Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 czerwca 2019 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie I Wydział Cywilny w składzie następującym:

Przewodniczący:SSA Beata Byszewska (spr.)

Sędziowie:SA Beata Kozłowska

SO del. Anna Strączyńska

Protokolant:sekr. sądowy Sławomir Mzyk

po rozpoznaniu w dniu 5 czerwca 2019 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa (...)
z siedzibą w S.

przeciwko Skarbowi Państwa - (...) i (...)spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S.

o ustalenie

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie

z dnia 5 grudnia 2017 r., sygn. akt I C 592/17

I.  oddala apelację,

II.  zasądza od (...)
z siedzibą w S. na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej i (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. kwoty po 4050 (cztery tysiące pięćdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Anna Strączyńska Beata Byszewska Beata Kozłowska

Sygn. akt I ACa 185/18

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 20 września 2016 r. (...) z siedzibą w S. reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika wniosła przeciwko Skarbowi Państwa reprezentowanemu przez (...) oraz (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. o ustalenie, że umowa o ponowne badanie rocznego sprawozdania finansowego (...) za 2014 r. zawarta 15 kwietnia 2016 r. jest nieważna. Ponadto powódka wniosła o zasądzenie solidarnie od pozwanych na rzecz powódki kosztów procesu według norm przepisanych.

W odpowiedzi na pozew Skarb Państwa reprezentowany przez (...) wniósł o oddalenie powództwa oraz o zasądzenie od powodowej (...) w S. na rzecz pozwanego Skarbu Państwa zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego na rzecz Skarbu Państwa – PGSP według norm przepisanych, podnosząc przede wszystkim brak interesu prawnego powódki oraz niezasadność zarzutów merytorycznych wobec kwestionowanej umowy.

W odpowiedzi na pozew (...) Sp. z o.o. wniosła o oddalenie powództwa oraz o zasądzenie od kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych, podnosząc także niewykazanie przez powódkę interesu prawnego w dochodzeniu roszczenia na podstawie art. 189 k.p.c. oraz jego bezzasadność.

Wyrokiem z dnia 5 grudnia 2017 r. Sąd Okręgowy w Warszawie oddalił powództwo oraz zasądził od powódki na rzecz każdego pozwanego zwrot kosztów procesu.

Powyższy wyrok zapadł po dokonaniu przez Sąd Okręgowy następujących ustaleń faktycznych i rozważań prawnych:

Pismem z dnia 13 stycznia 2016 r. (...) poinformowała (...) z siedzibą w S. o zleceniu na podstawie art. 62d ust. 2 ustawy o SKOK (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. przeprowadzenie ponownego badania sprawozdania finansowego (...) za rok obrotowy zakończony 31 grudnia 2014 r.

Postanowieniem z dnia 15 lutego 2016 r. (...) w przedmiocie wniosku (...) o ponowne rozpatrzenie sprawy zlecenia ponownego badania sprawozdania finansowego za 2014 r. stwierdziła niedopuszczalność wniosku.

(...) na podstawie zawartej w dniu 15 kwietnia 2016 r. umowy z (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. zleciła (...) Sp. z o.o. ponowne badanie rocznego sprawozdania finansowego (...) za rok obrotowy zakończony 31 grudnia 2014 r.

(...) w dniu 19 lipca 2016 r. zawiadomiła (...) z siedzibą w S. o wszczęciu postępowania administracyjnego w przedmiocie ustanowienia zarządcy komisarycznego.

W dniu 4 sierpnia 2016 r. (...) zawiadomiła (...) z siedzibą w S. o wszczęciu postępowania administracyjnego w przedmiocie zwrotu poniesionych kosztów badania sprawozdania finansowego za rok 2014 r., przeprowadzonego na zlecenie (...) z dnia 13 stycznia 2016 r.

Pismem z dnia 11 sierpnia 2016 r. (...) wezwała (...) z siedzibą w S. w trybie art. 10 § 1 k.p.a. do ostatecznego wypowiedzenia się co do zebranych w sprawie w przedmiocie zwrotu poniesionych kosztów badania sprawozdania finansowego za rok 2014 r., przeprowadzonego na zlecenie (...) z dnia 13 stycznia 2016 r. administracyjnej dowodów.

