Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 czerwca 2018 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku Wydział V Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 30 maja 2018 r. w Gdańsku

na rozprawie

sprawy z powództwa B. D.

przeciwko Skarbowi Państwa - Prezydentowi Miasta B.

o ustalenie opłaty z tytułu użytkowania wieczystego

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w B.

z dnia 10 marca 2017 r., sygn. akt I C 239/14

uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w B., pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego.

SSA Anna Strugała SSA Teresa Karczyńska – Szumilas SSO del. Krzysztof Gajewski

Na oryginale właściwe podpisy.

sygn. akt: V ACa 741/17

UZASADNIENIE

W dniu 26 czerwca 2013r. Prezydent Miasta B. wypowiedział U. i B. D. dotychczasową wysokość opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego nieruchomości gruntowej Skarbu Państwa, położonej w B. przy ulicy (...), oznaczonej w rejestrze gruntów jako działki nr (...), obręb (...) o łącznej powierzchni 2.2204ha, zapisanej w księdze wieczystej nr KW (...) w wysokości 47.894,03zł i zaproponował ustalenie nowej podwyższonej opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego wymienionych gruntów w wysokości płatnej w następujący sposób: od dnia 1 stycznia 2014r. -95.788,06zł, od dnia 1 stycznia 2016r.- 118.733,87zł, od dnia 1 stycznia 2016 i w latach następnych 141.679,68zł.

B. i U. małżonkowie D. w dniu 20 września 2013r. złożyli wniosek do Samorządowego Kolegium Odwoławczego w B. wniosek o ustalenie, że dokonane przez Prezydenta Miasta B. wypowiedzenie i aktualizacja opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego gruntu jest nieuzasadnione lub uzasadnione w innej wysokości.

Orzeczeniem z dnia 16 stycznia 2014r. Samorządowe Kolegium Odwoławcze w B. orzekło, że aktualizacja opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego nieruchomości gruntowej Skarbu Państwa położonej w B. przy ulicy (...), oznaczonej w rejestrze gruntów jako działki nr (...), obręb (...), o łącznej powierzchni 2.2204ha, zapisanej w księdze wieczystej nr KW (...) jest nieuzasadniona.

W sprzeciwie od orzeczenia wydanego przez Samorządowe Kolegium Odwoławcze w B. Prezydent Miasta B. wniósł o ustalenie, że przeprowadzona zgodnie z art. 77 ust. 1 i 2a, art.78ust. 1 ustawy o gospodarce nieruchomościami aktualizacja opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego w/w nieruchomości została przeprowadzona zgodnie z wypowiedzeniem z dnia 26 września 2013 r. i jest uzasadniona, wniósł również o ustalenie, że w myśl art. 77 ust 4 i5 w/w ustawy wieczysty użytkownik nie poniósł kosztów na budowę urządzeń infrastruktury technicznej i w związku z tym nie może się domagać od właściciela gruntu zwrotu poniesionych nakładów.

Powód B. D. pozwem z dnia 18 czerwca 2014r. wniósł o ustalenie, że wypowiedzenie opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego jest nieuzasadnione, ewentualnie, że aktualizacja opłaty jest uzasadniona w niższej wysokości. Na podstawie przepisu art. 77 ust. 4 i 5 ustawy o gospodarce nieruchomościami powód w przypadku ustalenia nowej zaktualizowanej opłaty rocznej wniósł o zaliczenie wartości nakładów poniesionych na budowę urządzeń infrastruktury technicznej, w tym nakładów nie uwzględnionych w poprzednich aktualizacjach na terenie nieruchomości położonej w B. przy ulicy (...) w kwocie 2.606000 zł. Powód wniósł również o zasądzenie kosztów procesu.

Pozwany Skarb Państwa- Prezydent Miasta B. wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów procesu. Pozwany wskazał, iż faktem notoryjnym jest, że od daty ostatniej aktualizacji opłaty rocznej wartość nieruchomości wzrosła. Ustalona w toku postępowania administracyjnego wartość nieruchomości winna stanowić podstawę określenia wysokości opłaty rocznej. Pozwany zakwestionował zarówno co do zasady jak i co do wysokości żądanie powoda dotyczące zaliczenia nakładów na poczet różnicy pomiędzy opłatą dotychczasową a opłatą zaktualizowaną.

Wyrokiem z dnia 10 marca 2017r. Sąd Okręgowy w B.:

1. ustalił wysokość opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego nieruchomości gruntowej Skarbu Państwa położonej w B. przy ulicy (...) oznaczonych w ewidencji gruntów działki nr:

- 12 o powierzchni 0,0666ha, obręb (...) -13 o powierzchni 0,7328ha, obręb(...)o powierzchni 1.0556ha, (...) -10 o powierzchni 0.2800ha, obręb (...), -11 o powierzchni 0.0693 ha, obręb (...),

(...) o powierzchni 0.016lha/2.2204 ha, obręb (...) -dla których Sąd Rejonowy w B. X Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr KW BY (...), płatnej z góry do dnia 31 marca każdego roku kalendarzowego, z odsetkami ustawowymi w wypadku nie dotrzymania terminu zapłaty na kwotę: 95.788,06zł zł za okres od dnia 1 stycznia do dnia 31

grudnia 2014r., 118.733,87zł za okres od dnia 1 stycznia do dnia 31 grudnia 2015r., 141.679,68zł zł za okres od dnia 1 stycznia 2016 r i w latach następnych;

2. oddalił powództwo w pozostałej części;

3.  zasądził od powoda na rzecz Skarbu Państwa - Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej kwotę 3600 zł tytułem kosztów procesu;

4.  nakazał pobrać od powoda na rzecz Skarbu Państwa- Sądu Okręgowego w B. kwotę 32.758,67 zł tytułem kosztów sądowych.

Swoje rozstrzygnięcie Sad Okręgowy oparł na następujących ustaleniach i rozważaniach:

Skarb Państwa jest właścicielem nieruchomości położonej w B. przy ul (...) w B., składającej się z działek o nr (...) obręb (...), dla której Sąd Rejonowy w B. prowadzi księgę wieczystą KW nr (...). Nieruchomość ta stanowi przedmiot użytkowania wieczystego małżonków U. i B. D.. Dotychczasowa opłata roczna z tytułu użytkowania wieczystego wynosiła kwotę 47.9894,03 zł.

Poprzednim użytkownikiem wieczystym nieruchomości było przedsiębiorstwo państwowe pod nazwą Fabryka (...). Ostatnia aktualizacja opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego miała miejsce w 2002r- z mocą obowiązującą od stycznia 2003r. Powód nabył prawo użytkowania wieczystego w/w nieruchomości na podstawie umowy sprzedaży z dnia 26 sierpnia 1997r.

W dniu 26 czerwca 2013r. Prezydent Miasta B. wypowiedział U. i B. D. dotychczasową wysokość opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego nieruchomości gruntowej Skarbu Państwa, położonej w B. przy ulicy (...), oznaczonej w rejestrze gruntów jako działki nr (...), obręb (...) o łącznej powierzchni 2.2204ha, zapisanej w księdze wieczystej nr KW (...) w wysokości 47.894,03zł i zaproponował ustalenie nowej podwyższonej opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego wymienionych gruntów w wysokości płatnej w następujący sposób: od dnia 1 stycznia 2014r. -95.788,06zł, od dnia 1 stycznia 2016r.- 118.733,87zł, od dnia 1 stycznia 2016 i w latach następnych 141.679,68zł.

B. i U. małżonkowie D. w dniu 20 września 2013r. złożyli wniosek do Samorządowego Kolegium Odwoławczego w B. wniosek o ustalenie, że dokonane przez Prezydenta Miasta B. wypowiedzenie i aktualizacja opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego gruntu jest nieuzasadnione lub uzasadnione w innej wysokości. Orzeczeniem z dnia 16 stycznia 2014r. Samorządowe Kolegium Odwoławcze w B. orzekło, że aktualizacja opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego nieruchomości gruntowej Skarbu Państwa położonej w B. przy ulicy (...), oznaczonej w rejestrze gruntów jako działki nr (...), obręb (...), o łącznej

powierzchni 2.2204ha, zapisanej w księdze wieczystej nr KW (...) jest nieuzasadniona.

