Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 lipca 2018 r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Małgorzata Jarząbek

Protokolant: st. sekretarz sądowy Maria Nalewczyńska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 10 lipca 2018 r. w Warszawie

sprawy K. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w W.

o wysokość zadłużenia z tytułu składek

na skutek odwołania K. K.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W.

z dnia 19 stycznia 2017 r. znak:(...)

1.  oddala odwołanie,

2.  przekazuje Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W. do rozpoznania wnioski ubezpieczonego o zapłatę kwoty 40 (czterdziestu) zł oraz o umorzenie należności.

Sygn. akt VII U 298/17

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. decyzją z dnia 19 stycznia 2017 r., znak: 440200/0377729/2016, na podstawie art. 83 ust. 1 i art. 32 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, określił wysokość zadłużenia ubezpieczonego K. K. z tytułu składek na ubezpieczenie zdrowotne za miesiąc październik 2008 r. na kwotę 172,78 zł wraz z odsetkami na kwotę 151,00 zł.

W uzasadnieniu ww. decyzji organ rentowy wskazał, że zgodnie z treścią art. 46 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, płatnik składek jest zobowiązany według zasad wynikających z przepisów obliczać i opłacać należne składki za każdy miesiąc kalendarzowy. Obowiązek ten istnieje od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności, a ustaje z dniem zaprzestania jej wykonywania, niezależnie od osiąganych przychodów oraz czynników zewnętrznych. Niewywiązywanie się z tego obowiązku skutkuje powstaniem zadłużenia, które w razie braku dobrowolnej spłaty, Zakład Ubezpieczeń Społecznych ma obowiązek dochodzić w drodze postępowania egzekucyjnego. Powyższe obowiązki osoba prowadząca działalność gospodarczą zobligowana jest realizować bez uprzedniego wezwania przez organ zobowiązany do ich poboru. Organ rentowy zaznaczył, że z datą 31 grudnia 2008 r. na koncie płatnika składek została zaewidencjonowana tylko jedna wpłata w kwocie 212,78 zł, opisana jako listopad 2008 r., która została rozliczona zgodnie z przepisami prawa, tj. z uwzględnieniem zasad określonych w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 18 kwietnia 2008 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu postępowania w sprawach rozliczania składek, do których poboru zobowiązany jest Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Wskazał, że stosownie do treści art. 24 ust. 4 powołanej ustawy w brzemieniu obowiązującym do dnia 31 grudnia 2011 r. – należności z tytułu składek ulegają przedawnieniu po upływie 10 lat, natomiast w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 stycznia 2012 r. – po upływie 5 lat, licząc od dnia, w którym stały się wymagalne. Dodatkowo w myśl art. 24 ust. 5f ww. ustawy, w przypadku wydania przez organ rentowy decyzji ustalającej obowiązek podlegania ubezpieczeniom społecznym, podstawę wymiaru składek lub obowiązek opłacania składek na te ubezpieczenia, bieg terminu przedawnienia ulega zawieszeniu od dnia wszczęcia postępowania do dnia, w którym decyzja stała się prawomocna. Zasady te mają zastosowanie także do należności z tytułu składek na ubezpieczenie zdrowotne. Na tej podstawie, Zakład Ubezpieczeń Społecznych stwierdził, że w odniesieniu do należności wskazanych w sentencji decyzji, bieg terminu przedawnienia uległ zawieszeniu od dnia 30 listopada 2016 r., tj. od dnia doręczenia zawiadomienia nr: (...) o wszczęciu z urzędu postępowania w sprawie określenia wysokości należności z tytułu składek na ubezpieczenie zdrowotne. Tym samym należności te są nadal wymagalne. Jednocześnie organ rentowy nadmienił, że obieg dokumentów płatniczych dotyczących wpłat dokonywanych na rachunki dotyczące poszczególnych funduszy odbywa się tylko i wyłącznie w formie elektronicznej. Z tego względu, organ rentowy nie posiada kopii wpłat, a nadto nie jest uprawniony przepisami prawa do wyjaśniania wpłat z instytucjami płatniczymi, w tym m.in. z urzędem pocztowym. Mając na uwadze powyższe okoliczności, Zakład Ubezpieczeń Społecznych doszedł do przekonania, że zaskarżona decyzja jest prawnie oraz faktycznie uzasadniona (decyzja ZUS z dnia 19 stycznia 2017r., znak: 440200/0377729/2016 - dokumentacja zgromadzona w aktach rentowych odwołującego).

