Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 13 czerwca 2017 r. – Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. stwierdził, że A. D. (1) jako pracownik u płatnika składek (...)Roll’s A. D. (2) nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od dnia 23 października 2015 r. W ocenie organu rentowego stanowisko pracy "monter rolet" z wykazaną kwotą wynagrodzenia stanowiącą podstawę wymiaru składek (1.800,00 zł, a następnie 2.500,00 zł), utworzono jedynie w celu zatrudnienia i zgłoszenia od dnia 23 października 2015 r. do ubezpieczeń społecznych A. D. (1), zaś mowa o pracę z wnioskodawczynią zawarta została nie dla wykonywania pracy, ale z zamiarem uzyskiwania świadczeń z ubezpieczeń społecznych w razie choroby i macierzyństwa przysługujących osobie o statusie pracownika. Wskazał nadto, że A. D. (1) w momencie zgłoszenia do ubezpieczeń - od 23 października 2015 r. przez TEAM-ROLL'S A. D. (2) - nie posiadała tytułu do ubezpieczenia chorobowego, a także była niezdolna do pracy z powodu choroby. /decyzja – k. 71 – 74 akt ZUS/

W dniu 26 lipca 2017 r. A. D. (1) reprezentowana przez adwokata złożyła odwołanie od powyższej decyzji zarzucając jej:

1.  błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę rozstrzygnięcia, mający wpływ na jego treść, a polegający na przyjęciu, ze podpisanie umowy o pracę między A. D. (1) a A. D. (2) prowadzącym działalność gospodarczą pod firmą (...)’s, a następnie zgłoszenie A. D. (1) do ubezpieczeń społecznych były czynnościami pozornymi, dokonanymi jedynie w celu uzyskania tytułu do ubezpieczenia i skorzystania ze świadczeń z tegoż ubezpieczenia, co skutkowało przyjęciem przez organ rentowy, że A. D. (1) nie podlega ubezpieczeniu społecznemu od 23 października 2015 r. podczas gdy materiał dowodowy zgromadzony w postępowaniu prowadzonym przez organ rentowy nie uprawnia do takiej oceny, a stanowisko przedstawione w treści zaskarżonej decyzji uznać należy za dowolne,

2.  naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art.83 § 1 k.c. w zw. z art.300 k.p. oraz art.22 k.p., poprzez ich błędną wykładnię a w konsekwencji przyjęcie przez organ rentowy, że umowa o pracę zawarta między A. D. (1) a A. D. (2) prowadzącym działalność gospodarczą pod firmą (...)’s była umową pozorną, nie prowadzącą do rzeczywistego nawiązania stosunku pracy, podczas gdy o pozorności umowy nie świadczy jedynie brak dokumentów potwierdzających faktyczne wykonywanie pracy, zwłaszcza, że ich istnienie nie jest warunkiem uznania, że realizacja umowy w rzeczywistości miała miejsce.

W konsekwencji ubezpieczona wniosła o zmianę zaskarżonej decyzji.

/odwołanie – k. 2 – 7/

Odpowiadając na odwołanie pismem z dnia 3 sierpnia 2017 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych wniósł o oddalenie odwołań, podtrzymując argumentację przedstawioną w zaskarżonej decyzji. /odpowiedź na odwołanie – k. 28 – 29/

Płatnik A. D. (2) przyłączył się do stanowiska wnioskodawczyni. /e-protokół rozprawy z 19.07.2018 r. – płyta CD k 365/

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

A. D. (1) posiada wykształcenie średnie. Ukończyła w 2006 r. Liceum Ogólnokształcące. /kwestionariusz osobowy – k. 60 – 61 akt ZUS, akta osobowe – k. 343/

W okresie od 1 stycznia 2015 r. do 31 marca 2015 r. była zatrudniona w (...) Bank (...) S.A., a w okresie od 17 lipca 2015 r. do 11 października 2015 r. była zatrudniona w (...) Agencja Pracy Sp. z o.o. jako pracownik produkcji. Podczas zatrudnienia od 4 września 2015 r. do 11 września 2015 r. ubezpieczona była niezdolna do pracy. /kwestionariusz osobowy – k. 60 – 61 akt ZUS, świadectwo pracy – k. 55 akt ZUS, umowa o pracę – k. 380, zaświadczenie – k. 390/

Bezpośrednio przed podpisaniem umowy o pracę z płatnikiem wnioskodawczyni nie podlegała ubezpieczeniom społecznym z tytułu zatrudnienia. /niesporne/

W okresie od 7 października 2015 r do dnia 29 października 2015 r. odwołująca była niezdolna do pracy z powodu choroby. Na okres ten miała wystawione zwolnienie lekarskie, z czego 9 dni przypadało na jej pobyt w szpitalu. /zeznania wnioskodawczyni z dnia 19 lipca 2018 r. – 00:41:42 – 00:52:38 – płyta CD – k. 365, zeznania wnioskodawczyni z dnia 16 października 2018 r. – 00:18:55 – 00:23:25 – płyta CD – k. 406, zeznania wnioskodawczyni z dnia 17 września 2019 r. – 00:29:28 – 00:46:35 – płyta CD – k. 546/

