Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IC 350/14

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 lutego 2019 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim, Wydział I Cywilny w składzie następującym:

Przewodniczący	SSO Alina Gąsior
Protokolant	st.sekr.sąd. Beata Gurdziołek

po rozpoznaniu w dniu 24 stycznia 2019 roku w Piotrkowie Trybunalskim

na rozprawie

sprawy z powództwa E. C. (1) i małoletniej E. C. (2) reprezentowanej przez matkę E. C. (1)

przeciwko Towarzystwo (...) S.A. w W.

o zadośćuczynienie, odszkodowanie, rentę i o ustalenie

I. ustala, iż górną granicą odpowiedzialności pozwanego Towarzystwa (...) S.A. w W. za skutki wypadku z dnia 17 listopada 2005 roku z udziałem E. C. (1) i E. C. (2) stanowi kwota 19.900.000,00 (dziewiętnaście milionów dziewięćset tysięcy 00/100) złotych ;

II . zasądza od pozwanego Towarzystwa (...) S.A. w W. na rzecz powódki E. C. (1) :

1. kwotę 90.000,00 (dziewięćdziesiąt tysięcy 00/100) złotych tytułem dalszego zadośćuczynienia wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 13 grudnia 2018 roku do dnia zapłaty ;

2. kwotę 6.717,00 (sześć tysięcy siedemset siedemnaście 00/100) złotych tytułem odszkodowania z ustawowymi odsetkami od dnia 2 lipca 2014 roku i z ustawowymi odsetkami z a opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 roku do dnia zapłaty;

3. kwotę 428.500,00 (czterysta dwadzieścia osiem tysięcy pięćset 00/100) złotych tytułem skapitalizowanej renty z ustawowymi odsetkami:

a) od kwoty 216.000,00 (dwieście szesnaście tysięcy 00/100 ) złotych od dnia 2 lipca 2014 roku i z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 roku do dnia zapłaty ;

b) od kwoty 212.500,00 (dwieście dwanaście tysięcy pięćset 00/100) złotych od dnia 13 grudnia 2018 roku do dnia zapłaty ;

4. kwotę po 8.500,00 (osiem tysięcy pięćset 00/100) złotych miesięcznie tytułem renty, w tym kwotę 4.000,00 (cztery tysiące 00/100) złotych tytułem utraconych zarobków i kwotę 4.500,00 (cztery tysiące pięćset 00/100) złotych tytułem zwiększonych potrzeb, płatną do dnia 10 – ego każdego miesiąca z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w razie uchybienia terminu płatności którejkolwiek z rat poczynając od dnia 1 stycznia 2019 roku i na przyszłość;

5. oddala powództwo E. C. (1) w pozostałej części ;

III. zasądza od pozwanego Towarzystwa (...) S.A. w W. na rzecz powódki E. C. (2):

1. kwotę 80.000,00 (osiemdziesiąt tysięcy 00/100) złotych tytułem dalszego zadośćuczynienia wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 2 lipca 2014 roku i z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 roku do dnia zapłaty;

2. kwotę 6.074,00 (sześć tysięcy siedemdziesiąt cztery 00/100) złotych tytułem odszkodowania z ustawowymi odsetkami od dnia 2 lipca 2014 roku i z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 roku do dnia zapłaty ;

3. kwotę 1.457.896,00 (jeden milion czterysta pięćdziesiąt siedem tysięcy osiemset dziewięćdziesiąt sześć 00/100) złotych tytułem skapitalizowanej renty z ustawowymi odsetkami :

a) od kwoty 144.000,00 (sto czterdzieści cztery tysiące 00/100) złotych od dnia 2 lipca 2014 roku i z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 roku do dnia zapłaty ;

b) od kwoty 63.996,00 (sześćdziesiąt trzy tysiące dziewięćset dziewięćdziesiąt sześć 00/100) złotych od dnia 21 kwietnia 2017 roku do dnia zapłaty ;

c) od kwoty 1.249,900,00 ( jeden milion dwieście czterdzieści dziewięć tysięcy dziewięćset 00/100) złotych od dnia 22 lipca 2017 roku do dnia zapłaty;

4. kwotę po 26.300,00 (dwadzieścia sześć tysięcy trzysta 00/100) złotych miesięcznie tytułem renty, płatną do dnia 10 – ego każdego miesiąca do rąk przedstawiciela ustawowego małoletniej E. C. (1) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w razie uchybienia terminu płatności którejkolwiek z rat poczynając od dnia 1 stycznia 2019 roku i na przyszłość;

5. oddala powództwo E. C. (2) w pozostałej części;

IV. zasądza od powódki E. C. (1) na rzecz pozwanego Towarzystwa (...) S.A. w W. kwotę 591,00 (pięćset dziewięćdziesiąt jeden 00/100) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu ;

V. zasądza od pozwanego Towarzystwa (...) S.A. w W. na rzecz powódki E. C. (2) kwotę 9.032,00 (dziewięć tysięcy trzydzieści dwa 00 /100) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu ;

VI. nakazuje ściągnąć od pozwanego Towarzystwa (...) S.A. w W. na rzecz Skarbu Państwa- Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim kwotę 42.782,00 (czterdzieści dwa tysiące siedemset osiemdziesiąt dwa 00/100) złotych tytułem opłaty sądowej od uwzględnionej części powództwa na rzecz E. C. (1) i kwotę 92.978,00 (dziewięćdziesiąt dwa tysiące dziewięćset siedemdziesiąt osiem 00/100) złotych tytułem opłaty sądowej od uwzględnionej części powództwa na rzecz E. C. (2) ora kwotę 4.665,00 (cztery tysiące sześćset sześćdziesiąt pięć 00/100) złotych tytułem wydatków poniesionych tymczasowo przez Skarb Państwa- Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim ;

VII. nie obciąża powódek E. C. (1) i E. C. (2) kosztami sądowymi od oddalonej części powództwa , przejmując je na rachunek Skarbu Państwa- Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim .

SSO Alina Gąsior

Sygn. akt I C 350/14

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 11 marca 2014 r. wniesionym w sprawie I C 350/14 powódka E. C. (1) , reprezentowana przez pełnomocnika, wniosła o zasądzenie od pozwanego Towarzystwa (...) S.A. z siedzibą w W.:

-: kwoty 150.000 zł tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wytoczenia powództwa do dnia zapłaty,
-: kwoty 6.000 zł miesięcznie tytułem renty płatnej od dnia 1 marca 2014 r. do dnia 10-ego każdego miesiąca wraz z odsetkami ustawowymi,
-: kwoty 216.000 zł tytułem skapitalizowanej renty za okres od dnia 1 marca 2011 r. do dnia 28 lutego 2014 r. wraz z odsetkami ustawowymi od dnia wytoczenia powództwa do dnia zapłaty,

Ponadto wniosła o zasądzenie od pozwanego na jej rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu wskazała, że w dniu 17 listopada 2005 r. została poszkodowana w wypadku komunikacyjnym z udziałem J. C., który był ubezpieczony w towarzystwie (...) S.A. - poprzedniku prawnym pozwanego, a którego odpowiedzialność została ustalona wyrokiem Sądu Rejonowego w Radomsku z dnia 15 czerwca 2011 r. zmienionym przez Sąd Okręgowy w Piotrkowie Tryb. wyrokiem z dnia 9 lutego 2012 r.

Powódka wskazała, iż przedmiotem postępowania nie była objęta szkoda, jakiej doznała na skutek wypadku. Na żądaną kwotę odszkodowania składają się natomiast m.in.:

-: kwota 6.497,22 zł która obejmuje: kwotę 1.025 zł stanowiącą koszt przelotu w dniu 18 stycznia 2006 r. z Polski do Wielkiej Brytanii, gdzie na stałe mieszkała, kwota 626,56 zł stanowiącą koszt przylotu na komisję lekarską w Polsce w marcu 2006 r. i powrotu do Wielkiej Brytanii (113,92 funta x 5,50 zł), kwota 889,35 zł stanowiącą koszt przylotu na komisję lekarską Polsce w maju 2006 r. i powrotu do Wielkiej Brytanii (161,70 funta x 5,50 zł), kwotę 2.468,50 zł stanowiącą koszt badań lekarskich i zabiegów medycznych, kwotę 361,20 zł stanowiącą koszt transportu powódki na konsultacje medyczne, kwotę 1.957,77 zł stanowiącą koszt zakupu leków, kwotę 474,50 zł stanowiącą koszt zakupu kul i przyrządów rehabilitacyjnych oraz kwotę 1.235,25 zł stanowiącą koszt tłumaczenia dokumentacji medycznej na język angielski. Powódka korzystała z leczenia w placówkach znajdujących się zarówno w Wielkiej Brytanii jak i na terenie Polski,
-: kwota 8.820 zł stanowiąca koszt opieki i pomocy osób trzecich w okresie od dnia 14 grudnia 2005 r. (opuszczenie szpitala) do dnia 18 stycznia 2006 r. (powrót do Wielkiej Brytanii), przy uwzględnieniu kosztów jednej roboczogodziny usług opiekuńczych świadczonych przez pracowników MOPS w R. na dzień 1 kwietnia 2005 r. wynoszących 10,50 zł (35 dni x 24 godz. x 10,50 zł),
-: kwota 41.586,60 zł stanowiąca koszt opieki i pomocy osób trzecich w okresie od 18 stycznia 2006 r. do połowy maja 2006 r., przy uwzględnieniu kosztów jednodniowej opieki w Wielkiej Brytanii w 2006 r. wynoszących 63,01 funta (120 dni x 63,01 funta x 5,50 zł),
-: kwota 28.070,95 zł stanowiąca koszt opieki i pomocy osób trzecich w okresie od 29 listopada 2010 r. do 17 lutego 2011 r. (81 dni x 24 godz. x 10,50 zł).

Powódka wskazała, iż wszystkie poniesione przez nią koszty leczenia szacować należy na kwotę co najmniej 150.000 zł.

Powódka wniosła również o zasądzenie renty, wskazując, iż na skutek wypadku utraciła całkowicie zdolność do pracy zarobkowej, a ponadto zwiększyły się jej potrzeby oraz zmniejszyły widoki powodzenia na przyszłość. W zakresie utraconych dochodów powódka wskazała, iż przed wypadkiem prowadziła działalność gospodarczą, a jej średni miesięczny dochód wynosił ok. 7.500 zł miesięcznie (1.500 funtów x 5,0333 zł), obecnie zaś nie osiąga żadnych dochodów poza zasiłkiem dla niepełnosprawnych w wysokości 70,95 funtów tygodniowo, co nie wystarcza jej na pokrycie wszystkich kosztów związanych z utrzymaniem i leczeniem. Na skutek wypadku również wzrosły jej wydatki o 70 funtów miesięcznie, które obejmują koszty leczenia u lekarzy ortopedy, reumatologa, urologa, chirurga naczyniowego, endokrynologa i fizjoterapeuty, a także rehabilitacji. Ponadto powódka ponosi koszty dojazdów oraz parkingu do placówek medycznych. Powódka podała również, iż na skutek ograniczeń ruchowych będących następstwem wypadku zmieniła najmowane mieszkanie i obecnie ponosi koszt czynszu wyższy o kwotę 300 funtów miesięcznie (1.650 zł) w stosunku do poprzedniego, a także dostosowała je do swoich potrzeb, ponosząc dodatkowy koszt w wysokości 3.000 funtów (16.500 zł). W konsekwencji zasadnym jest zdaniem powódki zasądzenie na jej rzecz renty w wysokości 6.000 zł. (k.3-13)

W odpowiedzi na pozew z dnia 23 czerwca 2014 r. pozwany, reprezentowany przez pełnomocnika, wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie na rzecz pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych. Pozwany zakwestionował zakres swojej odpowiedzialności, podnosząc zarzut przyczynienia się powódki do powstania szkody na poziomie co najmniej 70% z uwagi na brak zapiętych przez nią pasów w trakcie jazdy. Ponadto pozwany zakwestionował żądanie powódki co do wysokości. W zakresie żądanego zwrotu kosztów opieki pozwany podniósł, iż w czasie pobytu powódki w szpitalu była świadczona wobec niej opieka ze strony personelu szpitala, natomiast opieka sprawowana nad nią od 1 marca 2014 r. stanowi w istocie element roszczenia rentownego z tytułu zwiększonych potrzeb, jak również wskazana przez powódkę wysokość kosztów opieki z uwagi na brak specjalistycznego charakteru powinna być wyliczona w oparciu o minimalne wynagrodzenie netto obowiązujące w Polsce, a także iż koszty opieki osób bliskich nie zostały faktycznie poniesione przez powódkę. Z kolei w zakresie żądanego zwrotu kosztów dojazdów powódki do placówek medycznych pozwany podniósł, iż powódka nie wykazała w wystarczający sposób poniesienia tych kosztów, zaś w zakresie poniesionych przez nią kosztów leczenia i rehabilitacji, iż powódka w ogóle nie udowodniła ich poniesienia w zakresie przez siebie wskazanym, nie wykazała ich celowości, jak też część wydatków nie pozostaje w ogóle w związku z poniesioną szkodą. Ponadto pozwany podniósł zarzut nieudowodnienia w zakresie kosztów tłumaczenia dokumentacji medycznej, kosztów przelotu oraz kosztów adaptacji mieszkania. Pozwany w zakresie żądania renty z tytułu niezdolności do pracy i zwiększonych potrzeb wskazał, iż powódka nie udowodniła roszczenia, w tym przede wszystkim nie udowodniła utraconych przez siebie dochodów oraz obecnego braku zdolności zarobkowej pozwalającej jej na pracę choćby na część etatu w zakładzie pracy chronionej. Ponadto pozwany zakwestionował sposób liczenia odsetek, wskazując, iż należą się one dopiero od dnia wyrokowania. (k.107-119)

Z kolei w sprawie I C 351/14 pozwem z dnia 11 marca 2014 r. małoletnia powódka E. C. (2) , zastępowana przez matkę E. C. (1) i reprezentowana przez pełnomocnika, wniosła o zasądzenie od pozwanego Towarzystwa (...) S.A. z siedzibą w W.:

-: kwoty 40.000 zł tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wytoczenia powództwa do dnia zapłaty,
-: kwoty 100.000 zł tytułem odszkodowania wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wytoczenia powództwa do dnia zapłaty,
-: kwoty 4.000 zł miesięcznie tytułem renty płatnej z góry do rąk przedstawicielki ustawowej – matki E. C. (1) począwszy od dnia 1 marca 2014 r. do dnia 10-ego każdego miesiąca wraz z odsetkami ustawowymi,
-: kwoty 144.000 zł tytułem skapitalizowanej renty za okres od dnia 1 marca 2011 r. do dnia 28 lutego 2014 r. wraz z odsetkami ustawowymi od dnia wytoczenia powództwa do dnia zapłaty,

Ponadto wniosła o zasądzenie od pozwanego na jego rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu również wskazała, że została poszkodowana w wypadku komunikacyjnym z udziałem J. C., który był ubezpieczony w poprzedniku prawnym pozwanego, a którego odpowiedzialność została ustalona wyrokiem Sądu Rejonowego w Radomsku z dnia 15 czerwca 2011 r. zmienionym przez Sąd Okręgowy w Piotrkowie Tryb. wyrokiem z dnia 9 lutego 2012 r.

Wnosząc o zasądzenie zadośćuczynienia powódka wskazała, iż przedmiotem wyżej wskazanego postępowania nie były objęte wszystkie następstwa wypadku, w szczególności rozwinięcie się stanu epilepsji oraz dalszy przebieg rozwoju psychoruchowego, co stanowi o zwiększeniu krzywdy doznanej w wypadku.

Z kolei na żądaną kwotę odszkodowania składają się m.in.:

-: kwota 7.407,26 zł która obejmuje: kwotę 1.993,63 zł stanowiącą koszt badań lekarskich, kwotę 1.158,03 zł stanowiącą koszt zakupu leków, kwotę 55,60 zł stanowiącą koszt zakupu odzieży niezbędnej do hospitalizacji, kwota 4.200 zł stanowiącą koszt noclegów w szpitalu dla opiekuna małoletniej przez okres 35 dni jej pobytu w szpitalu (120 zł x 35 dni),

-: koszty opieki i pomocy osób trzecich w okresie pobytu w szpitalu oraz od 22 grudnia 2005 r. (wyjście ze szpitala) do 18 stycznia 2006 r. (powrót do Anglii) przy uwzględnieniu kosztów jednej roboczogodziny usług opiekuńczych ustalonych świadczonych przez pracowników MOPS w R. na dzień 1 kwietnia 2005 r. wynoszących 10,50 zł (35 dni x 24 godz.), których nie sprecyzowała, zaś po powrocie do Anglii, przy uwzględnieniu kosztów jednodniowej opieki w Wielkiej Brytanii w 2006 r. wynoszących 63,01 funta – ok. 126.000 zł rocznie (365 dni x 63,01 funta x 50,50 zł),
-: koszt dogoterapii obejmujący koszt zakupu psa za kwotę w wysokości 650 funtów oraz koszt utrzymania psa w wysokości 60 funtów miesięcznie,

Powódka wskazała, iż wszystkie koszty związane z jej leczeniem szacować należy na kwotę co najmniej 100.000 zł.