Oceniając zasadność zgłoszonego roszczenia Sąd Okręgowy wskazał, że uwzględnienie powództwa opartego na art. 189 k.p.c. wymaga łącznego spełnienia dwóch przesłanek, a więc istnienia interesu prawnego w żądaniu udzielenia ochrony prawnej przez wydanie wyroku ustalającego oraz ustalenia istnienia albo nieistnienia danego stosunku prawnego lub prawa. Obie przesłanki muszą być spełnione łącznie w dniu zamknięcia rozprawy, nie zaś w dniu wytoczenia powództwa. W świetle art. 189 k.p.c. interes prawny, jako przesłanka powództwa o ustalenie, która, w sposób niezależny od innych wymaganych przez prawo materialne lub procesowe okoliczności, warunkuje określony skutek tego powództwa, należy do grupy przesłanek merytorycznych. Tak więc, interes prawny, jego istnienie, jako przesłanka merytoryczna powództwa o ustalenie stosunku prawnego lub prawa, decyduje o dopuszczalności badania i ustalania prawdziwości twierdzeń powoda, że wymieniony w powództwie stosunek prawny lub prawo istnieje/nie istnieje.

Dalej Sąd Okręgowy podniósł, że powód powinien był w pierwszej kolejności wykazać, że powstała taka sytuacja, w której ważność umowy z dnia 15 kwietnia 2016 r. zawartej pomiędzy (...), a (...) Sp. z o.o. w W. oddziaływa na jego sferę prawną i dlatego konieczne jest stwierdzenie nieważności umowy wyrokiem sądu.

W tym zakresie Sąd pierwszej instancji wskazał, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem i poglądami doktryny interes prawny jest to interes dotyczący szeroko rozumianych praw i stosunków prawnych wówczas, gdy istnieje niepewność tego prawa lub stosunku prawnego zarówno z przyczyn faktycznych jak i prawnych. Zgodnie z wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 5 kwietnia 2007 roku, sygn.. akt III AUa 1518/05 (publik. LEX nr 257445) „ interes prawny zachodzi, jeżeli sam skutek, jaki wywoła uprawomocnienie się wyroku ustalającego, zapewni powodowi ochronę jego prawnie chronionych interesów, czyli definitywnie zakończy spór istniejący lub prewencyjnie zapobiegnie powstaniu takiego sporu w przyszłości”. Natomiast brak interesu prawnego w rozumieniu przepisu art. 189 k.p.c. zachodzi wówczas gdy stan niepewności może być usunięty w drodze dalej idącego powództwa o świadczenie lub innego powództwa albo w drodze podjęcia obrony w toku wytoczonej przez pozwanego odrębnej sprawy o świadczenie. Wówczas ustalenie stosunku prawnego lub prawa następuje przesłankowo.

Sąd Okręgowy ocenił, że umowa jaka została zawarta pomiędzy (...), a (...) Sp. z o.o. w żaden sposób nie będzie oddziaływać na sferę prawną powódki. Za bezpodstawne należy uznać twierdzenie (...), że w wyniku zawartej między pozwanymi w sposób wadliwy umowy może zostać obciążona kosztami świadczonych usług przez (...) Sp. z o.o. w kwocie 200 000 zł. Rzeczona umowa zawarta została pomiędzy wymienionymi podmiotami i w ramach tej umowy (...) oraz (...) Sp. z o.o. ustaliły wynagrodzenie na kwotę 200 000 zł, które zobowiązała się zapłacić (...) po prawidłowym wykonaniu przez (...) Sp. z o.o. zlecenia. Zauważyć także należy, że faktura za badanie sprawozdania finansowego (...) za 2014 r. została wystawiona właśnie na (...). Z tych wszystkich względów, umowa nie rodzi po stronie powódki, żadnego stosunku, obligującego ją do zapłaty na rzecz któregokolwiek z podmiotów, jakiejkolwiek kwoty, tym bardziej, że powódka nie jest stroną umowy. Obowiązek zapłaty kwoty, jaką poniosła (...) za ponowne badanie sprawozdania finansowego (...) za 2014 r. wynikać będzie z ewentualnego rozstrzygnięcia, jakie zapadnie w postępowaniu administracyjnym w przedmiocie zwrotu poniesionych kosztów badania sprawozdania finansowego za rok 2014 r., przeprowadzonego na zlecenie (...) z dnia 13 stycznia 2016 r., o którego wszczęciu strona powodowa zawiadomiona została w dniu 4 sierpnia 2016 r. To w toku tego postepowania powódka, charakterystycznymi dla niego środkami, będzie mogła zwalczać rozstrzygnięcie nakładające na nią obowiązek wyrównania kosztów poniesionych na skutek ponownego badania sprawozdania finansowego (...) za rok obrotowy 2014. Z tego też wynika wniosek, że ewentualny obowiązek zapłaty powódki kwoty 200 000 zł będzie efektem rozstrzygnięcia organu admiracyjnego, a nie jak twierdzi strona powodowa, umowy zawartej pomiędzy pozwanymi i to tylko w przypadku kiedy zostaną stwierdzone nieprawidłowości w pierwotnym sprawozdaniu. Tym samym powódka ma możliwość skorzystania z innego rodzaju środków ochrony prawnej.