K. K. w dniu 20 lutego 2017 r. złożył odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 19 stycznia 2017 r., domagając się jej zmiany bądź uchylenia oraz wskazując, że w jego przekonaniu żądanie zapłaty składek za miesiąc październik 2008 r. jest niezasadne z uwagi na upływ wskazanego w treści art. 24 pkt. 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych 5-letniego okresu przedawnienia. Ubezpieczony przyznał, że w październiku 2008 r. z uwagi na zły stan zdrowia zlikwidował prowadzoną przez siebie działalność gospodarczą, jednak składkę za ten okres czasu opłacił, okazując w czasie wizyty w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych oryginalny dowód wpłaty. W ocenie skarżącego, wszelkie wpłaty księgowane na koncie płatnika składek powinny być dokonywane zgodnie z danymi zawartymi w tytule wpłaty. Tymczasem ZUS zaksięgował powyższą wpłatę, jako należność dotyczącą zupełnie innego okresu czasu, naruszając przy tym zasadę rzetelnego prowadzenia ksiąg rachunkowych. Niezasadne są przy tym twierdzenia pełnomocnika organu rentowego odnośnie tego, że powyższa wpłata została zarachowana za miesiąc listopad 2008 r. skoro Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie posiada w tym zakresie żadnego dowodu wpłaty, tym bardziej, że w tym czasie nie funkcjonował jeszcze system elektroniczny. Jednocześnie ubezpieczony wskazał, że należność ta powinna być objęta abolicją na podstawie ustawy z dnia 9 listopada 2012 r. o umorzeniu należności powstałych z tytułu nieopłaconych składek przez osoby prowadzące pozarolniczą działalność (Dz.U.2012.1551). Stanowisko to płatnik składek podtrzymał w piśmie procesowym z dnia 19 maja 2017 r., stwierdzając w nim, że zarzut przedawnienia składek jest trafiony, albowiem ustawa przewidująca 10-letni termin przedawnienia utraciła w całości moc obowiązującą, a zatem również w zakresie art. 24 ust. 4. Ubezpieczony zwrócił również uwagę na fakt, że pomiędzy kwotą w wysokości 212,78 zł, jaka została zaksięgowana przez organ rentowy za miesiąc listopad 2008 r., a prawidłową kwotą zaległości w wysokości 172,78 zł występuje różnica w kwocie 40,00 zł, która powinna zostać zwrócona na jego rzecz przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych. W piśmie procesowym z dnia 30 czerwca 2017 r. ubezpieczony zwrócił się więc o przekazanie ww. wniosku o zwrot powyższej kwoty oraz o umorzenie należności objętych decyzją z dnia 19 stycznia 2017 r. do organu rentowego celem jego rozpoznania i wydania w tym przedmiocie stosownej decyzji (odwołanie z dnia 20 lutego 2017 r. k. 2-5, pismo procesowe z dnia 19 maja 2017 r. k. 22, pismo procesowe z dnia 30 czerwca 2017 r. k. 33 a.s.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych(...) Oddział w W. , w dniu 15 marca 2017 r. zajął stanowisko w sprawie i wniósł o oddalenie odwołania. W uzasadnieniu pełnomocnik organu rentowego powołał argumentację analogiczną, jak w treści zaskarżonej decyzji. Dodatkowo wskazał, że jak zostało ustalone w trakcie analizy konta płatnika składek, w miesiącach: listopadzie 2007 r., maju 2008 r., październiku 2008 r. i grudniu 2008 r. z uwagi na nieterminowe wpłaty na ubezpieczenia społeczne, odwołujący K. K. utracił prawo do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. Stwierdził nadto, iż z uwagi na fakt, że strona nie występowała z wnioskiem o wyrażenie zgody na opłacenie składek na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe po terminie, organ rentowy z urzędu skorygował dokumenty rozliczeniowe za ww. okresy czasu. Różnice wynikające z dokonanych wpłat i korekt dokumentów rozliczeniowych za te okresy, zgodnie z art. 24 ust. 6a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych zostały zaliczone na poczet nieuregulowanej należności na ubezpieczenie zdrowotne za miesiąc październik 2008 r. Niemniej jednak do opłacenia z tytułu składek na ubezpieczenie zdrowotne za ten okres pozostaje kwota w wysokości 172,78 zł. Odnosząc się natomiast do kwestii informowania ubezpieczonego o nieopłaceniu składki po upływie 8 lat, Zakład Ubezpieczeń Społecznych zaznaczył, że na podstawie art. 46 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych to płatnik składek jest zobowiązany według zasad wynikających z przepisów obliczać i opłacać należne składki za każdy miesiąc kalendarzowy. Powyższe obowiązki osoba prowadząca działalność gospodarczą zobligowana jest realizować bez uprzedniego wezwania przez organ zobowiązany do ich poboru. Na tej podstawie organ rentowy stwierdził, że zaskarżona decyzja odpowiada prawu (odpowiedź na odwołanie z dnia 15 marca 2017 r. k. 8-9 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Ubezpieczony K. K. w okresie od dnia 7 listopada 2007 r. do dnia 31 grudnia 2008 r. prowadził własną pozarolniczą działalność gospodarczą, pod nazwą (...), której przedmiotem było świadczenie szeroko pojętych usług transportowych. Z tytułu rozpoczęcia prowadzenia powyższej działalności gospodarczej, ubezpieczony zgłosił się do ubezpieczenia zdrowotnego, jednak nie opłacił składki za miesiąc październik 2008 r. Z dniem 31 grudnia 2008 r. na koncie płatnika składek (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych odnotował tylko jedną wpłatę w wysokości 212,78 zł ze wskazaniem, że została ona uiszczona za miesiąc listopad 2008 r. Powyższa wpłata została rozliczona przez organ rentowy przy uwzględnieniu zasad określonych w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 18 kwietnia 2008 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu postępowania w sprawach rozliczania składek, do których poboru jest zobowiązany Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Za miesiące listopad 2007 r., maj 2008 r., październik 2008 r. i grudzień 2008 r. odwołujący opłacił składki na ubezpieczenie zdrowotne po terminie, co spowodowało wyłączenie go z dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. Z uwagi na fakt, że odwołujący nie wystąpił z wnioskiem o wyrażenie przez organ rentowy zgody na opłacenie składek na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe po terminie, organ rentowy z urzędu skorygował dokumenty rozliczeniowe za wskazane powyżej okresy czasu, zaliczając różnice wynikające z dokonanych wpłat na poczet nieuregulowanej należności na ubezpieczenie zdrowotne za miesiąc październik 2008 r. Po dokonaniu powyższej korekty, zobowiązanie ubezpieczonego K. K. względem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z tytułu nieopłaconych składek na ubezpieczenie zdrowotne wyniosło 172,78 zł (korekty deklaracji rozliczeniowych ZUS DRA k. 52-56 a.s.).