Powódka wniosła również o zasądzenie renty, wskazując, iż zwiększyły się jej potrzeby oraz zmniejszyły widoki powodzenia na przyszłość. Powódka podała, iż wymaga całodobowej opieki i nadzoru osoby trzeciej oraz specjalistycznego leczenia, w tym terapii związanej z zaburzeniami emocjonalnymi i koncentracją uwagi oraz rehabilitacji, które to koszty leczenia wraz z kosztami dojazdów i parkingu powódka szacuje na kwotę 70 funtów miesięcznie. Źródłem utrzymania powódki jest obecnie zasiłek dla niepełnosprawnych w wysokości 74 funty tygodniowo, który nie wystarcza na pokrycie wszystkich kosztów związanych z utrzymaniem i leczeniem. W konsekwencji zasadnym jest zdaniem powódki zasądzenie na jej rzecz renty w wysokości 4.000 zł. (k.152-163)

W odpowiedzi na pozew z dnia 23 czerwca 2014 r. pozwany, reprezentowany przez pełnomocnika, wniósł o odrzucenie pozwu, wskazując, iż reprezentująca małoletnią powódkę matka nie posiada zezwolenia sądu opiekuńczego, ewentualnie pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości. Ponadto pozwany wniósł o zasądzenie kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych. Pozwany zakwestionował zakres swojej odpowiedzialności, podnosząc zarzut przyczynienia się powódki do powstania szkody na poziomie co najmniej 70 % z uwagi na brak przebywania w foteliku i brak zapiętych pasów bezpieczeństwa w trakcie jazdy. Ponadto pozwany zakwestionował żądanie powódki co do wysokości. W zakresie żądanej kwoty zadośćuczynienia wskazał, iż wypłacona dotychczas kwota 250.000 zł, będąca w tego typu sprawach kwotą znaczną, jest w pełni adekwatna do doznanej przez małoletnią krzywdy, ponadto powódka nie wykazała uszczerbku w zakresie zdrowia psychicznego, natomiast w chwili obecnej powódka powraca do normalnego funkcjonowania i aktywności z uwagi na pozytywne skutki leczenia, wobec czego krzywda jej nie uległa zwiększeniu. Pozwany w zakresie żądanego zwrotu kosztów opieki wskazał, iż nie należą się one za czas przebywania w szpitalu, zaś wynikające z opieki sprawowanej od dnia 1 marca 2014 r. stanowią element składowy roszczenia rentownego z tytułu zwiększonych potrzeb, jak również wskazana przez powódkę wysokość kosztów opieki z uwagi na brak specjalistycznego charakteru powinna być wyliczona w oparciu o minimalne wynagrodzenie netto obowiązujące w Polsce, a także iż koszty opieki osób bliskich nie zostały faktycznie poniesione przez powódkę. Z kolei w zakresie żądanego zwrotu kosztów dojazdów powódki do placówek medycznych pozwany podniósł, iż powódka nie wykazała w wystarczający sposób poniesienia tych kosztów, zaś w zakresie poniesionych przez nią kosztów leczenia i rehabilitacji, iż powódka nie wykazała celowości skorzystania z usług świadczonych poza państwowym funduszem zdrowia, jak również pozwany zakwestionował konieczność poniesienia kosztów dogoterapii, hipoterapii oraz terapii muzycznej, a także wskazał, iż żądanie odszkodowawcze powódki jest znacznie wygórowane. Pozwany w zakresie żądania renty z tytułu zwiększonych potrzeb wskazał, iż powódka nie udowodniła roszczenia. Ponadto pozwany zakwestionował sposób liczenia odsetek, wskazując, iż należą się one dopiero od dnia wyrokowania. (k.215-231)

Postanowieniem z dnia 1 lipca 2014 r. w sprawie I C 351/14 Sąd odmówił odrzucenia pozwu. (k.255)

Zarządzeniem z dnia 12 września 2014 r. w sprawie I C 351/14 Sąd połączył sprawę I C 351/14 do łącznego rozpoznania i rozstrzygnięcia ze sprawą I C 350/14. (k.267)

Postanowieniem z dnia 4 lutego 2016 r. Sąd zabezpieczył powództwo w przedmiocie renty z tytułu zwiększonych potrzeb oraz z tytułu całkowitej utraty zdolności do pracy zarobkowej powódki E. C. (1) i zasądził od pozwanego na rzecz powódki E. C. (1) kwotę w wysokości 5.000 zł miesięcznie z tytułu całkowitej utraty zdolności do pracy zarobkowej oraz kwotę 1.000 zł z tytułu zwiększonych potrzeb, poczynając od dnia 9 listopada 2015 r. do czasu prawomocnego zakończenia postępowania, płatne z góry do dnia 10-go każdego miesiąca z ustawowymi odsetkami w razie uchybienia terminu płatności którejkolwiek z należności, a także zabezpieczył powództwo w przedmiocie renty z tytułu zwiększonych potrzeb powódki E. C. (2) i zasądził od pozwanego na rzecz powódki E. C. (2) kwotę w wysokości 4.000 zł miesięcznie, poczynając od dnia 9 listopada 2016 r. do czasu prawomocnego zakończenia postępowania, płatnej do rąk przedstawicielki ustawowej E. C. (2) z góry do dnia 10-go każdego miesiąca z ustawowymi odsetkami w razie uchybienia terminu płatności którejkolwiek z należności. (k.501-507, k.551-555)

Pismem procesowym z dnia 14 kwietnia 2017 r. małoletnia powódka E. C. (2) zmodyfikowała żądanie i wniosła o zasądzenie na jej rzecz:

-: kwoty 210.000 zł tytułem zadośćuczynienia wraz z odsetkami: od kwoty 40.000 zł z odsetkami ustawowymi od dnia doręczenia pozwu do dnia 31 grudnia 2015 r. oraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty oraz od kwoty 170.000 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 3 listopada 2016 r. do dnia zapłaty,
-: kwoty 100.000 zł tytułem odszkodowania,
-: kwoty 21.332 zł miesięcznie tytułem renty płatnych do rąk przedstawicielki ustawowej – matki E. C. (1) do dnia 10-ego każdego miesiąca z odsetkami ustawowymi za opóźnienie począwszy od 1 maja 2017 r.
-: kwoty 1.578.568 zł tytułem skapitalizowanej renty za okres od dnia 1 marca 2011 r. do dnia 30 kwietnia 2017 r. wraz z odsetkami: od kwoty 272.000 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia doręczenia pozwu do dnia 31 grudnia 2015 r. oraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty oraz od kwoty 1.306.568 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 3 listopada 2016 r. do dnia zapłaty
-: zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Jednocześnie powódka wskazała, iż powyższe kwoty uwzględniają stopień przyczynienia się jej do powstania szkody. W uzasadnieniu pisma powódka wskazała, iż na skutek wypadku doznała trwałego uszczerbku w wysokości co najmniej 70 %. (k.634-637)

W odpowiedzi z dnia 11 lipca 2017 r. pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości, w tym także w zakresie rozszerzonej części. W przedmiocie żądania zadośćuczynienia pozwany wskazał, iż stan powódki nie uległ pogorszeniu od czasu wystąpienia z pozwem w niniejszej sprawie. W zakresie żądania odszkodowawczego pozwany podniósł, iż powódka nie sprecyzowała, co wchodzi w zakres żądanych kwot, jak też podniósł zarzut przedawnienia co do żądanej kwoty skapitalizowanej renty obejmującej okres od 1 marca 2011 r. do 11 kwietnia 2014 r. tj. daty rozszerzenia powództwa (k.667-668)

Kolejnym pismem z dnia 6 lipca 2017 r. powódka E. C. (2) ponownie zmodyfikowała żądanie i wniosła o zasądzenie na jej rzecz:

-: kwoty 210.000 zł tytułem zadośćuczynienia wraz z odsetkami: od kwoty 40.000 zł z odsetkami ustawowymi od dnia doręczenia pozwu do dnia 31 grudnia 2015 r. oraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty oraz od kwoty 170.000 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 3 listopada 2016 r. do dnia zapłaty
-: kwoty 100.000 zł tytułem odszkodowania
-: kwoty 26.371 zł miesięcznie tytułem renty płatnych do rąk przedstawicielki ustawowej – matki E. C. (1) do dnia 10-ego każdego miesiąca z odsetkami ustawowymi za opóźnienie począwszy od 1 sierpnia 2017 r.
-: kwoty 2.030.567 zł tytułem skapitalizowanej renty za okres od dnia 1 marca 2011 r. do dnia 30 kwietnia 2017 r. wraz z odsetkami: od kwoty 272.000 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia doręczenia pozwu do dnia 31 grudnia 2015 r. oraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty, od kwoty 1.306.568 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 3 listopada 2016 r. do dnia zapłaty, od kwoty 451.999 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia doręczenia pisma rozszerzającego żądanie do dnia zapłaty,
-: zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pisma powódka wskazała, iż żądana renta z tytułu zwiększonych potrzeb małoletniej została obliczona na poziomie 21.332 zł miesięcznie i uwzględnia ona wskazane w pozwie, w toku postępowania oraz postępowaniu zabezpieczającym potrzeby małoletniej w zakresie konieczności sprawowania nad nią opieki, a związanej z zaburzeniami neurologicznymi, poznawczymi, psychicznymi itd. Powódka podała w szczególności, iż do utrzymania stabilnego stanu zdrowia są niezbędne koszty na następujące terapie/zajęcia/rehabilitacje, które nie są refundowane: z racji skoliozy - około 30 funtów miesięcznie, dogoterapia utrzymanie i ubezpieczenie zakupionego psa - 60 funtów miesięcznie, muzykoterapia - 167 funtów miesięcznie, hipoterapia - 100 funtów miesięcznie oraz fizjoterapia (4 x w miesiącu) - 200 funtów miesięcznie, co daje łącznie: 557 funtów. Ponadto wymaga diety zawierającej dużą ilość witamin, co zwiększa jej koszt wyżywienia o średnio 30 funtów miesięcznie, biorąc pod uwagę wyżywienie dzieci zdrowych. Ponadto powódce zalecane są wyjazdy do sanatoriów, gdzie koszt jednego wyjazdu wynosi średnio 5.000 zł, z kolei wizyta u specjalistów brytyjskich wynosi średnio 125 funtów miesięcznie. Ponadto małoletnia uczęszczała różnorodnych zajęć w celu stymulacji jej funkcji poznawczych, jak klub gotowania, koszt którego wynosi średnio 66 funty miesięcznie. Łącznie zaspokojenie potrzeb powódki E. C. (2) zwiększonych na skutek wypadku wynosi w ocenie powódki co najmniej 26.371 zł (opieka - 21.332 zł, terapie - 557 funtów tj. 3.186 zł w przeliczeniu na pełne złote po kursie na dzień składania wniosku o zabezpieczenie, pozostałe wizyty lekarskie specjalne wyżywienie, witaminy klub gotowania - 251 funtów (1.436 zł), sanatorium raz w roku 417 zł (5.000 zł/12 m-cy).

Powódka wskazała jednocześnie, że od listopada 2016 r. pozwany wpłaca jej kwotę 4.000 zł miesięcznie tytułem zabezpieczonej przez Sąd renty i kwota ta nie została uwzględniona w dochodzonej przez nią kwocie renty skapitalizowanej. Powódka dokonała kapitalizacji renty za okres od dnia 1 marca 2011 r. do 31 lipca 2017 r., tj. za okres 77 miesięcy, uzyskując kwotę 2.030.567 zł.

W zakresie odszkodowania powódka wskazała, iż obejmuje ono część kosztów poniesionych na leczenie powódki, rehabilitację, opiekę w czasie od wypadku do dnia żądania renty, tj. do marca 2011 r. (k.660-665)

W odpowiedzi z dnia 7 sierpnia 2017 r. pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości, w tym także w zakresie rozszerzonej części. Pozwany podniósł zarzut przedawnienia co do żądanej kwoty skapitalizowanej renty obejmujących okres od 1 marca 2011 r. do 5 lipca 2014 r. tj. daty rozszerzenia powództwa, ponadto zakwestionował zasadność żądania comiesięcznych zwrotów kosztów fizjoterapii. Pozwany wskazał także, iż powódka nie wykazała zasadności poniesionych kosztów fizjoterapii, dogoterapii, hipoterapii i muzykoterapii, jak również nie udowodniła ponoszenia kosztów, o które rozszerzyła powództwo. Pozwany wskazał również, iż granicą jego odpowiedzialności za skutki zdarzenia z dnia 17 listopada 2005 r. wyznacza wysokość sumy gwarancyjnej w wysokości 350.000 euro, tj. 1.393.000 zł wg kursu obowiązującego w dniu zdarzenia, przy czym pozwany do lipca 2017 r. na rzecz małoletniej wypłacił już łącznie kwotę 342,933,26 zł. (k.671-672)

Pismem z dnia 20 września 2017 r. małoletnia powódka E. C. (2) wniosła o ustalenie granicy odpowiedzialności pozwanego wobec powódki za skutki wypadku komunikacyjnego z dnia 17 listopada 2005 r. z tytułu należnej renty, roszczeń odszkodowawczych oraz zadośćuczynienia pozwanego do sumy gwarancyjnej w wysokości 5.000.000 euro tj. 19.900.000 zł (5.000.000 euro x 3,98 zł) z uwagi na nadzwyczajną zmianę stosunków polegającą na: podwyższeniu sumy gwarancyjnej w przeciągu kilku miesięcy od zaistnienia wypadku drogowego do 5.000.000 euro oraz zmiany siły nabywczej pieniądza. Powódka podniosła również, iż zarzut przedawnienia jest bezpodstawny, bowiem pozew o odszkodowanie przerywa bieg przedawnienia także dla kwoty o którą poszkodowany podwyższył swoje żądanie w trakcie procesu wskutek ustaleń Sądu dotyczących wysokości szkody (k.678-685)

Pismem z dnia 27 listopada 2018 r. powódka E. C. (1) dokonała modyfikacji żądania, wnosząc o zasądzenie:

-: kwoty 200.000 zł tytułem zadośćuczynienia wraz z odsetkami ustawowymi od dnia doręczenia pisma do dnia zapłaty
-: kwoty 150.000 zł tytułem odszkodowania wraz z odsetkami ustawowymi od dnia wytoczenia do dnia zapłaty
-: kwoty 18.000 zł miesięcznie tytułem renty płatnej do dnia 10-ego każdego miesiąca z odsetkami ustawowymi za opóźnienie począwszy od 1 listopada 2018 r.,
-: kwoty 1.656.000 zł tytułem skapitalizowanej renty za okres od dnia 1 marca 2011 r. do dnia 31 października 2018 r. wraz odsetkami: od kwoty 216.000 zł (skapitalizowana renta liczona od dnia 1.03.2011 r. do dnia 1.03.2014 r. w kwocie po 6.000 zł) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia doręczenia pozwu do dnia 31 grudnia 2015 r., a odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty, od kwoty 120.000 zł (skapitalizowana renta liczona od dnia 1.03.2014 r. do dnia 1.10.2015 r. - data zabezpieczenia w kwocie 6.000 zł za 20 miesięcy) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 1 października do dnia 31 grudnia 2015 r., a odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty, od kwoty 1.320.000 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia doręczenia pisma rozszerzającego powództwo
-: zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pisma powódka wskazała, iż na skutek wypadku i w związku z wypadkiem doznała trwałego 40 % uszczerbku na zdrowiu, ponad ten który został ustalony w uprzedniej sprawie zakończonej 9 lutego 2012 r. przez Sądem Okręgowym w Piotrkowie Trybunalskim w sprawie sygn. akt II Ca 652/11. Powódka podała także, iż wyliczenia w zakresie miesięcznej renty z tytułu zwiększonych potrzeb i zmniejszonych możliwości zarobkowych dokonała w sposób tożsamy, jak dokonał tego Sąd w uzasadnieniu postanowienia z dnia 4 lutego 2017 r. w przedmiocie udzielenia zabezpieczenia, przyjmując ostatecznie, że miesięczna kwota renty winna być na poziomie 18.000 zł. Rozszerzenie powództwa w zakresie renty z tytułu zwiększonych potrzeb uwzględnia utratę zarobków (7.500 zł miesięcznie), koszty związane z opieką osób trzecich 2 h dziennie przez cały okres od wypadku do dnia dzisiejszego (zgodnie z opinią biegłego ortopedy), a w okresie pooperacyjnym 4 h dziennie przez 6 tygodni, koszty związane z leczeniem, rehabilitacją. Miesięcznie więc sama opieka, której cena wynosi ok. 12 funtów (ok 60 zł x 2 dziennie = 3.600 zł miesięcznie), a w okresach pooperacyjnych kwotę dwa razy większą. Powódka co najmniej kilka razy w tygodniu musi korzystać z pomocy lekarzy, terapeutów, wykonywać badania oraz zabiegi lekarskie, w związku z czym ponosi koszty:

-: związane z dojazdem do szpitali obejmujące średnio 30 km dziennie w obie strony w wysokości ok. 125 funtów miesięcznie (610 zł),

-: koszty parkingów w wysokości ok. 140 funtów miesięcznie (688 zł),
-: koszty rehabilitacji 2 razy w tygodniu w wysokości 400 funtów miesięcznie (1.950 zł),
-: koszt korzystania z basenu 2 razy w tygodniu 41.60 funtów miesięcznie (200 zł),
-: udział w klubie gotowania obejmujący 2 sesje w miesiącu w wysokości 100 funtów miesięcznie (500 zł),
-: koszt zakupu środków higieny w związku z problem z nietrzymaniem moczu tj. 4 paczki wkładek w wysokości 24 funty (118 zł), koszt zakupu preparatów ziołowych i suplementów w tym m.in. 2 opakowania miesięcznie leku „A. devil’s claw tablets” na reumatoidalny ból mięśni w wysokości 20 funtów (100 zł) oraz 2 buteleczki miesięcznie kropli „M. thistle” w wysokości 36 funtów (177 zł)
-: koszt diety zwiększającej koszt wyżywienia o 40 funtów miesięcznie, tj. ok. 200 zł,
-: koszt zakupu maści przeciwbólowych, maści na gronkowca złocistego, którym zarażono ją w czasie pobytu w szpitalu w cenach 10-15 funtów za sztukę (60 zł).
-: koszt zakupu taśm oraz piłek do ćwiczeń usprawniających ponoszony co 6 miesięcy w wysokości 300 zł,
-: koszt zakupu specjalnych rękawiczek poprawiających krążenie w cenie 120 zł za parę oraz specjalnych pończoch uciskowych dla poprawienia krążenia w nogach i zapobieganiu zakrzepicy i powstawania żylaków w cenie 250 zł za parę.
-: koszt zakupu wózka elektrycznego do poruszania się po operacji w wysokości 400 funtów (2.000 zł),
-: koszt wyjazdów do sanatorium w wysokości ok. 3.500 zł za jeden pobyt.

