Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 maja 2018 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 17 maja 2018 r. w Krakowie na rozprawie

sprawy z powództwa (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością Spółki komandytowej w K. (poprzednio: (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością Spółki komandytowej w K.)

przeciwko Gminie Miejskiej K.

o zapłatę

na skutek apelacji strony powodowej

od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie

z dnia 22 maja 2017 r. sygn. akt I C 1162/14

1. zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że nadaje mu treść:
„I. zasądza od strony pozwanej Gminy Miejskiej K. na rzecz strony powodowej (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością Spółki komandytowej w K. kwotę 100 000zł (sto tysięcy złotych)

z ustawowymi odsetkami od dnia 11 marca 2016r. do dnia zapłaty,

II. w pozostałej części powództwo oddala,

III. zasądza od strony pozwanej na rzecz strony powodowej kwotę 11 617 zł (jedenaście tysięcy sześćset siedemnaście złotych) tytułem kosztów procesu,

IV. nakazuje ściągnąć od strony pozwanej Gminy Miejskiej K. na rzecz Skarbu Państwa- Sądu Okręgowego w Krakowie kwotę 1 753,94 zł (jeden tysiąc siedemset pięćdziesiąt trzy złote dziewięćdziesiąt cztery grosze) tytułem brakujących kosztów sądowych.”;

2. w pozostałej części apelację oddala;

3. zasądza od strony pozwanej na rzecz strony powodowej kwotę 9050 zł (dziewięć tysięcy pięćdziesiąt złotych) tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

SSA Andrzej Struzik SSA Paweł Rygiel SSA Józef Wąsik

Sygn. akt I A Ca 1298/17

UZASADNIENIE

Strona powodowa (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością sp. k. z siedzibą w K. wystąpiła z pozwem przeciwko stronie pozwanej Gminie Miejskiej K. wniosła o orzeczenie w nakazie zapłaty, że strona pozwana ma zapłacić na rzecz strony powodowej kwotę 100 000,00 zł. wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia 9 października 2013 r. do dnia zapłaty oraz o zasądzenie kosztów procesu. W uzasadnieniu strona powodowa podała, że jest właścicielem nieruchomości położonych w K. przy ul. (...), tj. działki ozn. nr ew. (...) objętej księgą wieczystą (...) oraz działki ozn. nr ew. (...) objętej księgą wieczystą nr (...). Na terenie nieruchomości strona powodowa zamierzała zrealizować inwestycję polegającą na budowie budynku mieszkalnego wielorodzinnego. Rada Miasta K. uchwaliła miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego obszaru (...), który wszedł w życie z dniem 21 listopada 2012 r. i obejmuje w/w działki (uchwała nr (...)z dnia 24 października 2012r). Podniosła, że w związku z w/w planem na terenie nieruchomości strony powodowej nie jest możliwa realizacja jakiejkolwiek inwestycji budowlanej, w tym planowanej przez stronę powodową, co doprowadziło do znacznego spadku jej wartości. Żądanie odszkodowania zostało oparte na art. 36 ust. 1 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Niniejszym pozwem strona powodowa dochodzi jedynie części roszczenia wynikającego z obniżenia wartości nieruchomości.

Sąd Okręgowy w Krakowie, I Wydział Cywilny w dniu 21 maja 2014 r. wydał nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym zgodny z żądaniem pozwu, sygn. akt I Nc 187/14. W sprzeciwie od nakazu zapłaty z dnia 20 czerwca 2014 r. (k. 206 – 216), strona pozwana zaskarżyła nakaz zapłaty w całości, wnosząc o uchylenie nakazu zapłaty i oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od strony powodowej na rzecz strony pozwanej zwrotu kosztów postępowania według norm przepisanych.

W treści uzasadnienia zanegowała jakoby w związku z uchwaleniem planu miejscowego korzystanie z nieruchomości lub jej części w dotychczasowy sposób lub zgodny z dotychczasowym przeznaczeniem stało się niemożliwe bądź istotnie ograniczone i nie spowodowało szkody po stronie powodowej. Zarzuciła, że korzystanie przez właściciela z nieruchomości w sposób dotychczasowy obejmuje rzeczywisty stan istniejący przed uchwaleniem planu miejscowego, nie zaś projekty i plany dotyczące przyszłego zagospodarowania nieruchomości.

Pismem z dnia 28 września 2015 r, strona powodowa dokonała modyfikacji podstawy faktycznej zgłoszonego roszczenia. Podniosła, że prawomocnym wyrokiem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego z dnia 28 czerwca 2013 r. stwierdzono nieważność zaskarżonej uchwały Rady Miasta K. z dnia 24 października 2012r. nr (...). Jednakże w dniu 10 czerwca 2015 r. Rada Miasta K. podjęła uchwałę nr (...)w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego obszaru (...), która weszła w życie w dniu 4 lipca 2015 r. Aktualnie obowiązujący miejscowy plan zawiera identyczne postanowienia co do kierunku możliwego zagospodarowania działek stanowiących własność strony powodowej jak uchwała nr (...). Tym samym jedynie formalnie uległa modyfikacji podstawa faktyczna dochodzonego roszczenia. Uchwalony plan ogranicza możliwość korzystania z nieruchomości strony powodowej w stosunku do sposobu jej wykorzystania zgodnie z uprzednią decyzją ustalającą warunki zabudowy. Istnieje znaczna różnica pomiędzy wartością nieruchomości przy założeniu, że byłaby wykorzystana zgodnie z decyzją o warunkach zabudowy, a pomiędzy wartością tej nieruchomości przy założeniu, że zostanie wykorzystana zgodnie z uchwalonym planem jako teren zieleni przeznaczonej pod zieleń urządzoną.