W ocenie Sądu Okręgowego samo ustalenie przez Sąd nieważności umowy nie wpłynie na ważność opinii sporządzonej przez biegłych rewidentów w strukturach pozwanej spółki, na podstawie której wszczęto postepowania administracyjne. Również jak słusznie wskazuje strona pozwana, bez znaczenia dla możliwości wydania przez organ administracyjny rozstrzygnięcia w postępowaniu administracyjnym, jest kwestia ważności umowy zawartej między pozwanymi. Tym samym kwestia ważności umowy nie będzie miała przełożenia zarówno na toczące się postępowania administracyjne, jak również na sferę prywatnoprawnych uprawnień powódki. W konsekwencji wyrok Sądu w przedmiotowej sprawie nie zapewni powódce ochrony jej interesów.

Z powyższych przyczyn Sąd pierwszej instancji ocenił, że strona powodowa nie wykazała, że ma interes prawny w żądaniu udzielenia ochrony prawnej przez wydanie wyroku ustalającego. Wobec ustalenia braku interesu prawnego w żądaniu ustalenia nieważności umowy zbędne było badanie drugiej z przesłanek określonej w przepisie art. 189 k.p.c. , tym niemniej Sąd ten zauważył, że (...) na podstawie art. 62d ustawy o SKOK uprawniona jest do weryfikacji prawidłowości i rzetelności składanych sprawozdań finansowych, przy czym z wykładni przepisów przytoczonych przez powódkę nie wynika, aby konieczne było przeprowadzenie dodatkowego, uprzedniego postepowania w przedmiocie ustalenia i stwierdzenia nieprawidłowości, które mają zostać ustalone w wyniku kolejnego badania, taka wykładania jest nieprawidłowa i niewłaściwa z punktu widzenia ekonomiki. Wobec stwierdzenia nieprawidłowości (...) uprawniona była do zawarcia umowy z (...) Sp. z o.o. o wykonanie ponownego badania sprawozdania finansowego (...), przy czym nie ulega wątpliwości, że takie badanie i opinia wykonane zostało przez biegłych rewidentów.

Powyższe przesądziło o oddaleniu powództwa, zaś o kosztach procesu Sąd Okręgowy orzekł w oparciu o przepis art. 98 k.p.c. oraz art. 32 ust. 3 ustawy z dnia 15 grudnia 2016 r. o Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej.

Apelację od tego wyroku złożyła strona powodowa, zaskarżając wyrok w całości.

Powód zarzucił zaskarżonemu wyrokowi:

1. mające wpływ na wydanie orzeczenia naruszenie przepisu art. 189 k.p.c., poprzez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie, co doprowadziło do uznania przez Sąd I inst., że Powód nie posiada interesu prawnego w wytoczeniu powództwa o ustalenie, że umowa o ponowne badanie rocznego sprawozdania finansowego Powoda, zawarta przez Pozwanych w dn. 15 kwietnia 2016 r., jest nieważna, w sytuacji, gdy:

a. interes prawny Powoda wynika z potrzeby prawnej ustalenia istnienia lub nieistnienia przedmiotowego stosunku prawnego, co uzasadniało dalsze badanie przez Sąd I inst. okoliczności przemawiających za wystąpieniem nieważności przedmiotowej umowy;

b. interes prawny zachodzi, jeżeli sam skutek, jaki wywoła uprawomocnienie się wyroku ustalającego, zapewni stronie powodowej ochronę prawnie chronionych interesów, czyli definitywnie zakończy spór istniejący lub prewencyjnie zapobiegnie powstaniu takiego sporu w przyszłości, z czym mamy do czynienia w niniejszej sprawie;