Powódka podała, iż od listopada 2016 r. pozwany wypłaca jej kwotę 6.000 zł miesięcznie tytułem zabezpieczonej przez Sąd renty i kwota ta nie została uwzględniona dochodzonej przez nią kwocie renty skapitalizowanej. Powódka dokonała kapitalizacji renty za okres od dnia 1 marca 2011 r. do 31 października 2018 r., tj. za okres 92 miesięcy, uzyskując kwotę 1.656.000 zł (18.000 zł x 92 m-ce).

Strona powodowa zakwestionowała również podniesiony przez pozwanego zarzut przyczynienia zarówno w stosunku do małoletniej powódki E. C. (2) jak i powódki E. C. (1). (k.964-973)

W piśmie złożonym na rozprawie w dniu 24 stycznia 2019 r. pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości co do obu powódek, jak również o zasądzenie na jego rzecz kosztów postępowania. Pozwany wskazał, iż aktualny stan zdrowia powódek jest dobry, w szczególności powódki poruszają się samodzielnie bez opieki i pomocy osób trzecich. W zakresie żądania kwot zadośćuczynienia powódki E. C. (1) pozwany podniósł, iż krzywda powódki została oceniona w toku postępowania przed Sądem Rejonowym w Radomsku oraz Sądem Okręgowym w Piotrkowie Tryb. i zasądzona wówczas znaczna kwota 162.000 zł (równowartość 108 minimalnych wynagrodzeń brutto) jest świadczeniem również na przyszłość, a zatem ze swojej istoty obejmowała ujawnioną później zakrzepicę, będącą naturalną konsekwencją zmniejszenia mobilności i sprawności ruchowej powódki doznanych na skutek wypadku. Pozwany podtrzymał zarzut przedawnienia roszczenia rentownego za okres do 5 listopada 2015 r. Zarzucił również, iż powódka nie wykazała potencjalnych zarobków na poziomie 7.500 zł miesięcznie jak też iż poniosła koszty dojazdów, parkingu, rehabilitacji, basenu, wizyt psychiatrycznych i wszelkich pozostałych kosztów lekarstw, leczenia i innych, ponadto zakwestionował wyliczenie przez nią kosztów opieki przy zastosowaniu stawki godzinowej w wysokości 12 funtów za godzinę pracy. Pozwany w zakresie obu powódek podniósł, iż w niniejszej sprawie zastosowanie powinny mieć stawki godzinowe obowiązujące na terenie Polski, które zresztą same powódki przyjmują w wyliczeniach zawartych w pozwie. (k.983-990)

Na rozprawie w dniu 24 stycznia 2019 r. pełnomocnik powódek wniósł o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego w poczwórnej wysokości stawki minimalnej. (k.1006)

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 17 listopada 2005 roku J. C. poruszający się samochodem marki T. lewym pasem dwupasmowej jezdni trasy DK1 od strony C. w miejscowości W. na skutek wykonania manewru obronnego stracił panowanie nad pojazdem i po przejechaniu przez pas rozdzielający jezdnię zderzył się z jadącym prawidłowo samochodem osobowym marki F. (...), prowadzonym przez B. O., w którym znajdowali się E. C. (1) i jej córka E. C. (2).

Prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w Sosnowcu z dnia 12 listopada 2008 roku J. C. został uniewinniony od zarzutu popełnienia czynu z art. 177 § 2 k.k. Wyrok ten został utrzymany w mocy wyrokiem Sądu Okręgowego w Katowicach z dnia 06 marca 2009 roku.

/dowód: akta sprawy VII K 586/07 (VII Ka 79/09): wyrok SR w Sosnowcu wraz z uzasadnieniem k.417, k.k.423-429, wyrok SO Katowice wraz z uzasadnieniem k.463, k.467-469/

Wyrokiem Sądu Rejonowego w Radomsku z dnia 15 czerwca 2011 r. zmienionym wyrokiem Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim z dnia 9 lutego 2012 r. ustalona została odpowiedzialność pozwanego (...) S.A. na przyszłość za skutki wypadku, jakiemu uległy powódki.

/dowód: akta sprawy I C 126/07 (I C 324/10), II Ca 652/11: wyrok SR w Radomsku wraz z uzasadnieniem k.684-684v k.685-691v, wyrok SO w Piotrkowie Trybunalskim wraz z uzasadnieniem k. 851-851v, k.861-885/

J. C. posiadał ważną polisę ubezpieczeniową w (...) S.A. nr (...)/2005.

Na mocy uchwały Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia z dnia 18 października 2012 r. spółka (...) S.A. została przejęta w trybie art. 492 § 1 pkt 1 w zw. z art. 506 § 4 k.s.h. przez Towarzystwo (...) S.A. z/s w W..

/bezsporne/

Na skutek odniesionych obrażeń ciała E. C. (1) i E. C. (2) zostały przewiezione do szpitali.

Powódka E. C. (2) doznała w czasie wypadku urazu wielonarządowego, wstrząsu tocznego, niewydolności krążeniowej i oddechowej, urazu głowy i mózgu, krwawienia pajęczynówkowego, pęknięcia wątroby i śledziony. Przebywała na Oddziale Interwencyjnej (...) dla Dzieci w Wojewódzkim Szpitalu (...) w C. w okresie 17.11. - 12.12.2005 r. Następnie w okresie od 12.12. do 22.12.2005 roku przebywała w Klinice (...).

E. C. (1) doznała urazu wielonarządowego w postaci złamania trzonów obu kości udowych, złamania kości goleniowej prawej, złamania obu gałęzi kości łonowej prawej, urazu głowy ze wstrząśnieniem mózgu i stłuczeniem klatki piersiowej i brzucha, złamania 3 żeber, stłuczenia płuc z krwawieniem opłucnym po stronie prawej. Przebywała na Oddziale Urazów Wielonarządowych, następnie przekazano ją do Oddziału Ortopedii i (...) Urazowej, jednak ze względu na objawy niewydolności oddechowej po leczeniu operacyjnym, przeniesiona została do Oddziału Anestezjologii i Intensywnej Terapii. Przebywała tam w okresie od 25.11. - 03.12.2005 r.

W czasie jazdy samochodem powódka E. C. (1) nie miała zapiętych pasów bezpieczeństwa. Małoletnia E. C. (2) była trzymana przez nią na kolanach po uprzednim wypięciu z fotelika. W czasie wypadku dziecko miało 11 miesięcy.

/bezsporne/

Obrażenia opisane u powódek nie pozwalają na określenie z całą pewnością stopnia, w jakim brak zapiętych pasów u powódek miał wpływ na rozmiar obrażeń.

Można domniemać, że złamania, jakich doznała E. C. (1) w postaci: obustronnego złamania kości udowych i podudzia prawego, złamania gałęzi górnej i dolnej kości łonowej prawej powstały w pierwszej fazie wypadku tj. w chwili, gdy na jej ciało działała siła skierowana do przodu a pozostałe obrażenia tj. rozerwanie prawego stawu mostkowo - obojczykowego, złamanie żeber I-II po stronie prawej stłuczenie płuca lewego a także stłuczenie głowy, wstrząśnienie mózgu, stłuczenie klatki piersiowej i brzucha, odma i krwawienie do prawej jamy opłucnej mogły powstać w trakcie obracania się pojazdu i uderzania osoby o elementy kabiny.

Obrażenia, jakich doznała E. C. (2), mogły powstać w każdej z faz zderzenia i ruchu pozderzeniowego samochodu F. (...).

Umieszczenie E. C. (2) i prawidłowo zapięcie jej w foteliku dziecięcym mogłoby hipotetycznie zmniejszyć rozmiar obrażeń, w szczególności obrażeń wewnątrz czaszkowych, jednak nie można wykluczyć, że i w takim przypadku doszłoby do obrażeń w postaci pęknięcia wątroby i śledziony, co spowodowało wstrząs krwotoczny i bezpośrednio przyczyniło się do powstania wstrząsu krwotocznego i konieczności resuscytacji a także mogło się przyczynić do powstania udaru niedokrwiennego mózgu.

/dowód: opinia interdyscyplinarna biegłych z zakresu techniki ruchu drogowego i chirurgii k.325-341/

Wyrokiem Sądu Rejonowego w Radomsku z dnia 15 czerwca 2011 r. w sprawie I C 126/07 (I C 324/10) zmienionym wyrokiem Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim z dnia 9 lutego 2012 r. w sprawie II Ca 652/11 została zasądzona od pozwanego (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz powódki E. C. (2) kwota 250.000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 16 czerwca 2011 r. do dnia zapłaty oraz na rzecz powódki E. C. (1) kwota 162.000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 16 czerwca 2011 r. do dnia zapłaty tytułem zadośćuczynienia.

W toku tego postępowania ustalono względem powódek uszczerbek w oparciu o rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 18 grudnia 2002 roku (Dz. U. Nr 234 z dnia 28.12.2002 r.), na który składają się:

1. w przypadku małoletniej powódki E. C. (2):

a. uszczerbek z przyczyn neurologicznych w wysokości 75% obejmujący: uszkodzenie powłok czaszki - okolicy potylicznej (poz. 1a) - 5%, uszkodzenie mózgowia ze zmianami charakterologicznymi (poz. 9b) - 50 %, a w przypadku wystąpienia padaczki pourazowej procent uszczerbku na zdrowiu wzrośnie o kolejne 20 %

b. uszczerbek w wysokości 35% obejmujący: deficyt neurologiczny - 10 %, stan po stłuczeniu płuc - 5%, stan po usunięciu śledziony - 20%.

2. w przypadku powódki E. C. (1):

a. uszczerbek z przyczyn ortopedycznych w wysokości 65 % obejmujący złamanie kości udowej prawej (pozycja 147a + 151) 15 % + 10 % - 25%, złamanie kości goleni prawej (pozycja 157a) = 10 %, złamanie kości udowej lewej (pozycja 147a +151)15% + 5% = 20%, złamanie obu gałęzi kości łonowej prawej ( pozycja 96a) = 10 %.

b. uszczerbek na zdrowiu z przyczyn neurologicznych w wysokości 5% według pozycji 10a

c. uszczerbek z przyczyn pulmonologicznych w wysokości 20 % obejmujący złamanie 3 żeber z przemieszczeniami bez zmniejszenia pojemności życiowej płuc (pkt. 58a) - 10 %, krwiak z odmą prawej jamy opłucnej i stłuczenie płuca lewego z pozostawieniem spłycenia kąta przeponowo - żebrowego lewego w rtg klatki piersiowej bez niewydolności oddechowej (pkt. 61) - 10 %.

Przy czym Sąd Okręgowy, ustalając wysokość zadośćuczynienia, wziął pod uwagę, że uszczerbek na zdrowiu w przypadku małoletniej E. C. (2) może ulec zwiększeniu o 20% w przypadku gdyby wystąpiła u niej epilepsja, czego nie można wykluczyć, jednak w szczegółowych wyliczeniach uwzględnił uszczerbek neurologiczny w wysokości 55% (bez epilepsji), łącznie przyjmując 90%.

W przypadku powódki E. C. (1) Sąd Okręgowy dostrzegł m.in. że leczenie i rehabilitacja nie zostały jeszcze zakończone i leczenie nie spowoduje już powrotu stawów biodrowych do prawidłowej funkcji.

Sąd Okręgowy uwzględnił, iż obie powódki wraz z pozostałymi członkami rodziny zamieszkują w Anglii z zamiarem stałego tam pobytu, gdzie koszty życia są nieporównywalnie wyższe niż w Polsce, co nie powinno też pozostać bez wpływu na wysokość należnego im zadośćuczynienia.

W toku postępowania Sąd Rejonowy ustalił przyczynienie się powódek E. C. (1) oraz E. C. (2) do powstania szkody w wysokości po 25%. Sąd Okręgowy podzielił to stanowisko.

Stan zdrowia powódki E. C. (1) uległ zmianie od czasu wydania wyroku przez Sąd Rejonowy w Radomsku. Pojawiły się u niej dolegliwości urologiczne w postaci nietrzymania moczu, będące dla powódki źródłem dużego dyskomfortu i utrudnień w codziennym funkcjonowaniu. Pogłębił się u niej także artretyzm w stawach biodrowych i barkach. Powódka jest obecnie po wszczepieniu jednego sztucznego biodra, posiada jednak zalecenie wymiany również drugiego. Po wszczepieniu protezy biodra nie odzyskała jednak pełnej ruchomości stawu. Ponadto u powódki zdiagnozowano reumatoidalne zapalenie stawów oraz zakrzepicę żył dolnych. Zatory żylne po wypadku pojawiły się u powódki cztery razy, jednak najgroźniejszy z nich był w 2014 roku, na skutek czego trafiła do szpitala, gdzie wdrożono leczenie farmakologiczne i założono stend.

U powódki nasiliły się objawy depresji. Ma ona stany lękowe oraz poczucie winy względem małoletniej córki E..

/dowód: zeznania powódki E. C. (1): nagranie 00:08:51-00:57:46, płyta k.464, 00:16:13-01:25:30, płyta k.1007, w tym nagranie 00:05:39-00:41:02, płyta k.142, zeznania świadka P. C.: nagranie 00:42:21-01:06:14, płyta k.142, dokumentacja medyczna wraz z tłumaczeniem k.732-799v, k.977-979/

Z punktu neurologicznego powódka E. C. (1) w następstwie urazu w wypadku komunikacyjnych w dniu 17.11.2005 r. doznała urazu głowy ze wstrząśnieniem mózgu i innych licznych obrażeń: klatki piersiowej z odmą opłucnową, stłuczenia brzucha, złamania kości udowych i podudzia prawego.

W wyniku wypadku doszło do powstania długotrwałego uszczerbku na zdrowiu na podstawie załącznika do rozporządzenia Ministerstwa Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18.12.2002 r. z poz. 10a w wysokości 5% (zaburzenia adaptacyjne będące następstwem urazów i wypadków, w których nie doszło do długotrwałych uszkodzeń (...) a) utrwalone nerwice związane z urazem czaszkowo - mózgowym).

Z powodu zaburzeń neurologicznych nie wymagała i nie wymaga obecnie pomocy innych osób. (...) z przyczyn neurologicznych nie wymagała i nie wymaga.

Ze względu na przewlekłe zaburzenia nerwicowe rokowanie co do pełnego ustąpienia dolegliwości niepewne. Wskazana opieka lekarza psychiatry i psychologa.

Obecnie ustalony poziom uszczerbku jest tożsamy z uszczerbkiem stwierdzonym w sprawie I C 126/07 i od 2011 r. nie nastąpiło pogorszenie stanu zdrowia powódki E. C. (1) w zakresie ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego. Nie stwierdzono nowych objawów ogniskowych, korzeniowych i ubytkowych

/dowód: opinia biegłego neurologa k.355-356, uzupełniająca opinia neurologa k.423, k.481/

Wydolność narządu ruchu powódki E. C. (1) nie uległa poprawie, a niewielkiemu pogorszeniu głównie w zakresie rotacji, zgięcia i odwodzenia (ok. 10-15 stopni). Powódka nadal jest częściowo niezdolna do pracy i stan ten będzie się utrzymywał przez czas nieokreślony. Po alloplastykach poprawa wydolności narządu ruchu jest możliwa, ale powódka nadal pozostanie częściowo niezdolna do pracy.

Uszczerbek ze strony goleni i miednicy nie uległ zwiększeniu. Ze strony bioder z powodu progresji zmian wytwórczo-zwyrodnieniowych uszczerbek uległ zwiększeniu 5% do każdego biodra. W porównaniu z poprzednio orzeczonym uszczerbkiem w sprawie I C 126/07 uszczerbek uległ zwiększeniu o 10% i obecnie wynosi 75%.

Potrzeby w zakresie rehabilitacji i farmakoterapii nadal są i powódka po alloplastyce będzie wymagała dalszego leczenia rehabilitacyjnego.

Koszt farmakoterapii wynosi około 50 zł miesięcznie przez czas nieokreślony. Obecnie powódka nadal wymaga pomocy innych osób na poziomie 2 godzin dziennie. Po endoprotezach czas opieki może się zwiększyć ok 2 godziny dziennie przez okres do 6 tyg. po każdej endoprotezie.