W czasie trwania niezdolności do pracy – w dniu 22 października 2015 roku A. D. (1) zarejestrowała się w Powiatowym Urzędzie Pracy jako osoba bezrobotna. Status ten posiadała przez jeden dzień. /decyzja – k. 9, zaświadczenie – k. 10, k. 387, decyzja – k. 11, zeznania świadka M. D. z dnia 19 lipca 2018 r. – 00:28:29 – 00:41:42 – płyta CD – k. 365/

A. D. (2) prowadzi działalność gospodarczą pod nazwą (...) Roll’s A. D. (2) od 14 czerwca 2013 r. Przedmiotem działalności jest m.in. zakładanie stolarki budowlanej. /wypis z (...) k. 1 – 2 akt ZUS, k. 432/

Płatnik składek poszukiwał pracownika, który by go odciążył. Nie wszystkie prace A. D. (2) mógł wykonywać sam. Chciał rozwijać działalność gospodarczą i występował do Urzędu Pracy o skierowanie pracownika do niego do pracy. /zeznania płatnika składek z dnia 19 lipca 2018 r. – 00:52:38 – 00:53:35 – płyta CD- k. 365, zeznania płatnika składek z dnia 16 lipca 2019 r. – 00:28:28 – 00:42:14 – płyta CD – k. 490, zeznania płatnika składek z dnia 17 września 2019 r. – 00:46:35 – 00:51:46 – płyta CD – k. 546, zeznania świadka K. G. z dnia 16 lipca 2019 r. – 00:04:15 – 00:26:34 – płyta CD – k. 490/

W dniu 23 października 2015 r. A. D. (1) podpisała wraz z A. D. (2) umowę o pracę, na mocy której miała być zatrudniona na czas określony od 23 października 2015 r. do 22 października 2017 r. na stanowisku montera rolet w pełnym wymiarze czasu pracy z wynagrodzeniem 1.800 zł brutto. Miejsce wykonywania pracy określono jako Ł., teren całego kraju. Wskazano, że wypłata wynagrodzenia następuje gotówką ostatniego dnia miesiąca, którego wynagrodzenie dotyczy. /umowa o pracę – k. 63 akt ZUS, k. 357/

Skierowanie do pracy u płatnika składek wnioskodawczyni otrzymała z Powiatowego Urzędu Pracy. /zeznania wnioskodawczyni z dnia 19 lipca 2018 r. – 00:41:42 – 00:52:38 – płyta CD – k. 365, zeznania wnioskodawczyni z dnia 17 września 2019 r. – 00:29:28 – 00:46:35 – płyta CD – k. 546, dokumentacja z urzędu pracy – k. 411 – 416, zeznania płatnika składek z dnia 16 lipca 2019 r. – 00:28:28 – 00:42:14 – płyta CD – k. 490/

Odwołująca została zgłoszona do ubezpieczeń społecznych oraz ubezpieczenia zdrowotnego w ustawowym terminie. /bezsporne/

Płatnik składek utworzył dokumentację pracowniczą dotyczącą wnioskodawczyni, w której m.in. znalazły się następujące dokumenty: kwestionariusz osobowy, umowa o pracę, aneks do umowy o pracę, zaświadczenie lekarskie, karta szkolenia wstępnego w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy, oświadczenie, świadectwo pracy. /dokumentacja osobowa – k. 55 – 63 akt ZUS, akta osobowe – k. 343/

W dacie podpisania umowy o pracę A. D. (1) przedłożyła aktualne zaświadczenie o zdolności do pracy na stanowisku pracownika montera rolet z dnia 22 października 2015 r. /zaświadczenie lekarskie – k. 57 akt ZUS/

W dniach od 23 października 2015 r. do 26 października 2015 r. przeszła wstępne szkolenie BHP. /karta szkolenia wstępnego BHP – k. 58 akt ZUS/

Odwołująca nie otrzymała zakresu obowiązków na piśmie. W ramach powierzonych obowiązków montera rolet wnioskodawczyni miała pomagać płatnikowi składek w montażu rolet, dźwigać rolety, jeździć z płatnikiem do klientów, sprzątać stanowisko po zakończonej pracy. /zeznania wnioskodawczyni z dnia 19 lipca 2018 r. – 00:41:42 – 00:52:38 – płyta CD – k. 365, zeznania wnioskodawczyni z dnia 17 września 2019 r. – 00:29:28 – 00:46:35 – płyta CD – k. 546, zeznania płatnika składek z dnia 16 lipca 2019 r. – 00:28:28 – 00:42:14 – płyta CD – k. 490, zeznania płatnika składek z dnia 17 września 2019 r. – 00:46:35 – 00:51:46 – płyta CD – k. 546,zeznania świadka M. B. (1) z dnia 17 września 2019 r. – 00:13:43 – 00:27:14 – płyta CD – k. 546, zeznania świadka W. J. z dnia 17 września 2019 r. – 00:03:59 – 00:13:43 – płyta CD – k. 546/