c. umowa zawarta pomiędzy Pozwanymi w dn. 15 kwietnia 2016 r. silnie oddziałuje na sferę prawną Powoda, w tym umowa ta umożliwiła wkroczenie podmiotu - w ocenie Powoda nieuprawnionego - do siedziby Powoda i pozyskanie dokumentacji objętej tajemnicą prawnie chronioną instytucji finansowej, może doprowadzić do zobowiązania Powoda do pokrycia kosztów wykonania przez Pozwanego Ad. 2 (...) zlecenia powierzonego przez Pozwanego Ad. 1 (...) oraz w wyniku zawarcia przedmiotowej umowy powstały dokumenty na podstawie których przeciwko Powodowi toczy się postępowanie administracyjne w przedmiocie ustanowienia zarządcy komisarycznego;

2. naruszenie przepisu prawa materialnego, a mianowicie art. 58 § 1 k.c., art. 410 § 2 k.c. oraz art. 496 k.c. w zw. z art. 497 k.c., poprzez uznanie, że bez znaczenia dla możliwości wydania przed organ administracyjny rozstrzygnięcia w postępowaniu administracyjnym, jest kwestia ważności umowy zawartej pomiędzy Pozwanymi, w sytuacji, gdy to na podstawie dokumentów sporządzonych w wykonaniu przedmiotowej umowy, wszczęto postępowanie w przedmiocie ustanowienia zarządcy komisarycznego u Powoda oraz stosując zapisy umowy dotyczące wynagrodzenia wszczęto przeciwko Powodowi postępowanie administracyjne o zwrot kwoty wynagrodzenia wynikającego z umowy zawartej pomiędzy Pozwanymi, zaś stwierdzenie bezwzględnej nieważności umowy skutkuje tym, iż czynność prawna nie wywołuje żadnych skutków w sferze cywilnoprawnej, zaś stan nieważności powstaje z mocy samego prawa, datuje się od początku, tzn. od chwili dokonania czynności i skutkuje wobec wszystkich;

3.naruszenie przepisu prawa materialnego, a mianowicie art. 62d ust. 1-2 ustawy z dnia 5 listopada 2009 r, o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych (dalej: ustawa o skok), poprzez stwierdzenie, że Pozwany Ad. 1 ((...)) był uprawniony do zawarcia umowy z Pozwanym Ad. 2 ( (...) Sp. z o.o.) o wykonanie ponownego badania sprawozdania finansowego Powoda ((...)), w sytuacji gdy zawarcie przedmiotowej umowy nastąpiło z naruszeniem art. 62d ust. 1-2 ustawy o skok.

Zgłaszając powyższe zarzuty powód wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i ustalenie, iż umowa o ponowne badanie rocznego sprawozdania finansowego (...) (Powoda) za 2014 r. zawarta w dniu 15 kwietnia 2016 r. pomiędzy Pozwanymi jest nieważna oraz zasądzenie solidarnie od Pozwanych na rzecz Powoda kosztów postępowania i kosztów zastępstwa procesowego wedle norm przepisanych.

Pozwani wnieśli o oddalenie powództwa i zasądzenie na swoją rzecz od powoda kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja była nieuzasadniona.

Podkreślenia wymaga, że powód w wywiedzionej apelacji nie kwestionował ustaleń faktycznych poczynionych przez Sąd I instancji, zaś Sąd Apelacyjny nie miał podstaw, aby ustalenia te wzruszać. Ustalenia faktyczne były niesporne między stronami. Ponadto w toku postępowania odwoławczego nie przeprowadzono postępowania dowodowego. Biorąc zatem pod uwagę treść art. 387 §2 ¹ k.p.c. uzasadnienie wyroku Sądu drugiej instancji może zawierać jedynie wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa.

Sąd Odwoławczy podziela w całości ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Okręgowy, stanowią one zatem podstawę do oceny zarzutów sformułowanych w apelacji.

Sąd pierwszej instancji dokonał prawidłowej oceny uznając, że w ustalonych w sprawie okolicznościach powód nie ma interesu prawnego w żądaniu ustalenia, że umowa zlecenia zawarta dnia 15 kwietnia 2016 r. pomiędzy pozwanymi jest nieważna. Powyższej oceny nie podważają argumenty podniesione w apelacji.