Strona pozwana wniosła o oddalenie powództwa sformułowanego w pozwie i piśmie z dnia 28 września 2015 r. oraz zasądzenie kosztów od strony powodowej na rzecz strony pozwanej. Strona podtrzymała dotychczasowe twierdzenia i zanegowała wysokość szkody wykazywanej przez stronę powodową. W jej ocenie zmienione powództwo powinno zostać oddalone jako przedwczesne, gdyż nie zostało poprzedzone wnioskiem na podstawie art. 37 ust. 9 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Nadto strona powodowa oświadczyła, że miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego przyjęty uchwałą z dnia 10 czerwca 2015 r. nie obowiązuje, gdyż w dniu 12 października 2016 r. Rada Miasta K. podjęła uchwałę nr (...)w sprawie uchwalenia planu zagospodarowania przestrzennego obszaru (...), którą ogłoszono w Dz. Urz. Woj. (...). z dnia 27 października 2016 r. poz. 6007, a która weszła w życie w dniu 11 listopada 2016 r. Zgodnie z aktualnie obowiązującym planem, tj. uchwałą (...)przeznaczenie nieruchomości jest identyczne, jak w wypadku przeznaczenia wynikającego z planu uchwalonego uchwałą z dnia 10 czerwca 2015 r. nr (...). Na rozprawie w dniu 1 marca 2017 r. pełnomocnik strony powodowej oświadczył, że strona powodowa domaga się zapłaty odszkodowania z tytułu aktualnego planu zagospodarowania przestrzennego wprowadzonego uchwałą z dnia 12 października 2016 r.

W piśmie z dnia 7 marca 2017 r. (k. 612) strona powodowa dokonała modyfikacji podstawy faktycznej żądania pozwu w ten sposób, że podała, iż w dniu 12 października 2016 r. Rada Miasta K. podjęła uchwałę nr(...)w sprawie uchwalenia planu zagospodarowania przestrzennego obszaru (...), którą ogłoszono w Dz. Urz. Woj. (...) z dnia 27 października 2016 r. poz. 6007, a która weszła w życie w dniu 11 listopada 2016 r. a wcześniejsze plany utraciły moc. Aktualny plan zawiera identyczne postanowienia co do kierunku możliwego zagospodarowania nieruchomości strony powodowej co plan uchwalony uchwałą z dnia 10 czerwca 2015 r. nr (...). Obecnie podstawę faktyczną dochodzonego od pozwanej odszkodowania strona powodowa opiera na uchwale nr (...)w sprawie uchwalenia planu zagospodarowania przestrzennego obszaru (...). Uchwalony plan ogranicza możliwość korzystania z nieruchomości w stosunku do sposobu jej wykorzystania zgodnie z decyzją ustalającą warunki zabudowy.

Sąd Okręgowy w Krakowie wyrokiem z dnia 22 maja 2017r:

1/ oddalił powództwo;

2/ zasądził od strony powodowej (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółki komandytowej z siedzibą w K. na rzecz strony pozwanej Gminy Miejskiej K. kwotę 3617 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania;

3/ nakazał ściągnąć od strony powodowej (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółki komandytowej z siedzibą w K. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Krakowie kwotę 1 753 zł. 94 gr. tytułem kosztów sądowych tymczasowo wyłożonych przez Skarb Państwa.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

(...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółka komandytowa w K. jest właścicielem nieruchomości położonych w K. ozn. nr ew. (...) (objętej księgą wieczystą (...)) oraz działki ozn. nr ew. (...) objętej księgą wieczystą nr (...). (dowód: odpisy zupełne ksiąg wieczystych, k. 238 – 267).

Rada Miasta K. uchwaliła miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego obszaru (...), który wszedł w życie z dniem 21 listopada 2012 r. i obejmował w/w działki (uchwała nr (...)z dnia 24 października 2012r.). Zgodnie z ustaleniami w/w miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, działka nr (...) znajdowała się na terenie oznaczonym symbolem (...) – z przeznaczeniem pod zieleń urządzoną, natomiast działka nr (...) w całości położona była na obszarze oznaczonym (...) z przeznaczeniem pod zieleń urządzoną - publicznie dostępny park miejski. Prawomocnym wyrokiem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego z dnia 28 czerwca 2013 r. stwierdzono nieważność zaskarżonej uchwały Rady Miasta K. z dnia 24 października 2012 r. nr(...)Uchwałą Rady Miasta K. z dnia 10 czerwca 2015 r. nr (...)uchwalono miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego obszaru (...) – weszła w życie w dniu 4 lipca 2015 r.

Przed wejściem w życie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego obszaru (...) uchwalonego uchwałą Rady Miasta K. nr (...), przedmiotowe działki znajdowały się na terenie nie objętym miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego, a w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego położone były na terenach zielonych. Działki były objęte prawomocną decyzją ustalającą warunki zabudowy dla zamierzenia inwestycyjnego polegającego na budowie budynku wielorodzinnego Wydana dla działek decyzja zatwierdzająca projekt budowlany i udzielająca pozwolenia na budowę została zaskarżona, a następnie ostateczną decyzją Wojewody (...) z dnia 19 października 2012 r. uchylona w całości, a sprawę przekazano do ponownego rozpatrzenia przez organ I instancji.