Pismem z dnia 11 grudnia 2008 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Inspektorat W.-Ż. poinformował ubezpieczonego K. K. o tym, że na jego koncie widnieje zadłużenie z tytułu nieopłaconych składek na ubezpieczenie zdrowotne za miesiąc październik 2008 r. na kwotę w wysokości 212,78 zł. W związku z powyższym organ rentowy wezwał ubezpieczonego do uregulowania wymienionych składek wraz z odsetkami w terminie do dnia 18 grudnia 2008 r. W dniu 23 grudnia 2008r. organ rentowy wystosował do ubezpieczonego ponaglenie, wzywając go do zapłaty kwoty w wysokości 212,78 zł w terminie 7 dni pod rygorem wszczęcia postępowania egzekucyjnego (wezwanie z dnia 11 grudnia 2008 r., ponaglenie z dnia 23 grudnia 2008 r. – dokumentacja zgromadzona w aktach rentowych ubezpieczonego).

W dniu 28 listopada 2016 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Inspektorat W.-Ż. zawiadomił ubezpieczonego o wszczęciu postępowania w sprawie określenia wysokości należności z tytułu składek na ubezpieczenie zdrowotne za miesiąc październik 2008 r. Wskazaną powyżej należność, organ rentowy ustalił na łączną kwotę w wysokości 321,78 zł, na którą złożyła się należność główna w wysokości 172,78 zł oraz odsetki za zwłokę w kwocie 149,00 zł. Powyższe pismo zostało odebrane przez pełnomocnika odwołującego w dniu 30 listopada 2016 r. Pierwsze wyjaśnienia w sprawie ubezpieczony przedstawił w piśmie z dnia 27 grudnia 2016 r., w którym podniósł, że w aktach sprawy rentowej nie znajdują się żadne dowody księgowe, które potwierdzałyby fakt zaewidencjonowania w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych wpłat dokonanych przez odwołującego K. K.. W wyniku zakończenia powyższego postępowania wyjaśniającego organ rentowy wydał w dniu 19 stycznia 2017 r. decyzję mocą, której określił wysokość zadłużenia ubezpieczonego K. K. z tytułu składek na ubezpieczenie zdrowotne za miesiąc październik 2008 r. na kwotę 172,78 zł wraz z odsetkami na kwotę w wysokości 151,00 zł (pismo z dnia 28 listopada 2016 r., pismo z dnia 16 grudnia 2016 r., decyzja z dnia 19 stycznia 2017 r. – dokumenty zgromadzone w aktach rentowych ubezpieczonego).

Od niekorzystnej dla siebie decyzji organu rentowego, ubezpieczony złożył odwołanie do tut. Sądu, inicjując tym samym niniejsze postępowanie (odwołanie z dnia 20 lutego 2017 r. k. 2-5 a.s.).

Powyższy stan faktyczny, Sąd Okręgowy ustalił na podstawie dowodów z dokumentów zawartych w aktach sprawy oraz aktach rentowych odwołującego. Zdaniem Sądu, powołane wyżej dokumenty, w zakresie w jakim Sąd oparł na nich swoje ustalenia są wiarygodne, wzajemnie się uzupełniają i tworzą spójny stan faktyczny. Nie były one przez strony kwestionowane w zakresie ich autentyczności i zgodności z rzeczywistym stanem rzeczy, a zatem okoliczności wynikające z treści tych dokumentów należało uznać za bezsporne i mające wysoki walor dowodowy.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie K. K. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych(...) Oddział w W. z dnia 19 stycznia 2017 r., znak: (...)jest niezasadne i jako takie podlega oddaleniu.