W powódki występują zmiany zwyrodnieniowe bioder będące skostnieniem po zespoleniu kości udowych. Zmiany te mają charakter pourazowy i pozostają w związku z wypadkiem komunikacyjnym, jakiemu uległa powódka

Skostnienie to powoduje coraz bardziej odczuwalne przez pacjenta utrudnienia w ruchomości w operowanym stawie.

/dowód: opinia biegłego ortopedy k.603-605, uzupełniająca opinia biegłego ortopedy k.626/

Znaczny stopnień ograniczenia ruchomości bioder, który wpływa na chód E. C. (1), jest wynikiem zmian pourazowych. Nieprawidłowy chód, utykanie wpływają na kręgosłup, powodując jego przewlekły zespół bólowy. Leczenie operacyjne nie rokuje poprawy stanu zdrowia. Zalecane jest kontynuowanie usprawniania w poradni rehabilitacyjnej oraz okresowe leczenie sanatoryjne.

/dowód: opinia biegłego ortopedy k.352-352v/

Powódka E. C. (1) przebyła zakrzepicę żyły biodrowej lewej leczoną udrożnieniem żyły i zaopatrzeniem miejsca powstania skrzepliny stentem.

Powódka w wyniki doznanych w wypadku rozległych obrażeń, szczególnie kończyn dolnych i miednicy wykazuje zmniejszoną aktywność fizyczną.

Z. jest chorobą samoistną, która występuje nagle, jednak w warunkach sprzyjających jej rozwojowi. W przypadku powódki było to ograniczenie sprawności ruchowych znacznego stopnia. Powódka poruszała się i porusza przy pomocy kul, przez co praca mięśni kończyn dolnych jest znacznie ograniczona, poza tym większość życia w tej chwili powódka spędza w pozycji siedzącej. Przyczyną tego stanu były obustronne złamania kości udowych, kości goleni, prawej i kości łonowej. Taki tryb życia powódki miał wielkie znaczenie dla rozwoju zakrzepicy żył głębokich lewej kończyny dolnej, a także w żyle biodrowej lewej.

W okresie bezpośrednio po wypadku po przejściu kolejnych zabiegów chirurgicznych, konieczności wielotygodniowego przebywania w łóżku w trakcie leczenia złamań, nie odnotowano powikłań zakrzepowych. W czasie leczenia szpitalnego powódki w Polsce była stosowana profilaktyka przeciwzakrzepowa. Z. w związku z trwałym kalectwem powódki wystąpiła po kilku latach od wypadku.

W czasie pobytu w L. powódka ponownie zapadła na zakrzepicę żył głębokich, obejmującą również żyły znajdujące się w jamie brzusznej odprowadzające krew z kończyny. Powódka była wówczas leczona prawidłowo.

Niesprawność ruchowa powódki, prawdopodobnie siedzący tryb życia, nieprawidłowa praca mięśni doprowadziło do powstania zakrzepicy w żyle biodrowej lewej, w głównej żyle odprowadzającą krew z kończyny dolnej. Niedrożność tej żyły powoduje burzliwe objawy chorobowe takie jak obrzęk oraz bolesność i powikłania zatorowe do płuc, z czego te ostatnie stanowią największe niebezpieczeństwo takiego stanu z uwagi na to, iż duży procent tych powikłań jest śmiertelny.

Powikłania wynikające z przebytej zakrzepicy mają bezpośredni związek z przebytym wypadkiem z dnia 17 listopada 2005 r.

W związku z zaistniałym powikłaniem zgodnie z punktem 160 jako najbardziej zbliżonym tabeli procentowej oceny stałego i długotrwałego uszczerbku na zdrowiu, uszczerbek na zdrowiu powódki wynosi 15% stałego uszczerbku na zdrowiu.

Główne utrudnienia w podjęciu poprzedniego zajęcia stanowi niepełnosprawność związana z doznanymi złamaniami. Przebyta zakrzepica żył głębokich lewej kończyny dolnej, właściwie leczona i przy zastosowaniu tz. kompresioterapii nie stanowiłaby przeciwwskazań do podjęcia poprzedniego zatrudnienia.

W związku z przebytą zakrzepicą żyły biodrowej, powódka wymaga przyjmowania leków zmniejszających krzepliwość krwi i stosowania tz. kompresioterapii (pończoch uciskowe lub bandaże elastyczne) na obie kończyny dolne.

Następstw przebytej zakrzepicy żylnej nie można wyleczyć mimo postępów w diagnostyce i leczeniu. Powódka do końca życia wymaga stosowania leków, stosowania kompresioterapii i stałej kontroli specjalistycznej oraz okresowych kontrolnych badań USGd żył. Nie jest wykluczone, że implantowany stent do żyły biodrowej lewej ulegnie zakrzepnięciu.

/dowód: opinia biegłego chirurga naczyniowego k.725-728, uzupełniająca opinia biegłego chirurga naczyniowego k.836-867, 912-914/

Powódka zaczęła leczyć się u reumatologa z powodu dolegliwości bólowych stawów i mięśni od 2006 roku, natomiast reumatoidalne zapalenia stawów rozpoznano u niej w 2014 roku. Reumatoidalne zapalenie stawów jest chorobą autoimmunologiczną o nieznanej przy czynie. Na wystąpienie choroby może mieć wpływ predyspozycja dziedziczna, zaburzenia układu odpornościowego, płeć, zakażenia, palenie papierosów, również stres. Nie można jednoznacznie potwierdzić ani też wykluczyć, że długotrwale utrzymujący się stres związany z wypadkiem i jego konsekwencjami zdrowotnymi mógł przyczynić się do wystąpienia choroby. Choroba zdiagnozowana została kilka lat po zdarzeniu. Nie da się również wykluczyć, że wnioskodawczym nawet nie ulegając wypadkowi nie zachorowałaby na reumatoidalne zapalenia stawów.

Powódka jest obecnie niezdolna do wykonywania pracy fizycznej, przy czym niepełnosprawność i niezdolność do pracy zarobkowej wynikają z powikłań po wypadku komunikacyjnym.

/dowód: opinia biegłego reumatologa k.944-945/

Wypadek drogowy z dn. 17.11.2005r. spowodował wystąpienie u powódki E. C. (1) zaburzeń psychicznych o obrazie zaburzeń stresowych pourazowych, następnie zaburzeń depresyjnych, a obecnie utrwalonych zaburzeń nastroju.

Powódka od wypadku pozostaje pod opieką psychiatryczno-psychologiczną z rozpoznaniami, według obowiązującej Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych (...) 10: F 32.2, F 34.1 i F 43.1, oznaczającymi odpowiednio: 1. Ciężki epizod depresji bez objawów psychotycznych, 2. Uporczywe (utrwalone) zaburzenia nastroju (afektywne) - D. i 3. Zaburzenie stresowe pourazowe. U powódki występuje stale utrzymujące się i okresowo nasilające się objawy psychopatologiczne, wymagające dalszego leczenia. Powódka leczy się

Wysokość długotrwałego uszczerbku na zdrowiu w tym przypadku wynosi 10% (dziesięć procent) zgodnie z pkt. 10 b obowiązującego załącznika nr 1 do instrukcji określania stopnia trwałego uszczerbku na zdrowiu wprowadzonej rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki S.. Nr (...) z 11.02.2013 r. (Utrwalona nerwica po ciężkim uszkodzeniu ciała).

Rokowania co do pełnego powrotu do równowagi psychicznej są niepewne i raczej negatywne w związku z przewlekłym, wieloletnim już utrzymywaniem się objawów.

Powódka wymaga dalszego leczenia psychiatrycznego i psychoterapeutycznego.

Wyjazd i zamieszkiwanie za granicą nie miały żadnego istotnego wpływu na stan psychiczny powódki w kontekście wystąpienia zaburzeń psychicznych, które były spowodowane wypadkiem oraz odnośnie leczenia, które w Polsce przebiegałoby prawdopodobnie tak samo.

Na stan powódki wpływa w sposób istotny stres, jakim jest konieczność sprawowania opieki nad córką, która odniosła obrażenia w wyniku tego samego wypadku skutkujące zaburzeniami w rozwoju intelektualnym i osobowościowym.

/dowód: opinia psychologiczno-psychiatryczna k.871-874, opinia psychologiczno-psychiatryczna k.908/

Na skutek obrażeń doznanych w wypadku powódka E. C. (1) do chwili obecnej leczy się u lekarza neurologa, urologa, ortopedy, chirurga naczyniowego, ginekologa, w klinice krzepliwości krwi, psychologa, psychiatry, w klinice bólu i u okulisty. Z uwagi na problemy z unormowaniem krzepliwości krwi, powódka E. C. (1) co tydzień ma wizytę u lekarza rodzinnego i badanie krwi. Do pozostałych lekarzy chodzi co 2-3 miesiące, do pół roku.

W związku z wizytami u lekarzy i badaniami powódka ponosi wydatki. Powódka korzysta z prywatnych wizyt u psychiatry, gdy jest w Polsce. Zdarza się również przy nasileniu objawów, że korzysta z takich wizyt również w Anglii za kwotę 150 funtów. Powódka w Anglii wykonuje badania krwi bezpłatnie. Badanie rezonansem magnetycznym w Anglii jest refundowane ze środków publicznych i wymaga czekania około pół roku, wykonane prywatnie wiąże się zaś z kosztem w wysokości 1.000 funtów.

Powódka korzysta również z zabiegów rehabilitacyjnych usprawniających odcinek lędźwiowy kręgosłupa oraz kończyn dolnych, na które skierowali ją reumatolog i ortopeda. Początkowo korzystała zarówno z refundowanych zabiegów rehabilitacyjnych jak i prywatnych. W okresie od 2 września 2013 r. do 12 lutego 2014 r. odbyła 40 zabiegów rehabilitacyjnych, zaś w okresie od 12 lutego 2014 r. do 5 października 2015 r. 89 zabiegów w cenie po 50 funtów. Obecnie chodzi na zabiegi raz w tygodniu odpłatnie, koszt jednego zabiegu wzrósł do 70 funtów.

Do placówek medycznych powódka dojeżdża na swój koszt. Miesięcznie na paliwo wydaje 400 funtów. Niektóre szpitale, do których dojeżdża, mają także płatne miejsca parkingowe.

/dowód: zeznania powódki E. C. (1): nagranie 00:08:51-00:57:46, płyta k.464, 00:16:13-01:25:30, płyta k.1007, w tym nagranie 00:05:39-00:41:02, płyta k.142, zaświadczenia k.77-81, k.436/

Powódka posiada zalecenie chodzenia na basen przynajmniej 2-3 razy w tygodniu, przy czym wejście na basen wynosi ok. 5,20 funta za godzinę, ponadto ma zalecenie zabiegów tzw. fal uderzeniowych stymulujących na mięśnie po 4 razy w miesiącu, przy czym koszt jednego wynosi ok. 70 funtów.

Posiada ona też zalecenie od rehabilitanta uczęszczania na siłownię dwa razy w tygodniu, przy czym koszt siłowni wynosi 8 funtów za godzinę. Po ćwiczeniach na siłowni czuje się lepiej.

E. C. (1) korzysta z krioterapii raz w tygodniu zgodnie z zaleceniem lekarza w cenie 40 funtów za sesje.

W 2018 r. była zgodnie z zaleceniem lekarskim na wyjeździe sanatoryjnym, którego koszt wyniósł 3.500 zł za osobę.

Powódka zgodnie z sugestią lekarza psychiatry, by wychodzić z domu i aktywizować się społecznie, uczęszczała do klubu gotowania, jednak z uwagi na koszty zrezygnowała z niego. Zajęcia kosztują około 50 funtów za sesję. Powódka chciałaby korzystać przynajmniej z jednej sesji w tygodniu.

/dowód: zeznania powódki E. C. (1): nagranie 00:08:51-00:57:46, płyta k.464, 00:16:13-01:25:30, płyta k.1007, w tym nagranie 00:05:39-00:41:02, płyta k.142/

W Anglii leki przepisane przez lekarzy ma bezpłatnie. Powódka płaci jednak za zakup witamin 18-20 funtów miesięcznie. Ponadto po konsultacji z lekarzem kupiła rajtuzy antyzakrzepowe za kwotę 150-200 zł. Kupuje także co 3 miesiące rękawiczki rozgrzewające w cenie po 20 funtów. Powódka używa specjalnych wkładek w związku z nietrzymaniem moczu. Posiada zalecenie noszenia specjalistycznego obuwia z uwagi na nierówną długość kończyn dolnych.

Powódka korzysta ze specjalistycznej diety, polegającej przede wszystkim na rezygnacji z produktów bogatych w tłuszcz, z uwagi na wzrost masy ciała po wypadku Ponadto powódka zażywa preparaty usprawniające pracę wątroby oraz witaminowe, zwłaszcza witaminę B.

/dowód: zeznania powódki E. C. (1): nagranie 00:08:51-00:57:46, płyta k.464, 00:16:13-01:25:30, płyta k.1007, w tym nagranie 00:05:39-00:41:02, płyta k.142/

W związku z wypadkiem powódka E. C. (1) w okresie od listopada 2005 do sierpnia 2011 r. poniosła także koszty w wysokości:

-: 1.025 zł stanowiące koszt przelotu w dniu 18 stycznia 2006 r. w asyście męża z Polski do Wielkiej Brytanii,
-: 113,92 funta stanowiące koszt przylotu na komisję lekarską w Polsce w marcu 2006 r.,
-: 889,35 zł stanowiące koszt przylotu na komisję lekarską Polsce w maju 2006 r.,
-: 1.993,74 zł stanowiące koszt zakupu leków,
-: 361,20 zł stanowiące koszt transportu na konsultacje medyczne,
-: 2.650 zł stanowiące koszt badań i zabiegów rehabilitacyjnych
-: 174,50 zł stanowiące koszt zakupu kul i innych przyrządów,
-: 1.235,25 zł stanowiące koszt tłumaczenia dokumentacji medycznej

/dowód: faktury i rachunki za badania k.22-32, faktura za transport 33-35, rachunki i faktury za leki k.36-60, faktury za sprzęt k.62-65, rachunki za tłumaczenie k.66, faktury i potwierdzenia za rehabilitację k.22-30, faktura za okulary k.61/

Po wypadku z uwagi na unieruchomienie powódka E. C. (1) korzystała z pomocy rodziny w Polsce, zaś po wylocie do Anglii rodzina ta przylatywała do niej, by się nią zajmować. Pomagali jej we wszystkich czynnościach jak mycie, jedzenie, przyjmowanie leków, masaże, czynności fizjologiczne oraz pomoc w obowiązkach rodzicielskich. Z czasem zakres tej pomocy uległ zmniejszeniu. Przez pierwsze kilka miesięcy powódka była osobą leżącą, z czasem zaczęła chodzić przy pomocy balkonika, obecnie porusza się o kulach, ale zdarzało się, że z uwagi na zwiększenie dolegliwości powódka nie mogła w ogóle wstać.

Powódka E. C. (1) do dnia dzisiejszego potrzebuje pomocy przy wykonywaniu codziennych czynności, m.in. przy ubieraniu, w tym żeby założyć pończochy przeciwzakrzepowe, a także przy umyciu się.

W związku z ograniczeniami powódka E. C. (1) wraz z mężem i dziećmi dokonali adaptacji najmowanego domu polegającej na zamontowaniu windy i barierek wyjścia na podwórko, a także remoncie łazienki i toalety, wyposażeniu kuchni m.in. w specjalistyczne krzesło do gotowania.

Powódka korzysta ponadto z wózka elektrycznego, który kupiła za 400 funtów. Raz na dwa lata trzeba wymieniać w nim akumulator, który kosztuje 100 funtów. Ma do dyspozycji specjalnie przystosowany samochód, za który potrącana jest jej część zasiłku.

Stawka za 1 roboczogodzinę usług opiekuńczych i specjalistycznych usług opiekuńczych obowiązująca na terenie R. w okresie od 1 kwietnia do 31 marca 2006 r. wynosiła 10,50 zł.

/dowód: zaświadczenie MOPS k.104/

E. C. (1) ma 47 lat i z zawodu jest technikiem ogrodnikiem. Przeniosła się do Anglii na stałe w lipcu 2005 roku, rok po tym jak jej mąż wyjechał tam celem przygotowania warunków dla przeprowadzki całej rodziny. W ciągu miesiąca od przyjazdu, w sierpniu 2005 r. powódka E. C. (1) otworzyła działalność i zaczęła pracować jako sprzątaczka. Średnie dochody powódki wynosiły około 1500 funtów miesięcznie. Po wypadku powódka zawiesiła prowadzoną działalność, z czasem jednak ją zamknęła. Nigdy nie wróciła do pracy zarobkowej po wypadku.

Powódce E. C. (1) został przyznany zasiłek z tytułu wsparcia osoby niepełnosprawnej, który obecnie wynosi 454,60 funtów. Część zasiłku przeznaczana jest na pokrycie kosztów czasowego przyznania samochodu, jaki powódka dostała od fundacji zajmującej się pomocą osobom niepełnosprawnym, wobec czego powódka otrzymuje jego część w wysokości 230 funtów miesięcznie.

Urząd brytyjski orzekł wobec niej najwyższy stopień niezdolności do pracy.

Mąż powódki E. C. (1) z zawodu jest stolarzem, obecnie nie pracuje z uwagi na stan zdrowia. Wcześniej zarabiał ok. 900 funtów miesięcznie.