Po wejściu w życie w/w miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, działka nr (...) w całości położona jest w terenie oznaczonym symbolem (...) – z przeznaczeniem pod zieleń urządzoną. Działka nr(...) w całości położona jest na obszarze oznaczonym (...) z przeznaczeniem pod zieleń urządzoną - publicznie dostępny park. (dowód: odpis wniosku o wypłatę odszkodowania z dnia 4 kwietnia 2013 r., k. 34 – 40, odpis pisma z dnia 8 października 2013 r., k. 135 – 139,

- odpisy pism (...), k. 41 – 46, 106 – 107, odpisy opinii Prezydenta Miasta K., k. 47 – 54, odpisy pism (...)., k. 55 – 58, odpisy dokumentacji projektowej, k. 59 – 67, odpisy decyzji Prezydenta Miasta K., k. 68 – 69, 72, 73 – 84, 85 – 89, 96 – 98, 99 – 102, 118 – 121, 122 – 124, 125 – 126, odpisy postanowień Prezydenta Miasta K., k. 70 – 71, 103 – 104, odpisy decyzji Wojewody (...), k. 90 – 93, 94 – 95, 114 – 117, 127 – 128, odpis notatki służbowej, k. 105 – 107, odpisy umów sprzedaży, k. 108 – 113, 129 – 134, odpis wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w K. z dnia 28 czerwca 2013r., sygn. akt II SA/Kr 320/13, k. 223 – 233, 275 – 285, odpis wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 16 stycznia 2015 r., sygn. akt II OSK 2635/13, k. 297 – 310, zaświadczenie z dnia 25 lipca 2014 r., k. 237, odpis uchwały Rady Miasta K. z dnia 10 czerwca 2015 r. nr (...), k. 311 – 390, zaświadczenie o przeznaczeniu terenu, k. 394, decyzja SKO w K. z dnia 16 marca 2015 r., k. 293 – 296, opinia biegłego, k. 466 – 526.

Strona powodowa złożyła w dniu 10 września 2015 r. do Gminy Miejskiej K. wniosek o wypłatę odszkodowania z tytułu obniżenia wartości nieruchomości w związku z uchwaleniem miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego uchwałą Rady Miasta K. nr (...). W odpowiedzi z dnia 2 grudnia 2015 r. Urząd Miasta K. Wydział Geodezji podał, że w przedmiotowej sprawie nie ma podstaw do realizacji zgłoszonego roszczenia o odszkodowanie za poniesioną rzeczywistą szkodę. (dowód: odpis wniosku z dnia 10 września 2015 r., k. 414 – 420, odpis pisma Urzędu Miasta K. z dnia 2 grudnia 2015 r., k. 421 – 427).

Dnia 30 listopada 2015 r. wyrokiem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w K. stwierdzono częściową nieważność uchwały Rady Miasta K. nr (...), lecz nie w zakresie w jakim dotyczy on nieruchomości posiadanych przez stronę powodową. (dowód: odpis wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w K. z dnia 30 listopada 2015 r., sygn. akt II SA/Kr 1327/15, k. 438 – 445).

Wartość rynkowa nieruchomości składającej się z działek nr (...) (obj. (...) (obj. (...)) obr. (...)zmniejszyła się wskutek wejścia w życie planu zagospodarowania przestrzennego obszaru (...)zawartego w uchwale nr (...)o kwotę 1 268 942 zł. (dowód: opinia biegłego, k. 466 – 526).

Uchwałą z dnia 12 października 2016 r. nr (...) Rada Miasta K. uchwaliła miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego obszaru (...). Nowy plan przewidział zmianę przeznaczenia nieruchomości z „zieleni urządzonej” na „zieleń parkową”. Wartość nieruchomości pozostała bez zmian. Dowód: odpis uchwały, k. 616, wyjaśnienia biegłego, k. 665.

Przy ustalaniu stanu faktycznego oparł się sąd na dowodach z dokumentów publicznych, które nie były kwestionowane przez strony i stanowiły dowód na okoliczności urzędowo w tych dokumentach stwierdzone. Oparł się Sąd nadto na dowodach z dokumentów prywatnych, które nie były kwestionowane i stanowiły dowód na okoliczność treści oświadczeń woli w nich stwierdzonych. Opinii biegłego B. W. Sąd dał wiarę w całości. Opinia biegłego została sporządzona w sposób zrozumiały i jasny. Treść opinii pozwala na odtworzenie rozumowania przeprowadzonego przez biegłego oraz nie wskazuje, aby biegły przy sporządzaniu opinii dopuścił się błędów logicznych. Biegły w sposób wyczerpujący i jasny udzielił wyjaśnień na zagadnienie wskazane w odezwie.

Sąd poczynił następujące rozważania prawne:

Zgodnie z art. 36 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 2003 r. Nr 80, poz. 717 ze zm. dalej cytowana jako u.p.z.p.) jeżeli w związku z uchwaleniem planu miejscowego albo jego zmianą, korzystanie z nieruchomości lub jej części w dotychczasowy sposób lub zgodny z dotychczasowym przeznaczeniem stało się niemożliwe bądź istotnie ograniczone, właściciel albo użytkownik wieczysty nieruchomości może, z zastrzeżeniem ust. 2, żądać od gminy odszkodowania za poniesioną rzeczywistą szkodę. Zgodnie z ust. 2 tego przepisu realizacja roszczeń, o których mowa w ust. 1, może nastąpić również w drodze zaoferowania przez gminę właścicielowi albo użytkownikowi wieczystemu nieruchomości zamiennej. Z dniem zawarcia umowy zamiany roszczenia wygasają.

Jak wynika z ustalonego stanu faktycznego strona powodowa jest właścicielką nieruchomości składającej się z działek ozn. nr ew. (...) (objętej księgą wieczystą (...)) oraz działki ozn. nr ew. (...) (objętej księgą wieczystą nr (...)). Na terenie nieruchomości strona powodowa zamierzała zrealizować inwestycję polegającą na budowie budynku mieszkalnego wielorodzinnego zgodnie z decyzją Prezydenta Miasta K. nr (...)o ustaleniu warunków zabudowy z dnia 22 września 2010 r. – k. 73 (przeniesioną na rzecz strony powodowej decyzją nr (...)z dnia 20 stycznia 2011 r., k. 72). W dniu 10 czerwca 2015 r. Rada Gminy K. uchwaliła miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego obszaru (...), który wszedł w życie w dniu 4 lipca 2015 r. Po wejściu w życie tego miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego działka nie mogła już służyć na cele budowlane jak wyżej, albowiem działka (...) jest w całości położona na terenie przeznaczonym pod zieleń urządzoną, a działka nr (...) jest w całości położona na terenie przeznaczonym pod zieleń urządzoną - publicznie dostępny park. Taki stan rzeczy należy traktować jako uniemożliwienie korzystania z nieruchomości w dotychczasowy sposób lub zgodny z dotychczasowym przeznaczeniem w rozumieniu art. 36 ust. 1 pkt 1 u.p.z.p.