W pierwszej kolejności wskazać należy, że osoby prowadzące działalność pozarolniczą, z wyłączeniem osób, które zawiesiły wykonywanie działalności gospodarczej na podstawie przepisów o swobodzie działalności gospodarczej, podlegają zgodnie z art. 66 ust. 1 pkt. 1c ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U. z 2018 r. poz. 1510) obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego. Obowiązek ubezpieczenia zdrowotnego powyższych osób, powstaje i wygasa w terminach określonych w przepisach o ubezpieczeniach społecznych - art. 69 ust. 1 ww. ustawy. Osoby takie podlegały obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego także na mocy wcześniejszych ustaw z dnia 6 lutego 1997 r. o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym, na podstawie art. 8 pkt. 1 lit. c oraz na podstawie art. 9 ust. 1 lit. c ustawy z dnia 23 stycznia 2003 r. o powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia. Powyższemu ubezpieczeniu podlegają także osoby pobierające emeryturę lub rentę na podstawie art. 66 ust. 1 pkt. 16 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, jak również podlegały na podstawie art. 8 pkt. 10 ustawy o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym i na podstawie art. 9 ust. 1 pkt 15 ustawy o powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia. Obowiązek podlegania powyższym ubezpieczeniom, w przypadku osób prowadzących pozarolniczą działalność, obejmuje okres od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności do dnia zaprzestania wykonywania tej działalności, z wyłączeniem okresu, na który wykonywanie działalności zostało zawieszone na podstawie przepisów o swobodzie działalności gospodarczej - art. 13 pkt. 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

Na podstawie art. 46 ust. 1 w związku z art. 32 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych płatnik składek jest obowiązany według zasad wynikających z przepisów ustawy obliczać, potrącać z dochodów ubezpieczonych, rozliczać oraz opłacać należne składki za każdy miesiąc kalendarzowy. Z zaprezentowanej wykładni powyższych przepisów wynika zatem jednoznacznie, że począwszy od dnia 7 listopada 2007 r., tj. od momentu rozpoczęcia prowadzenia działalności gospodarczej w stosunku do ubezpieczonego K. K. powstał obowiązek opłacania składek z tytułu podlegania obowiązkowo ubezpieczeniu zdrowotnemu w związku z prowadzeniem pozarolniczej działalności gospodarczej. W realiach rozpoznawanej sprawy wątpliwości nie budziło, że ubezpieczony K. K. nie dochował ciążącego na nim obowiązku terminowego uiszczenia należnych składek na ubezpieczenia społeczne i dobrowolne ubezpieczenie zdrowotne za miesiące: listopad 2007 r., maj 2008 r., październik 2008 r. i grudzień 2008 r., co spowodowało wyłączenie go z dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. Jednocześnie z uwagi na fakt, że odwołujący nie wystąpił z wnioskiem o wyrażenie zgody na opłacenie składek na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe po terminie, organ rentowy z urzędu skorygował dokumenty rozliczeniowe za wskazane wyżej okresy czasu. Różnice wynikające z dokonanych wpłat i korekt dokumentów rozliczeniowych za te okresy, zgodnie z art. 24 ust. 6a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych zostały zaliczone na poczet nieuregulowanej należności na ubezpieczenie zdrowotne za miesiąc październik 2008 r. Po dokonaniu powyższej korekty na koncie płatnika składek pozostała zaległość w kwocie 172,78 zł. Spór w niniejszej sprawie sprowadzał się jednak do ustalenia, czy zaskarżona decyzja Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 19 stycznia 2017 r., ustalająca wysokość zadłużenia składkowego wnioskodawcy obejmuje należności przedawnione. Ubezpieczony zarzucił bowiem, że określone tą decyzją nieuiszczone składki uległy już przedawnieniu, a nadto powinny być objęte abolicją na podstawie ustawy z dnia 9 listopada 2012 r. o umorzeniu należności powstałych z tytułu nieopłaconych składek przez osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą.

W związku z podniesionym przez stronę odwołującą zarzutem przedawnienia, ustalenia, czy którekolwiek z należności składkowych uległy przedawnieniu dokonywać należało z uwzględnieniem treści art. 35 ustawy z dnia 25 listopada 1986 r. o organizacji i finansowaniu ubezpieczeń społecznych oraz treści art. 24 cyt. wyżej ustawy systemowej. W myśl art. 35 ust. 3 ustawy o organizacji i finansowaniu ubezpieczeń społecznych, należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne pracowników ulegają przedawnieniu po upływie 5 lat, licząc od dnia, w którym składka stała się wymagalna. Bieg przedawnienia przerywa odroczenie terminu płatności, rozłożenie spłaty należności na raty i każda inna czynność zmierzająca do ściągnięcia należności, jeżeli o czynności tej został zawiadomiony dłużnik. Składek nie można jednak dochodzić, jeżeli od terminu ich płatności upłynęło 10 lat (ust. 4). Od nie opłaconych w terminie składek na ubezpieczenie społeczne pracowników Zakład pobiera odsetki za zwłokę na zasadach i w wysokości określonych przepisami o zobowiązaniach podatkowych (art. 34 ww. ustawy). Na podstawie art. 36 ww. ustawy, przepisy art. 34 i 35 stosuje się odpowiednio do należnych, na podstawie odrębnych przepisów, składek na ubezpieczenie społeczne osób nie będących pracownikami, chyba że przepisy te stanowią inaczej. Wymieniona ustawa obowiązywała do dnia 31 grudnia 1998 r., po czym problematykę przedawnienia składek na ubezpieczenia społeczne uregulowała wydana w dniu 13 października 1998 r., a obowiązująca, co do zasady od dnia 1 stycznia 1999 r., ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych, a dokładnie – art. 24 tej ustawy, który obowiązywać zaczął po upływie 14 dni od ogłoszenia ustawy, tj. od dnia 24 listopada 1998 r.