Pracę tę miała wykonywać od poniedziałku do piątku od godziny 8.00, 9.00 albo 10.00. Miejscem pracy miały być miejsca zamieszkania klientów, gdzie były montowane rolety. Płatnik miał przyjeżdżać po ubezpieczoną do domu, a po skończonej pracy odwozić ją do domu. /zeznania wnioskodawczyni z dnia 19 lipca 2018 r. – 00:41:42 – 00:52:38 – płyta CD – k. 365, zeznania wnioskodawczyni z dnia zeznania płatnika składek z dnia 16 lipca 2019 r. – 00:28:28 – 00:42:14 – płyta CD – k. 490, zeznania wnioskodawczyni z dnia 17 września 2019 r. – 00:29:28 – 00:46:35 – płyta CD – k. 546, zeznania płatnika składek z dnia 16 lipca 2019 r. – 00:28:28 – 00:42:14 – płyta CD – k. 490, zeznania płatnika składek z dnia 17 września 2019 r. – 00:46:35 – 00:51:46 – płyta CD – k. 546/

Na mocy aneksu do umowy o pracę od 1 grudnia 2015 r. zmieniono ubezpieczonej wysokość wynagrodzenia na kwotę 2.500 zł oraz określono miejsce wykonywania pracy: ul. (...), Ł., teren całego kraju. Pozostałe warunki pracy pozostały bez zmian. /aneks do umowy o pracę – k. 62 akt ZUS, akta osobowe – k. 342/

Płatnik składek sporządził dla odwołującej listy płac. /listy płac – k. 36 – 54 akt ZUS, k. 540/

Wnioskodawczyni miała mieć wynagrodzenie wypłacane w gotówce. /zeznania świadka K. G. z dnia 16 lipca 2019 r. – 00:04:15 – 00:26:34 – płyta CD – k. 490/

A. D. (1) nie podpisywała listy obecności. /zeznania płatnika składek z dnia 16 lipca 2019 r. – 00:28:28 – 00:42:14 – płyta CD – k. 490, zeznania płatnika składek z dnia 17 września 2019 r. – 00:46:35 – 00:51:46 – płyta CD – k. 546/

Odwołująca przed podpisaniem umowy o pracę z płatnikiem była w ciąży. Ostatnią miesiączkę miała 20 sierpnia 2015 r. Była to ciąża zagrożona od samego początku (ubezpieczona wcześniej poroniła w 19 tygodniu). Na jednej z pierwszych wizyt (pierwsza wizyta 30.09) lekarz stwierdził, że chcąc utrzymać ciążę wnioskodawczyni musi leżeć. W październiku 2015 r., jeszcze przed podpisaniem umowy z płatnikiem składek, ubezpieczona leżała przez 9 dni w szpitalu, z powodu krwiaka. Po wyjściu ze szpitala krwiak się wchłonął. W szpitalu wystawiono wnioskodawczyni zwolnienie lekarskie na okres od 7 października 2015 r. do 29 października 2015 r. W listopadzie 2015 r. pojawiło się podejrzenie wady genetycznej płodu i ubezpieczona została skierowana na amniopunkcję. Po podpisaniu umowy o pracę odwołująca stała się niezdolna do pracy z powodu choroby przypadającej w okresie ciąży od (...) Córkę urodziła 24 lutego 2016 r. w 26 tygodniu ciąży. /dokumentacja medyczna – k. 13, k. 58 – 59, k. 63, k. 67 – 293, zeznania świadka M. D. z dnia 19 lipca 2018 r. – 00:28:29 – 00:41:42 – płyta CD – k. 365, karta przebiegu ciąży – k. 378 – 379, zeznania wnioskodawczyni z dnia 17 września 2019 r. – 00:29:28 – 00:46:35 – płyta CD – k. 546/

Wnioskodawczyni od 24 lutego 2016 r. do 21 lutego 2017 r. pobierała zasiłek macierzyński. Po zakończeniu urlopu macierzyńskiego stała się ponownie niezdolna do pracy z powodu choroby przypadającej w okresie ciąży. /bezsporne, zeznania wnioskodawczyni z dnia 17 września 2019 r. – 00:29:28 – 00:46:35 – płyta CD – k. 546/

W trakcie urlopu macierzyńskiego - w dniu 23 października 2017 r. A. D. (1) podpisała z A. D. (2) umowę o pracę, na mocy której miała być zatrudniona na czas nieokreślony od 23 października 2017 r. na stanowisku montera rolet w pełnym wymiarze czasu pracy z wynagrodzeniem 2.500 zł brutto. Miejsce wykonywania pracy określono: Ł. ul. (...), teren całego kraju. Wskazano, że wypłata wynagrodzenia następuje gotówką ostatniego dnia miesiąca, którego wynagrodzenie dotyczy. /umowa o pracę – akta osobowe – k. 342, k. 468, zeznania świadka M. C. z dnia 19 lipca 2018 r. – 00:07:39 – 00:28:29 – płyta CD – 365/

