Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 kwietnia 2019 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 10 kwietnia 2019 r. w Krakowie na rozprawie

sprawy z powództwa H. S. i J. S. (1)

przeciwko (...) S.A. w K.

o zobowiązanie do złożenia oświadczenia woli

na skutek apelacji powodów

od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie

z dnia 10 kwietnia 2018 r. sygn. akt IX GC 1235/16

1.  oddala apelację;

2.  odstępuje od obciążenia powodów kosztami postępowania apelacyjnego.

SSA Jerzy Bess SSA Sławomir Jamróg SSA Marek Boniecki

Sygn. akt I AGa 384/18

UZASADNIENIE

Powodowie H. S. i J. S. (1) w pozwie skierowanym przeciwko stronie pozwanej (...) S.A. w K. domagali się zobowiązania strony pozwanej do złożenia oświadczenia woli o nabyciu pozostającego w ich ustawowej wspólności majątkowej prawa własności urządzenia służącego do doprowadzania energii elektrycznej stanowiącego kablową linię energetyczną 20 kV przebiegającą od budynku stacji transformatorowej na działkach nr (...) w I. wzdłuż ul. (...) przez działki nr (...) za wynagrodzeniem w kwocie 274.512,84 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia uprawomocnienia się wyroku oraz zasądzenia na swoją rzecz kosztów postępowania. Na uzasadnienie żądania powodowie podnieśli, że w 1992 r. wybudowali z własnych środków urządzenia służące do doprowadzania energii elektrycznej stanowiące kabel typu (...)o przekroju 3x120 mm2 do wcinki kabel Przychodnia (...) w I. dł. 325 m, kabel typu (...)3 x 120 mm2 do wcinki kabel (...) w I. dł. 325 m - łącznie o długości 650 metrów przebiegające w sposób opisany wyżej. Te urządzenia z końcem maja 1992 r. zostały przyłączone do sieci elektroenergetycznej poprzednika prawnego strony pozwanej. Powodowie wskazali, że podjęli się budowy kablowej linii energetycznej oraz stacji transformatorowej w związku z przysługującym im wówczas prawem użytkowania wieczystego nieruchomości objętej księgą wieczystą prowadzoną przez Sąd Rejonowy
w M. o numerze (...) (obecnie: księga wieczysta nr (...)) składającej się z działek gruntu oznaczonych numerami geodezyjnymi: (...)
i (...), o obszarze 3457 m ^{( 2)}. Podali, że w dniu 18 lipca 1996 r. sprzedali w całości przysługujące im prawo użytkowania wieczystego nieruchomości wraz ze wszystkimi zabudowaniami zlokalizowanymi na gruncie J. S. (2) i T. S. na cele prowadzonej przez nich działalności gospodarczej. Jako materialnoprawną podstawę powództwa wskazano art. 49 § 2 k.c.

W odpowiedzi na pozew strona pozwana wniosła o oddalenie powództwa
i zasądzenie na swoją rzecz kosztów postępowania. Przyznała, że jej poprzednik prawny Zakład (...) w B. przyjął do eksploatacji w 1992 r. kablową linię energoelektryczną 20 kV opisaną w pozwie a także, że strony prowadziły rozmowy na temat odkupienia linii. Nie doszło jednak do złożenia oświadczenia woli uznającego zgłoszone roszczenie. Strona pozwana zakwestionowała roszczenie zarówno co do zasady jak i co do wysokości. Zarzuciła, że powodowie nie przedłożyli dowodów na okoliczność poniesienia nakładów na budowę kablowej linii elektroenergetycznej w kwocie 274.513,00 zł a także, że nie przysługuje im tytuł własności do linii. W ocenie strony pozwanej treść § 18 ust. 1 Zarządzenia Ministra Górnictwa i Energetyki z dnia 24 sierpnia 1964 r. w sprawie zasad przyłączania do wspólnej sieci urządzeń do wytwarzania przetwarzania, przesyłania, rozdzielania i odbioru energii elektrycznej i cieplnej oraz paliw gazowych wskazywała wprost, że urządzenia przyłączone do sieci stanowią własność państwową i przechodzą w zarząd przedsiębiorstw zarządzającego siecią. Pełnomocnik strony pozwanej wskazał nadto, że powodowie utracili własność tej linii na rzecz J. S. (2) na mocy umowy objętej aktem notarialnym z dnia 18 lipca 1996 r., gdyż stanowiła ona część przedsiębiorstwa (art. 55 ¹ k.c. i art. 55 ² k.c.). Strona pozwana podniosła dodatkowo zarzut przedawnienia roszczenia. W jej ocenie bieg okresu przedawnienia rozpoczął się nie później niż w dacie wejścia w życie
art. 49 § 2 k.c. do obiegu prawnego (3 sierpnia 2008 r.) zaś okres przedawnienia w tej sprawie to 3 lata z uwagi gospodarczy charakter roszczenia w związku z zawodową działalnością powodów.