Powódka wraz z mężem z uwagi na swoją sytuację finansową uzyskują pomoc angielskiego funduszu socjalnego w postaci dofinansowania do utrzymania domu w wysokości 1100 funtów miesięcznie, a także zasiłku rodzinnego na dzieci w wysokości 900 funtów miesięcznie. Czynsz wynikający z najmu domu wynosi 1.800 funtów miesięcznie, zaś opłata za wywóz śmieci wynosi 120 funtów miesięcznie.

Obecnie E. C. (1) mieszka w Anglii z mężem i 3 dzieci, w tym małoletnią córką E.. Łącznie powódka posiada 5 dzieci, w tym troje jest dorosłych.

Powódka nie planuje wrócić do Polski. Wszystkie jej dzieci mieszkają w Anglii.

/dowód: zeznania powódki E. C. (1): nagranie 00:08:51-00:57:46, płyta k.464, 00:16:13-01:25:30, płyta k.1007, w tym nagranie 00:05:39-00:41:02, płyta k.142, zeznania świadka P. C.: nagranie 00:42:21-01:06:14, płyta k.142, orzeczenie o niepełnosprawności wraz z tłumaczeniem k.980-982/

Zasiłek dla niepełnosprawnych, jaki otrzymuje powódka, miał różną wysokość w różnych okresach czasu – począwszy od 16 czerwca 2006 r. był ustalony na kwotę 180 funtów miesięcznie, zaś obecnie wynosi 454,60 funtów miesięcznie, przy czym od 25 maja 2011 r. składa się on z 2 elementów – komponentu ruchu i komponentu pomocy drugiej osoby.

/dowód: decyzja o przyznaniu zasiłku z 1.05.07 r. k.67-68v, decyzja o przyznaniu zasiłku z 11.02.08 r. k.69-71, decyzja o przyznaniu zasiłku z 25.05.10 r. k.72-74, decyzja o przyznaniu zasiłku z 25.04.12 r. k.75-76v, decyzja o przyznaniu zasiłku z 13.02.2015 r. wraz z tłumaczeniem k.450-459, k.491-500, tłumaczenie decyzji o przyznaniu zasiłku z 10.04.15 k.484, tłumaczenie decyzji o przyznaniu zasiłku z 30.08.17 k.714-720/

Powódka E. C. (2) ma 14 lat i chodzi do szkoły podstawowej.

Po kilku latach od wypadku ujawniła się u niej epilepsja. Podczas ataku epilepsji powódka nieruchomieje i jest nieświadoma, co się dzieje. Ataki następują kilka razy dziennie i trwają od kilku sekund do kilku minut. Ataki te nasilają się, zwłaszcza przy zmianie pogody.

U dziewczyny w ostatnim czasie nasiliła się także depresja, wszystko przeżywa bardzo emocjonalnie, często płacze. Powtarza także, że chce się zabić. Zdarzało się, że po tych słowach szła po nóż. E. C. (2) izoluje się od świata oraz wykazuje zachowania agresywne, zarówno wobec siebie, najbliższej rodziny jak i koleżanek w szkole. Gdy jest sama, zdarza się, że okalecza się i bije po twarzy. Ma nawyk gryzienia palców. Obecnie często też odmawia jedzenia. Dziecko sprawia matce problemy wychowawcze.

Powódka stara się jej organizować czas, by zająć jej uwagę, dlatego małoletnia uczęszcza na zajęcia gry na pianinie, muzykoterapie, jazdę konną, kurs gotowania, a także dużo czasu spędza z rodziną np. na wspólnych grach. Małoletnia E. C. (2) w okresie wakacji korzysta także z jednodniowych wyjazdów dla dzieci niepełnosprawnych do zoo, nad morze dzięki fundacji zajmującej się osobami z uszkodzeniami mózgu.

Małoletnia wymaga ciągłego nadzoru. Gdy nie jest w szkole, przebywa pod nadzorem powódki. Gdy powódka nie może zająć się córką, prosi o pomoc inne osoby, płacąc 10 funtów za godzinę. Obecnie za takie usługi płaci się kwotę 15 funtów.

Dziecko uczęszcza do polskiej szkoły (sobotniej) i angielskiej. Zostało tam objęte programem terapeutycznym dostosowanym do wcześniej ustalonych z matką potrzeb. Ma przydzielonego indywidualnego asystenta podczas wszystkich zajęć lekcyjnych w obu szkołach, przerw oraz praktyk edukacyjno-rozwojowych, które są organizowane i w których uczestniczy małoletnia podczas pobytu w szkole - wyjścia do kościoła na msze, konkursy klasowe, wycieczki, większe zgrupowania, w których E. C. (2) traci orientację. Zatrudniona do pomocy asystentka pomaga dziecku w czasie zajęć lekcyjnych w pisaniu, czytaniu, w realizacji wystosowanych dyspozycji oraz sprawuje opiekę podczas akademii i wymienionych zajęć.

Wsparcie małoletniej przez szkołę obejmuje m.in. pomoc asystenta w wymiarze 20 godz. w tygodniu, ponadto dziecko korzysta z terapii mowy i języka w wymiarze 1 godz. tygodniowo, terapii zajęciowej prowadzonej przez terapeutów raz na kwartał. Od września 2019 r. małoletnia powódka będzie także raz w tygodniu brała udział w zajęciach terapeutycznych zgodnych z jej zainteresowaniami.

Do stycznia 2019 r. opiekun towarzyszył jej także w drodze szkoła – dom. Opiekun ten na podstawie obserwacji zachowania dziewczyny zakazał jej samodzielnego poruszania się. W czasie pokonywania drogi zdarza się, że małoletnia nie reaguje na czerwone światło na ulicy. Obecnie dziecku w drodze towarzyszy matka. Szkoła i dom są położone na tej samej ulicy. E. C. (2) przebywała w szkole w godz. od 8.40 do 15.10.

Ma stwierdzoną niepełnosprawność stałą do 2021 r. Pozostałe rodzeństwo E. C. (2) jest zdrowe, dorosłe z nich pokończyło studia - jedna córka prawo, druga pielęgniarstwo dziecięce, a małoletnia W. planuje iść na medycynę.

/dowód: zeznania powódki E. C. (1): nagranie 00:08:51-00:57:46, płyta k.464 00:16:13-01:25:30, płyta k.1007, w tym nagranie 00:05:39-00:41:02, płyta k.142, dokumentacja co do warunków edukacji wraz z tłumaczeniami: stwierdzenie szczególnych potrzeb, wywiad psychologii wychowawczej, sprawozdanie roczne, szkolny program terapii zajęciowej k.433-435, k.437-448, k.687-710/

U małoletniej powódki E. C. (2) występuje stan po urazie głowy ze stłuczeniem głowy i mózgu, krwawieniem podpajęczynówkowym, obrzękiem mózgu, wtórnym niedotlenieniem mózgu po (...), a także pourazowy zespół psychoorganiczny oraz padaczka pourazowa.

Wynikający z powyższego trwały uszczerbek neurologiczny na zdrowiu wynosi na podstawie pkt. 9b obowiązującego załącznika na podstawie rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 18 grudnia 2002 roku (Dz. U. Nr 234 z dnia 28.12.2002 r.) tj. zaburzenia neurologiczne i psychiczne uwarunkowane 70%.

Padaczka jest skutkiem przebytego urazu. Powódka będzie prawdopodobnie wymagała stałej opieki neurologicznej, długotrwałego leczenia przeciwpadaczkowego.

Będzie wymagała długotrwałej rehabilitacji funkcji poznawczych.

Będzie wymagała pomocy i opieki drugiej osoby.

/dowód: opinia biegłego neurologa k.353-354/

Wypadek drogowy z urazem głowy z dn. 17.11.2005r. spowodował wystąpienie u małoletniej powódki E. C. (2) pourazowego zespołu psychoorganicznego z zaburzeniami zachowania i emocji oraz deficytem w rozwoju umysłowym na poziomie upośledzenia w stopniu lekkim.

W związku z powyższym wysokość trwałego uszczerbku na zdrowiu w tym przypadku wynosi 70 % zgodnie z pkt. 9 b. obowiązującego załącznika do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki S.. z 18.12.2002r. - Zaburzenia neurologiczne i psychiczne uwarunkowane organicznie (encefalopatię) - Encefalopatia ze zmianami charakterologicznymi.

Prognoza psychospołeczna jest negatywna - tło organiczne. Pomimo stosowania licznych oddziaływań wychowawczych i stymulujących rozwój przez 10 lat od wypadku, dziecko wykazuje deficyt funkcji intelektualnych oraz narastające zaburzenia zachowania i emocji. Rozwój osobowości małoletniej E. jest wyraźnienie zaburzony. Będzie wymagała ona w dalszym ciągu intensywnego rehabilitowania funkcji poznawczych, stałej pomocy i opieki drugiej osoby, długotrwałej psychoterapii i okresowej kontroli stanu psychicznego u lekarza psychiatry.

Oprócz deficytów poznawczych dziewczynka ujawnia nieprawidłowości w rozwoju osobowości, charakterystyczne dla uszkodzeń okolicy czołowej mózgu i przejawiające się zaburzeniami emocjonalnymi z dominującymi trudnościami w zakresie kontroli reakcji oraz planowania i przewidywania konsekwencji zdarzeń i zachowań, męczliwości i skłonności do apatii.

W związku ze stwierdzonymi zaburzeniami dziewczynka wymaga dalszej intensywnej stymulacji oraz rehabilitacji poznawczej i intelektualnej (tzw. zajęcia rewalidacyjne) oraz innych oddziaływań, które mają funkcje terapeutyczne i służą zapobieganiu narastania psychopatologii w obszarze osobowości dziecka poprzez wspieranie jego samooceny oraz poczucia własnej wartości w sytuacji obniżonych możliwości intelektualnych i braku możliwości odnoszenia sukcesów szkolnych. Oprócz intensywnych oddziaływań, które zapewnia dziecku szkoła i specjaliści z nią współpracujący - tj. logopeda, terapeuta zajęciowy oraz psycholog (ilość godzin ustala indywidualnie specjalista, zwykle nie przekraczają 1-2 godzin w tygodniu w zależności od bieżących problemów dziecka i czynionych postępów), małoletnia wymaga udziału we wszystkich wymienionych w pytaniach Sądu innych zajęciach dodatkowych i aktywnościach, tj. dogoterapii, hipoterapii i muzykoterapii - w ilości po 1 godzinie tygodniowo w każdej z w/w form. Rolą tych zajęć jest głównie kompensowanie niepowodzeń szkolnych spowodowanych obniżonym intelektem i rozwijanie w dziecku zainteresowań i uzdolnień, które będą źródłem satysfakcji i zadowolenia z życia.

Dziewczynka wymaga także udziału w tzw. turnusach rehabilitacyjnych - w polskich warunkach jest to zwykle 1 turnus w roku w wymiarze 2 tygodni z towarzyszeniem opiekuna - koszty zróżnicowane w zależności od standardów ośrodka - od 3 do 6 tys. PLN + koszt pobytu rodzica/opiekuna.

/dowód: opinia psychologiczno-psychiatryczna k.357-360, k.815-819/

Matka chodzi z E. C. (2) do lekarza psychiatry co dwa tygodnie, zaś do lekarza neurologa co pół roku oraz na rehabilitację raz w tygodniu. Koszt wizyty u specjalisty w Anglii to wydatek na poziomie 100-150 funtów za jedną wizytę prywatnie. Dziecko korzysta także z pomocy logopedy w kwocie 50 funtów za sesję. Koszt jednego przejazdu wraz z opłatą parkingową do lekarza w lokalnym szpitalu lub gabinecie wynosi średnio 10-15 funtów.

Powódka do lekarza neurologa przyjeżdża z dzieckiem także do Polski raz na rok, wtedy płaci 150 zł za wizytę, a także dodatkowo za badanie EEG i rezonans. Za wizyty u psychiatry nie płaci. Koszt jednego zabiegu rehabilitacji wynosi 60 funtów.

E. C. (2) korzysta z odpłatnych zabiegów rehabilitacji u fizjoterapeuty raz w tygodniu za kwotę 50 funtów.

Neurolog zalecił E. różne terapie wspomagające pracę umysłu oraz wyjazd do sanatorium. Dziecko korzysta z dogoterapii, fizjoterapii, muzykoterapii oraz uczęszcza na zajęcia w ramach klubu gotowania. E. mogłaby korzystać jeszcze z terapii (...)feedback, terapii integracji sensorycznej, hipoterapii i terapii D.. Z hipoterapii korzystała wcześniej. Koszt hipoterapii, muzykoterapii, kursu gotowania wynosi po 50 funtów tygodniowo, zaś basenu 3 funty za wejście.

Rodzice kupili dziecku specjalnego psa, który pomaga w terapii. Pies jest ubezpieczony, jego wyżywienie kosztuje ok. 30 funtów miesięcznie.

Koszt sanatorium wynosi około 4.000 do 6. 000 złotych.

Dziecko ma również specjalną dietę ze względu na problem z jelitami po wypadku.

Małoletnia zażywa leki na epilepsję, a także małą dawkę penicyliny ze względu na usuniętą śledzionę. Ponadto bierze witaminy, zwłaszcza witaminę C. Koszt zakupu leków i niezbędnych preparatów w. (...) funtów w miesiącu.

/dowód: zeznania powódki E. C. (1): nagranie 00:08:51-00:57:46, płyta k.464 00:16:13-01:25:30, płyta k.1007, w tym nagranie 00:05:39-00:41:02, płyta k.142/

Powódka E. C. (1) na dziecko otrzymuje zasiłek dla osoby niepełnosprawnej, który w kwietniu 2008 r. wynosił 70,35 funtów miesięcznie, obecnie zaś wynosi 307,60 funtów miesięcznie

/dowód: decyzja o przyznaniu zasiłku z 5.11.13 r. k.171-173v, decyzja o przyznaniu zasiłku z 23.04.08 r. k.174-175v, decyzja o przyznaniu zasiłku z 20.04.15 wraz z tłumaczeniem k.471-475, k.523-532/

W związku z leczeniem córki E. C. (2) powódka E. C. (1) w okresie od grudnia 2005 r. do sierpnia 2011 r. poniosła koszty:

-: badań i wizyt lekarskich w wysokości 660 zł,
-: koszt zakupu leków w wysokości 1.158,03 zł,
-: koszt niezbędnej w szpitalu odzieży w wysokości 55,60 zł
-: koszt noclegów opiekuna podczas pobytu w szpitalu małoletniej w kwocie 120 zł za nocleg.

/dowód: faktury i rachunki za badania i wizyty lekarskie k.176-181, faktury i rachunki za leki k.182-186, potwierdzenie zakupu ubrań k.187, faktura za zakwaterowanie k.188/

Pozwany w związku ze skutkami zdarzenia z dnia 17 listopada 2005 r. na rzecz małoletniej powódki wypłacił do lipca 2017 r. łącznie kwotę 342,933,26 zł.

/bezsporne/

Sąd ustalił przedstawiony stan faktyczny na podstawie wyżej opisanych dowodów. Sąd uznał, iż raport przedstawiony przez pozwanego wraz z załącznikami na okoliczność aktualnego stanu zdrowia powódek jest nieprzydatny do rozstrzygnięcia niniejszej sprawy. Sąd oddalił także wnioski pozwanego o dopuszczenie dowodu z zeznań świadka R. Z. (k.983), jak również zakreślenie terminu na złożenie dowodu w postaci nagrania wideo (k.1002v). Wskazać należy, iż obserwacje poczynione przez wskazanego świadka będące podstawą raportu zostały przeprowadzone nierzetelnie, gdyż mylił on małoletnią powódkę z jej siostrą W.. Wobec tego dowód z zeznań R. Z. w tych okolicznościach uznać należało za nieprzydatny, gdyż nie służył w istocie wyjaśnieniu okoliczności, na jakie był powołany. Również nagrania wideo dokonane przez R. Z. oparte na błędnym rozpoznaniu małoletniej powódki należało uznać za nieprzydatne. Zwrócić także należy uwagę, iż sprawa toczy się od 2014 r. i jest to kolejna sprawa między tymi samymi stronami, zatem pozwany miał wystarczająco czasu na „rozeznanie się” co do stanu zdrowia powódek. Aktywność pozwanego na końcowym etapie postępowania całkowicie kwestionująca zasadność żądania powódek poprzez twierdzenie, że ich stan zdrowia jest bardzo dobry, przy tak przeprowadzonych obserwacjach nie może znaleźć podstaw do uwzględnienia również z powodu samej ekonomiki procesowej. Poza tym wnioskowany świadek miałby zeznawać na okoliczności stanu zdrowia powódek, który został ustalony głównie w oparciu o dowody z opinii biegłych,

Sąd oddalił wniosek o dopuszczenie dowodu z uzupełniającej opinii biegłego neurologa na okoliczność ustalenia zakresu uzasadnionej opieki osób trzecich u powódki E. C. (2) (k.667v). Wskazać należy, iż zgodnie z opinią biegłego neurologa małoletnia powódka wymaga stałej opieki, co jest stwierdzeniem jasnym i pozostającym w logicznym związku z pozostałymi wnioskami opinii, zwłaszcza w zakresie zdiagnozowanych schorzeń dziecka. Ponadto takie określenie wymiaru opieki pokrywa się z wnioskami zawartymi w opinii psychologiczno-psychiatryczną, w której biegli wskazują na potrzebę stałej pomocy i opieki drugiej osoby. W związku z powyższym w ocenie Sądu pozwany, zarzucając wbrew treści samej opinii, iż biegły neurolog nie wskazał zakresu opieki rozumianego jako wymiar godzinowy, nie zakwestionował skutecznie tej opinii. W ocenie Sądu takie kwestionowanie opinii stanowiło jedynie przejaw niezadowolenia z jej wniosków oraz zmierzało do bezzasadnego przedłużenia postępowania.