W okresie niezdolności do pracy wnioskodawczyni z powodu choroby przypadającej w okresie ciąży nikt nie został zatrudniony na jej miejsce pracy. Prace, które miała wykonywać wnioskodawczyni zgodnie z podpisaną umową wykonywał płatnik składek. Pomagał mu syn. /zeznania świadka M. C. z dnia 19 lipca 2018 r. – 00:07:39 – 00:28:29 – płyta CD – 365, zeznania płatnika składek z dnia 19 lipca 2018 r. – 00:52:38 – 00:53:35 – płyta CD- k. 365, zeznania płatnika składek z dnia 16 lipca 2019 r. – 00:28:28 – 00:42:14 – płyta CD – k. 490, zeznania płatnika składek z dnia 17 września 2019 r. – 00:46:35 – 00:51:46 – płyta CD – k. 546, zeznania wnioskodawczyni z dnia 17 września 2019 r. – 00:29:28 – 00:46:35 – płyta CD – k. 546/

Płatnik składek w 2014 r. uzyskał przychód w wysokości 207.863 zł, koszty uzyskania przychodu wyniosły 199.491,80 zł, a dochód wyniósł 8.371,88 zł, w 2015 r. uzyskał przychód w wysokości 229.364,58 zł, koszty uzyskania przychodu wyniosły 209.886,16, a zatem dochód wyniósł 19.478,42 zł, w 2016 r. uzyskał przychód w wysokości 164.916,82 zł, koszty uzyskania przychodu wyniosły 129.163,50 zł, zatem dochód wyniósł 35.753,32 zł, w 2017 r. uzyskał przychód w wysokości 198.930,34 zł, koszty uzyskania przychodu wyniosły 175.373,13 zł, zatem dochód wyniósł 23.557,21 zł. /księga przychodów i rozchodów – k. 32 – 35 akt ZUS, k. 312 – 342, k. 372, PIT – k. 443 – 462/

Płatnik składek współpracował z następującymi osobami:

- w okresie od 10 grudnia 2014 r. do 31 grudnia 2015 r. na podstawie umowy o pracę na czas określony – zatrudniał M. B. (2) w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku specjalisty ds. sprzedaży z wynagrodzeniem 2.000 zł,

- w okresie od 1 lutego 2016 r. do 15 marca 2016 r. na podstawie umowy zlecenia pracę świadczył dla niego C. D.. Przedmiotem umowy było fakturowanie, montaż rolet z wynagrodzeniem 500 zł,

- w okresie od 11 sierpnia 2016 r. do 11 sierpnia 2016 r. na podstawie umowy zlecenia zatrudnił C. D.. Przedmiotem umowy był montaż rolet. Wynagrodzenie wyniosło 100 zł,

- w okresie od 13 lutego 2018 r. do 6 marca 2018 r. na podstawie umowy zlecenia współpracował z T. W.. Przedmiotem umowy było fakturowanie, montaż rolet. Wynagrodzenie wyniosło 13,70 zł brutto na godzinę.

/umowy zlecenia – k. 395, k. 399, k. 400, k. 465, umowa o pracę – k. 397, k. 466/

Sąd Okręgowy dokonał następującej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego i zważył, co następuje:

Odwołanie jest niezasadne.

Zgodnie bowiem z brzmieniem art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 8 ust. 1, art. 11 ust. 1 oraz art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz. U. z 2019 roku, poz. 300 ze zm.) obowiązkowym ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu - podlegają pracownicy, czyli osoby fizyczne pozostające w stosunku pracy, w okresie od nawiązania stosunku pracy do dnia jego ustania.

Kwestią sporną w rozpoznawanej sprawie było, czy A. D. (1) podlega ubezpieczeniom społecznym jako pracownik w firmie płatnika składek.

O uznaniu stosunku łączącego strony za stosunek pracy rozstrzygają przepisy prawa pracy.

Zgodnie z art. 22 § 1 k.p. przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca – do zatrudnienia pracownika za wynagrodzeniem. O tym, że strony zawarły umowę o pracę nie decyduje zatem samo formalne jej spisanie, lecz faktyczne i rzeczywiste realizowanie elementów charakterystycznych dla stosunku pracy. Jedną z najważniejszych cech pracy świadczonej w ramach stosunku pracy jest podporządkowanie pracownika.

Najistotniejszymi elementami stosunku pracy są: dobrowolność zobowiązania, obowiązek pracownika świadczenia pracy osobiście, w sposób ciągły, podporządkowany poleceniom pracodawcy, który jest obowiązany do wynagrodzenia pracownika za świadczoną na jego rzecz pracę, ponoszenie ryzyka gospodarczego, produkcyjnego i osobowego przez pracodawcę, staranne działanie w procesie pracy. Jak zważył Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 28 października 1998 roku ( sygn. akt I PKN 416/98, publ. OSNAPiUS 1999, nr 24, poz. 775) brak bezwzględnego obowiązku osobistego świadczenia pracy wyklucza możliwość zakwalifikowania stosunku prawnego jako umowy o pracę ( tak SN w wyroku z dnia 28.10.1998 r, I PKN 416/98). Zgodnie z art. 80 k.p. wynagrodzenie przysługuje pracownikowi za wykonaną pracę, a nie jej rezultat. Pracodawca może również wymierzać określone przepisami prawa pracy kary w ramach odpowiedzialności porządkowej.