W myśl art. 24 ust. 4 ww. ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, należności z tytułu składek ulegają przedawnieniu po upływie 5 lat, a w przypadku przerwania biegu przedawnienia, o którym mowa w ust. 5, po upływie 10 lat licząc od dnia, w którym stały się wymagalne. W myśl ust. 5 bieg przedawnienia przerywa odroczenie terminu opłacenia należności z tytułu składek, rozłożenie spłaty tych należności na raty i każda inna czynność zmierzająca do ściągnięcia tych należności, jeżeli o czynności tej został zawiadomiony dłużnik. Wymienione przepisy w powyższym kształcie obowiązywały do dnia 31 grudnia 2002 r. Od dnia 1 stycznia 2003 r. brzmienie ww. przepisów uległo zmianie na mocy przepisów ustawy z dnia 18 grudnia 2002 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz o zmianie niektórych innych ustaw. Przepis art. 24 ust. 4 otrzymał brzmienie, zgodnie z którym należności z tytułu składek przedawniają się po upływie 10 lat, licząc od dnia, w którym stały się wymagalne, z zastrzeżeniem ust. 5-5d. Przepisy ust. od 5 do 5d uregulowały kwestię przedawnienia należności składkowych zabezpieczonych hipoteką lub zastawem oraz kwestię zawieszania i przerywania biegu przedawnienia. Przepis ust. 5 określał, że nie ulegają przedawnieniu należności z tytułu składek zabezpieczone hipoteką lub zastawem, jednakże po upływie terminu przedawnienia należności te mogły być egzekwowane tylko z przedmiotu hipoteki lub zastawu do wysokości zaległych składek i odsetek za zwłokę liczonych do dnia przedawnienia. W myśl ust. 5a bieg terminu przedawnienia nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu od dnia zawarcia umowy, o której mowa w art. 29 ust. 1a, do dnia terminu płatności odroczonej należności z tytułu składek lub ostatniej raty; w myśl ust. 5b - bieg terminu przedawnienia zostaje zawieszony od dnia wszczęcia do dnia zakończenia postępowania egzekucyjnego oraz postępowania przed sądem; w myśl ust. 5c – bieg terminu przedawnienia przerywa ogłoszenie upadłości, a po przerwaniu bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się na nowo od dnia następującego po dniu uprawomocnienia się postanowienia o ukończeniu postępowania upadłościowego lub jego umorzeniu; a w myśl ust. 5d –przedawnienie należności z tytułu składek wynikających z decyzji o odpowiedzialności osoby trzeciej lub następcy prawnego następuje po upływie 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym decyzja została wydana.

W odniesieniu do składek na ubezpieczenie zdrowotne kwestię ich przedawnienia regulował przepis art. 28 ust. 2 ustawy z dnia 6 lutego 1997 r. o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym, który obowiązując do dnia 30 czerwca 2004 r. stanowił, że należności z tytułu składek na ubezpieczenie zdrowotne ulegają przedawnieniu z upływem 5 lat, licząc od dnia, w którym składka stała się wymagalna. Przepis ten uległ zmianie z dniem 1 lipca 2004 r., kiedy to termin przedawnienia ww. składek uległ dostosowaniu do terminu przedawnienia obowiązującego dla składek na ubezpieczenia społeczne, tj. wydłużeniu do 10 lat, licząc od dnia, w którym składka stała się wymagalna. Zgodnie ze stanowiskiem wyrażonym w orzecznictwie Sądu Najwyższego, 10-letni okres przedawnienia przewidziany w art. 24 ust. 4 ustawy systemowej w brzmieniu nadanym mu przez powołaną wyżej ustawę nowelizującą z dnia 18 grudnia 2002 r., znajduje zastosowanie do należności z tytułu składek, które stały się wymagalne przed dniem 1 stycznia 2003 r., jeżeli do tej daty nie uległy przedawnieniu według przepisów dotychczasowych (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 8 lipca 2008 r., I UZP 4/08, uchwała Sądu Najwyższego z dnia 2 lipca 2008 r., II UZP 5/08, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 listopada 2007 r., I UK 147/07). Takie samo stanowisko należy odnieść do składek na ubezpieczenie zdrowotne, z tym że w tym przypadku zmiana przepisu określającego termin przedawnienia tych składek z 5 do 10 lat nastąpiła od dnia 1 lipca 2004 r. (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 2 lipca 2008 r., II UZP 5/08).