Sąd Okręgowy w Krakowie wyrokiem z dnia 10 kwietnia 2018 r., sygn. akt. IX GC 1235/16 oddalił powództwo H. S. i J. S. (1) i zasądził od powodów solidarnie na rzecz (...) S.A. w K. kwotę 14.417 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania.

Za bezsporne pomiędzy stronami Sąd Okręgowy uznał, że H. S. i J. S. (1) wybudowali w maju 1992 roku urządzenia służące do doprowadzania energii elektrycznej, tj. kablową linię energetyczną 20 kV dla zasilania warsztatu wyrobów części i akcesoriów samochodowych w M. I. przy ul. (...) - dla doprowadzenia energii elektrycznej do stacji trafo, kablem kabel typu (...) o przekroju 3x120 mm2 do wcinki kabel Przychodnia (...) w I. dł. 325 m, kabel typu(...) 3 x 120 mm2 do wcinki kabel (...)w I. dł. 325 m, a więc łącznie o długości 650 m przechodzącej wówczas przez działkę nr (...) (obecnie o numerach (...), (...), (...) i (...) ), według warunków technicznych przygotowanych przez Zakład (...) w B.. Przedmiotowa linia energetyczna została następnie przejęta do użytkowania przez Zakład (...) w B., którego następcą jest (...) S.A. w K.. Niespornym było także, że powodowie prowadzili ze stroną pozwaną negocjacje dotyczące wykupu przedmiotowej linii, lecz nie doszło ostatecznie do zawarcia umowy przenoszącej własność urządzeń.

W oparciu o zeznania powoda H. S. oraz złożoną w sprawie dokumentację dotyczącą budowy linii Sąd Okręgowy ustalił, że J. S. (1) i H. S. wybudowali ją z własnych środków finansowych celem doprowadzenia energii elektrycznej do zakładu produkującego części samochodowe. Kabel został poprowadzony wzdłuż drogi publicznej, następnie przez teren prywatny aż do stacji transformatorowej położonej na nieruchomości, do której powodowie posiadali prawo użytkowania wieczystego. Sąd ustalił, że przedmiotowa nieruchomość nie może funkcjonować bez zasilania doprowadzonego za pomocą linii energetycznej wybudowanej przez powodów. Ustalono nadto, że powodowie w dniu 18 lipca 1996 roku sprzedali prawo użytkowania wieczystego przedmiotowej nieruchomości oraz prawo własności zabudowań znajdujących się na tej nieruchomości na rzecz J. S. (2) i T. S.. Transakcja objęła także stację transformatorową a nadto układ zasilania w energię elektryczną, w tym kabel doprowadzający energię elektryczną do nieruchomości. Ustalając, że przedmiotem transakcji z dnia 18 lipca 1996 r. była także sporna linia elektroenergetyczna Sąd Okręgowy oparł się na: treści aktu notarialnego, zeznaniach powoda w zakresie w jakim przyznał, że sprzedażą była objęta stacja transformatorowa a także, że sprzedawana nieruchomość nie może funkcjonować bez kabla doprowadzającego do niego energię oraz na zeznaniach J. S. (2), który podał, że jako nabywca nieruchomości kupił ją wraz z transformatorem podłączonym do sieci i układem zasilającym w energię elektryczną. Zdaniem Sądu Okręgowego, z żadnego dowodu, w szczególności z treści aktu notarialnego, nie wynika by z zakresu umowy był wyłączony kabel zasilający a trudno przyjąć, że nabywca dokonuje zakupu nieruchomości przeznaczonej na prowadzenie działalności gospodarczej bez zapewnienia sobie dostępu do energii elektrycznej. Za niewykazane jednak Sąd Okręgowy przyjął również twierdzenie strony pozwanej, że powodowie zbyli na rzecz J. S. (2) i T. S. przedsiębiorstwo lub jego wydzieloną część w rozumieniu art. 55 ¹ i 55 ² k.c.