Wartość prawa własności przedmiotowej nieruchomości w celu aktualizacji opłaty rocznej za użytkowanie wieczyste bez uwzględnienia nakładów na infrastrukturę techniczną, których zaliczenia domagał się powód wynosi 5.506.590zł.

Decyzją z dnia 16 czerwca 1995r. powodowi zostało udzielone przez Prezydenta Miasta B. pozwolenie na rozbiórkę budynku byłej odlewni. W dniu 23 października 1993r.w stosunku do powoda została wydana decyzja ustalająca warunki zabudowy i zagospodarowania terenu dal inwestycji polegającej na modernizacji i przebudowie obiektów produkcyjnych na centrum handlowo- usługowe przy ulicy (...) w B.. W 1996r. na terenie nieruchomości zostały zakończone prace modernizacyjno- budowlane sklepu spożywczego samoobsługowego (...) B. ulica (...)- Fabryki (...) B. B. (1). W dniu 14 maja 1996r. powód zwrócił się do Zakładu (...) w B. z propozycją współdziałania i współpracy polegającej na wykonaniu i opracowaniu projektu technicznego przebudowy stacji trafo (...), wykonania prac instalacyjnych, niezbędnych prac budowalnych, przebudowy rozdzielnicy SN (...), wymiany łączników w polach będących własnością ZE- na koszt Fabryki (...) B. B. (1), na co w dniu 31 maja 1996r. otrzymał odpowiedź akceptującą. W dniu 27 czerwca 1996r. powód zwrócił się do (...) sp. z o.o. w B. o wydanie warunków technicznych, na podłączenie budowanego Centrum Handlowego do miejskiej sieci ciepłowniczej, na co w dniu 9 lipca 1996r. uzyskał zgodę. W dniu 21 września 1996r. w stosunku do powoda zostało wydane uzgodnienie dotyczące planu zagospodarowania terenu projektowanego centrum handlowego. Decyzją z dnia 7 listopada 1997r. w stosunku do powoda została wydana przez Prezydenta Miasta B. decyzja dotycząca zatwierdzenia projektu budowlanego i wydania pozwolenia na budowę inwestycji polegającej na budowie sieci cieplnej do węzła cieplnego w remontowanym budynku administracyjnym Centrum Handlowego na posesji przy ulicy (...). Na terenie w/w nieruchomości w latach 1995-1997 powód wykonał prace polegające na wykonaniu remontu nawierzchni parkingu przy ulicy (...) polegającego na usuwaniu szczątkowych elementów starego chodnika, betonowaniu, ułożeniu kostki brukowej. Na terenie nieruchomości na zlecenie powoda wykonane zostały również instalacje wodno­kanalizacyjne i deszczowe, ułożona została wewnętrzna sieć instalacji wodnej, doprowadzona została kanalizacja sanitarna i deszczowa z osadzeniem rur, wykonane zostało przyłącze kanalizacji, wykonano instalacje elektroenergetyczne wewnątrz budynku.

W trakcie użytkowania nieruchomości przez poprzedniego użytkownika wieczystego istniejąca na nieruchomości baza produkcyjna zakładów przemysłowych posiadała wyposażenie w urządzenia elektryczne, wodociągowe, kanalizacyjne, gazowe do celów komunalnych, centralne ogrzewanie. Tereny zakładu przylegały do ulicy wzdłuż której przebiegała linia tramwajowa.

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił w oparciu o dokumenty załączone do akt Samorządowego Kolegium Odwoławczego w B., dowody z dokumentów załączonych do akt sprawy, zeznania świadków oraz operat szacunkowy sporządzony przez biegłego (...) L. M..

W niniejszej sprawie powód zakwestionował zaproponowaną przez pozwanego zaktualizowaną opłatę roczną z tytułu użytkowania wieczystego nieruchomości stanowiącej własność Skarbu Państwa położonej przy ulicy (...), oznaczonej w rejestrze gruntów jako działki nr (...), obręb (...) o łącznej powierzchni 2.2204ha, zapisanej w księdze wieczystej nr KW (...). Podstawą sporu w niniejszej sprawie było ustalenie wartości nieruchomości, od której uzależniona była wysokość opłaty rocznej za użytkowanie wieczyste.

Sąd Okręgowy zważył, że zgodnie z art. ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (t.j. Dz. U. z 2004 r. Nr 263, poz. 2603 ze zm.), dalej u.g.n., wysokość opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego nieruchomości gruntowej może być aktualizowana, nie częściej niż raz w roku, jeżeli wartość tej nieruchomości ulegnie zmianie. Właściwy organ zamierzający zaktualizować opłatę roczną z tytułu użytkowania wieczystego nieruchomości gruntowej powinien wypowiedzieć na piśmie wysokość dotychczasowej opłaty, do dnia 31 grudnia roku poprzedzającego, przesyłając równocześnie ofertę przyjęcia jej nowej wysokości. W wypowiedzeniu należy wskazać sposób obliczenia nowej wysokości opłaty i pouczyć użytkownika wieczystego o sposobie zakwestionowania wypowiedzenia. Do wypowiedzenia dołącza się informację o wartości nieruchomości oraz o miejscu, w którym można zapoznać się z operatem szacunkowym. Ponadto zgodnie z art. 72 ustawy o gospodarce nieruchomościami opłaty z tytułu użytkowania wieczystego ustala się według stawki procentowej od ceny nieruchomości gruntowej określonej zgodnie z art. 67 u.g.n., przy czym cenę nieruchomości ustala się na podstawie jej wartości, stosownie do treści art. 67 ust. 1 u.g.n. Według art. 151 u.g.n. wartość rynkową nieruchomości stanowi najbardziej prawdopodobna jej cena, możliwa do uzyskania na rynku, określona z uwzględnieniem cen transakcyjnych przy przyjęciu założeń, że strony umowy były od siebie niezależne, nie działały w sytuacji przymusowej oraz miały stanowczy zamiar zawarcia umowy, jak również upłynął czas niezbędny do wyeksponowania nieruchomości na rynku i do wynegocjowania warunków umowy. W tym miejscu wskazać należy, iż wszelkie wyżej wymienione warunki formalne skuteczności wypowiedzenia opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego zostały przez stronę pozwaną spełnione, bowiem wypowiedzenie z dnia 25 czerwca 2013r. posiadało wymaganą formę, spełniało wymogi określone art. u.gn.n., w tym sposób obliczenia nowej wysokości opłaty oraz pouczenie o sposobie zakwestionowania wypowiedzenia, tym samym było skuteczne i ważne. Inną kwestią jest natomiast sama wysokość opłaty oraz poprawność operatu, który legł u podstaw obliczenia nowej wysokości, która to opłata została przez użytkownika wieczystego zakwestionowana, bowiem Sąd w niniejszym postępowaniu rozpoznawał sprawę od początku, o czym mowa dalej.

Przepisy art. 77-81 u.g.n. przewidują szczególny tryb postępowania dotyczący aktualizowania procentowej opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego nieruchomości. Użytkownik wieczysty może złożyć do Samorządowego Kolegium Odwoławczego wniosek o ustalenie, że aktualizacja opłaty jest nieuzasadniona albo jest uzasadniona w innej wysokości. Co istotne, wniosek użytkownika skierowany do kolegium w trybie art. 78 ust. 2 zastępuje pozew, a Sąd powszechny rozpatruje sprawę od początku. Na podstawie art. 80 u.g.n. od orzeczenia kolegium zarówno użytkownik wieczysty, jak i właściwy organ administracyjny, może wnieść sprzeciw do Sądu, w wyniku którego orzeczenie kolegium traci moc w całości. Zatem, ustawodawca nałożył na Sąd obowiązek rozpoznania sprawy od początku, jednakże w zakresie sprecyzowanym przez użytkownika wieczystego w zastępującym pozew wniosku, jaki złożył on do SKO. W rezultacie spór sądowy może zakończyć się ustaleniem, że opłaty powinny być wnoszone w innej wysokości ( mniejszej lub większej), niż ustaliło to kolegium, przy czym Sąd może orzekać wyłącznie w granicach stawek wynikających ze stanowiska stron ( art. 321§1 kpc) ( por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 29 maja 2014r, I ACa 1044/10, Lex nr 1483861)

Wobec powyższego we wniosku złożonym na gruncie niniejszego postępowania przez powoda, sprecyzował on zakres toczącego się pomiędzy stronami sporu, zaskarżając zasadność dokonanego wypowiedzenia wysokości opłaty, poprzez niewłaściwie wyliczoną wartość nieruchomości.