Przepis art. 22 § 1 ¹ k.p. wskazuje, że zatrudnienie w warunkach określonych w § 1 jest zatrudnieniem na podstawie stosunku pracy, bez względu na nazwę zawartej przez strony umowy. Jak trafnie przyjął Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 7 kwietnia 1999 roku ( I PKN 642/98, OSNAPiUS 2000, nr 11, poz. 417) nazwa umowy nie ma znaczenia, jeżeli nawiązany stosunek pracy ma cechy wskazane w art. 22 § 1 k.p.

W przedmiotowej sprawie nie ma jednak wątpliwości, że zgodnym zamiarem stron nie było zawiązanie stosunku o charakterze pracowniczym, w chwili spisywania umowy o pracę.

Organ rentowy stanął na stanowisku, że umowa o pracę zawarta między wnioskodawczynią a płatnikiem składek jest nieważna, nie doszło bowiem faktycznie do nawiązania stosunku pracy.

Dokonane w sprawie ustalenia potwierdzają stanowisko organu rentowego, że spisanie umowy o pracę przez płatnika składek z ubezpieczoną i zgłoszenie jej do ubezpieczeń społecznych od dnia 23 października 2015 r. było czynnościami pozornymi, dokonanymi jedynie w celu uzyskania tytułu ubezpieczeń i skorzystania ze świadczeń z ubezpieczenia społecznego w związku z chorobą i macierzyństwem, gdyż ubezpieczona nie posiadała żadnego innego tytułu do ubezpieczeń

Zgodnie z art. 83 § 1 k.c. nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Główną cechą czynności pozornej jest brak zamiaru wywołania skutków prawnych, jakie łączą się z oświadczeniem określonej treści. Zachodzi wtedy świadoma, z góry założona sprzeczność między złożonym oświadczeniem, a realnym zgodnym zamiarem obu stron czynności prawnej. Celem zaś tego działania jest, jak słusznie wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 18 marca 2004 roku w sprawie o sygn. akt III CK 456/02 (publ. Legalis nr 68095), „ upozorowanie woli stron na zewnątrz i wytworzenie przeświadczenia dla określonego kręgu (otoczenia), nie wyłączając organów władzy publicznej, że czynność o określonej treści została skutecznie dokonana”. Konsekwencją takiego działania jest uznanie takiego oświadczenia za nieważne, pozbawione cechy konstytutywności. Jeżeli oświadczenie takie zostało złożone dla ukrycia innej czynności prawnej, ważność oświadczenia ocenia się według właściwości tej czynności.

Podsumowując czynność prawna pozorna to taka, która zawiera następujące elementy:

1) oświadczenie musi być złożone tylko dla pozoru,

2) oświadczenie musi być złożone drugiej stronie,

3) adresat oświadczenia woli musi zgadzać się na dokonanie czynności prawnej jedynie dla pozoru.

Wskazane elementy muszą wystąpić łącznie, brak któregokolwiek z nich nie pozwala na uznanie czynności prawnej za dokonaną jedynie dla pozoru. Osoba składająca oświadczenie woli dla pozoru nie chce, aby powstały takie skutki prawne, jakie normalnie prawo łączy z tego typu oświadczeniem, ponieważ nie chce w ogóle wywoływać żadnych skutków (pozorność czysta) albo chce wywołać inne te, które wynikałyby ze złożonego przez nią oświadczenia woli (pozorność kwalifikowana). Za pozorne uznać można jedynie oświadczenia woli skierowane do określonego adresata, który zgadza się na pozorność danej czynności prawnej. Zgoda musi być wyraźna i nie budzić żadnych wątpliwości. Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 25 lutego 1998 roku (sygn. akt II CKN 816/97), publ. LEX nr 56813 „ nieważność czynności prawnej z powodu pozorności złożonego oświadczenia woli może być stwierdzona tylko wówczas, gdy brak zamiaru wywołania skutków prawnych został przejawiony wobec drugiej strony tej czynności otwarcie tak, że miała ona pełną świadomość co do pozorności złożonego wobec niej oświadczenia woli i co do rzeczywistej woli jej kontrahenta i w pełni się z tym zgadza" (wyrok SN z dnia 25 lutego 1998 r., II CKN 816/97, Lex nr 56813). Zgoda drugiej strony czynności prawnej na jej pozorność musi być wyrażona najpóźniej w chwili jej dokonywania. Czynność prawna pozorna jest dotknięta nieważnością bezwzględną i nie wywołuje żadnych skutków prawnych od początku ( ex tunc).