Sąd nie uwzględnił również wniosku o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego z zakresu finansów (k.667v), który miałby ustalić stawkę za godzinę opieki obowiązującą w Anglii, bowiem ustalenie tej okoliczności nie wymaga wiedzy specjalistycznej. Pozyskanie informacji o wysokości takiej stawki jest możliwe choćby poprzez wyszukanie jej w Internecie bądź zwrócenie się do właściwych instytucji. Jednocześnie też pozwany nie przedstawił żadnych danych w tym zakresie mogących być podstawą ewentualnych szczegółowych wyliczeń biegłego. W ocenie Sądu konieczność przeprowadzenia dowód z opinii biegłego nie została wykazana przez pozwanego, dlatego też Sąd uznał go za nieprzydatny dla sprawy, jak również zmierzający do przedłużenia postępowania.

Sąd zważył, co następuje:

Przedmiotem rozpoznania w niniejszej sprawie są żądania powódek z tytułu dalszego zadośćuczynienia i odszkodowania oraz renty, poza tym małoletnia powódka E. C. (2) wnosiła o ustalenie granicy odpowiedzialności pozwanego za skutki wypadku komunikacyjnego z dnia 17 listopada 2005 r. z tytułu należnej renty, roszczeń odszkodowawczych oraz zadośćuczynienia pozwanego do sumy gwarancyjnej w wysokości 5.000.000 euro tj. 19.900.000 zł.

Pozwany zakwestionował roszczenia powódek co do wysokości, kwestionując stan ich zdrowia, podnosząc zarzut przedawnienia co do części żądania skapitalizowanej renty, wskazując iż krzywda została już zrekompensowana na skutek wcześniej toczącego się już postępowania cywilnego.

Bezsporne w niniejszej sprawie było zaistnienie wypadku z dnia 17 listopada 2005 r., jak również obowiązek naprawienia powstałej w wyniku tego wypadku szkody przez pozwanego. W toku postępowania pozwany nie kwestionował swej odpowiedzialności.

W pierwszej kolejności odnieść należy się do żądania dotyczącego podwyższenia sumy gwarancyjnej, w granicach której odpowiada pozwany za skutki wypadku do wysokości 5.000.000 euro tj. 19.900.000 zł.

Górną granicę odpowiedzialności ubezpieczyciela, jeżeli nie umówiono się inaczej, stanowi suma ubezpieczenia ustalona w umowie (art. 824 § 1 kc). Górna granica odpowiedzialności pozwanego ubezpieczyciela za skutki wypadku z dnia 17 listopada 2005 roku wynikała z art. 36 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 roku o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz.U. Nr 124, poz. 1152 ze zm.). W myśl tego przepisu ryzyko przejmowane w ramach ubezpieczenia OC gwarantowane było w przypadku szkód na osobie odpowiedzialnością ubezpieczyciela sumą gwarancyjną nie niższą niż równowartość w złotych 350.000 euro w odniesieniu do jednego zdarzenia, którego skutki są objęte ubezpieczeniem bez względu na liczbę poszkodowanych.

Zgodnie z art. 357¹kc jeżeli z powodu nadzwyczajnej zmiany stosunków spełnienie świadczenia byłoby połączone z nadzwyczajnymi trudnościami albo groziłoby jednej ze stron rażącą stratą, czego strony nie przewidywały przy zawarciu umowy, Sąd może po rozważeniu interesów stron zgodnie z zasadami współżycia społecznego oznaczyć sposób wykonania zobowiązania, wysokość świadczenia lub nawet orzec o rozwiązaniu umowy. Suma gwarancyjna stanowi w zasadzie górną granicę odpowiedzialności ubezpieczyciela. Związanie stron umową ubezpieczenia dotyczy stanów zwyczajnych i przewidywalnych.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego ugruntowany został pogląd, że w sprawach o odszkodowanie z umowy ubezpieczenia, w której określona jest górna granica odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń, dopuszczalne jest stosowanie art. 357¹ § 1 KC (uchwały Sądu Najwyższego: z dnia 26 listopada 1991 r. w sprawie III CZP 122/91, z dnia 29 grudnia 1994 r., III CZP 120/94, z 30 stycznia 2008 r., III CZP 140/07). Dopuszczalność modyfikacji sumy gwarancyjnej stanowi bowiem jeden z elementów mechanizmu normatywnego, którego zadaniem jest zapewnienie realnej ochrony poszkodowanego. Pogląd ten znalazł następnie wyraz w uregulowaniach ustawowych, dodany został bowiem przez art. 455 punkt 3 ustawy z 11 września 2015 r. (Dz.U. z 2015 r. poz. 1844) zmieniającej między innymi ustawę o ubezpieczeniach obowiązkowych, z dniem 1 stycznia 2016 r. przepis art. 22a, który przewiduje, że zakład ubezpieczeń winien poinformować poszkodowanego lub uprawnionego z umowy ubezpieczenia o możliwości wyczerpania się określonej w umowie ubezpieczenia sumy gwarancyjnej, w przypadku gdy łączna kwota wypłaconych odszkodowań lub innych świadczeń przekroczy 80 % określonej w umowie ubezpieczenia sumy gwarancyjnej. Przekazując tą informację zakład ubezpieczeń informuje jednocześnie poszkodowanego lub uprawnionego z umowy ubezpieczenia o możliwości wytoczenia powództwa do właściwego sądu o ukształtowanie, na podstawie art. 357¹ kc stosunku prawnego wynikającego z umowy ubezpieczenia. Wprowadzenie art. 22a wskazuje na tendencję ustawodawcy zmierzającą do zwiększenia ochrony osób poszkodowanych, zapewnienia im utrzymania ciągłości otrzymywania świadczeń, co jest uzasadnione zasadą słuszności oraz współżycia społecznego.

Dla zastosowania powyższej instytucji nie ma przy tym znaczenia okoliczność, iż z powództwem wystąpił nie ubezpieczony, lecz poszkodowany. Skoro bowiem z art. 822 § 4 kc i art. 19 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych wynika jednoznacznie uprawnienie poszkodowanego do wystąpienia wprost przeciwko ubezpieczycielowi z roszczeniem odszkodowawczym, to tym bardziej poszkodowany jest uprawniony wnosić żądania mające służyć jego ochronie.

Aby móc zastosować art. 357¹ kc, wystąpić musi kumulatywnie pięć przesłanek: (1) źródłem powstania zobowiązania musi być umowa, (2) musi nastąpić zmiana stosunków o charakterze nadzwyczajnym, (3) zmiana ta musi nieść za sobą nadmierną trudność w spełnieniu świadczenia lub musi grozić jednej ze stron rażącą stratą, (4) między dwiema ostatnimi przesłankami zachodzić musi związek przyczynowy, (5) wreszcie zachodzić musi nieprzewidywalność przesłanki nadmiernej trudności w spełnieniu świadczenia lub groźby rażącej straty.

Przez nadzwyczajną zmianę stosunków rozumie się taki stan rzeczy, na który składają się okoliczności nie objęte typowym ryzykiem umownym, a ponadto niezależne od stron, a więc mające obiektywny charakter.

Strona powodowa powoływała się na zmianę stosunków w postaci zmian legislacyjnych i zmiany siły nabywczej pieniądza.

W tekście pierwotnym ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnymi i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych suma gwarancyjna w wypadku szkód na osobie była oznaczona na kwotę 350.000 euro, od pierwszej nowelizacji art. 36 ustawy, tj. od dnia 1 stycznia 2006 r. wynosiła 1.500.000 euro w odniesieniu do jednego zdarzenia, którego skutki są objęte ubezpieczeniem bez względu na liczbę poszkodowanych, zaś od 11 czerwca 2006 r. jest określona kwotą 5.000.000 euro, według tego samego kryterium. Obecnie określenie wysokości sumy gwarancyjnej przy wypadkach komunikacyjnych oznaczona jest na tak wysokim poziomie, że jej wyczerpanie jest praktycznie niemożliwe, co zapobiega w praktyce wyłączeniu odpowiedzialności pozwanego i gwarantuje poszkodowanemu pełną ochronę. W procesie rozwojowym nastąpiło więc przekształcenie standardowej funkcji sumy gwarancyjnej z ochrony ubezpieczonych poprzez limitowanie zakresu odpowiedzialności ubezpieczyciela na zapewnienie realnej ochrony wszystkim poszkodowanych. Konieczność zapewnienia poszkodowanym szerszej ochrony prawnej doprowadziło także do pojawienia się nowych regulacji gwarantujących poszkodowanym ochronę (art. 442¹ kc i art. 446 kc). Dobra osobiste, w tym zdrowie i życie, zaczęły być postrzegane jako dobra szczególnie chronione, a ich naruszenie wiązało się z zasądzaniem przez sądy coraz wyższych odszkodowań, których wysokość nie przystawała do dotychczasowej wysokości sumy gwarancyjnej. Dodatkowo wskutek rozwoju gospodarczego wzrosła nie tylko liczba dostępnych świadczeń medycznych, lecz również cena świadczonych usług i nabywanych medykamentów.

Wyżej wskazane zmiany legislacyjne wiążą się nie tylko z koniecznością dostosowania prawa polskiego do wymogów unijnych, zmianą postrzegania roli umów ubezpieczenia, celu ubezpieczenia w postaci ochrony osób poszkodowanych czy zmianą świadomości prawnej społeczeństwa, lecz również samym wzrostem gospodarczym. Znaczną skalę przemian gospodarczych, jakie zaistniały w okresie od powstania węzła obligacyjnego, z którego wynika odpowiedzialność gwarancyjna pozwanego, pokazuje choćby zmiana w samej wysokości wynagrodzeń w gospodarce narodowej. W okresie od 2005 r. do 2018 r. przeciętne miesięczne wynagrodzenie w gospodarce narodowej w Polsce kształtowało się następująco: 2005 r. – 2.380,29 zł; 2006 r. – 2.477,23 zł; 2007 r. – 2.691,03 zł; 2008 r. – 2.943,88 zł; 2009 r. – 3.102,96 zł; 2010 r. – 3.224,98 zł; 2011 r. – 3.399,52 zł; 2012 r. – 3.521,67 zł; 2013 r. – 3.650,06 zł; 2014 r. – 3.783,46 zł, 2015 r. – 3.899,78 zł, 2016 r. – 4.047,21 zł, 2017 r. – 4.271,51 zł, 2018 – 4.585,03 zł. A zatem w dacie zawarcia umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej sprawcy wypadku (2005 r.) przeciętne miesięczne wynagrodzenie wynosiło 2.380,29 zł, a w 2018 r. już 4.585,03 zł. Suma gwarancyjna w 2005 r. stanowiła równowartość 350.000 euro, co wówczas stanowiło ok. 588 przeciętnych miesięcznych wynagrodzeń (350.000 euro x 4 zł / 2.380,29 zł), podczas gdy obecnie suma gwarancyjna odpowiada ok. 4.632 przeciętnym wynagrodzeniom (5.000.000 euro x 4 zł / 4.585,03 zł).

Wyżej wskazane okoliczności stanowiły tym samym w ocenie Sądu ciąg zdarzeń, który można określić mianem „nadzwyczajnej zmiany stosunków”.

Zmian te były niemożliwe do przewidzenia w szczegółach w chwili zawierania przez strony umowy.

Niewątpliwie spełnienie przez ubezpieczyciela względem małoletniej E. C. (2) wszystkich obowiązków wynikających choćby z niniejszego postępowania, doprowadzi do wyczerpania sumy gwarancyjnej. Koszty leczenia, rehabilitacji, opieki i utrzymania osoby tak ciężko poszkodowanej okazują się być bardzo wysokie na skutek zastosowania wysokospecjalistycznych procedur, które nie są refundowane ze środków publicznych. Wskazać zaś należy, iż wobec pozwanego ustalono odpowiedzialność na przyszłość za skutki wypadku drogowego, co pozwala na dalsze dochodzenie roszczeń w przypadku ujawnionych kolejnych następstw wypadku. Zaprzestanie wypłacania renty pozbawi małoletnią powódkę środków niezbędnych do godnej egzystencji. Pozostawienie sumy gwarancyjnej na niezmienionym poziomie stawiałoby pod znakiem zapytania realizację funkcji ochronnej ubezpieczenia w odniesieniu do małoletniej powódki, skoro jest wysoce prawdopodobne, że suma ta uległaby wyczerpaniu w najbliższej przyszłości.

Strona powodowa wnosiła co prawda o podwyższenie sumy gwarancyjnej jedynie co do małoletniej E. C. (2), jednakże obowiązujące przepisy obejmuje sytuację w odniesieniu do jednego zdarzenia, którego skutki są objęte ubezpieczeniem bez względu na liczbę poszkodowanych.

Mając powyższe na uwadze Sąd uznał, że zmiana sumy gwarancyjnej w realiach zawisłego pomiędzy stronami procesu była dopuszczalna i spełnione zostały wszystkie przesłanki przewidziane w art. 357¹ kc. Sąd przyjął, iż suma gwarancyjna winna wynosić kwotę 5.000.000 euro zgodnie z żądaniem pozwu. Sąd przyjął do wyliczeń kurs waluty euro wskazany przez powódkę tj. z dnia rozszerzenia powództwa (3,98 zł). W konsekwencji Sąd orzekł jak w punkcie pierwszym wyroku.

Przechodząc z kolei do żądania zadośćuczynienia, wskazać należy, iż podstawą odpowiedzialności pozwanego za poniesioną przez powódki szkodę w wyniku wypadku komunikacyjnego jest przepis art. 822 kc. Zgodnie z tym przepisem zakład ubezpieczeń przez umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej zobowiązuje się do zapłacenia określonego w umowie odszkodowania za szkody wyrządzone osobom trzecim, względem, których odpowiedzialność za szkodę ponosi ubezpieczający albo osoba, na której rzecz została zawarta umowa ubezpieczenia. Odpowiedzialność sprawcy wypadku wynika natomiast z art. 436 § 1 kc w zw. z 435 kc i jest to odpowiedzialność na zasadzie ryzyka (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 października 1975 r., I CR 608/75, PiP 1977 nr 12, str. 165).

Podstawą prawną żądania zadośćuczynienia przez powódki jest art. 445 § 1 kc, stosownie do treści którego Sąd może przyznać poszkodowanemu odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę w wypadku uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia.

Zgodnie z treścią przepisu art. 361 §1 kc zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła.

Celem zadośćuczynienia jest zrekompensowanie osobie poszkodowanego krzywdy doznanej wskutek cierpień fizycznych (bólu i innych dolegliwości) oraz cierpień psychicznych (ujemnych uczuć przeżywanych w związku z doznanymi cierpieniami fizycznymi lub następstwami uszkodzenia ciała albo rozstroju zdrowia). Pojęcie „sumy odpowiedniej” użyte w art. 445 § 1 k.c. w istocie ma charakter niedookreślony, niemniej jednak w judykaturze wskazane zostały kryteria, którymi należy się kierować przy ustalaniu wysokości zadośćuczynienia. Zadośćuczynienie ma przede wszystkim mieć walor kompensacyjny, a więc jego wysokość nie może być symboliczna, lecz musi mieć jakąś wartość ekonomicznie odczuwalną, ale przy uwzględnieniu rozmiaru krzywdy musi wysokość zadośćuczynienia być utrzymana w rozsądnych granicach, odpowiadających aktualnym warunkom i przeciętnej stopie życiowej społeczeństwa (por. wyrok Sądu Najwyższego z 28 września 2001 roku, III CKN 427/00, Lex nr 52766). Zadośćuczynienie ponadto powinno być stosowne do doznanej krzywdy oraz uwzględniać wszystkie zachodzące okoliczności, w szczególności winne być wzięte pod uwagę takie okoliczności jak nasilenie cierpień, długotrwałość choroby, rozmiar kalectwa, trwałe następstwa zdarzenia (por. wyrok Sądu Najwyższego z 15 lipca 1977 r., IV CR 266/77).

Sąd, oceniając krzywdę, bierze pod uwagę wszelkie ujemne następstwa uszkodzenia ciała, rozstroju zdrowia w sferze cierpień fizycznych jak i psychicznych. Nie tylko trwałe, lecz także przemijające zaburzenia w funkcjonowaniu organizmu polegające na znoszeniu cierpień psychicznych mogą usprawiedliwiać przyznanie zadośćuczynienia pieniężnego na podstawie art. 445 § 1 k.c. (por. wyrok SN z dnia 20 marca 2002 r., V CKN 909/00).

Ustalając aktualny uszczerbek na zdrowiu Sąd oparł się na załączonych do akt sprawy dokumentach, zeznaniach świadków i powódki oraz opiniach biegłych.