Przenosząc powyższe uwagi na grunt niniejszej sprawy Sąd Okręgowy wskazał, że wartość prawa własności gruntu przedmiotowej nieruchomości w celu aktualizacji opłaty rocznej za użytkowanie wieczyste bez uwzględnienia nakładów na infrastrukturę techniczną, których zaliczenia domagał się powód wynosi 5.506,590zł.

Sąd a quo w ustaleniu powyższej wartości oparł się na opinii biegłego sądowego w zakresie (...) L. M.. Opinia biegłej była wystarczająca dla ustalenia wartości przedmiotowej nieruchomości. Opinii tej należało dać w pełni wiarę, jako sporządzonej z zachowaniem właściwej metodologii przez doświadczonego specjalistę - biegłego sądowego z zakresu (...).

Powód w przedmiotowej sprawie w przypadku ustalenia nowej zaktualizowanej opłaty rocznej wniósł o zaliczenie wartości nakładów poniesionych na budowę urządzeń infrastruktury technicznej (- ostatecznie dokonanych pod dniu ostatniej aktualizacji opłaty rocznej)- tj. budowy drogi, budowy sieci wodociągowej, kanalizacji sanitarnej i deszczowej, przewodów ciepłowniczych, przewodów elektrycznych, przewodów gazowych oraz przewodów telekomunikacyjnych

W ocenie Sądu Okręgowego, przy ustalaniu wartości w/w nieruchomości na potrzeby aktualizacji opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego należało przyjąć wyliczoną przez biegłą wartość nieruchomości bez uwzględnienia nakładów na infrastrukturę techniczną, których zaliczenia domagał się powód.

Odnosząc się do żądania rozliczenia podczas aktualizacji opłaty rocznej nakładów poniesionych przez powoda na nieruchomość jako nakładów na budowę poszczególnych urządzeń infrastruktury technicznej Sąd Okręgowy wskazał, iż to na powodzie spoczywał ciężar udowodnienia, jakie konkretnie nakłady poniósł i w jakim zakresie były to wydatki na infrastrukturę, jako stronie wywodzącej z tego faktu pozytywne skutki prawne.

Zgodnie z art. 77 ust. 4-6 ustawy o gospodarce nieruchomościami przy aktualizacji opłaty na poczet różnicy między opłatą dotychczasową a opłatą zaktualizowaną zalicza się wartość nakładów poniesionych przez użytkownika wieczystego nieruchomości na budowę poszczególnych urządzeń infrastruktury technicznej po dniu dokonania ostatniej aktualizacji. Przepis pozwala na zaliczenie wartości nakładów poniesionych przez użytkownika wieczystego nieruchomości na budowę poszczególnych urządzeń infrastruktury technicznej również w przypadku, gdy nie zostały one uwzględnione w poprzednio dokonywanych aktualizacjach, a zasady, o których mowa w ust. 4 i 5 stosuje się odpowiednio do nakładów koniecznych wpływających na cechy techniczno- użytkowe gruntu, poniesionych przez użytkownika wieczystego, o ile w ich następstwie wzrosła wartość nieruchomości gruntowej. Przy czym definicję budowy infrastruktury technicznej zawiera art. 143 ust.2 ustawy o gospodarce nieruchomościami, zgodnie z którym, przez budowę urządzeń infrastruktury technicznej rozumie się budowę drogi oraz wybudowanie pod ziemią, na ziemi albo nad ziemią przewodów lub urządzeń wodociągowych, kanalizacyjnych, ciepłowniczych, elektrycznych, gazowych i telekomunikacyjnych. Zamieszczony spis stanowi zatem zbiór zamknięty.

Jako nakłady poniesione na nieruchomość stanowiącą przedmiot użytkowania wieczystego powód wskazał na budowę drogi, sieci wodociągowej, kanalizacji sanitarnej i deszczowej, przewodów ciepłowniczych, przewodów elektrycznych, przewodów gazowych oraz przewodów telekomunikacyjnych. Wprawdzie biegła L. M. w wydanej opinii głównej dokonała wyliczenia wartości rynkowej dokonanych przez powoda nakładów, jednak w ocenie Sądu wyliczenie to jest jedynie hipotetyczne. Biegła w wydanej ustnej opinii uzupełniającej wyjaśniła, iż dokonując wyliczenia nakładów nie dysponowała dokumentacją powykonawczą, brak było również dokumentów dotyczących pozwoleń na budowę- niezbędnych według przepisów prawa budowlanego jak również dokumentacji projektowej, kosztorysowej jak i faktur VAT dokumentujących poniesione przez powoda koszty na budowę poszczególnych urządzeń infrastruktury technicznej. Powód w/w dokumentów pozwalających w sposób prawidłowy i jednoznaczny ustalić wartość poniesionych przez niego nakładów na urządzenia infrastruktury technicznej nie przedłożył. Załączone przez niego dokumenty nie mogły stanowić podstawy takich ustaleń, bowiem w zdecydowanej większości dotyczyły prac budowlanych zwiększających użyteczność i wartość budynku, a nie gruntu. Również w oparciu o zeznania świadków nie można było poczynić w zakresie poniesionych przez powoda nakładów żadnych precyzyjnych ustaleń. Świadkowie z uwagi na upływ czasu nie pamiętali szczegółów związanych z wykonywaniami na rzecz powoda pracami budowlanymi, a ze złożonych przez nich zeznań wynika, że prace jakie wykonywali na rzecz powoda służyły przede wszystkim zwiększeniu użyteczności i wartości wybudowanych przez powoda na oddanym mu w użytkowanie wieczyste gruncie budynków (-remont nawierzchni parkingu, wykonane instalacje wodno- kanalizacyjne i deszczowe, ułożenie wewnętrznej sieci instalacji wodnej, doprowadzenie kanalizacji sanitarnej i deszczowej z osadzeniem rur, przyłącze kanalizacji, instalacje elektroenergetyczne wewnątrz budynku)

Sąd Okręgowy wskazał, iż infrastruktura techniczna (-instalacje elektryczne, wodociągowe, kanalizacyjne, gazowe do celów komunalnych, centralne ogrzewanie) istniała na w/ nieruchomości jeszcze przed oddaniem nieruchomości z użytkowanie wieczyste a przeprowadzone w przedmiotowej sprawie postępowanie dowodowe nie dało podstaw do jednoznacznego ustalenia, że powód dokonał nakładów na budowę urządzeń infrastruktury technicznej.

Zatem wobec nieudowodnienia przez powoda poniesienia nakładów mających charakter nakładów poniesionych przez powoda na budowę poszczególnych urządzeń infrastruktury technicznej nie można było dokonać ich zaliczenia na poczet różnicy pomiędzy opłatą dotychczasową a opłatą zaktualizowaną (w zakresie mogących podlegać zaliczeniu nakładów zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 25 stycznia 2016r., V ACa (...), wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 lutego 2016r., IV CSK (...)).

W ocenie Sądu I instancji należało przyjąć, iż wysokość opłaty rocznej tytułu użytkowania wieczystego bez uwzględnienia nakładów na infrastrukturę techniczną, których zaliczenia domagał się powód winna być obliczona przy przyjęciu wartości nieruchomości w kwocie 5.506,590zł, zatem przewyższa wysokość opłat rocznej wyliczonej przez (...) K. R. w sporządzonym przez niego operacie szacunkowym będącym podstawą dokonanego przez pozwanego wypowiedzenia i ustalenia opłaty rocznej w nowej wysokości.

Mając na uwadze zakres przedmiotowego postępowania, którym bezspornie było zbadanie zasadności dokonanego wypowiedzenia, bądź też ustalenie aktualizacji w niższej wysokości, jak też związanie Sądu stanowiskiem stron, Sąd przyjął wysokość opłaty rocznej z operatu szacunkowego sporządzonego przez K. R., jako wartość bardziej korzystną dla użytkownika, niż wyliczona przez biegłego sądowego.