Podkreślenia wymaga przy tym, że ta sama czynność prawna nie może być równocześnie kwalifikowana jako pozorna (art. 83 § 1 k.c.) i mająca na celu obejście ustawy (art. 58 § 1 k.c.) ( tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 29 marca 2006 roku, sygn. akt II PK 163/05, publ. OSNP 2007, nr 5-6, poz. 71). Powołane przepisy stanowią odrębne i wykluczające się wzajemnie podstawy nieważności czynności prawnej. Czynność pozorna jest zawsze nieważna. Niekiedy ważna może być czynność ukryta. Dopiero wówczas jest możliwe badanie jej treści i celu w świetle kryteriów wyrażonych w art. 58 k.c. Nie jest więc możliwe obejście prawa poprzez dokonanie czynności prawnej pozornej ( por. np. W. W., Obejście prawa jako przyczyna nieważności czynności prawnej, Kwartalnik Prawa Prywatnego 1999 nr 1, s. 69).

O czynności prawnej mającej na celu obejście ustawy można mówić wówczas, gdy czynność taka pozwala na uniknięcie zakazów, nakazów lub obciążeń wynikających z przepisu ustawy i tylko z takim zamiarem została dokonana. Nie jest natomiast obejściem prawa dokonanie czynności prawnej w celu osiągnięcia skutków, jakie ustawa wiąże z tą czynnością prawną. Skoro z zawarciem umowy o pracę ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych wiąże obowiązek ubezpieczenia emerytalno-rentowego, chorobowego i wypadkowego, podjęcie zatrudnienia w celu objęcia ubezpieczeniem i ewentualnego korzystania ze świadczeń z tego ubezpieczenia nie może być kwalifikowane jako obejście prawa. W sytuacji, gdy wolą stron zawierających umowę było faktyczne nawiązanie stosunku pracy i doszło do świadczenia pracy za wynagrodzeniem, sama świadomość jednej ze stron umowy, a nawet obu stron, co do wystąpienia w przyszłości zdarzenia uprawniającego do świadczeń z ubezpieczenia społecznego, nie daje podstawy do uznania, że umowa miała na celu obejście prawa ( tak też SN w wyroku z dnia 2 lipca 2008 r., sygn. akt II UK 334/07, publ. LEX nr 531865).

Sąd Okręgowy w całości podziela stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w wyroku z dnia 24 lutego 2010 roku, wydanym w sprawie o sygn. akt II UK 204/09 ( Lex nr 590241), zgodnie z którym, o tym czy strony istotnie nawiązały stosunek pracy stanowiący tytuł ubezpieczeń społecznych nie decyduje samo formalne zawarcie umowy o pracę, wypłata wynagrodzenia, przystąpienie do ubezpieczenia i opłacenie składki, wystawienie świadectwa pracy, ale faktyczne i rzeczywiste realizowanie elementów charakterystycznych dla stosunku pracy, a wynikających z art. 22 § 1 k.p. Istotne więc jest, aby stosunek pracy zrealizował się przez wykonywanie zatrudnienia o cechach pracowniczych.

Nadto Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 25 stycznia 2005 roku ( II UK 141/04, OSNP 2005/15/235), stwierdza, że stronom umowy o pracę, na podstawie której rzeczywiście były wykonywane obowiązki i prawa płynące z tej umowy, nie można przypisać działania w celu obejścia ustawy (art. 58 § 1 k.c. w zw. z art. 300 k.p.).

W uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego z dnia 21 maja 2010 roku w sprawie o sygn. akt I UK 43/10 ( Lex nr 619658) wskazano z kolei, że umowa o pracę jest zawarta dla pozoru, a przez to nie stanowi tytułu do objęcia ubezpieczeniami społecznymi, jeżeli przy składaniu oświadczeń woli obie strony mają świadomość, że osoba określona w umowie jako pracownik nie będzie świadczyć pracy, a podmiot wskazany jako pracodawca nie będzie korzystać z jej pracy, czyli strony z góry zakładają, iż nie będą realizowały swoich praw i obowiązków wypełniających treść stosunku pracy. Skoro z zawarciem umowy o pracę ustawa z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych wiąże obowiązek ubezpieczenia emerytalnego i rentowych oraz wypadkowego i chorobowego, to podjęcie zatrudnienia w celu objęcia tymi ubezpieczeniami i ewentualnie korzystania
z przewidzianych nimi świadczeń nie jest obejściem prawa.

W wyroku Sądu Najwyższego z dnia 24 sierpnia 2010 roku w sprawie o sygn. akt I UK 74/10 ( Lex nr 653664) stwierdzono zaś, że podstawą ubezpieczenia społecznego jest rzeczywiste zatrudnienie, a nie sama umowa o pracę (art. 22 k.p., art. 6 ust. 1 pkt 1 i art. 13 pkt 1 powołanej ustawy). Umowa o pracę nie jest czynnością wyłącznie kauzalną, gdyż w zatrudnieniu pracowniczym chodzi o wykonywanie pracy. Brak pracy podważa sens istnienia umowy o pracę. Innymi słowy jej formalna strona, nawet połączona ze zgłoszeniem do ubezpieczenia społecznego, nie stanowi podstawy takiego ubezpieczenia.