Jako bezzasadny Sąd ocenił zarzut strony pozwanej, że strona powodowa nie wykorzystywała nieruchomości na cele budowlane, a zatem roszczenie o odszkodowanie nie należy się. Art. 36 ust. 1 pkt 1 u.p.z.p. przewiduje powstanie obowiązku odszkodowawczego dla dwóch sytuacji: gdy niemożliwe bądź istotnie ograniczone stało się korzystanie z nieruchomości lub jej części w dotychczasowy sposób lub gdy niemożliwe bądź istotnie ograniczone stało się korzystanie z nieruchomości lub jej części w sposób zgodny z dotychczasowym przeznaczeniem. W tej drugiej sytuacji nie jest wymagane, aby przed zmianą planu nieruchomości była rzeczywiście wykorzystywana na cel zgodny z jej dotychczasowym przeznaczeniem, ale jedynie to, aby po zmianie w taki sposób nie można było z niej korzystać.

Kwestia, czy przeznaczenie nieruchomości przewidziane w planie zagospodarowania przestrzennego stanowi cel publiczny w rozumieniu przepisów o gospodarce nieruchomościami nie ma znaczenia dla sprawy o odszkodowanie za szkodę powstałą wskutek uchwalenia planu zagospodarowania przestrzennego. Z art. 36 u.p.z.p. nie wynika bowiem, aby przeznaczenie nieruchomości na cel publiczny stanowiło negatywną przesłankę powstania roszczenia o odszkodowanie przewidzianego w tym przepisie.

W art. 36 ust. 1 pkt 1 u.p.z.p. wysokość odszkodowania określona została jako odszkodowanie za „szkodę rzeczywistą”, a zatem za stratę którą poszkodowany poniósł, ale już nie za korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono (art. 361 par. 2 k.c.). Jak to wyjaśnił Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 17 grudnia 2008 r. I CSK 191/08, LEX Nr 484726 użyte w art. 36 ust. 1 pkt 1 ustawy z 2003r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym pojęcie "rzeczywista szkoda" obejmuje niewątpliwie także obiektywny spadek wartości nieruchomości wynikający z uniemożliwienia lub istotnego ograniczenia możliwości korzystania z niej w dotychczasowy sposób, na skutek wydania decyzji o warunkach zabudowy. Podobnie stanowisko zostało wyrażone w wyroku Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 12 października 2007 r. V CSK 230/2007, LexPolonica nr 1625432, gdzie wskazano, że w art. 36 ust. 1 pkt 1 u.p.z.p. chodzi o szkodę, która polega na obniżeniu się wartości nieruchomości lub która pozostaje w bezpośrednim związku ze zmianą przeznaczenia nieruchomości. Sąd rozpoznający niniejszą sprawę poglądy te podziela. Nie można natomiast byłoby zgodzić się z prezentowanym przez stronę pozwaną poglądem, jakoby szkodą rzeczywistą w rozumieniu art. 36 ust. 1 pkt u.p.z.p. nie mogła być kwota odpowiadająca spadkowi wartości nieruchomości, gdyż taki sposób obliczenia odszkodowania został przewidziany w art. 36 ust. 3 u.p.z.p. Zgodnie z art. 36 ust. 3 u.p.z.p. jeżeli w związku z uchwaleniem planu miejscowego albo jego zmianą, wartość nieruchomości uległa obniżeniu, a właściciel albo użytkownik wieczysty zbywa tę nieruchomość i nie skorzystał z praw, o których mowa w ust. 1 i 2, może żądać od gminy odszkodowania równego obniżeniu wartości nieruchomości. Przepis ten przewiduje bowiem, że odszkodowania równego obniżeniu wartości nieruchomości właściciel może domagać się gdy nieruchomość zbył, a nie żądał odszkodowania przewidzianego w art. 36 ust. 1 i ust. 3 u.p.z.p. Wynika stąd zatem, że szkoda w postaci obniżenia wartości nieruchomości może stanowić szkodę w rozumieniu art. 36 ust. 1 pkt 1 u.p.z.p. skoro w art. 36 ust. 3 u.p.z.p. przewidziano, że właściciel mógł przed zbyciem nieruchomości otrzymać odszkodowanie przewidziane w art. 36 ust. 1 pkt 1 u.p.z.p. Przeciwko wykładni prezentowanej przez stronę pozwaną przemawia nadto okoliczność, że przy jej zaakceptowaniu właściciel mógłby nigdy nie otrzymać odszkodowania za poniesioną wskutek uchwalenia planu szkodę gdyby na nieruchomość nie znalazł się chętny do zakupu, a zatem możliwość dochodzenia przez niego odszkodowania zależałaby od okoliczności zupełnie przypadkowych i od właściciela w zasadzie niezależnych. Wysokość należnego powódce – w wypadku gdyby podtrzymała żądanie pozwu określone w piśmie z dnia 28 września 2015 r. - odszkodowania określić zatem należałoby jako różnicę pomiędzy wartością nieruchomości według stanu sprzed uchwalenia planu uchwałą z dnia 10 czerwca 2015 r. a wartością po tej dacie. Kwota równa tej różnicy obrazuje bowiem uszczerbek w majątku strony powodowej polegający na utracie wartości nieruchomości należącej do strony powodowej, a zatem szkodę rzeczywistą w jej majątku. Wartości nieruchomości według stanu sprzed uchwalenia planu i według stanu obecnego z uwzględnieniem ich przeznaczenia określonego w uchwale zostały ustalone w opinii biegłego. Jak wynika z opinii biegłego różnica pomiędzy nimi wynosi 1 268 942,40 zł. Ponieważ strona powodowa domagała się zapłaty tylko kwoty 100 000 zł, kwota taka – w wypadku gdyby podtrzymała żądanie pozwu określone w piśmie z dnia 28 września 2015 r. - podlegałaby zasądzeniu od strony pozwanej na rzecz strony powodowej.