Podzielając trafne wywody Sądu Okręgowego o niewykazaniu interesu prawnego przez powoda, należy dodać, że zgodnie z utrwalonym stanowiskiem judykatury interes prawny istnieje, gdy istnieje niepewność stosunku prawnego lub prawa, wynikająca z obecnego lub przewidywanego ich naruszenia lub kwestionowania. Interes prawny zachodzi zatem nie tylko wtedy, gdy dotyczy obecnych stosunków prawnych i praw, ale dotyczy także przyszłych lub prawdopodobnych stosunków prawnych. Może on wynikać zarówno z bezpośredniego zagrożenia prawa powoda, jak i zapobiegać temu zagrożeniu (uchwała siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 15 marca 2006 r., III CZP 106/05, OSNC 2006 r., Nr 10, poz. 160, Biul. SN 2006 r., nr 3, poz. 6, uchwała Sądu Najwyższego z dnia 14 marca 2014 r., III CZP 121/13, OSNC 2015 r., Nr 2, poz. 15, Biul. SN 2014 r., Nr 3, poz. 6, wyroki Sądu Najwyższego z dnia 18 marca 2011 r., III CSK 127/10, OSN - ZD 2012 r., Nr 1, poz. 17, z dnia 29 marca 2012 r., I CSK 325/11, M. Prawn. 2014 r., Nr 20, poz. 1085, z dnia 15 maja 2013 r., III CSK 254/12, M. Prawn. 2014 r., Nr 20, poz. 1085, z dnia 18 czerwca 2015 r., III CSK 372/14, G. Prawn. 2015 r., Nr 121, poz. 11, z dnia 8 lutego 2013 r., IV CSK 306/12, nie publ., z dnia 22 października 2014 r., II CSK 687/13, nie publ., z dnia 2 lipca 2015 r., V CSK 640/ 14, nie publ., z dnia 14 kwietnia 2016 r., IV CSK 435/15, nie publ., z dnia 2 lutego 2017 r., I CSK 137/16, nie publ.). Powództwo oparte na art. 189 k.p.c. musi być zatem celowe, bo ma spełniać realną funkcję prawną. Ocena istnienia interesu musi uwzględniać to, czy wynik postępowania doprowadzi do usunięcia niejasności i wątpliwości co do danego stosunku prawnego i czy definitywnie zakończy spór na wszystkich płaszczyznach tego stosunku lub mu zapobiegnie, a więc czy sytuacja powoda zostanie jednoznacznie określona. Interes prawny wyrażający się w osiągnięciu konkretnych skutków prawnych w zakresie usunięcia niepewności sytuacji prawnej powoda musi być analizowany przy założeniu uzyskania orzeczenia pozytywnego oraz przy analizie, czy w razie wyroku negatywnego może on osiągnąć tożsamy skutek w zakresie ochrony swej sfery prawnej w innej drodze. Obiektywny charakter interesu prawnego nie może być wyabstrahowany od okoliczności sprawy, bo podstawą niepewności co do stanu prawnego są konkretne okoliczności faktyczne, które miały wpływ na ukształtowanie stosunku prawnego lub prawa i które stanowią przyczynę sporu, niejednokrotnie na różnych płaszczyznach prawnych. Interes prawny musi być wykazany przez konkretny podmiot w jego konkretnej sytuacji prawnej, a obiektywne są jedynie kryteria stanowiące podstawę oceny istnienia interesu prawnego, takie same dla wszystkich podmiotów uczestniczących w obrocie prawnym. Podkreśla się też w orzecznictwie, że rozumienie interesu musi być szerokie i elastyczne z uwzględnieniem okoliczności sprawy. Brak interesu zachodzi wtedy, gdy sfera prawna powoda nie została naruszona lub zagrożona, bo jego prawo już zostało naruszone albo powstały określone roszczenia i może osiągnąć pełniejszą ochronę swych praw, bo może dochodzić zobowiązania pozwanego do określonego zachowania - świadczenia lub wykorzystać inne środki ochrony prawnej prowadzące do takiego samego rezultatu. Należy także podkreślić, że nawet szerokie rozumienie pojęcia interesu prawnego, interpretowane z uwzględnieniem szeroko pojmowanego prawa dostępu do sądów w celu zapewnienia ochrony prawnej, nie zwalnia strony powodowej od wykazania czy sytuacja prawna powoda wymaga sięgnięcia do takiego środka ochrony prawnej. W szczególności za trafne należy uznać zapatrywanie, iż powództwo oparte o art. 189 k.p.c. należy zastrzec dla przypadków wyjątkowych (postanowienie Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z 13 lutego 2012 r. , I ACz 260/12, Lex nr 1109532).