Przepis art. 24 ust. 4 ustawy systemowej został ponownie znowelizowany ustawą z dnia 16 września 2011 r. o redukcji niektórych obowiązków obywateli i przedsiębiorców w ten sposób, że skrócony został okres przedawnienia składek na ubezpieczenia społeczne, który aktualnie wynosi 5 lat, a nie jak dotychczas 10 lat. Stosownie do treści art. 74 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, do ubezpieczenia zdrowotnego osób objętych ubezpieczeniami społecznymi stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące zasad, trybu i terminu zgłaszania do ubezpieczeń społecznych oraz wyrejestrowywania z tych ubezpieczeń. Zgodnie z aktualnym brzmieniem powołanego przepisu, należności z tytułu składek ulegają przedawnieniu po upływie 5 lat, licząc od dnia, w którym stały się wymagalne, z zastrzeżeniem ust. 5-6. Zwrócić jednakże należy uwagę, iż w art. 27 ust. 1 i 2 powołanej ustawy nowelizującej z dnia 16 września 2011 r. wprowadzono regulację, zgodnie z którą, do przedawnienia należności z tytułu składek, którego bieg rozpoczął się przed dniem 1 stycznia 2012 r., stosuje się przepisy w brzmieniu nadanym tą ustawą, z tym, że bieg przedawnienia rozpoczyna się od dnia 1 stycznia 2012 r. Jeżeli jednak przedawnienie rozpoczęte przed dniem 1 stycznia 2012 r. nastąpiłoby zgodnie z przepisami dotychczasowymi wcześniej, przedawnienie następuje z upływem tego wcześniejszego terminu. Z powołanych przepisów wynika zatem, że „nowy”, aktualnie obowiązujący 5-letni termin przedawnienia ma zastosowanie do tych roszczeń, które powstały od dnia 1 stycznia 2012 r. (por. wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 26 lipca 2012 r., III AUa 549/12).

Mając na uwadze okoliczności niniejszej sprawy zauważyć należy, że okres 5-letni przedawnienia, który rozpoczyna bieg od dnia 1 stycznia 2012 r, kończy się z dniem 2 stycznia 2017 r. Natomiast 10-letni okres przedawnienia, który rozpoczął się dla składki za październik 2006 r. – od listopada 2006 r., dla składki za maj 2008 r. – od czerwca 2008 r., dla składki za październik 2008 r. – od listopada 2008 r., dla składki za listopad 2008 r. – od grudnia 2008 r. i dla składki za grudzień 2008 r. – od stycznia 2009 r. kończyłby się odpowiednio: w listopadzie 2016 r., w czerwcu 2018 r., w listopadzie 2018r., w grudniu 2018 r. i w styczniu 2019 r. Stosowanie zatem 10-letniego terminu przedawnienia jest w sprawie korzystniejsze dla składki za październik 2006 r., natomiast 5-letniego terminu przedawnienia jest korzystniejsze w przypadku składek za maj 2008r., październik 2008 r., listopad 2008 r. i grudzień 2008 r. Niemniej jednak w tej sytuacji okres przedawnienia upłynąłby przed wydaniem zaskarżonej decyzji z dnia 19 stycznia 2017 r. W tym zaś przypadku decyzja ZUS określająca wysokość zaległości wydana we wskazanej powyżej dacie istotnie dotyczyłaby należności już przedawnionych. Organ rentowy podnosił jednak, że w niniejszej sprawie doszło do przerwania biegu terminu przedawnienia na podstawie art. 24 ust. 5 b ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych w związku z wystosowaniem do ubezpieczonego w dniu 28 listopada 2016 r. zawiadomienia o wszczęciu z urzędu postępowania w sprawie określenia wysokości należności z tytułu składek na ubezpieczenie zdrowotne na podstawie art. 61 § 4 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postepowania administracyjnego (Dz. U. z 2018 r., poz. 149 z późn. zm.), które to zawiadomienie zostało odebrane przez ubezpieczonego w dniu 30 listopada 2016 r. i od tego dnia bieg terminu przedawnienia jest zawieszony do dnia uprawomocnienia się zaskarżonej decyzji.