Pierwsza zmiana żądania pozwu, zawarta w piśmie z dnia 28 września 2015 r., została podyktowana stwierdzeniem nieważności zaskarżonej uchwały Rady Miasta K. z dnia 24 października 2012 r. nr (...), a następnie podjęciem uchwały Rady Miasta K. nr (...), zawierającej identyczne postanowienia co do kierunku możliwego zagospodarowania działek stanowiących własność strony powodowej jak uchwała nr (...). Stwierdzenie nieważności planu zagospodarowania przestrzennego objętego uchwałą Rady Miasta K. z dnia 24 października 2012 r. nr (...)oznacza, że zmiany wprowadzone tą uchwałą traktować należy jakby nigdy nie nastąpiły.

W ocenie Sądu Okręgowego, gdyby strona powodowa podtrzymała takie żądanie pozwu, a fakt podjęcia uchwały z dnia 12 października 2016 r. nr (...) powołała jedynie na uzasadnienie tego, że zmiana wprowadzona uchwałą z dnia 10 czerwca 2015 r. Rady Miasta K. nr (...)według stanu rzeczy na chwilę zamknięcia pozwu trwa nadal, to powództwo podlegałoby uwzględnieniu. Uregulowania planistyczne wprowadzone uchwałą Rady Miasta K. nr (...)skutkowały bowiem tym, że korzystanie z nieruchomości strony powodowej w dotychczasowy sposób lub zgodny z dotychczasowym przeznaczeniem stało się niemożliwe.

Jednakże zdaniem Sądu, skoro pismem z dnia 7 marca 2017 r. strona powodowa ponownie zmodyfikowała żądanie pozwu. Zmiana ta była motywowana faktem, iż w dniu 12 października 2016 r. Rada Miasta K. podjęła uchwałę nr (...)w sprawie uchwalenia planu zagospodarowania przestrzennego obszaru (...), a wcześniejsze plany utraciły moc. W konsekwencji ostateczną podstawę faktyczną dochodzonego od pozwanej odszkodowania strona powodowa opiera na uchwale z dnia 12 października 2016 r. nr (...). Tak zmodyfikowane powództwo podlegać musiało oddaleniu. Z samych twierdzeń strony powodowej wynika bowiem, że uchwała z dnia 12 października 2016 r. nr (...) zawiera analogiczne postanowienia w odniesieniu do nieruchomości strony powodowej, co uchylony tym planem plan zagospodarowania przestrzennego objętych uchwałą Rady Miasta K. z dnia 10 czerwca 2015 r. nr (...). Wprowadzenie uchwałą z dnia 12 października 2016 r. nr (...) planu zagospodarowania przestrzennego nie skutkowało zatem niemożliwością ani utrudnieniem w korzystaniu z nieruchomości strony powodowej w dotychczasowy sposób lub zgodny z dotychczasowym przeznaczeniem, gdyż skutek taki nastąpił już wskutek wcześniej uchwalonego planu objętego uchwałą z dnia 10 czerwca 2015 r. Rady Miasta K. nr (...). Przy ocenie zasadności ostatecznie sformułowanego powództwa punktem odniesienia dla oceny czy doszło do zmiany uregulowań planistycznych na niekorzyść strony powodowej jest bowiem stan wynikający z planu objętego uchwałą Rady Miasta K. z dnia 10 czerwca 2015 r. nr (...). Przy ostatecznym sformułowaniu żądaniu pozwu nie jest zatem spełniona przesłanka zastosowania art. 36 ust. 1 pkt 1 u.p.z.p. polegająca na tym, że w związku z uchwaleniem planu miejscowego albo jego zmianą, korzystanie z nieruchomości lub jej części w dotychczasowy sposób lub zgodny z dotychczasowym przeznaczeniem stało się niemożliwe bądź istotnie ograniczone, gdyż uchwała z dnia 12 października 2016 r. nr (...) takiego skutku nie wywołała. W konsekwencji powództwo w brzmieniu określonym pismem z dnia 7 marca 2017 r. podlegało oddaleniu o czym orzeczono w pkt I sentencji na podstawie wyżej powołanych przepisów.

O kosztach procesu Sąd orzekł w pkt II sentencji wyroku na podstawie art. 98 k.p.c. O ściągnięciu od strony powodowej na rzecz Skarbu Państwa kosztów tymczasowo wyłożonych ze środków Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Krakowie na poczet części wynagrodzenia biegłego niepokrytej uiszczoną w sprawie zaliczką orzeczono w pkt III wyroku na zasadzie art. 113 ust. 1 u.k.s.c. w zw. z art. 98 k.p.c.

Apelację od tego wyroku - w całości - wniosła strona powodowa, zarzucając:

1/ 1/ błędne ustalenia faktyczne, a to:

- przyjęcie, że przed wejściem w życie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego obszaru (...) uchwalonego uchwałą Rady Miasta K. nr (...)z dnia 10 czerwca 2015 r., działki ew. nr (...), nr(...) znajdowały się na terenie nie objętym miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego, podczas gdy zmiana przeznaczenia ww. dziatek dokonana została w miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego obszaru (...) z dnia 24 października 2012 r. (który wszedł w życie z dniem 21 listopada 2012 r.), przy czym wyrokiem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w K. z dnia 28 czerwca 2013 r. (sygn. akt II SA/Kr 320/13), prawomocnym z dniem 16 stycznia 2015 r. (sygn. akt II OSK 2635/13) stwierdzono nieważność zaskarżonej uchwały Rady Miasta K. z dnia 24 października 2012 r. nr (...)