W ocenie Sądu Okręgowego, istniały przesłanki do dokonania aktualizacji opłaty rocznej za użytkowanie wieczyste, bowiem od ostatniej aktualizacji dokonanej w 2002r. wartość nieruchomości wzrosła znacznie. Opłatę zaktualizowaną należało obliczyć na podstawie oszacowanej wartości nieruchomości przez (...) K. R. przy zastosowaniu dotychczasowej stawki procentowej równej 3% od wartości nieruchomości określonej na dzień aktualizacji opłaty, zgodnie z art. 77 ust. 1 u.g.n., co dało kwotę 141.679,68 zł rocznie. Ponadto w zakresie ustalenia wysokości opłaty zaktualizowanej należało odnieść się do przepisu art. 77 ust. 2a u.g.n, wskazującego sposób rozłożenia nowej opłaty, gdy jej wysokość przewyższa co najmniej dwukrotnie wysokość dotychczasowej opłaty rocznej. Sąd Okręgowy przytoczył uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 28 lutego 2013r. {sygn. III CZP 110/12, Lex nr 1276512), który rozstrzygając zagadnienie prawne w uzasadnieniu rozstrzygnięcia wskazał, że w przypadku, gdy zaktualizowana wysokość opłaty rocznej przewyższa co najmniej dwukrotnie wysokość dotychczasowej opłaty rocznej, użytkownik wieczysty wnosi opłatę roczną w wysokości odpowiadającej dwukrotności dotychczasowej opłaty rocznej (art. 77 ust. 2a zdanie pierwsze u.g.n.). Pozostałą kwotę ponad dwukrotność dotychczasowej opłaty (nadwyżka) rozkłada się na dwie równe części, które powiększają opłatę roczną w następnych dwóch latach (art. 77 ust. 2a zdanie drugie u.g.n.). Opłata roczna w trzecim roku od aktualizacji jest równa kwocie wynikającej z tej aktualizacji (art. 77 ust. 2a zdanie trzecie u.g.n.).

Zatem, skoro w pierwszym roku użytkownik wieczysty wnosi opłatę roczną w wysokości odpowiadającej dwukrotności dotychczasowej opłaty rocznej, natomiast w trzecim roku opłata jest równa kwocie wynikającej z aktualizacji, to na wysokość opłaty w drugim i trzecim roku składa się połowa z nadwyżki ponad dwukrotność dotychczasowej opłaty. Pozostała do zapłaty kwota nowej opłaty rocznej (nadwyżka) jest rozkładana na dwie równe części, które powiększają w kolejnych dwóch latach kwotę opłaty wniesionej w poprzednim roku. W drugim roku od aktualizacji opłata roczna stanowi sumę kwoty wniesionej w pierwszym roku i kwoty odpowiadającej połowie nadwyżki. W trzecim roku opłata roczna stanowi sumę kwoty wniesionej w drugim roku oraz drugiej połowy nadwyżki. W ten sposób w trzecim roku od aktualizacji opłata winna osiągnąć wysokość wynikającą z aktualizacji. Przyjmując zatem, że dotychczasowa opłata roczna wynosiła 47.894,03zł a opłata roczna ustalona w wyniku aktualizacji w 2014r. wynosi kwotę 141. 679,68 zł w kolejnych latach użytkownik wieczysty powinien wnieść opłaty w następującej wysokości: opłata roczna za 2014 rok wynosi kwotę 95.788, 06 opłata roczna za 2015 rok wynosi kwotę 118.773, 87zł Od dnia 1 stycznia 2016r. oraz w latach następnych wysokość opłaty rocznej wyniesie zatem kwotę wynikającą z aktualizacji - tj. 141. 679, 68zł. Mając powyższe na uwadze, na mocy art. 78, art. 72 ust. 3 pkt 5 i art. 77 ust. 4 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 roku o gospodarce nieruchomościami, w związku z art. 189 k.p.c, Sąd ustalił wysokość opłaty rocznej za użytkowanie wieczyste nieruchomości gruntowej Skarbu Państwa położonej w B. przy ulicy (...) oznaczonych w ewidencji gruntów działki nr: - 12 o powierzchni 0,0666ha, obręb (...), 13 o powierzchni 0,7328ha, (...), (...) powierzchni 1.0556ha, (...), 10 o powierzchni 0.2800ha, obręb (...),(...) o powierzchni 0.0693 ha, obręb (...), (...) o powierzchni 0.016lha/2.2204 ha, obręb (...) -dla których Sąd Rejonowy w B. X Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr KW (...), płatnej z góry do dnia 31 marca każdego roku kalendarzowego, z odsetkami ustawowymi w wypadku nie dotrzymania terminu zapłaty na kwotę:

95.788,06zł (dziewięćdziesiąt pięć tysięcy siedemset osiemdziesiąt osiem złotych 06/ 100)zł za okres od dnia 1 stycznia do dnia 31 grudnia 2014r., 118.733,87zł (sto osiemnaście tysięcy siedemset trzydzieści trzy złote 87/100) za okres od dnia 1 stycznia do dnia 31 grudnia 2015r., 141.679,68zł (sto czterdzieści jeden tysięcy sześćset siedemdziesiąt dziewięć 68/100 )zł za okres od dnia 1 stycznia 2016 r i w latach następnych( punkt 1 wyroku)

W pozostałym zakresie, Sąd Okręgowy powództwo oddalił a contrario na podstawie przepisu art. 78, art. 72 ust. 3 pkt 5 i art. 77 ust. 4 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 roku o gospodarce nieruchomościami, w związku z art. 189 k.p.c.( punkt 2 wyroku)

O kosztach postępowania Sąd orzekł jak punkcie 3 wyroku na podstawie przepisu art. 98 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. w zw. z § 6 pkt. 6 ( w brzemieniu przed nowelizacją) Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu( Dz. U. z 2013 roku, poz. 490 j-t.)

O kosztach sądowych Sad orzekł jak w punkcie 4 wyroku na podstawie przepisu art. 98 kpc w zw. z art. 113 ustawy z dnia 28 lipca 2005r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych ( Dz. U. z 2014r. poz. 1025 ze zm.) Na koszty sądowe złożyło się opłata od pozwu oraz wynagrodzenie

Apelację od tego wyroku złożył powód, zaskarżając go w całości, zarzucając:

1.  naruszenie prawa materialnego, tj. :

•

art. 78 ust. 1 ustawy o gospodarce nieruchomościami poprzez złożenie oświadczenia o wypowiedzeniu opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego z dnia 26.06.2013r. w sposób wadliwy, tj. złożenia go i podpisania przez osobę nieupoważnioną, która nie posiadała pełnomocnictwa do składania oświadczeń woli w imieniu Skarbu Państwa, a jedynie upoważnienie do wydawania decyzji w indywidualnych sprawach z zakresu administracji publicznej należących do właściwości powiatu na podstawie art. 38 ust. 2 ustawy o samorządzie powiatowym, co czyni oświadczenie bezskutecznym,

•

art. 77 ust. 1, ust. 4 i ust. 6 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami w zw. 226 KC przez niewłaściwe ich zastosowanie przez przyjęcie, iż budowa drogi (parkingu, ciągu pieszo jezdnego), a także sieci wodociągowej, kanalizacji sanitarnej i deszczowej, przewodów ciepłowniczych przewodów elektrycznych, trafostacji, przewodów gazowych oraz telekomunikacyjnych nie są nakładami koniecznymi wpływającymi na cechy techniczno-użytkowe gruntu oraz przyjęcie, że w ich wyniku nie doszło do wzrostu wartości nieruchomości gruntowej;

2. naruszenie prawa procesowego w odniesieniu do:

•

art. 6 KC w zw. z art. 232 KPC poprzez błędne przyjęcie, że powód nie udowodnił poniesienia nakładów w rozumieniu art. 77 ust. 4 - 6 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami,