Sąd podziela wnioski z opinii biegłych wydanych w niniejszym postępowaniu. Opinie te są pełne, jasne i logiczne oraz po uzupełnieniu nie zostały skutecznie zakwestionowane przez strony. Biegli ustalili wysokość uszczerbku w zakresie swojej dziedziny w oparciu o załącznik rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 18 grudnia 2002 r. I tak u powódki E. C. (1) w toku postępowania został stwierdzony uszczerbek neurologiczny – 5%, który jest w całości tożsamy z uszczerbkiem stwierdzonym w postępowaniu sprawy I C 126/07 (II Ca 652/11), uszczerbek ortopedyczny – 75%, przy czym 65% uszczerbku pokrywa się z uszczerbkiem stwierdzonym w postępowaniu sprawy I C 126/07 (II Ca 652/11), uszczerbek chirurgiczny – 15%, uszczerbek psychologiczny – 10%. Postępowanie dowodowe ujawniło zatem u powódki zwiększenie się uszczerbku ortopedycznego o 10% w stosunku do orzeczonego wobec niej w sprawie I C 126/07 (II Ca 652/11). W przypadku powódki E. C. (1) Sąd Okręgowy dostrzegł wówczas że leczenie nie spowoduje u niej już powrotu stawów biodrowych do prawidłowej funkcji, jednakże obecnie u powódki nastąpiło znaczne pogorszenie zdrowia, skutkujące pogłębieniem się ustalonego wcześniej uszczerbku o 10% w stosunku do tego orzeczonego wobec niej wcześniej z przyjęciem przez biegłych niepewnych rokowań, na które powołał się Sąd Okręgowy. Łączny uszczerbek na zdrowiu powódki E. C. (1) uległ zwiększeniu o 35% w stosunku do ustalonego wcześniej, w trakcie toczącej się sprawy I C 126/07. Z kolei uszczerbek małoletniej powódki E. C. (2) został ustalony na 70% (uszczerbek neurologiczny), przy czym 50% pokrywa się z uszczerbkiem neurologicznym objętym treścią wyroku w sprawie I C 126/07 (II Ca 652/11). Sąd Okręgowy w Piotrkowie Tryb. zmieniając wyrok Sądu Rejonowego w Radomsku, ustalając wysokość zadośćuczynienia należnego E. C. (2), zaznaczył, że w przyszłości może on ulec zwiększeniu o 20%, które zostały ustalone w niniejszym postępowaniu, a które nie zostały wzięte pod uwagę w wyliczeniach będących podstawą zasądzonej wówczas kwoty zadośćuczynienia. Dlatego też w ocenie Sądu uszczerbek wynikający z pojawienia się epilepsji nie został objęty zasądzoną wówczas kwotą.

Poza ustalonym przez biegłych procentowym uszczerbkiem na zdrowiu, Sąd wziął pod uwagę także pozostałe okoliczności, mające wpływ na wysokość zadośćuczynienia, a nieobjęte wyrokiem w sprawie I C 126/07 (II Ca 652/11). I tak Sąd wziął pod uwagę, iż stan zdrowia powódki E. C. (1) po wypadku pogorszył się - na skutek problemów z poruszaniem nie jest w pełni zdolna do samodzielnego funkcjonowania, ujawniają się nowe stany chorobowe – zakrzepica, postępują na znaczną skalę istniejące schorzenia – zwyrodnienie, rozwijają się u niej także zaburzenia psychologiczne. Z kolei powódka E. C. (2) coraz trudniej radzi sobie ze skutkami wypadku w sferze psychicznej, jak również pojawiła się u niej epilepsja, która dodatkowo jest powodem kolejnych ograniczeń w jej życiu. Sąd dostrzegł, iż obie powódki pomimo wielu starań do tej pory nie odzyskały równowagi z uwagi na nieodwracalne zaburzenie dobrostanu, jaki panował przed wypadkiem. Sytuacja małoletniej powódki jest tu szczególnie dramatyczna, gdyż prawdopodobnie nie zazna normalnego życia pomimo stosowanych w szerokim zakresie zabiegów rehabilitacyjnych i zajęć rewalidacyjnych. Powódka dodatkowo z uwagi na ujawnioną epilepsję będzie musiała cały czas pozostawać pod stałą opieką, przez co nigdy nie będzie mogła być w pełni niezależna i samodzielna, co w dzisiejszych czasach stanowi znaczną wartość. Sąd miał też na uwadze, iż powódki nadal zamieszkują wraz z pozostałymi członkami rodziny w Anglii z zamiarem stałego tam pobytu, gdzie koszty życia są nadal znacznie wyższe niż w Polsce.

Sąd uznał, iż odpowiednią sumą tytułem dalszego zadośćuczynienia należnego powódce E. C. (1) będzie kwota 120.000 zł, zaś w przypadku małoletniej powódki E. C. (2) będzie kwota 80.000 zł. Zadośćuczynienie w tej wysokości w ocenie Sądu nie jest wygórowane, a jednocześnie jest świadczeniem na tyle wymiernym ekonomicznie, aby zrekompensować powódom krzywdę.

Pozwany podniósł zarzut przyczynienia co do obu powódek w wysokości co najmniej 70% z uwagi na brak zapiętych pasów. Strona powodowa ostatecznie nie uznała zarzutu strony przeciwnej.

Zgodnie z treścią art. 362 k.c. jeżeli poszkodowany przyczynił się do powstania lub zwiększenia szkody, obowiązek jej naprawienia ulega odpowiedniemu zmniejszeniu stosownie do okoliczności, a zwłaszcza do stopnia winy obu stron. Przyczynienie poszkodowanego ma miejsce wówczas, gdy szkoda jest skutkiem nie tylko zdarzenia, z którym ustawa łączy obowiązek odszkodowawczy innego podmiotu, ale także zachowania się samego poszkodowanego.

Przy odpowiedzialności na zasadzie ryzyka należy zmniejszyć odszkodowanie, zgodnie z art. 362 k.c. „stosownie do okoliczności”. Sąd Najwyższy w orzeczeniu z dnia 27 kwietnia 1963 r. (por. IV CR 315/62, OSP 1964/10/194) wskazał, że w sytuacji, w której odpowiedzialność dłużnika oparta jest na zasadzie ryzyka, decydującym kryterium zmniejszenia odszkodowania może być jedynie porównanie wielkości niebezpieczeństwa, z jakim dla ogółu łączy się ruch mechanicznego środka komunikacji, z rozmiarem i wagą uchybień po stronie poszkodowanego.

Z opinii biegłych z zakresu techniki ruchu drogowego i chirurgii wynika, iż obrażenia doznane przez powódkę E. C. (1) mogły powstać w trakcie obracania się pojazdu i uderzania osoby o elementy kabiny na skutek niezapiętych pasów. W postępowaniu I C 126/07 (II Ca 652/11) przyjęto stopień przyczynienia się obu powódek do powstania szkody na poziomie po 25%.

Wynikająca z art. 365 § 1 kpc moc wiążąca wyroku dotyczy związania wyłącznie sentencją, a nie uzasadnieniem wyroku oraz że sądu nie wiążą ustalenia i oceny wyrażone w uzasadnieniu wyroku innego sądu, czyli przesłanki faktyczne i prawne, przyjęte za jego podstawę, gdyż zakresem prawomocności materialnej jest objęty ostateczny wynik rozstrzygnięcia, a nie jego przesłanki (np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 czerwca 2010 r., IV CSK 359/09, OSNC 2011 nr 2, poz. 16, str. 32).

Sąd podziela stanowisko Sądu Okręgowego w Piotrkowie Tryb. w sprawie II Ca 652/11, iż zapięcie pasów mogło w znaczny sposób ograniczyć obrażenia ciała doznane przez obie powódki, co uzasadniało przyjęcie przyczynienia się na poziomie 25%. Jednakże dotyczyć to może tylko powódki E. C. (1). Jako niezwiązany poglądami prawnymi Sąd stoi na stanowisku, iż pomimo niewłaściwego zachowania matki, samej małoletniej powódce przyczynia już przypisać nie można. Dla uwzględnienia przyczynienia się małoletniego konieczne jest bowiem, by mógł on choć w ograniczonym zakresie mieć świadomość nagannego zachowania lub grożącego mu niebezpieczeństwa (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 listopada 2008 r., I CSK 139/08, L., wyrok z dnia 29 września 2016 r., V CSK 717/15, L.). Powódka w chwili wypadku miała 11 miesięcy, a zatem w ogóle nie była zdolna do kierowania swym postępowaniem w stopniu prawnie relewantnym i z tego względu o jej przyczynieniu do powstania szkody nie może być mowy. Z kolei wpływ zachowania E. C. (1) (wypięcie z fotelika, przewożenie na rękach bez zapiętych pasów) nie ma tu znaczenia, bowiem zawinienie rodziców nie ma wpływu na zakres obowiązku odszkodowawczego osoby trzeciej w stosunku do małoletniego, może natomiast uzasadniać jego odpowiedzialność odszkodowawczą wobec małoletniego (np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 stycznia 2017 r., V CSK 163/16, L.). Ponadto nie można uznać zachowania się rodziców poszkodowanego za podstawę zastosowania przepisu art. 362 kc, gdyż przepis ten dotyczy zachowania się poszkodowanego, a nie innych osób (np. wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 9 lipca 2014 r., I ACa 217/14, L.). Odpowiedzialność rodziców może być odpowiedzialnością in solidum ze sprawcą wypadku, ale nie pozwala na przyjęcie się przyczynienia poszkodowanego w jego relacji ze sprawcą wypadku komunikacyjnego (wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 5 września 2014 r., I ACa 315/14, L.).

W związku z powyższym Sąd pomniejszył ustalone wcześniej zadośćuczynienie o procent przyczynienia tylko co do powódki E. C. (1).

Mając na uwadze przytoczone okoliczności, Sąd zasądził od pozwanego tytułem dalszego zadośćuczynienia na rzecz powódki E. C. (1) kwotę 90.000 zł (120.000 zł x 0,75), natomiast na rzecz powódki E. C. (2) kwotę 80.000 zł.

Odsetki należą się, zgodnie z art. 481 kc za samo opóźnienie w spełnieniu świadczenia, choćby więc wierzyciel nie poniósł żadnej szkody i choćby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik nie ponosi odpowiedzialności. Stanowią one zatem opartą na uproszczonych zasadach rekompensatę typowego uszczerbku majątkowego doznanego przez wierzyciela wskutek pozbawienia go możliwości czerpania korzyści z należnego mu świadczenia pieniężnego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 lutego 2000 r., II CKN 725/98). Jeżeli zobowiązany nie płaci zadośćuczynienia w terminie wynikającym z przepisu szczególnego lub w terminie ustalonym zgodnie z art. 455 in fine kc, uprawniony nie ma możliwości czerpania korzyści z zadośćuczynienia, jakie mu się należy już w tym terminie. W konsekwencji odsetki za opóźnienie w zapłacie zadośćuczynienia należnego uprawnionemu już w tym terminie powinny się należeć od tego właśnie terminu. Stanowiska tego nie podważa pozostawienie przez ustawę zasądzenia zadośćuczynienia i określenia jego wysokości w pewnym zakresie uznaniu sądu. Przewidziana w art. 445 § 1 (i art. 448 kc) możliwości przyznania przez sąd odpowiedniej sumy tytułem zadośćuczynienia za krzywdę nie zakłada bowiem dowolności ocen sądu, a jest jedynie konsekwencją niewymiernego w pełni charakteru okoliczności decydujących o doznaniu krzywdy i jej rozmiarze. Mimo więc pewnej swobody sądu przy orzekaniu o zadośćuczynieniu, wyrok zasądzający zadośćuczynienie nie ma charakteru konstytutywnego, lecz deklaratywny (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 30 stycznia 2004 r., I CK 131/03, OSNC 2005, nr 2, poz. 40, z dnia 17 listopada 2006 r., V CSK 266/06, LEX nr 276339, z dnia 26 listopada 2009 r., III CSK 62/09, LEX nr 738354, i z dnia 18 lutego 2010 r., II CSK 434/09). Stanowisku temu nie sprzeciwia się również stosowanie się do zadośćuczynienia art. 363 § 2 k.c. (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 maja 1990 r., II CR 225/90, LEX nr 9030). Wyrażona w tym przepisie, korespondującym z art. 316 § 1 kpc, zasada, że rozmiar szeroko rozumianej szkody, a więc zarówno majątkowej, jak i niemajątkowej, ustala się, uwzględniając czas wyrokowania, ma na celu możliwie pełną kompensatę szkody ze względu na jej dynamiczny charakter - nie może więc usprawiedliwiać ograniczenia praw poszkodowanego (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 10 lutego 2000 r., II CKN 725/98, i z dnia 16 kwietnia 2009 r., I CSK 524/08, OSNC-ZD 2009, nr D, poz. 106).

W niniejszej sprawie powódki dopiero w postępowaniu sądowym sformułowały swoje roszczenia ponad wypłaconą przez pozwanego kwotę. W związku z powyższym Sąd zasądził odsetki ustawowe za opóźnienie od dnia następnego po doręczeniu pozwanemu pisma formującego żądanie, które należy traktować na równi z wezwaniem do zapłaty, w przypadku powódki E. C. (1) Sąd zasądził od przyznanej kwoty zadośćuczynienia odsetki ustawowe za opóźnienie od dnia 13 grudnia 2018 roku do dnia zapłaty, zaś w przypadku małoletniej E. C. (2) odsetki ustawowe od dnia 2 lipca 2014 roku do 31 grudnia 2015 r. i ustawowe odsetki za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 roku do dnia zapłaty.

Powódki żądały również odszkodowania obejmującego koszty leczenia, leków i akcesoriów medycznych, opieki oraz dojazdów.

Zgodnie z art. 444 § 1 zd 1 kc w razie uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia naprawienie szkody obejmuje wszelkie wynikłe z tego powodu koszty. Obowiązek kompensaty kosztów obejmuje wszelkie niezbędne i celowe wydatki wywołane uszkodzeniem ciała lub rozstrojem zdrowia. W ramach odszkodowania, o którym mowa w art. 444 § 1 kc, pokryciu podlegają również koszty opieki sprawowanej nad poszkodowanym, choćby nawet opieka ta była roztoczona przez osoby bliskie, które nie żądają wynagrodzenia.

W niniejszej sprawie Sąd przyjął, iż powódka E. C. (1) poniosła następujące koszty: koszt przelotów w dniu 18 stycznia 2006 r. – 1.025 zł, w marcu 2006 r. – 626,56 zł, w maju 2006 r. – 889,35 zł, koszt zakupu leków – 1993,74 zł, koszty badań i zabiegów rehabilitacyjnych – 2.650 zł, koszt zakupu kul i innych przyrządów – 174,50, koszt transportu – 361,20 zł, koszt tłumaczenia dokumentów – 1.235,25. Łącznie zatem koszty poniesione i wykazane przez powódkę wyniosły 8.955,60 zł. Z uwagi na skuteczny zarzut przyczynienia powódki Sąd pomniejszył ustaloną wcześniej kwotę o 25%.

Z kolei wypadek z dnia 17 listopada 2005 r. spowodował w przypadku powódki E. C. (2) poniesienie kosztów obejmujących koszty: badań i wizyt lekarskich w wysokości 660 zł, koszt zakupu leków w wysokości 1.158,03 zł, koszt zakupu odzieży niezbędnej w szpitalu w wysokości 55,60 zł oraz koszt noclegów opiekuna podczas pobytu w szpitalu małoletniej w kwocie 120 zł za nocleg przez 35 dni tj. 4.200 zł, co daje łącznie ok. 6.074 zł.

W toku postępowania powódki w ramach odszkodowania żądały również zwrotu kosztów opieki świadczonej przez osoby trzecie w okresie: w przypadku powódki E. C. (1) od 18 stycznia 2006 r. do 17 lutego 2011 r. zaś w przypadku powódki E. C. (2) od dnia 17 listopada 2005 r. bez określenia daty końcowej. Z kolei koszty opieki nad powódkami za okres od marca 2011 r. były przez nie dochodzone już w ramach renty skapitalizowanej. Z ustalonego przez Sąd stanu faktycznego wynika, iż po wypadku opiekę nad powódkami sprawowały osoby bliskie (rodzina). Z zeznań powódki E. C. (1) ani z pozostałych zebranych w sprawie dowodów nie wynika, aby powódka poniosła w tym zakresie wydatki, a zatem przyjąć należy, iż opieka ta była przez członków rodziny świadczona nieodpłatnie. Przypomnieć zatem należy, iż potrzeby w zakresie opieki i pomocy w życiu codziennym, jeśli były zaspokajane przez najbliższych członków rodziny i odbywało się to bezpłatnie, to strona powodowa nie poniosła żadnych kosztów w znaczeniu art. 444 § 1 kc, które mogłyby być identyfikowane jako szkoda związana z wypadkiem. Inaczej mówiąc, renta zaległa nie zostaje w takiej sytuacji przekształcona w szkodę (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 27 lutego 2018 r., I ACa 884/17, L.). A zatem Sąd nie uwzględnił wyliczonych kosztów opieki przez powódki przy ustalaniu poniesionej faktycznie przez nie szkody, będącej następnie podstawą zasądzenia na ich rzecz odszkodowania.

Mając powyższe na uwadze, Sąd zasądził tytułem odszkodowania od pozwanego na rzecz powódki E. C. (1) kwotę 6.717 zł (8.955,60 zł x 0,75), natomiast na rzecz powódki E. C. (2) kwotę 6.074 zł.

Sąd na podstawie art. 481 kc zasądził od powyższych kwot odsetki ustawowe od dnia 2 lipca 2014 roku do 31 grudnia 2015 r. i ustawowe odsetki za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 roku do dnia zapłaty. Sąd za datę wymagalności odsetek przyjął dzień doręczenia pozwów powódek zawierających żądanie odszkodowania.