Z powyższego jednoznacznie wynika, że motywacja skłaniająca do zawarcia umowy o pracę nie ma znaczenia dla jej ważności przy założeniu, że nastąpiło rzeczywiste jej świadczenia zgodnie z warunkami określonymi w art. 22 § 1 k.p. Tym samym nie można byłoby czynić odwołującej zarzutów, że zawarła kwestionowaną umowę o pracę jedynie w celu uzyskania świadczeń z ubezpieczeń społecznych, pod tym jednak warunkiem, że na podstawie tej umowy realizowałaby zatrudnienie o cechach pracowniczych.

Zgodnie z poglądem wyrażonym przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 6 sierpnia 2013 roku, sygn. akt II UK 11/13 ( LEX nr 1375189), jeżeli strony umowy o pracę nie zamierzają wywołać skutku prawnego w postaci nawiązania stosunku pracy, a ich oświadczenia uzewnętrznione umową o pracę zmierzają wyłącznie do wywołania skutku w sferze ubezpieczenia społecznego, to taka umowa jako pozorna jest nieważna (art. 83 § 1 k.c.).

Głównym celem zawarcia umowy o pracę winno być zatem nawiązanie stosunku pracy, a jedynie rezultatem i pośrednim celem zatrudnienia jest uzyskanie wskazanych korzyści. Podkreślić przy tym należy, że zarówno przepisy prawa pracy, prawa ubezpieczeń społecznych, jak i przepisy ustrojowe pozwalają kształtować elementy stosunku pracy zgodnie z wolą stron.

Mając na uwadze dotychczas poczynione rozważania prawne należy podkreślić, że w realiach niniejszej sprawy Sąd - w celu dokonania kontroli prawidłowości zaskarżonej decyzji organu rentowego - musiał ustalić zatem, czy pomiędzy wnioskodawczynią a płatnikiem składek istotnie doszło do nawiązania i realizacji stosunku pracy w warunkach określonych w art. 22 § 1 k.p.

W tym celu Sąd zbadał, czy odwołująca osobiście świadczyła pracę podporządkowaną pracodawcy (pod kierownictwem pracodawcy) w sposób ciągły, odpłatny, na rzecz i ryzyko pracodawcy. Dokonanie powyższego ustalenia miało bowiem znaczenie dla objęcia wnioskodawczyni obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi: emerytalnym, rentowymi, chorobowym oraz wypadkowym z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę.

Sąd uznał za prawidłowe stanowisko organu rentowego, że podpisanie umowy o pracę przez A. D. (2) z A. D. (1) i zgłoszenie jej do ubezpieczeń społecznych od dnia 23 października 2015 r. było czynnościami pozornymi, dokonanymi jedynie w celu uzyskania tytułu ubezpieczeń i skorzystania ze świadczeń z ubezpieczenia społecznego w związku z macierzyństwem.

Zebrany w sprawie materiał dowodowy wykazał bowiem w sposób jednoznaczny i niebudzący żadnych wątpliwości Sądu, że A. D. (1) nie wykonywała na rzecz A. D. (2) pracy na podstawie umowy o pracę. Upozorowała jedynie w dniu 23 października 2015 r. zawarcie z płatnikiem takiej umowy. Pozostawała bowiem w tej dacie niezdolna do pracy z powodu choroby przypadającej w okresie ciąży, przy czym – co jest w sprawie niesporne - zaświadczenie lekarskie stwierdzające tę niezdolność było wystawione na okres od 7 października 2015 r. do 29 października 2015 r., w tym 9 dni przypadało na pobyt skarżącej w szpitalu.

Twierdzenie skarżącej, że nie zdawała sobie sprawy z trwającego zwolnienia lekarskiego pozostaje dalece nieprawdziwe i naiwne, zwłaszcza wobec ustaleń Sądu opartych na zebranych w sprawie dowodach, w tym w szczególności na dokumentacji medycznej i zeznaniach świadka M. D., z których wprost wynika, że odwołująca przebywała na zwolnieniu lekarskim z powodu zagrożenia ciąży. Świadek ten wprost wskazał, że ciąża jego żony była zagrożona od początku i już na jednej z pierwszych wizyt (przy czym 20 sierpnia 2015 r. ubezpieczona miała ostatnią miesiączkę, zaś 30 września 2015 r. odbyła się pierwsza wizyta lekarska) lekarz zalecił jej leżenie. Nadto nie bez znaczenia dla możliwości nawiązania zatrudnienia i jego dalszego trwania pozostaje fakt, że w listopadzie 2015 r. pojawiło się podejrzenie wady genetycznej płodu.

Brak jest zatem jakichkolwiek racjonalnych i fundamentalnych podstaw do przyjęcia, że wnioskodawczyni - będąc w tak zagrożonej ciąży, dodatkowo w trakcie zwolnienia lekarskiego, a zwłaszcza po wyjściu ze szpitala, wbrew zaleceniu leżenia, podjęła pracę fizyczną na stanowisku montera rolet i jeździła z płatnikiem do klientów i pomagała mu te rolety montować.