•

art. 233 § 1 KPC w zw. z art. 6 KC poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny zebranego materiału dowodowego polegające na ustaleniu, że powód nie udowodnił dokonania nakładu w postaci prac drogowych (parkingu, ciągów pieszo- jezdnych, drogi), w sytuacji, gdy zgodnie z przedłożoną dokumentacją urzędową, zeznaniami świadków oraz oświadczeniami stron, za bezsporne uznać należy, że w miejscu tych nakładów znajdowały się w momencie obejmowania przez powoda nieruchomości w użytkowanie wieczyste baraki produkcyjne oraz nieużytki;

•

art. 328 § 2 KPC w związku z art. 316 § 1 KPC w związku z art. 244 § 1 KPC oraz art. 6 KC w związku z art. 229 i 233 § 1 KPC poprzez wadliwe ustalenie stanu faktycznego oraz braki uzasadnienia wyroku, polegające na:

a.  pominięciu w uzasadnieniu orzeczenia rozważań co do podziału, które wskazywane przez powoda nakłady stanowią nakłady na infrastrukturę techniczną (art. 77 ust. 4 u.g.n.), a które stanowią nakłady konieczne (art. 77 ust. 6 u.g.n.), podczas gdy konieczność dokonania w tym zakresie ustaleń powód sygnalizował,

b.  pominięciu w uzasadnieniu podziału nakładów na poszczególne etapy, w szczególności podziału na nakłady w postaci prac drogowych (parkingu, ciągów pieszo- jezdnych, drogi) i nakłady na sieci (sieci wodociągowej, kanalizacji sanitarnej i deszczowej, przewodów ciepłowniczych przewodów elektrycznych, przewodów gazowych oraz telekomunikacyjnych), podczas gdy każda z nich wymagała odrębnych ustaleń faktycznych i była przedmiotem odrębnych wyliczeń biegłych,

c.  pominięciu w uzasadnieniu wyroku stawianego zarzutu braku umocowania B. K. do składania oświadczenia woli zakresie wypowiedzenia powodowi opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego z dnia 26.06.2013r.

Wskazując na powyższe zarzuty skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego orzeczenia poprzez:

1)  zmianę wyroku i ustalenie, że wypowiedzenie było bezskuteczne, ewentualnie

2)  zmianę wyroku i w pkt. 2 zaliczeniu na poczet różnicy między opłatą dotychczasową a opłatą zaktualizowaną wartości nakładów wyliczonych w wariancie (...) (max) biegłej L. M. w kwocie 1.643.100zł,

3)  zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych.

Ponadto skarżący w środku zaskarżenia, złożonym w terminie przewidzianym dla złożenia zażalenia, zaskarżył punkt 4 wyroku w zakresie przekraczającym obciążenie powoda kwotą 11.532,21 zł tytułem obciążenia kosztami wynagrodzenia biegłej L. M. w kwocie 6.842,21 zł oraz opłatą od pozwu w kwocie 4.690 zł, wnosząc o jego zmianę przez nakazanie pobrania od powoda na rzecz Skarbu Państwa Sądu Okręgowego w B. kwoty 11.532,21 zł tytułem kosztów sądowych, o zasądzenie na rzecz powoda kosztów postępowania zażaleniowego według norm przepisanych.

Zaskarżonemu postanowieniu zarzucił:

1.  naruszenie art. 19 KPC w zw. z art. 13 ust. 1 (...) poprzez błędne ustalenie przez Sąd wartości przedmiotu sporu, która powinna stanowić kwotę pieniężną stanowiącą różnicę pomiędzy dotychczasową opłatą za użytkowanie wieczyste tj. kwotą 47.894,03zł a ustaloną nową kwotą opłaty tj. 141.679,68zł, a w wyniku tego naruszenia, błędu w ustaleniu opłaty stosunkowej od pozwu, która winna wynieść 4.690zł,

2.  naruszenie art. 102 KPC w zw. z art. 113 ust. 1 (...) poprzez obciążenie powoda kosztem opinii biegłego Z. Z., podczas gdy już na etapie postępowania sądowego strona złożyła wniosek o zastosowanie art. 102 KPC i wobec uznania zleconej przez sąd opinii jako całkowicie nieprzydatnej - nie obciążania powoda tym kosztem.

Na rozprawie apelacyjnej w dniu 30 maja 2018r. pełnomocnik skarżącego oświadczył, że środek zaskarżenia zatytułowany „zażalenie” stanowi część apelacji, wobec czego przewodnicząca zarządziła zakreślenie numeru, pod którym zarejestrowano zażalenie w repertorium ACz jako błędnym wpis, mając na uwadze przepis art. 394 § 1 pkt 9 k.p.c., który wyłącza dopuszczalność złożenia zażalenia na rozstrzygnięcie o kosztach postępowania, jeżeli strona złożyła środek zaskarżenia co do istoty sprawy.

W odpowiedzi na apelację pozwany wniósł o jej oddalenie oraz zasądzenie od powódki na jego rzecz kosztów postępowania za II instancję.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja powódki zasługiwała na uwzględnienie, choć podstawę uchylenia zaskarżonego wyroku stanowiły inne przyczyny niż wynikające z zarzutów apelacji.

Zarzuty apelacji skupiają się głównie wokół kwestii związanych z ustaleniem wysokości opłaty za użytkowanie wieczyste, tymczasem to kwestie uchybień proceduralnych doprowadziły do uchylenia wyroku.

Wskazać należy, że przedmiotem żądania pozwu było ustalenie, że aktualizacja opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego nieruchomości gruntowych Skarbu Państwa jest nieuzasadniona, ewentualnie ustalenia, że jest ona uzasadniona w niższej wysokości. Takiej treści wniosek powód B. D. złożył do Samorządowego Kolegium Odwoławczego. W dniu 16 stycznia 2014r. Samorządowe Kolegium Odwoławcze w B. orzekło, że aktualizacja opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego nieruchomości gruntowej Skarbu Państwa położonej w B. przy ul. (...) jest nieuzasadniona.

Z przepisu art. 80 ust. 1, 2 i 3 ustawy o gospodarce nieruchomościami wynika, że od orzeczenia kolegium właściwy organ lub użytkownik wieczysty mogą wnieść sprzeciw w terminie 14 dni od dnia doręczenia orzeczenia. Wniesienie sprzeciwu jest równoznaczne z żądaniem przekazania sprawy do sądu powszechnego właściwego ze względu na miejsce położenia nieruchomości. Kolegium przekazuje właściwemu sądowi akta sprawy wraz ze sprzeciwem. Wniosek, o którym mowa w art. 78 ust. 2, zastępuje pozew. W razie wniesienia sprzeciwu w terminie, orzeczenie traci moc, nawet gdy sprzeciw odnosi się tylko do części orzeczenia. Sprzeciw wyraża wolę strony, by sprawa została rozpatrzona przez sąd powszechny, przy czym sąd ten w żaden sposób nie odnosi się do orzeczenia kolegium ani też nie jest nim związany. Sąd nie sprawuje bowiem funkcji kontrolnej lub nadzorczej nad SKO, lecz od początku (od nowa) samodzielnie rozstrzyga spór o zasadność dokonanej aktualizacji opłaty rocznej (por. postanowienie SN z dnia 12 stycznia 2005 r., I CK 579/04, Biul. SN 2005, nr 4, poz. 15). Zresztą z dniem wniesienia sprzeciwu orzeczenie kolegium traci moc.

Zważyć jednak należy, że tylko skuteczne wniesienie sprzeciwu powoduje uruchomienie drogi sądowej przed sądem powszechnym.

Zbadanie tej okoliczności Sąd Okręgowy całkowicie pominął, pomimo, że ma ona podstawowe znaczenie dla rozstrzygnięcia przed tym Sądem.

Procedura rozstrzygania sporów o ustalenie opłaty za użytkowanie wieczyste jest procedurą dwustopniową o charakterze mieszanym, administracyjnym w pierwszym etapie i sądowym w drugim stadium tego postępowania. Ustawa o gospodarce nieruchomościami nie rozstrzyga o tym jakie czynności winno podjąć SKO w sytuacji gdy strona spóźnia się z wniesieniem sprzeciwu, czy składa sprzeciw podpisany przez osobę, która nie wykazała swojego umocowania do działania w sprawie. Badanie tej przesłanki leży w gestii sądu powszechnego, który na każdym etapie postępowania obowiązany jest ustalić czy w sprawie dopuszczalna jest droga sądowa na podstawie art. 202 zdanie drugie k.p.c. Stwierdzając, iż sprzeciw od orzeczenia SKO nie został skutecznie złożony, sąd powszechny może jedynie dojść do konkluzji, że nie doszło do otwarcia drogi sądowej. Dopuszczalność drogi sądowej stanowi przecież bezwzględną przesłankę procesową, przesądzającą o ważności postępowania, którą Sąd winien brać pod uwagę z urzędu na każdym etapie postępowania.