Powódki żądały również renty na zwiększone potrzeby obejmującej koszty leczenia oraz opieki osób trzecich oraz w przypadku powódki E. C. (1) również z uwagi na utracony dochód za okres od chwili wypadku, przy czym powódki dokonały kapitalizacji rent – w przypadku powódka E. C. (1) za okres od dnia 1 marca 2011 r. do dnia 30 listopada 2017 r., zaś w przypadku powódki E. C. (2) za okres od dnia 1 marca 2011 r. do dnia 31 października 2018 r.

Zgodne z art. 444 § 2 kc jeżeli poszkodowany utracił całkowicie lub częściowo zdolność do pracy zarobkowej albo jeżeli zwiększyły się jego potrzeby lub zmniejszyły widoki powodzenia na przyszłość, może on żądać od zobowiązanego do naprawienia szkody odpowiedniej renty.

Zwiększenie się potrzeb poszkodowanego stanowi szkodę przyszłą, wyrażając się w stale powtarzających się wydatkach na ich zaspokojenie np. konieczność stałych zabiegów, rehabilitacji, specjalnego odżywania. Przyznanie renty z tytułu zwiększonych potrzeb na podstawie art. 444 § 2 k.c. nie jest uzależnione od wykazania, że poszkodowany te potrzeby faktycznie zaspokaja i ponosi związane z tym wydatki. Do przyznania renty z tego tytułu wystarcza samo istnienie zwiększonych potrzeb jako następstwa czynu niedozwolonego (por. wyrok SN z 11 marca 1976 r., IV CR 50/76, OSNCP 1977, nr 1, poz. 11). Prawo poszkodowanego do żądania renty z tytułu zwiększonych potrzeb, polegających na korzystaniu z opieki osoby trzeciej, nie jest uzależnione od wykazania, że poszkodowany efektywnie wydał odpowiednie kwoty na koszty opieki. Nie pozbawia go tego prawa również okoliczność, że opiekę nad poszkodowanym sprawowali jego domownicy (por. wyrok SN z 4 marca 1969 r. I PR 28/69, OSNCP 1969, nr 12, poz. 229).

Na skutek wypadku powódka E. C. (1) stała się niezdolna do pracy. Przed wypadkiem prowadziła ona działalność oraz posiadała stały dochód. W ocenie Sądu możliwości zarobkowe powódki należy oceniać na poziomie wskazanym przez nią tj. 1.500 funtó miesięcznie (dochód uzyskiwany przed wypadkiem) pomniejszony o zasiłek w wysokości 454,60 funta, czyli 1.046 funta. Przyjmując kurs funta w wysokości ok. 5 zł, daje to kwotę 5.230 zł. Kwotę tę należało jednak pomniejszyć o przyczynienie się poszkodowanej do zaistnienia szkody, w ten sposób uzyskując kwotę ok. 4.000 zł (5.230 zł x 0,75) stanowiący utracony dochód powódki. Ponadto na skutek wypadku potrzeby powódki E. C. (1) znacznie wzrosły. Sąd przyjął, iż obecna sytuacja powódki generuje po jej stronie dodatkowe koszty obejmujące koszt opieki w wymiarze przyjętym przez biegłego ortopedę w wysokości 2 godz. dziennie. Sąd przyjął stawkę za godzinę opieki w wysokości 12 zł jako adekwatną do stawek obowiązujących obecnie na terenie miasta R., którą powiększył następnie do wartości takiej usługi na terenie Anglii, i przyjął, iż wartość opieki sprawowany przez inne osoby wynosi 3.600 zł miesięcznie (12 zł x 2 godz. x 5 x 30 dni). Ponadto powódka ponosi koszty rehabilitacji w wymiarze 2 razy w tygodniu w kwocie po 70 funtów od jednego zabiegu, co daje kwotę 560 zł miesięcznie, niezbędne koszty leczenia określone przez biegłego ortopedę w wysokości 50 zł miesięcznie powiększone do poziomu cen na terenie Anglii, tj. 250 zł (50 zł x 5), koszt zakupu witamin w wysokości 100 zł miesięcznie (20 funtów x 5 zł), koszt zakupu rajstop w wysokości 150 zł miesięcznie, koszt zakupu skarpet w wysokości 60 zł miesięcznie (12 funtów x 5 zł), koszt zakupu rękawic w wysokości 30 zł miesięcznie (20 funtów x 5 zł : 3 z uwagi na to że jedna para starcza na 3 miesiące), koszt wyjazdu do sanatorium w wysokości średnio 291 zł miesięcznie (3.500 zł za jeden wyjazd w roku : 12 miesięcy), koszt basenu w wymiarze 2 dni w tygodniu w wysokości 208 zł miesięcznie (5,20 funta x 5 zł x 8 w miesiącu), udział w kursie gotowania w wysokości 500 zł miesięcznie (50 funtów x 5 zł x 2 w miesiącu), koszt zakupu wkładek w wysokości 120 zł miesięcznie (6 funtów x 4 sztuki x 5 zł). Łącznie powódka na skutek zwiększenia potrzeb ponosi kwotę ok. 6.000 zł. Pomniejszając ją następnie o przyczynienie się powódki do powstania szkody, renta z tytułu zwiększonych potrzeb winna wynosić kwotę 4.500 zł miesięcznie (6.000 zł x 0.75). Sąd nie uwzględnił kosztów dojazdów do placówek medycznych oraz opłat parkingowych, gdyż powódka nie była w stanie dokładnie wskazać, jakie dokładnie kwoty ponosi i jaką odległość pokonuje bądź do jakich placówek, a jedynie ogólnikowo wskazała, że takie koszty ponosi.

W związku z powyższym Sąd zasądził od pozwanego tytułem renty na jej rzecz kwotę po 8.500 złotych miesięcznie, na co składa się kwotę 4.000 zł tytułem utraconych zarobków i kwota 4.500 zł tytułem zwiększonych potrzeb poczynając od dnia 1 stycznia 2019 roku i na przyszłość.

Przechodząc z kolei do żądania skapitalizowanej renty Sąd, mając na uwadze granice żądania wyznaczone przez powoda, przyjął, iż tak ustalona renta w wysokości 8.500 zł należy się za okres od 1 grudnia 2015. do 31 grudnia 2018 r. (314.500 zł), natomiast za okres od 1 marca 2011 r. do 30 listopada 2015 r. należy się ona w wysokości po 6.000 zł miesięcznie (342.000 zł), która to kwota wynika z ustaleń poczynionych w toku postępowania zabezpieczającego. Sąd pomniejszył tak ustalone kwoty o wypłacone przez pozwanego kwoty w okresie od listopada 2015 do grudnia 2018 r. wynikające z udzielonego zabezpieczenia w wysokości 228.000 zł. Sąd uwzględnił zarzut przedawnienia pozwanego i nie uwzględnił w ramach skapitalizowanej renty wydatków sprzed sformułowania żądania, w tym kosztów opieki. Wskazać bowiem należy, iż roszczenie o zapłatę zaległych rat renty jest roszczeniem o świadczenie okresowe i zgodnie z powołanym wyżej przepisem oraz art. 120 § 1 kc przedawnia się w terminie trzech lat, tj. powód nie może dochodzić tych roszczeń za okres dłuższy niż trzy lata wstecz od chwili przerwania biegu przedawnienia (por. wyrok SN z dnia 19 lutego 2015 r., III CSK 167/14). Co do zasady zaś przerwanie biegu przedawnienia następuje tylko w granicach żądania będącego przedmiotem procesu. Przerwaniu ulega bieg przedawnienia roszczenia objętego żądaniem i w takim rozmiarze, jaki został zgłoszony w żądaniu.

W konsekwencji Sąd zasądził od pozwanego tytułem skapitalizowanej renty na rzecz powódki E. C. (1) kwot 428.500 zł i na podstawie art. 481 kc, Sąd od tej kwoty zasądził odsetki w wysokości: od kwoty 216.000 złotych od dnia 2 lipca 2014 roku (doręczenie odpisu pozwu) do 31 grudnia 2015 r. w wysokości odsetek ustawowych i od dnia 1 stycznia 2016 roku do dnia zapłaty w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie oraz od kwoty 212.500 zł od dnia 13 grudnia 2018 roku (doręczenie pisma precyzującego roszczenie) do dnia zapłaty w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie.

Przechodząc natomiast do małoletniej powódki E. C. (2), stwierdzić należy, iż na skutek wypadku jej potrzeby również znacznie wzrosły. Sąd przyjął, iż obecna sytuacja małoletniej powódki generuje po jej stronie dodatkowe koszty obejmujące koszt opieki w wysokości 28.442 zł, uznając podobnie jak w postępowaniu zabezpieczającym, iż małoletnia powódka wymaga 528 godz. miesięcznie opieki i mnożąc następnie ilość godzin przez stawkę 10 funtów. Sąd przyjął, iż opieka matki nad dzieckiem obejmuje 18 godz. na dobę od poniedziałku do soboty, ponieważ w godz. 9.00 – 15:00 dziecko jest w szkole, gdzie ma zapewnionego asystenta, zaś w niedziele zakres opieki matki wynosi 24 godz. (4 tygodnie x 6 dni x 18 godz. + 4 tygodnie x 24 godz.). Konieczność całodobowej opieki wynika zaś stąd, iż małoletnia cierpi na padaczkę, na co wskazują w opiniach biegły neurolog oraz psycholog i psychiatra. Jednakże powódka żądała początkowo w tym zakresie kwoty 21.332 zł miesięcznie, co też Sąd przyjął. Ponadto małoletnia powódka wymaga rehabilitacji obejmującej: dogoterapię w wysokości 250 zł miesięcznie (50 funtów x 5 zł), muzykoterapię w wysokości 1.000 zł miesięcznie (50 funtów x 4 w miesiącu x 5 zł), hipoterapię w wysokości 1.000 zł miesięcznie (50 funtów x 4 w miesiącu x 5 zł), fizjoterapię w wysokości 1.000 zł miesięcznie (50 funtów x 4 w miesiącu x 5 zł), koszt specjalistycznego wyżywienia w wysokości 150 zł miesięcznie (30 funtów x 5 zł), koszt zakupu witamin w wysokości 500 zł (100 funtów x 5 zł), sanatorium w wysokości ok. 417 zł miesięcznie (5.000 zł : 12), basen w wysokości 120 zł miesięcznie (3 funty x 8 w miesiącu x 5 zł), kurs gotowana w wysokości 1. 000 zł miesięcznie (50 funtów x 4 w miesiącu x 5 zł). Łącznie zwiększone potrzeby małoletniej powódki powodują u niej konieczność ponoszenia dodatkowo ok. 5.000 zł miesięcznie. Sąd uznał, na podstawie opinii biegłych, iż wszystkie wskazane formy terapii są uzasadnione oraz niezbędne w procesie leczenia dziecka.

W związku z powyższym Sąd zasądził od pozwanego tytułem renty na rzecz małoletniej powódki kwotę po 26.300 zł (21.332 + 5.000) płatną do rąk przedstawiciela ustawowego małoletniej E. C. (1) od dnia 1 stycznia 2019 roku i na przyszłość.

Przechodząc z kolei do żądania skapitalizowanej renty Sąd mając na uwadze granice żądania wyznaczone przez powódkę, przyjął, renta ta powinna obejmować kwotę za okres od marca 2011 r. do kwietnia 2014 r. po 4.000 zł (152.000 zł), zgodnie z ustaleniami poczynionymi w toku postępowania zabezpieczającego, następnie od 1 maja 2014 r. do 30 lipca 2014 r. kwotę po 21.332 zł (63.996 zł), zaś od 1 sierpnia 2014 r. do 31 grudnia 2018 r. kwotę 26.300 zł pomniejszone o wypłacane od sierpnia 2014 r. do grudnia 2018 r. kwoty wynikające z udzielonego zabezpieczenia (1.393.900 zł – 152.000 zł = 1.241.900 zł). Sąd wziął pod uwagę zarzut przedawnienia podniesiony przez pozwanego.

Wyliczając kwoty należne tytułem skapitalizowanej renty Sąd miał na uwadze, że w pozwie żądanie renty obejmowało kwotę 4.000 zł, w piśmie z dnia 11 kwietnia 2017 r. żądanie to zostało rozszerzone do kwoty po 21.332 zł miesięcznie, a w piśmie z dnia 6 lipca 2017 r. po 28.442 zł miesięcznie. Wyliczając kwotę tytułem skapitalizowanej renty Sąd uwzględnił zarzut przedawnienia zgłoszony przez pozwanego.

W konsekwencji Sąd zasądził od pozwanego tytułem skapitalizowanej renty na rzecz małoletniej powódki E. C. (2) kwotę 1.457.896 zł i na podstawie art. 481 kc od tej kwoty zasądził odsetki: od kwoty 144.000 zł odsetki ustawowe od dnia 2 lipca 2014 roku do 12 grudnia 2015 r. i ustawowe odsetki za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 roku do dnia zapłaty, od kwoty 63.996 zł odsetki ustawowe za opóźnienie od dnia 21 kwietnia 2017 roku do dnia zapłaty oraz od kwoty od kwoty 1.249,900 zł odsetki ustawowe za opóźnienie od dnia 22 lipca 2017 roku do dnia zapłaty.

Należy również wskazać, że wyliczając kwoty należne powódkom z tytuły renty Sąd wziął pod uwagę kurs franka z ostatnich 4 lat, przyjmując, iż średni kurs wynosi około 5 zł.

W pozostałym zakresie Sąd oddalił powództwo powódek jako bezzasadne.

O kosztach procesu Sąd orzekł w oparciu o art. 100 kpc stosownie do wyniku sporu i kosztów poniesionych przez strony. Suma poniesionych kosztów przemnożona przez ułamek wygranej/przegranej stron i pomniejszona o koszty własne daje wynik kosztów ostatecznie należnych od strony przeciwnej.

Pozwany w stosunku do powódki E. C. (1) wygrał sprawę w 70% (powódka domagała się łącznie 2.222.000 zł, zasądzono 626.100 zł). Poniesione w sprawie koszty stron – powódki E. C. (1) i pozwanego, wynoszą łącznie 24.584 zł (powódka: 2.100 zł zaliczki na biegłych, 100 zł opłata od wniosku o zabezpieczenie, 14.417 zł wynagrodzenie pełnomocnika z opłatą skarbową, pozwany: 750 zł zaliczki na biegłych, 7.217 zł wynagrodzenie pełnomocnika z opłatą skarbową). Na tej podstawie Sąd zasądził od powódki E. C. (1) na rzecz pozwanego kwotę 591 zł (24.584 x 70%) tytułem zwrotu kosztów procesu.

Powódka E. C. (2) wygrała sprawę w 70% (powódka domagała się łącznie 2.657.019 zł, zasądzono 1.859.569 zł). Poniesione w sprawie koszty stron – powódki E. C. (2) i pozwanego, wynoszą łącznie 25.284 zł (powódka: 2.100 zł zaliczki na biegłych, 100 zł opłata od wniosku o zabezpieczenie, 14.417 zł wynagrodzenie pełnomocnika z opłatą skarbową, pozwany: 1.450 zł zaliczki na biegłych, 7.217 zł wynagrodzenie pełnomocnika z opłatą skarbową). Na tej podstawie Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powódki E. C. (2) kwotę 9.032 zł (25.284 x 70%) tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sąd uwzględniając wniosek pełnomocnika powódek, mając na uwadze skomplikowany charakter sprawy, obszerność materiału dowodowego i nakład pracy pełnomocnika, uznał iż zasadnym jest, aby wynagrodzenie pełnomocnika zostało ustalone według podwójnej stawki minimalnej.

Na podstawie art. 83 § 2 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych rozstrzygnięto o poniesionych przez Skarb Państwa tymczasowo w toku postępowania kosztach sądowych. Zgodnie z treścią przepisu art. 113 ust. 1 tej ustawy kosztami sądowymi, których strona nie miała obowiązku uiścić lub których nie miał obowiązku uiścić kurator albo prokurator, sąd w orzeczeniu kończącym sprawę w instancji obciąży przeciwnika, jeżeli istnieją do tego podstawy, przy odpowiednim zastosowaniu zasad obowiązujących przy zwrocie kosztów procesu. Kierując się powyższymi regulacjami, a nadto przepisem art. 100 zd. 1 kpc, przy zastosowaniu zasady stosunkowego rozdzielenia kosztów, Sąd nakazał ściągnąć od pozwanego Towarzystwa (...) S.A. w W. na rzecz Skarbu Państwa- Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim kwotę 42.782 zł tytułem opłaty sądowej od uwzględnionej części powództwa na rzecz E. C. (1) i kwotę 92.978 zł tytułem opłaty sądowej od uwzględnionej części powództwa na rzecz E. C. (2) oraz kwotę 4.665 zł tytułem wydatków poniesionych tymczasowo przez Skarb Państwa- Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim.

Na podstawie art. 102 kpc Sąd nie obciążył powódek E. C. (1) i E. C. (2) kosztami sądowymi od oddalonej części powództwa. Sąd wziął pod uwagę sytuację majątkową i rodzinną powódek, w szczególności iż małoletnia powódka nie posiada możliwości zarobkowych. Ponadto przyznane świadczenie mające odszkodowawczy charakter i służąc kompensacji szkody, nie powinno zostać uszczuplone przez pobranie należnych kosztów sądowych od oddalonej części powództwa.

SSO Alina Gąsior

ZARZĄDZENIE

1. odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikom stron.

Dnia 8 marca 2019 r.

SSO Alina Gąsior

I C 350/14

Podstawa prawna:

Powołane przepisy:

Korekty wprowadzone przez SAOS:

Informacje o źródle orzeczenia:

Dodatkowe informacje:

Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE

ZARZĄDZENIE