Oceniając powyższą argumentację wskazać należy, że zgodnie z treścią przepisu art. 24 ust. 5f ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, w przypadku wydania przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych decyzji ustalającej obowiązek podlegania ubezpieczeniom społecznym, podstawę wymiaru składek lub obowiązek opłacania składek na te ubezpieczenia, bieg terminu przedawnienia ulega zawieszeniu od dnia wszczęcia postępowania do dnia, w którym decyzja stała się prawomocna. Przepis art. 24 ust. 5f ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych został dodany przez art. 1 pkt. 1 lit. b ustawy z dnia 28 kwietnia 2011 r., zmieniającej ustawę z dnia 20 lipca 2011 r. Według art. 5 ust. 1 i 2 ustawy zmieniającej, art. 24 ust. 5f ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych stosuje się do należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne nieopłaconych przed dniem wejścia w życie tej ustawy, jeżeli nie upłynął jeszcze termin ich dochodzenia, w takich przypadkach okoliczności uzasadniające zawieszenie biegu terminu przedawnienia, określone w art. 24 ust. 5f w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą, uwzględnia się również wtedy, gdy okoliczności te wystąpiły przed dniem jej wejścia w życie. Przy czym wyjaśnienia wymaga, że ustawodawca dla skorzystania z instytucji zawieszenia biegu przedawnienia uregulowanej w ww. regulacji nie wymaga wszczęcia i prowadzenia wobec dłużnika postępowania egzekucyjnego, a ogranicza ten wymóg jedynie do podjęcia czynności zmierzającej do wyegzekwowania należności. Czynność ta nie musi jednak w sposób bezpośredni zmierzać do wyegzekwowania należności, gdyż jedynymi wymogami jakie stawia ustawodawca jest to, aby czynność ta zmierzała, tj. była podjęta w celu umożliwienia przyszłej egzekucji oraz aby podjęta została za wiedzą dłużnika. W świetle powyższego czynnością zmierzającą do ściągnięcia należności jest niewątpliwie wystawienie tytułu wykonawczego przez właściwy organ, ale za czynności zmierzające do ściągnięcia należności mogą być uznane również inne czynności, tj. orzeczenia, czy też pisma kierowane do strony, z których treści, czy uzasadnienia wynika bezpośrednio, że w przyszłości będą one zmierzać do ściągnięcia spornych należności. Oceniając w tych kategoriach czynność wystosowania przez organ rentowy zawiadomienia o wszczęciu postępowania w sprawie określenia wysokości należności z tytułu składek na ubezpieczenie zdrowotne, a także wydania zaskarżonej decyzji, Sąd Okręgowy stwierdził, że spełnia ono wymóg zmierzania do wyegzekwowania należności w drodze postępowania egzekucyjnego. Istota powyższych zawiadomień sprowadza się bowiem do ujawnienia przez wierzyciela spornych należności z zaznaczeniem, że w przypadku opóźnienia terminu ich zapłaty naliczane będą odsetki za zwłokę. W tym zakresie wskazane powyżej zawiadomienie zawiera element upomnienia, który sprowadza się do ujawnienia przez wierzyciela przyszłego zamiaru egzekucji należności określonych w treści wydanej przez organ rentowy decyzji z dnia 19 stycznia 2017 r.

W niniejszej sprawie niewątpliwie zatem nastąpiło zawieszenie biegu terminu przedawnienia wobec wszczęcia przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych postępowania z dniem 30 listopada 2016 r., tj. z dniem doręczenia ubezpieczonemu pisma ZUS z dnia 28 listopada 2016 r. o wszczęciu postępowania w sprawie zadłużenia z tytułu składek na ubezpieczenie zdrowotne. Postępowanie to zakończone zostało przed Zakładem Ubezpieczeń Społecznych wydaniem zaskarżonej decyzji. W przypadku ubezpieczonego przedawnienie spornych należności z tytułu składek nie mogło, zatem nastąpić, albowiem już w listopadzie 2016 r. organ rentowy wszczął postępowanie w przedmiocie ustalenia wysokości ewentualnych należności, wydając w rezultacie w styczniu 2017 r. zaskarżoną decyzję ustalającą wysokość tych należności, a więc decyzję zmierzającą do wyegzekwowania zaległych kwot. Z kolei jak już zostało wskazane, zgodnie z treścią art. 24 ust. 5b ustawy bieg terminu przedawnienia zostaje zawieszony od dnia podjęcia pierwszej czynności zmierzającej do wyegzekwowania należności z tytułu składek, o której dłużnik został zawiadomiony, do dnia zakończenia postępowania egzekucyjnego. Sąd ubezpieczeń społecznych może stwierdzić przedawnienie składek tylko wtedy, gdy nastąpiło ono przed wydaniem decyzji wszczynającej postępowanie o ustalenie podstawy wymiaru wpłat do ZUS lub obowiązku ich uiszczenia (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 maja 2013 r. I UK 613/12). Niewątpliwie zatem, w świetle treści art. 24 ust. 4, 5b i 5 f oraz przytoczonego orzecznictwa Sądu Najwyższego chybioną jest argumentacja strony odwołującej dotycząca rzekomego przedawnienia spornych należności.

Odnosząc się natomiast do podnoszonych przez stronę odwołującą naruszeń kodeksu postępowania administracyjnego, jakich miał się dopuścić organ rentowy w toku prowadzonego postępowania, w związku z niezachowaniem dowodów księgowych, które potwierdzałyby fakt zaewidencjonowania w organie rentowym wpłat dokonanych przez stronę to wskazać należy na utrwalone w tym zakresie stanowisko zgodnie, z którym postępowanie sądowe, w tym w sprawach z zakresu prawa ubezpieczeń społecznych, skupia się wyłącznie na wadach wynikających z naruszenia prawa materialnego, zaś kwestie związane z obowiązkiem posiadania i przechowywania stosownej dokumentacji osób ubezpieczonych rozstrzygają przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 21 września 2017 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu postępowania w sprawach rozliczania składek, do których poboru jest zobowiązany Zakład Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U z 2017 r. poz. 1831), które wskazują nie tylko na to, jak rozliczyć wpłatę w ramach każdego funduszu ale określają również zasady ewidencjonowania i sposobu przechowywania dokumentacji rozliczeniowej. W postępowaniu przed sądem w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych zastosowanie znajdują bowiem przepisy Kodeksu postępowania cywilnego, a nie przepisy z zakresu prawa administracyjnego, w związku z czym nie ma możliwości badania w świetle przepisów tego kodeksu prawidłowości podejmowanych przez organ rentowy czynności. Sąd ubezpieczeń społecznych - jako sąd powszechny – bada wyłącznie wady formalne decyzji administracyjnej, które decyzję tę dyskwalifikują w stopniu odbierającym jej cechy aktu administracyjnego, jako przedmiotu odwołania. Sąd nie ma przy tym uprawnień do prowadzenia postępowań porządkujących sytuację na kontach ubezpieczeniowych, gdyż należy to do wyłącznej kompetencji organu rentowego (por. wyrok Sądu Apelacyjnego z dnia 16 kwietnia 2013 r. III AUa 1599/12, uchwała Sądu Najwyższego z dnia 21 listopada 1980 r. w sprawie III CZP 43/80, z dnia 27 listopada 1984 r. w sprawie III CZP 70/84 i z dnia 21 września 1984 r. w sprawie III CZP 53/84).