Drogę sądową otwiera jedynie skutecznie złożony sprzeciw od orzeczenia SKO, czyli sprzeciw wniesiony w terminie przez właściwy organ bądź użytkownika wieczystego. Przywołując słuszne stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w postanowieniu z dnia z dnia 8 stycznia 2009 r., I CSK 263/08, wskazać należy, że przez "właściwy organ", o którym mowa w przepisach art. 78 ust. 1, 3 i 4, art. 79 ust. 2 i 6, art. 80 ust. 1 u.g.n., należy rozumieć, jeżeli nieruchomość jest własnością Skarbu Państwa, jednostkę reprezentującą Skarb Państwa w zakresie gospodarowania nieruchomościami, którą, zgodnie z art. 11 ust. 1 u.g.n. jest starosta (w myśl art. 4 pkt 9b ¹ przepis art. 11 ust. 1 u.g.n. stosuje się także do prezydenta miasta na prawach powiatu), a jeżeli nieruchomość jest własnością jednostki samorządu terytorialnego, organ tej jednostki powołany do jej reprezentowania w zakresie gospodarowania nieruchomościami; zgodnie art. 11 ust. 1 u.g.n. jest nim jej organ wykonawczy; według art. 11a ust. 3 w związku z art. 6 ust. 1 u.s.g. takim organem gminy jest m.in. prezydent miasta. W sprawach dotyczących zmiany wysokości opłaty rocznej za użytkowanie wieczyste wspomniany "właściwy organ" powinien reprezentować podmiot będący właścicielem nieruchomości, czyli Skarb Państwa lub określoną jednostkę samorządu terytorialnego.

Z akt SKO wynika, że sprzeciw od orzeczenia z dnia 16 stycznia 2014r. złożył z upoważnienia Prezydenta Miasta, jego zastępca J. S.. Sąd Okręgowy nie zbadał przy tym czy i w oparciu o jakie upoważnienie działał J. S., a zatem czy doszło do skutecznego złożenia sprzeciwu, w konsekwencji czy doszło do otwarcia drogi sądowej w przedmiotowej sprawie.

W ocenie Sądu Apelacyjnego pozwany w toku postępowania apelacyjnego wykazał skuteczność złożenia sprzeciwu. Z pełnomocnictwa udzielonego aktem notarialnym z dnia 14 listopada 2013r. wynika, że J. S. został umocowany do zawierania w trybie przepisów ustawy z dnia 21 sierpnia 1997r. o gospodarce nieruchomościami umów oddania nieruchomości w użytkowanie wieczyste oraz składania wszelkich oświadczeń woli i wiedzy przed urzędami, sądami, osobami prawnymi i fizycznymi oraz jednostkami nie posiadającymi osobowości prawnej we wszystkich sprawach, jakie okażą się w wykonaniu powyższego pełnomocnictwa niezbędne. W konsekwencji przeprowadzając wykładnię powyższego pełnomocnictwa według zasady a maiore ad minus: wnioskowanie z większego na mniejsze, czyli jeżeli wolno więcej, to tym bardziej wolno mniej, jeżeli ktoś jest uprawniony do czynienia czegoś większego, to tym bardziej jest uprawniony do czynienia czegoś mniejszego, skoro zastępca Prezydenta J. S. był uprawniony do oddania nieruchomości w użytkowanie wieczyste, to był również uprawniony do złożenia sprzeciwu od orzeczenia SKO, dotyczącego aktualizacji opłaty za nieruchomość oddaną w użytkowanie wieczyste. Skoro bowiem mógł zawierać umowy o oddanie nieruchomości w użytkowanie wieczyste, to tym bardziej mógł podejmować wszystkie czynności w toku trwania tych umów, a z nimi związane, które wpływały na treść tych umów. Złożenie sprzeciwu do SKO należy uznać za oświadczenie woli, ze skutkiem procesowym, przekazania sprawy do sądu powszechnego, złożone przed SKO, jako konieczne w związku z wykonywaniem tego pełnomocnictwa. Z przepisu art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 12 października 1994 r. o samorządowych kolegiach odwoławczych wynika, że samorządowe kolegia odwoławcze, zwane dalej "kolegiami", są organami wyższego stopnia, w rozumieniu przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego i ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2017 r. poz. 201, z późn. zm.), w indywidualnych sprawach z zakresu administracji publicznej należących do właściwości jednostek samorządu terytorialnego, jeżeli przepisy szczególne nie stanowią inaczej. Wskazać wprawdzie należy, że do akt sprawy złożono jedynie kserokopię tego dokumentu, która potwierdza istnienie oryginału, nie mniej jednak strona przeciwna nie domagała się w trybie art. 129 § 1 k.p.c. złożenia oryginału lub kopii poświadczonej zgodnie z art. 129 § 2 lub § 2 ¹ k.p.c. Uznać zatem należy, że skuteczność wniesienia sprzeciwu od orzeczenia SKO została przez pozwanego wykazana. Dodatkowo pozwany złożył kopię oświadczenia Prezydenta Miasta B. z dnia 10 maja 2018r., który potwierdził skuteczność złożenia w jego imieniu sprzeciwu od orzeczenia Kolegium. Powód również w tym przypadku nie domagał się złożenia oryginału tego dokumentu. W ocenie Sądu Apelacyjnego oświadczenie to wzmacnia argumentację co do uprawnienia J. S. do wniesienia sprzeciwu, zważyć bowiem należy, że pełnomocnictwa można udzielić ustnie. Ponadto skoro skuteczne złożenie sprzeciwu w postępowaniu sądowym podlega badaniu jako żądanie rozpoznania sprawy przez Sąd, to w ocenie Sądu Apelacyjnego, do potwierdzenia skuteczności złożenia takiego żądania zastosowanie znajdzie przepis art. 97 § 2 k.p.c.

Przesądzenie powyższej kwestii nie prowadzi jednakże do uznania, że zaskarżony wyrok mógł się ostać. Sąd Okręgowy zaniechał bowiem podjęcia czynności procesowych w celu uzupełnienia braku legitymacji procesowej czynnej.

Odnosząc się do tej kwestii wskazać należy, że nieruchomość oddana w użytkowanie wieczyste, której dotyczy niniejsze postępowanie objęta jest wspólnością majątkową małżeńską U. i B. D.. Wniosek do SKO jedynie w imieniu B. D. złożył jego pełnomocnik – adwokat P. D.. Pomimo, że Kolegium nie powiadomiło U. D. o toczącym się postępowaniu, to orzeczenie z dnia 16 stycznia 2014r. również jej dotyczy, co wynika z treści orzeczenia, wskazano nawet, że orzeczenie zostało wydane po rozpatrzeniu wniosku U. i B. D..

Sąd Najwyższy w orzeczeniu z dnia 24 czerwca 2010 r., sygn. akt IV CSK 43/10, rozważał podobne okoliczności faktyczne słusznie wskazując, że wniosek złożony w trybie art. 78 ust. 1 u.g.n. przez jednego małżonka-współużytkownika wieczystego, odnosi skutek wobec drugiego małżonka-współużytkownika wieczystego, który zgodnie z art. 28 k.p.a. staje się także stroną postępowania przed kolegium i obejmuje go wydane orzeczenie. Jeżeli w postępowaniu tym naruszone zostały jakieś jego prawa procesowe, może podlegać to badaniu w postępowaniu sądowym przewidzianym w art. 80 u.g.n. albo w odpowiednim trybie w postępowaniu administracyjnym, nie podlega natomiast badaniu w toczącej się przed sądem powszechnym sprawie o zasądzenie zaktualizowanej opłaty rocznej, będącej przedmiotem prawomocnego orzeczenia kolegium przewidzianego w art. 79 u.g.n.