Biorąc pod uwagę powyższe, odnosząc się do poszczególnych zarzutów naruszenia prawa materialnego, należy wskazać w pierwszej kolejności, że w toku postępowania przed Sądem pierwszej instancji wyjaśniając swój interes prawny w żądaniu ustalenia nieważności umowy zlecenia z dnia 15 kwietnia 2016 r., strona powodowa podnosiła, że może zostać obciążona kosztami przeprowadzenia powtórnego badania sprawozdania finansowego oraz, że została zawiadomiona przez (...) o wszczęciu dwóch postępowań administracyjnych, tj. w przedmiocie zwrotu przez powódkę kosztów badania oraz w przedmiocie ustanowienia zarządcy komisarycznego. W żadnym razie nie podnosiła, że wskutek zawarcia tej umowy do jej siedziby wkroczył podmiot nieuprawniony, który pozyskał dokumentację objętą tajemnicą. Podnoszenie tej okoliczności w apelacji stanowi niedopuszczalną w postępowaniu odwoławczym zmianę podstawy faktycznej powództwa, zatem nie może być przedmiotem rozważań Sądu Apelacyjnego. Niezależnie od tego w nawiązaniu do wskazanych wyżej tez orzecznictwa podkreślić należy, że to rzekome negatywne oddziaływanie umowy na prawa powódki opisane w tym zarzucie już nastąpiło, zatem ewentualne stwierdzenie nieważności umowy zgodnie z żądaniem pozwu nie ma znaczenia dla wyjaśnienia sytuacji prawnej powódki związanej z badaniem sprawozdania finansowego i podejmowanych w związku z tym czynności faktycznych, w szczególności nie odwróci powstałych już skutków z nim związanych. Tak konstruowane uzasadnienie interesu prawnego nie może więc odnieść zamierzonego skutku, nawet gdyby uznać, że twierdzenie to nie było spóźnione, a co za tym idzie niedopuszczalne w postępowaniu odwoławczym.

Chybione było odwoływanie się do przepisów dotyczących odstąpienia od umowy i zwrotu świadczeń wzajemnych (art. 496 k.c. w zw. z art. 497 k.c.). Sytuacja taka nie miałaby miejsca w okolicznościach niniejszej sprawy, gdyby doszło do wydania w niej wyroku korzystnego dla strony powodowej, tj. stwierdzenia nieważności umowy zawartej przez pozwanych. W tym przypadku mogłyby mieć zastosowanie przepisy dotyczące bezpodstawnego wzbogacenia, ale jedynie w stosunkach między stronami umowy zlecenia, w żadnym razie nie obejmowałoby to sytuacji strony powodowej.

Wbrew stanowisku strony powodowej, słusznie Sąd Okręgowy ocenił, że kwestia ważności umowy z dnia 15 kwietnia 2016 r. pozostaje bez znaczenia dla możliwości wydania przez organ rozstrzygnięcia w postępowaniu administracyjnym, bowiem ważność bądź nieważność tej umowy nie stanowi żadnego prejudykatu czy zagadnienia wstępnego, które musi być rozstrzygnięte przez sąd powszechny na potrzeby toczących się postępowań administracyjnych. W szczególności stwierdzenie nieważności umowy nie spowoduje, że powstałe w wyniku jej realizacji dokumenty- w tym opinia sporządzona przez biegłych rewidentów pozwanej spółki (...) Sp. z o.o. w W. utraci moc. Jest to jak słusznie podkreśla pozwany Skarb Państwa w odpowiedzi na apelację, tylko jeden z dowodów w postępowaniu administracyjnym, ale co bardziej istotne „zlecenie przez (...) wykonania pewnych czynności podmiotowi uprawnionemu do badania sprawozdań finansowych jest ich przesunięciem funkcjonalnym, traktuje się je jak gdyby były wykonywane w ramach czynności nadzorczych” ( postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego z17 września 2015 r., II GSK 2146/15 , Lex nr 1795928). Należy zatem przyjąć, że ponowne badanie sprawozdania finansowego było przejawem czynności nadzorczych (...), bowiem jak wskazał Naczelny Sąd Administracyjny w uzasadnieniu przywołanego postanowienia zlecenie to było realizowaniem określonej funkcji nadzorczej przez (...) za pośrednictwem podmiotu uprawnionego do badania sprawozdania finansowego. Z tych powodów stwierdzenie nieważności umowy nie wpłynie na tok postępowania o ustanowienie zarządcy komisarycznego, bowiem zostało ono wszczęte na podstawie działań (...), której ustalenia i wnioski pozostałyby podstawą wszczętego postępowania, nie zaś tylko w oparciu o ponowne badanie sprawozdania finansowego powódki za 2014 r. Z kolei to sprawozdanie winno być kwestionowane przez apelującą w toku postępowania administracyjnego i sądowoadministracyjnego, które się toczy, zatem przysługują jej inne środki niż powództwo oparte o art. 189 k.p.c., co również słusznie przyjął Sąd Okręgowy.