- przyjęcie, że w dacie orzekania przez Sąd Okręgowy można mówić o istnieniu szkody w postaci obniżenia wartości nieruchomości jako konsekwencji wejścia w życie starego planu (poprzednio obowiązującego), tj. planu przyjętego uchwałą Rady Miasta K. nr (...)z dnia 10 czerwca 2015 r. dla obszaru (...), pomimo tego, że wobec wejścia w życie nowego planu, tj. planu przyjętego uchwałą nr (...)Rady Miasta K. z dnia 12 października 2016 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego obszaru (...), skutki normatywne, jakie powodował stary plan wygasały w związku z zastąpieniem go przez nowy plan; - przyjęcie braku istnienia tożsamości określenia przeznaczenia nieruchomości położonych w K. ozn. nr ew.(...) (objętej księgą wieczystą (...)) oraz działki ozn. nr ew. (...)(objętej księgą wieczystą nr (...)) w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego obszaru (...) z dnia 10 czerwca 2015 r. (przyjętego uchwałą Rady Miasta K. nr (...)) oraz w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego obszaru (...) z dnia 12 października 2016 r. (przyjętego uchwalą Rady Miasta K. nr (...)), co skutkowało ustalenie, że w związku z uchwaleniem nowego planu miejscowego (z 10 czerwca 2016 r.) korzystanie przez stronę powodową z ww. nieruchomości lub jej części w dotychczasowy sposób lub zgodny z dotychczasowym przeznaczeniem stało się niemożliwe bądź istotnie ograniczone;

2/ naruszenie przepisów prawa procesowego, mających wpływ na wynik sprawy a to art. 316 k.p.c. poprzez przyjęcie, że zmiana planu po wytoczeniu przez stronę powodową powództwa o roszczenie odszkodowawcze pozostaje bez wpływu na bieg sprawy, a także nie wzięcia pod uwagę przez Sąd Okręgowy stanu faktycznego istniejącego w chwili zamknięcia rozprawy, a co za tym idzie również, faktu że obecna (istniejąca) szkoda w postaci obniżenia wartości nieruchomości powódki jest konsekwencją wejścia w życie i obowiązywania nowego planu, tj. planu przyjętego uchwalą nr (...) Rady Miasta K. z dnia 12 października 2016 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego obszaru (...), gdyż skutki normatywne, jakie powodował stary plan, tj. plan przyjęty uchwałą Rady Miasta K. nr (...)z dnia 10 czerwca 2015 r. dla obszaru (...) wygasały w związku z zastąpieniem go przez nowy (aktualnie obowiązujący) plan;

3/ naruszenie przepisów prawa materialnego, a to:

- art. 36 ust. 1 ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (dalej jako „u.p.z.p.) przez błędną wykładnię (i w konsekwencji wadliwe zastosowanie) pojęcia „w związku z uchwaleniem planu miejscowego albo jego zmianą, korzystanie z nieruchomości lub jej części w dotychczasowy sposób lub zgodny z dotychczasowym przeznaczeniem stało się niemożliwe bądź istotnie ograniczone" i przyjęcie, że zwrot „w związku" należy łączyć bezpośrednio ze zmianą przeznaczenia nieruchomości dokonano w związku z wejściem w życie planu, całkowicie pomijając okoliczność, czy nowy (lub zmieniony) plan obowiązuje nadal w dacie orzekania przez sąd i czy, obiektywnie rzecz biorąc, na datę wyrokowania mamy do czynienia z obniżeniem wartości nieruchomości (szkodą), podczas gdy wykładnia tego pojęcia winna uwzględniać fakt, że przyczyna szkody w postaci spadku (obniżenia) wartości nieruchomości wynika z obowiązującego w dacie orzekania przez sąd planu, gdyż to on wyznacza na tę datę przeznaczenie nieruchomości;

- art. 34 ust.1 u.p.z.p poprzez jego błędną wkładanie (i w konsekwencji wadliwe zastosowanie) polegającą na przyjęciu, że wobec wejścia w życie nowego planu skutki normatywne, jakie powodował stary plan nie wygasały w związku z zastąpieniem go przez nowy plan i nadal można mówić o szkodzie w postaci obniżenia wartości nieruchomości jako skutków starego planu (już nieobowiązującego);

- art. 363 § 2 k.c. poprzez jego błędne zastosowanie i przyjęcie, że rozmiar szkody majątkowej z tytułu obniżenia wartości nieruchomości ustala się na moment wejścia w życie miejscowego planu, którego normatywnym skutkiem jest zmiana przeznaczania nieruchomości, a nie na moment wyrokowania przez sąd.

Wskazując na powyższe wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku i uwzględnienie powództwa w całości oraz o zasądzenie kosztów postępowania za obie instancje.

Strona pozwana wniosła o oddalenie apelacji i zasądzenie na jej rzecz kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja strony powodowej jest uzasadniona.

Sąd Apelacyjny podziela ustalenia faktyczne dokonane w niniejszej sprawie przez Sąd Okręgowy i przyjmuje je za własne. Podziela też stanowisko Sądu I Instancji co do zasadności roszczenia powoda opartego na planie zagospodarowania przestrzennego przyjętego uchwałą Rady Miasta K. nr(...)z dnia 10 czerwca 2015 r. dla obszaru (...).