Sąd Okręgowy już w początkowej części postępowania nie uchronił się od błędów proceduralnych, bowiem uznał jako powoda stronę wnoszącą sprzeciw, sprzeciw, sprzecznie z treścią art. 80 ust. 2 u.g.n. potraktował jako pozew. Złożony przed SKO wniosek B. B. (2) nie podlegał zatem badaniu czy spełnia przesłanki z art. 187 k.p.c. i art. 126 i następne k.p.c. W związku z powyższym powód nie został wezwany do uiszczenia opłaty od pozwu, odpisu pozwu nie doręczono pozwanemu. Uszło również uwadze Sądu Okręgowego, że w sprawie o ustalenie opłaty z tytułu użytkowania wieczystego po stronie powodowej istnieje współuczestnictwo jednolite konieczne o jakim mowa w przepisie art. 72 § 2 k.p.c. i art. 73 § 2 k.p.c., jeżeli oddana w użytkowanie wieczyste nieruchomość stanowi przedmiot wspólności majątkowej użytkowników wieczystych. Z przepisu art. 35 kro wynika, że w czasie trwania wspólności majątkowej małżeńskiej żaden z małżonków nie może żądać ani podziału majątku wspólnego, ani rozporządzać, ani zobowiązywać się do rozporządzania udziałem, który w razie ustania wspólności przypadnie mu w majątku wspólnym. Współuczestnictwo konieczne może natomiast wynikać z istoty stosunku prawnego, wtedy gdy sama istota tego stosunku, będącego przedmiotem procesu, wskazuje na konieczność łącznego występowania uprawnionych lub zobowiązanych podmiotów, czyli - na istnienie łącznej legitymacji procesowej. Jeżeli spór dotyczy składnika majątkowego współwłasności łącznej (a nie współwłasności w częściach ułamkowych), nie jest możliwe uwzględnienie powództwa tylko względem części jednego ze współuprawnionych małżonków , z tego zaś z kolei wynika, że oboje małżonkowie są uczestnikami koniecznymi postępowania (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 czerwca 1964 r., I CR 635/63, OSNCP 1965 nr 7-8, poz. 116, str. 40, Legalis nr 12115).

O ile czynności podjęte przed SKO przez B. D. pozostawały skuteczne również względem U. D., o tyle przeniesienie tego sporu przed sąd powszechny, wymagało podjęcia wszelkich tych czynności procesowych, które są niezbędne dla dalszego prawidłowego prowadzenia tego postępowania zgodnie z przepisami ustawy Kodeks postępowania cywilnego. Wprawdzie w postanowieniu z dnia 30 marca 2011 r., III CZP (...), Sąd Najwyższy wyraził pogląd, że w sprawie o ustalenie wysokości opłaty rocznej za użytkowanie wieczyste obejmującej żądanie dotyczące współużytkowników, którzy nie zgłosili wniosków o ustalenie, że aktualizacja opłaty jest nieuzasadniona i nie brali udziału w postępowaniu przed samorządowym kolegium odwoławczym, droga sądowa jest niedopuszczalna. Niemniej jednak pogląd ten nie może znaleźć zastosowania do osób, które nieruchomość posiadają w sposób bez udziałowy, w ramach wspólności majątkowej małżeńskiej.

Pomimo, że pomiędzy powodem, a jego żoną U. D. istniało współuczestnictwo jednolite konieczne, Sąd a quo nie zawiadomił jej w trybie przepisu art. 195 § 2 k.p.c. o toczącym się postępowaniu. Oczywiście osoby zawiadomione nie stają się przez sam fakt zawiadomienia współuczestnikami koniecznymi po stronie powodowej. Zawiadomienie daje im jedynie możność przystąpienia do sprawy (por. postanowienie SN z dnia 20 grudnia 2012 r., IV CSK 210/12, LEX nr 1294966). Przystąpienie do sprawy może nastąpić w ciągu dwóch tygodni. Po upływie tego terminu sąd oddala powództwo, jeżeli zawiadomione osoby do sprawy nie przystąpiły. Należy jednakże poprzez zastosowanie przepisu art. 195 § 1 k.p.c. dać możliwość uzupełnienia legitymacji procesowej w toku postępowania, niezależnie od inicjatywy stron postępowania, w tym w szczególności strony powodowej.

W tych okolicznościach zaskarżony wyrok nie mógł się ostać.

Przywołując wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 października 2017 r. sygn. akt II CSK 790/16, wskazać należy, iż okoliczność, że legitymacja procesowa czynna lub bierna stanowi przesłankę warunkującą przesądzenie przez sąd kwestii zasadności przedstawionego mu pod osąd roszczenia, powoduje to, że jej brak, w tym wypadki, w których po stronie czynnej lub po stronie biernej nie występują wszystkie podmioty, których łączny udział w sprawie jest konieczny, sąd musi brać pod uwagę z urzędu niezależnie od tego, czy strona podniesie w tym zakresie zarzut. Pozostawiając poza rozważaniami wypadki szczególne (np. art. 192 pkt 3 k.p.c.), wskazać należy, iż przy założeniu, że chodzi o przesłankę procesową, powyższe wynika z art. 202 zdanie trzecie k.p.c., a przy założeniu, iż chodzi o przesłankę merytoryczną - z ogólnej zasady stosowania przez sąd z urzędu prawa materialnego do ustalonego w sprawie stanu faktycznego miarodajnego w chwili orzekania (art. 316 § 1 k.p.c.). Ustaliwszy, że nie występują w charakterze powodów lub pozwanych wszystkie osoby, których łączny udział w sprawie jest konieczny, sąd musi postąpić w sposób określony w art. 195 § 1 k.p.c. Jeżeli w charakterze powodów lub pozwanych nie występują wszystkie osoby, których łączny udział w sprawie jest konieczny, niezastosowanie przez sąd pierwszej instancji art. 195 § 1 k.p.c. uzasadnia uchylenie wyroku przez sąd drugiej instancji i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania. W uzasadnieniu wyroku Sąd Najwyższy słusznie wskazał, że konsekwencją przyjętego w Polsce systemu apelacji pełnej jest to, że sąd drugiej instancji rozpoznaje sprawę, a nie (tylko) apelację (art. 378 § 1 k.p.c.). Przy założeniu, że legitymacja procesowa jest przesłanką procesową, sąd ten - podobnie jak sąd pierwszej instancji - musi więc z urzędu czuwać nad tym, czy nie zachodzi jej brak, w tym sytuacja, w której po stronie czynnej lub po stronie biernej nie występują wszystkie podmioty, których łączny udział w sprawie jest konieczny (art. 202 zdanie trzecie w związku z art. 391 § 1 zdanie pierwsze k.p.c., por. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 31 stycznia 2008 r., III CZP 49/07, OSNC 2008, Nr 6, poz. 55). W wypadku uznania, że legitymacja procesowa jest przesłanką merytoryczną, sąd drugiej instancji także z urzędu musi - analogicznie, jak sąd pierwszej instancji - oceniać, czy nie zachodzi jej brak, w tym sytuacja, w której po stronie czynnej lub po stronie biernej nie występują wszystkie podmioty, których łączny udział w sprawie jest konieczny, stosując prawo materialne do ustalonego przez siebie stanu faktycznego sprawy (art. 382 k.p.c., por. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 31 stycznia 2008 r., III CZP 49/07, OSNC 2008, Nr 6, poz. 55). W obu wypadkach dla postępowania sądu drugiej instancji nie ma znaczenia to, czy w apelacji wytknięto albo nie wytknięto naruszenie art. 195 § 1 k.p.c. w razie, gdy sąd pierwszej instancji błędnie nie zastosował tego przepisu. Skoro sąd drugiej instancji sam musi uwzględniać brak legitymacji procesowej, w tym sytuację, w której po stronie czynnej lub po stronie biernej nie występują wszystkie podmioty, których łączny udział w sprawie jest konieczny, to musi wyciągnąć z tego konsekwencje dla swojego postępowania niezależnie od treści zarzutów apelacyjnych. Różnica między sądem drugiej instancji a sądem pierwszej instancji w rozważanym zakresie polega na tym, że sąd drugiej instancji - w przeciwieństwie do sądu pierwszej instancji - nie może zastosować przepisu art. 195 § 1 k.p.c. (por. art. 391 § 1 zdanie drugie k.p.c.). Rozważając tę kwestię Sąd Najwyższy zważył, że powstaje pytanie, jak ma postąpić sąd drugiej instancji, w którego ocenie po stronie czynnej lub po stronie biernej nie występują w sprawie wszystkie podmioty, których łączny udział w sprawie jest konieczny, jeżeli sąd ten nie może zastosować art. 195 § 1 k.p.c., a przepisu tego nie zastosował także sąd pierwszej instancji. Skoro w pierwszej instancji ustawodawca przewiduje działanie sądu z urzędu w zakresie zastosowania art. 195 § 1 k.p.c., a sąd pierwszej instancji nie uczynił tego, i skoro - jak wskazano powyżej - na sądzie drugiej instancji także ciąży powinność uwzględniania z urzędu tego, czy po stronie czynnej lub po stronie biernej występują w sprawie wszystkie podmioty, których łączny udział w sprawie jest konieczny, to - niezależnie od tego, jak można oceniać pod względem celowościowym istnienie art. 195 k.p.c. - brak uzasadnienia dla ponoszenia przez stronę negatywnych skutków niedopełnienia pierwszej z tych powinności. Wyłączenie stosowania art. 195 k.p.c. w instancji apelacyjnej służy temu, aby podmioty zawiadomione o postępowaniu lub podmioty wezwane do udziału w nim nie były postawiane - przez pozbawienie ich jednej instancji - w gorszej sytuacji procesowej niż podmioty uczestniczące dotąd w postępowaniu. Wyłączenie to nie powinno więc pogarszać sytuacji procesowej tych ostatnich podmiotów. W rozważanym wypadku - jakkolwiek nie można go wprost zakwalifikować do kategorii sytuacji, w których sąd pierwszej instancji nie rozpoznał istoty sprawy (art. 386 § 4 k.p.c., odmiennie - za taką kwalifikacją - Sąd Najwyższy w postanowieniach z dnia 6 lutego 2015 r., II CZ (...), nie publ., z dnia 18 lutego 2016 r., II CZ (...), nie publ., w wyroku z dnia 23 lutego 2017 r., I CSK (...), nie publ.) - trzeba uznać, że uchylenie zaskarżonego apelacją wyroku i przekazanie sprawy sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania jest równie mocno uzasadnione, jak wtedy, gdy przyjmuje się, że doszło do nierozpoznania istoty sprawy w pierwszej instancji. Jest tak tym bardziej, że do kategorii nierozpoznania istoty sprawy bywa kwalifikowana sytuacja, w której sąd pierwszej instancji błędnie - w ocenie sądu drugiej instancji - oddalił powództwo z powodu braku legitymacji procesowej czynnej lub biernej (por.m.in. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 19 czerwca 2013 r., I CSK (...), nie publ., z dnia 27 czerwca 2017 r., II CZ (...), nie publ.), a więc także z tego powodu, że po stronie czynnej lub po stronie biernej nie wystąpiły w sprawie wszystkie podmioty, których łączny udział w sprawie jest konieczny, przy założeniu co do tego, że legitymacja ta stanowi przesłankę merytoryczną.