Jeżeli zaś chodzi o drugie postępowanie – o zwrot kosztów badania, należy stwierdzić za trafnie podnoszącym tę kwestię w odpowiedzi na apelację pozwanym Skarbem Państwa, ale także i Sądem Okręgowym, że sytuacja powódki w zakresie obciążenia jej rzeczonymi kosztami rozstrzygnięta będzie w toku tego postępowania - tak co do zasady, jak i wysokości, a stronom będzie służyło prawo do zaskarżenia wydanej decyzji w postępowaniu administracyjnym i sądowoadministracyjnym, co w niweczy interes prawny powódki w tym zakresie. Ewentualne obciążenie powódki tymi kosztami będzie wynikało z decyzji administracyjnej, nie wynika zaś z zawartej pomiędzy pozwanymi umowy. Ponadto unieważnienie umowy zlecenia już wykonanej, spowoduje odpadnięcie podstawy świadczenia i konieczność rozliczenia jej według innych przepisów, szczególnie o bezpodstawnym wzbogaceniu, ale między stronami tej umowy, co nie ma wpływu na sytuację prawną powódki, o czym wspomniano już wyżej. Marginalnie jedynie wypada zaznaczyć, że tak konstruowany interes ma charakter interesu majątkowego nie zaś prawnego.

Jednocześnie nie można nie odnieść wrażenia, że motywacją strony powodowej w wytoczeniu niniejszego procesu nie była chęć uzyskania ochrony prawnej w opisywany w pozwie i apelacji sposób, ale doprowadzenie do zbadania przez sąd powszechny legalności działań podejmowanych w postępowaniu publicznoprawnym przez (...) oraz uzyskanie argumentów na potrzeby postępowania administracyjnego, zaś temu nie służy ta wyjątkowa instytucja ustanowiona w art. 189 k.p.c. Nadto podkreślenia wymaga, że w ramach drogi sądowej nie jest dopuszczalne rozstrzyganie kwestii objętych kontrolą sądowoadministracyjną.

Nie doszło w zaskarżonym wyroku do naruszenia prawa powódki do sądu, bowiem wniesione przez stronę powodową powództwo zostało rozpoznane, zaś okoliczność, że w sposób odmienny niż tego oczekiwała strona wnosząca, nie daje podstaw do uznania, że to prawo zostało naruszone. Wbrew wywodom skarżącej w toku postępowań administracyjnych służą jej środki do zwalczania podjętych decyzji, zaś fakt, że strona usiłowała zaskarżyć nie decyzję a czynność faktyczną organu (zlecenie ponownego badania), który uznał, że nie służy jej w tym zakresie środek zaskarżenia, nie powoduje naruszenia prawa do sądu. W konsekwencji nie otwiera się możliwość kwestionowania stanowiska organu administracyjnego przed sądem powszechnym.

Wszystko powyższe przemawia za uznaniem, że w okolicznościach ustalonych w sprawie strona powodowa nie posiada interesu prawnego w żądaniu stwierdzenia nieważności umowy z dnia 15 kwietnia 2016 r. Z uwagi na powyższe- bowiem powództwo nie było skuteczne, nie było podstaw do oceny jego zasadności, w szczególności odnoszenia się do zarzutu naruszenia art. 62d ust. 1-2 ustawy z dnia 5 listopada 2009 r. o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych. Przesłanka to podlegałaby bowiem badaniu w sytuacji uznania, że powódka posiada interes prawny w wytoczeniu niniejszego powództwa, stanowi ona bowiem przesłankę ewentualnej zasadności powództwa.

Z tych przyczyn na podstawie art. 385 k.p.c. oddalono apelację, o kosztach orzekając na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 108 § 1 k.p.c.

Anna Strączyńska Beata Byszewska Beata Kozłowska