W tym stanie rzeczy, Sąd Okręgowy nie mając podstaw do uwzględnienia odwołania od decyzji z dnia 19 stycznia 2017 r., znak: (...) na mocy art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie, o czym orzekł w pkt. 1 sentencji wyroku.

W pkt 2 wyroku Sąd – na podstawie art. 477 ¹⁰ § 2 k.p.c. – przekazał do rozpoznania organowi rentowemu wnioski ubezpieczonego o zapłatę kwoty 40,00 zł oraz o umorzenie należności. Sąd Okręgowy zwraca uwagę, iż wskazane powyżej wnioski nie były wcześniej przedmiotem rozpoznania organu rentowego. Zgodnie natomiast z treścią art. 477 ¹⁰ § 2 k.p.c. k.p.c., jeżeli ubezpieczony zgłosił nowe żądanie, dotychczas nie rozpoznane przez organ rentowy, Sąd przyjmuje to żądanie do protokołu i przekazuje go do rozpoznania organowi rentowemu. Sąd orzekający w niniejszej sprawie w pełni podziela pogląd Sądu Najwyższego wyrażony w wyroku z dnia 25 maja 1999 r. (II UKN 622/98), iż nie jest możliwe merytoryczne rozpoznanie sprawy przez Sąd z pominięciem organu rentowego i bez umożliwienia ustosunkowania się przez ten organ, jako powołany do podejmowania decyzji w I instancji w przedmiocie ewentualnych uprawnień wnioskodawcy. Przed sądem wnioskodawca może żądać jedynie korekty stanowiska zajętego przez organ rentowy i wykazywać swoją rację, odnosząc się do przedmiotu sporu objętego zaskarżoną decyzją, natomiast nie może żądać czegoś, o czym organ rentowy nie decydował. W rzeczywistości bowiem, zgodnie z systemem orzekania w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych, Sąd nie rozstrzyga o zasadności wniosku, nie działa w zastępstwie organu rentowego i nie ustala prawa do świadczeń (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 września 2010 r., II UK 84/10).

Sąd Okręgowy zwraca uwagę, iż jest związany wyłącznie treścią zaskarżonej decyzji. Treść decyzji organu rentowego wyznacza zakres i przedmiot rozpoznania sądowego, w którym Sąd rozstrzyga o zasadności odwołania w granicach przedmiotu zaskarżonej decyzji. Sąd nie działa w zastępstwie organu rentowego i choć samodzielnie oraz we własnym zakresie rozstrzyga wszelkie kwestie objęte treścią zaskarżonej decyzji, to jego rozstrzygnięcie odnosi się do tejże decyzji (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 5 sierpnia 2011 r., III UZ 17/11). Po złożeniu odwołania w niniejszej sprawie, ubezpieczony K. K. zgłosił nowe żądanie w przedmiocie dokonania na jego rzecz od organu rentowego zwrotu kwoty w wysokości 40,00 zł, stanowiącej różnicę pomiędzy kwotą w wysokości 212,78 zł, jaka została zaksięgowana przez organ rentowy za miesiąc listopad 2008 r., a prawidłową kwotą zaległości w wysokości 172,78 zł. Jednocześnie odwołujący wyraził przekonanie, co do tego, że sporna należność powinna być objęta abolicją na podstawie ustawy z dnia 9 listopada 2012 r. o umorzeniu należności powstałych z tytułu nieopłaconych składek przez osoby prowadzące pozarolniczą działalność (Dz.U.2012.1551). W piśmie procesowym z dnia 30 czerwca 2017 r. ubezpieczony zwrócił się o przekazanie ww. wniosku o zwrot powyższej kwoty oraz o umorzenie należności objętych decyzją z dnia 19 stycznia 2017 r. do organu rentowego celem jego rozpoznania i wydania w tym przedmiocie stosownej decyzji. Z uwagi na fakt, iż kwestie te nie podlegały uprzednio rozstrzygnięciu przez organ rentowy, Sąd Okręgowy orzekł jak w pkt 2 sentencji wyroku.

ZARZĄDZENIE

Odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi odwołującego.