W tych okolicznościach przedwczesne byłoby ustosunkowywanie się do zarzutów apelacji, skoro zaskarżony wyrok podlegał uchyleniu z przyczyn, branych przez Sąd II instancji pod uwagę z urzędu, niezależnie od aktywności stron w tym przedmiocie, a dotyczących braków legitymacji procesowej wynikającej ze współuczestnictwa koniecznego w przedmiotowej sprawie po stronie powodowej. Niemniej jednak na tym etapie należało ocenić zasadność zarzutu naruszenia art. 78 ust. 1 u.g.n., zdaniem skarżącego nie doszło bowiem do skutecznego wypowiedzenia opłaty za użytkowanie wieczyste, skoro oświadczenie to podpisała osoba nieupoważniona do składania oświadczeń w imieniu Skarbu Państwa, posiadająca jedynie uprawnienie do wydawania decyzji w indywidualnych sprawach z zakresu administracji publicznej. Zarzut ten był całkowicie chybiony. Oczywiście nie można podzielić poglądu, zgodnie z którym co do zasady upoważnienie do wydawania decyzji administracyjnych udzielone na podstawie art. 38 ust. 2 u.s.p. jest skuteczne dla składania oświadczeń o charakterze cywilnoprawnym. Jednakże oceniając złożone do akt upoważnienie z 6 grudnia 2006 r. udzielone przez Prezydenta Miasta B. B. K. należy stwierdzić, iż wprawdzie wskazuje ono jako podstawę prawną art. 38 ust. 2 ustawy z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym jednakże w swej treści zawiera nie tylko umocowanie do wydawania decyzji administracyjnych, ale również szerokie pełnomocnictwo o charakterze cywilnoprawnym do załatwiania spraw w imieniu Prezydenta, w tym pełnomocnictwo do podpisywania pism w zakresie aktualizacji opłat rocznych z tytułu wieczystego użytkowania nieruchomości Skarbu Państwa. Treść tego dokumentu jest jasna, a samo błędne częściowo odesłanie do art. 38 ust. 2 ww. ustawy nie czyni tego pełnomocnictwa nieważnym. W treści dokumentu wyraźnie wskazano, iż upoważnienie obejmuje ustalenia i aktualizację opłat z tytułu użytkowania wieczystego nieruchomości Skarbu Państwa, a jest to typowa czynność o charakterze cywilnoprawnym. Skuteczność wypowiedzenia opłaty z tytułu użytkowania wieczystego wymagała rozważenia, ale z innych względów, których ani apelacja ani Sąd Okręgowy nie dostrzegli. Nie zostało bowiem dotychczas wyjaśnione, czy wypowiedzenie rocznej opłaty za użytkowanie wieczyste zostało doręczone U. D., a w konsekwencji czy doszło do skutecznego wypowiedzenia tej opłaty.

Słuszne, choć wobec uchylenia zaskarżonego wyroku w całości bezprzedmiotowe, okazały się zarzuty dotyczące rozstrzygnięcia o kosztach postępowania w punkcie 4 zaskarżonego wyroku. W uzasadnieniu zaskarżonego wyroku Sąd Okręgowy nie wyjaśnił w jaki sposób obliczył opłatę od pozwu, w tym zakresie motywy rozstrzygnięcia nie zostały przez Sąd a quo ujawnione. Nie mniej jednak uznać należy, że opłata od pozwu została błędnie obliczona. W sprawach zasadności proponowanej przez Skarb Państwa aktualizacji wysokości opłaty rocznej od wieczystego użytkowania , wartość przedmiotu sporu stanowi różnica pomiędzy wysokością poprzednio ustalonej opłaty a wysokością proponowanej przez Skarb Państwa opłaty po dokonanej aktualizacji (por. postanowienie Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 12 stycznia 2012 r.,I ACz (...)). Ponadto Sąd Okręgowy obciążył powoda kosztami opinii biegłego Z. Z., pomimo, że postanowienie przyznające biegłemu wynagrodzenie nie było prawomocne, obie strony oraz biegły złożyli na nie zażalenia, nota bene postanowieniem z dnia 26 kwietnia 2018r. Sąd Apelacyjny uchylił postanowienie Sądu Okręgowego w zaskarżonym zakresie do ponownego rozpoznania.

Mając na uwadze powyższe okoliczności Sąd Apelacyjny na mocy art. 386 § 4 k.p.c. uchylił zaskarżony wyrok i sprawę przekazał do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w B., pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego.

Ponownie rozpoznając sprawę Sąd Okręgowy, w pierwszej kolejności w trybie art. 195 §§ 1 i 2 k.p.c. podejmie czynności w celu umożliwienia wzięcia udziału w niniejszym postępowaniu przez U. D. po stronie powodowej. Dopiero po wzięciu udziału w sprawie przez U. D. rzeczą Sądu I instancji będzie zbadanie czy doszło do skutecznego wypowiedzenia opłaty za użytkowanie wieczyste oraz zbadanie dalszych kwestii dotychczas podnoszonych przez strony.