Nie podziela natomiast stanowiska Sądu Okręgowego, że zmiana podstawy faktycznej i prawnej dokonana przez powoda w piśmie z dnia 7 marca 2017 r. skutkować powinna oddaleniem powództwa. Dokładna analiza treści tego pisma (k.612-614) wskazuje bowiem jedynie na „modyfikację podstawy faktycznej powództwa”, zgodnie z dosłownym tytułem pkt I uzasadnienia tego pisma przez dodatkowe powołanie się na fakt, iż w dniu 12 października 2016 r. Rada Miasta K. podjęła uchwałę nr (...)w sprawie uchwalenia planu zagospodarowania przestrzennego obszaru (...)

Powód stwierdził, że na skutek tej uchwały wcześniejszy plan utracił moc, z czym należy się zgodzić. W tym kontekście wskazał jako aktualną podstawę faktyczną uchwałę Rady Miasta K. z 12.10.2016r, jako aktualnie obowiązującą. Jednocześnie nie ograniczył podstawy faktycznej powództwa o fakty na które wcześniej się powoływał na uzasadnienie swojej szkody. Na końcu pisma wyraźnie stwierdził, że podtrzymuje wszelkie wnioski dowodowe zawarte w pozwie z 25 kwietnia 2014r oraz w dalszych pismach procesowych. Z kolei w tezach dowodowych zawartych w tych pismach wskazywał również poprzednie uchwały Rady Miasta K. w przedmiocie planu zagospodarowania przestrzennego.

W istocie zatem pismo powoda z dnia 7 marca 2017r stanowiło modyfikację podstawy faktycznej i prawnej dochodzonego roszczenia odszkodowawczego, polegające na jej rozszerzeniu a nie ograniczeniu wyłącznie do uchwały z 12.10.2016r. Treść wystąpienia pełnomocnika powoda na rozprawie apelacyjnej w dniu 17 maja 2018r usuwa w tym zakresie wszelkie wątpliwości.

Powód wszak domagał się przez cały czas procesu zaspokojenia tego samego roszczenia polegającego na wyrównaniu uszczerbku w wartości konkretnej nieruchomości spowodowanej wprowadzeniem w życie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego.

Należy mieć na uwadze, że znaczenie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego wykracza poza sferę zwykłych faktów, gdyż ma on postać uchwały organu gminy, a więc jest aktem prawa lokalnego. Jest zatem zdarzeniem prawotwórczym. Dla wykładni skutków aktów prawa lokalnego należy stosować reguły wykładni prawa materialnego obowiązującego w chwili zdarzenia wywołującego skutki prawne. Ponieważ powód wiąże swoją szkodę ze zmianą przeznaczenia jego nieruchomości w planie zagospodarowania przestrzennego powodującą niemożliwość realizacji zamierzonej inwestycji, to aktem, które to uniemożliwił była uchwała Rady Miasta K. z 10 czerwca 2015r (poprzedni plan został w całości unieważniony wyrokiem sądu).

Uchwała Rady Miasta K. nr (...)z 12.10.2016r w zakresie statusu działek powoda nie wprowadziła żadnych zmian. Wszelkie negatywne skutki dla powoda wiążą się z uchwałą z 10 czerwca 2015r. Z drugiej jednak strony wobec niewątpliwej ciągłości stanu prawnego wynikającego w obydwu uchwał względem nieruchomości powoda i aktualnym obowiązywaniem uchwały z 12.10.2016r należy się zgodzić z zarzutem powoda odnoszącym się do nieuwzględnienia tożsamości przeznaczenia nieruchomości położonych w K. ozn. nr ew. (...) (objętej księgą wieczystą (...)) oraz działki ozn. nr ew. (...)(objętej księgą wieczystą nr (...)) w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego obszaru (...) z dnia 10 czerwca 2015 r. (przyjętego uchwałą Rady Miasta K. nr (...)) oraz w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego obszaru (...) z dnia 12 października 2016 r. (przyjętego uchwalą Rady Miasta K. nr (...)).

W sprawie nie jest obojętne, że również obecnie korzystanie przez powoda z ww. nieruchomości lub jej części w dotychczasowy sposób lub zgodny z dotychczasowym przeznaczeniem jest niemożliwe bądź istotnie ograniczone. Gdyby nowy plan uregulował tę kwestię w sposób zgodny ze stanem z przed wejścia w życie planu z 2015r to roszczenie powoda w dochodzonej postaci by wygasło.

W świetle poczynionych ustaleń Sądu Okręgowego dochodzone przez powoda roszczenie nie budzi wątpliwości tak co do zasady jak co do wątpliwości. Sąd Apelacyjny podziela argumentację prawną przytoczoną przez Sąd I Instancji, zatem jej powtarzanie nie jest celowe.

Należy dodać, że w sprawie zasadnicze ma to, że przed wprowadzeniem w życie planu zagospodarowania przestrzennego w 2015r istniała możliwość przeznaczenia działki pod zabudowę. W orzecznictwie Sądu Najwyższego konsekwentnie prezentowane jest stanowisko, iż ocenę czy nieruchomość może być wykorzystana w sposób dotychczasowy lub zgodny z dotychczasowym przeznaczeniem powinno się opierać, nie tylko na uprzednim faktycznym jej wykorzystaniu, lecz uwzględniać także należy sposób korzystania potencjalnie dopuszczalny, nawet, jeśli nie został zrealizowany przez uprawnionego (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 9 września 2015 r., IV CSK 754/14, niepubl.; z dnia 9 kwietnia 2015 r., II CSK 336/14, niepubl.; z dnia 8 stycznia 2009 r., I CNP 82/08, Biuletyn Sądu Najwyższego 2009 r., nr 5; z dnia 19 grudnia 2006 r., V CSK 332/06, niepubl.; z dnia 9 września 2009 r., V CSK 46/09, niepubl. i z dnia 5 lipca 2012 r., IV CSK 619/11, niepubl.). Korzystanie z nieruchomości w sposób zgodny z dotychczasowym przeznaczeniem, oznacza korzystanie odpowiadające przeznaczeniu przewidzianemu w miejscowym planie albo w decyzji o warunkach zabudowy, wydanej na podstawie art. 4 ust.2 lub art. 59 ust.1 i 2 u.p.z.p. W konsekwencji nieuchwalenie przez gminę miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego powodowało, iż uzyskana decyzja o warunkach zabudowy określała potencjalne możliwości korzystania z nieruchomości, w okresie nieobowiązywania miejscowego planu, a z decyzji uzyskanej przez powodów wynikało, iż nie było przeszkód, by północna część działki została zabudowana.

