węgiel i nawozy oraz dostarczał towary do sklepów. A zatem wykonywał wyłącznie prace transportowe.

Po zaliczeniu do szczególnego stażu pracy okresu zatrudnienia od 2 stycznia 1980 roku do dnia 31 maja 1994 roku, wnioskodawca nie legitymuje się wymaganym stażem pracy w warunkach szczególnych 15 lat.

Z tych też względów, Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.