Faktu tego nie zmienia okoliczność, że skarżąca podpisała umowę na skutek skierowania jej do płatnika przez urząd pracy, w którym ten zgłosił zapotrzebowanie na pracownika już w dniu 6 maja 2015 r. Jak wynika bowiem z niespornych w tym zakresie ustaleń Sądu wnioskodawczyni zarejestrowała się w tym urzędzie dopiero dzień przed podpisaniem umowy z płatnikiem – w dniu 22 października 2015 r. Koincydencja powyższych zdarzeń świadczy jedynie o wspólnym porozumieniu stron podpisujących pozorną umowę o pracę, zwłaszcza w kontekście trwającej niezdolności do pracy skarżącej przypadającej w okresie jej zagrożonej ciąży.

W świetle przedstawionych faktów Sąd rozpoznający przedmiotową sprawę, posiłkując się doświadczeniem życiowym i zasadami zdrowego rozsądku, nie dopatrzył się w sprawie żądnego racjonalnego wytłumaczenia dla możliwości przyjęcia wersji A. D. (1) – kobiety spodziewającej się dziecka, zwłaszcza, że – jak sama przyznała podczas przesłuchania na rozprawie w dniu 17 września 2019 roku – wcześniej miała problemy z ciążami, w 2004 roku poroniła w 19 tygodniu ciąży, a następnie czekała z mężem 11 lat na dziecko, zaś wychodząc ze szpitala w październiku 2015 roku polecono jej uważać na siebie.

Na dodatkową uwagę zasługuje fakt, że gdy od stycznia 2016 r., kiedy ubezpieczona ponownie stała się niezdolna do pracy z powodu choroby przypadającej w okresie ciąży płatnik - pomimo jego twierdzeń, że poszukiwał pracownika do pomocy przy montażu rolet - nie zatrudnił nikogo na zastępstwo skarżącej na podstawie umowy o pracę. Ustalenia Sądu dokonane w sprawie wykazały jedynie, że później A. D. (2) współpracował w krótkich okresach z osobami, ale na podstawie umowy zlecenia, nie umowy o pracę.

Dodać także należy, że A. D. (1) nie podjęła pracy u płatnika do dnia zamknięcia rozprawy w niniejszej sprawie, albowiem po urodzeniu dziecka w dniu 24 lutego 2016 r. i zakończeniu urlopu macierzyńskiego w dniu 21 lutego 2017 r., ponownie od 22 lutego 2017 r. stała się niezdolna do pracy z powodu choroby przypadającej w okresie ciąży.

W ocenie Sądu wszystkie powyższe okoliczności wprost świadczą jedynie o tym, że odwołująca zawarła z płatnikiem składek umowę o pracę jedynie po to, by uzyskać prawo do świadczeń z ubezpieczenia społecznego w związku z chorobą i macierzyństwem w wyższym wymiarze, albowiem w dacie powstania niezdolności do pracy od 5 stycznia 2016 roku nie posiadała żadnego tytułu do ubezpieczeń społecznych. Jej stosunek pracy w (...) Agencja Pracy Sp. z o.o. rozwiązał się bowiem w dniu 11 października 2015 r. i dopiero na dzień przed podpisaniem umowy o pracę z płatnikiem zarejestrowała się w Powiatowym Urzędzie Pracy jako bezrobotna.

Sąd nie dał zatem wiary przesłuchaniu wnioskodawczyni i płatnika składek oraz zeznaniom świadków co do faktu, że skarżąca podjęła pracę w firmie płatnika składek na podstawie umowy o pracę i świadczyła ją, gdyż przeczy temu zebrany w sprawie materiał dowodowy.

W stanie faktycznym niniejszej sprawy należy stwierdzić, że strony podpisując umowę o pracę miały zamiar wywołania innych skutków prawnych niż te, które wynikają z umowy o pracę oraz jednocześnie próbowały przez jej zawarcie wprowadzić w błąd osoby trzecie, co do dokonanej czynności.

Umowa o pracę pomiędzy odwołującą a płatnikiem składek ma zatem charakter pozorny, której zamiarem było jedynie umożliwienie wnioskodawczyni skorzystanie ze świadczeń z zakresu ubezpieczeń społecznych w związku z macierzyństwem od wysokiej podstawy, a nie świadczenie pracy w ramach zawartej umowy. Zawarta umowa o pracę stanowić miała narzędzie do realizacji tego celu. Fikcyjne, czyli tylko pozorne zawarcie umowy o pracę, nie mogło stanowić podstawy do objęcia wnioskodawczyni obowiązkowymi ubezpieczeniami pracowniczymi.

W tym stanie rzeczy Sąd, na podstawie art.477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie.

W przedmiocie kosztów procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 i § 3 k.p.c. w zw. z § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015 r., poz. 1804).

K.K.-W.