Nie należy umniejszać znaczenia decyzji o warunkach zabudowy, która w przypadku braku planu zagospodarowania przestrzennego jest często jedynym sposobem wykazania, że określony sposób zagospodarowania terenu jest zgodny z przepisami u.p.z.p. i przepisami innych ustaw i określa zamiary inwestycyjne właściciela, który zwrócił się o jej uzyskanie (art. 6 ust. 2 pkt 1 i art. 61 ust. 1 u.p.z.p.) i stanowi wiążące potwierdzenie hipotetycznej możliwości realizacji zamierzenia i uzyskania pozwolenia na budowę, w razie spełnienia warunków przewidzianych przepisami ustawy z dnia 7 lipca 1994r. - Prawo budowlane (jedn. tekst. Dz.U. z 2013r., poz. 1409. z późn. zm.). W postępowaniu o ustalenie warunków zabudowy właściwy organ nie bada warunków technicznych inwestycji, a jedynie, określa w kontekście ładu przestrzennego, czy dana inwestycja i jej funkcja jest dopuszczalna na danym terenie (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 13 czerwca 2013 r., IV CSK 680/12, niepubl. i z dnia 22 listopada 2013r., II CSK 98/13, niepubl.; wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 19 stycznia 2012 r., II OSK 2075/10, niepubl.). Okoliczność, iż decyzja ta nie rodzi praw do terenu, nie narusza prawa własności ani uprawnień osób trzecich (art. 63 ust. 2 u.p.z.p.) oraz nie zmienia przeznaczenia terenu (art. 65 ust. 1 pkt 2 u.p.z.p.) z perspektywy roszczeń zgłoszonych przez powodów nie ma istotnego znaczenia.

W sprawie niniejszej powód jako deweloper uzyskał nieprawomocne postanowienie o pozwoleniu na budowę, które się nie ostało przede wszystkim z uwagi na zmianę planu zagospodarowania przestrzennego. Gmina sprzedała powodowi dodatkową działkę w celu lepszego dojazdu do planowanej inwestycji. Prawdopodobieństwo zrealizowania inwestycji przez powoda w niniejszej sprawie graniczy z pewnością.

Nie można zawężać występującego w art. 36 ust. 1 u.p.z.p. sformułowania „korzystanie z nieruchomości w dotychczasowy sposób" do uzyskania ostatecznej decyzji o pozwoleniu na budowę. Za odrzuceniem takiego stanowiska przemawia jednoznacznie treść art. 65 ust. 1 i 2 u.p.z.p., który wyklucza stwierdzenie wygaśnięcia decyzji o warunkach zabudowy, w przypadku uzyskania w oparciu o tę decyzję pozwolenia na budowę. Inaczej rzecz ujmując, uzyskanie przez powodów pozwolenia na budowę, czyniłoby bezprzedmiotowym zgłaszanie roszczeń na podstawie art. 36 ust. 1 u.p.z.p., skoro nie byłoby w takiej sytuacji przeszkód prawnych do realizacji inwestycji, mimo wejścia w życie nowego planu zagospodarowania przestrzennego.

Z kolei użyte w art. 36 ust. 1 pkt 1 tej ustawy pojęcie „rzeczywista szkoda", z uwzględnieniem wykładni tego pojęcia funkcjonującego na tle art. 361 k.c, obejmuje także obiektywny spadek wartości nieruchomości wynikający z uniemożliwienia lub istotnego ograniczenia możliwości korzystania z niej w dotychczasowy sposób lub w sposób zgodny z dotychczasowym przeznaczeniem. Sprowadza się, zatem do ustalenia wpływu działań planistycznych na wartość nieruchomości, z uwagi na ograniczenie celów możliwych do realizacji na nieruchomości, których dopuszczalność realizacji miała wpływ na jej wartość (por. wyroki Sądu Najwyższego z 17 grudnia 2008 r., I CSK 191/08, niepubl. i z dnia 12 października 2007r., V CSK 230/07, niepubl.). Niewątpliwie szkoda taka ma miejsce, jeżeli na skutek wejścia w życie planu zagospodarowania przestrzennego utracona została definitywnie możliwość zabudowy nieruchomości, potwierdzona uprzednio decyzją o warunkach zabudowy. Szkodę w rozumieniu art. 361 § 1 k.c. stanowi porównanie wartości aktywów poszkodowanego po wyrządzeniu szkody, ze stanem, jaki by istniał, gdyby mu szkody nie wyrządzono. Nie można też przyjmować, aby dopiero sprzedaż nieruchomości ze stratą czyniło wymagalnym roszczenie odszkodowawcze, albowiem aktywa majątkowe powoda zostały pomniejszone w chwili wejścia w życie planu zagospodarowania przestrzennego w 2015r.

Z powyższych względów apelację jako zasadną merytorycznie uwzględniono i zmieniono zaskarżony wyrok na podstawie art. 386 § 1 k.p.c.

O kosztach procesu za obie instancje orzeczono zgodnie z zasadą wyniku sporu na podstawie art. 98 § 1 k.p.c.

SSA Józef Wąsik SSA Paweł Rygiel SSA Andrzej Struzik