Przytaczając poglądy judykatury na temat charakteru roszczenia z art. 49 § 2 k.c. Sąd Okręgowy wskazał, że istotnie sporna linia energetyczna stanowi rzecz ruchomą będącą przedmiotem samodzielnego obrotu prawnego. Powodowie jednak nie są aktualnie właścicielami linii. Nie mają zatem legitymacji czynnej do wystąpienia z roszczeniem przeciwko stronie pozwanej. Sąd Okręgowy uznał, że sporna linia energetyczna stanowi przynależność stacji transformatorowej, którą powodowie zbyli na rzecz J. S. (2) i T. S.. Wskazał, że przedmiotem umowy sprzedaży była cała nieruchomość wraz z urządzeniami technicznymi, w tym z układem zasilającym tą nieruchomość w energię elektryczną. Bez spornej linii energetycznej nie było możliwości funkcjonowania stacji transformatorowej, a tym samym korzystania z nieruchomości w celach przemysłowych zarówno przez powodów jak i nabywców. Sprzedaż nieruchomości bez kabla w istocie prowadziłaby do tego, że nie można byłoby z niej korzystać zgodnie z jej społeczno-gospodarczym celem i przeznaczeniem. Powołując się na treść art. 65 § 2 k.c., art. 56 k.c. oraz treść umowy z dnia 18 lipca 1996 r. (§ 1 i § 3) Sąd Okręgowy uznał, że przedmiotem sprzedaży było prawo użytkowania wieczystego wraz z układem zasilania energetycznego, w tym kablem zasilającym jako przynależność stacji transformatorowej. Sąd Okręgowy uznał nadto, że nie doszło w sprawie do uznania roszczenia przez stronę powodową. W ocenie Sądu składanie oświadczeń o gotowości zwarcia umowy, o ustaleniu ceny wykupu, nie jest tożsame z uznaniem roszczenia, jeżeli ma to miejsce w ramach prowadzenia negocjacji. Sąd Okręgowy wyraził jednak pogląd, że roszczenie z art. 49 § 2 k.c. nie ulega przedawnieniu. Wskazał natomiast, że przyjmując dopuszczalność przedawnienia termin ten winien być liczony od dnia wejścia w życie art. 49 § 2 k.c. w znowelizowanej wersji (od dnia 3 sierpnia 2008 r.) i powinien on na zasadzie art. 118 k.c. wynieść 10 lat. W ocenie Sądu Okręgowego roszczenie powodów nie jest związane z prowadzoną przez nich działalnością gospodarczą. Ma charakter prawnorzeczowy i pozostaje w związku z prawem własności urządzenia a nie faktem jego zrealizowania w ramach kosztów przedsiębiorstwa. Pozew został wniesiony 10 czerwca 2016 r. a zatem roszczenie powodów nie było przedawnione. Skoro jednak powodowie nie wykazali swej legitymacji procesowej czynnej to powództwo musiało zostało oddalone. W konsekwencji Sąd Okręgowy pominął wnioskowany dowód z opinii biegłego wnioskowany na okoliczności wartość urządzeń. Jako podstawę rozstrzygnięcia o kosztach powołano art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c.

Apelację od tego wyroku wnieśli powodowie, żądając zmiany zaskarżonego orzeczenia poprzez zobowiązanie strony pozwanej do złożenia oświadczenia woli
o nabyciu od powodów własności wybudowanego ich kosztem urządzenia służącego do doprowadzania energii elektrycznej opisanego w pozwie oraz zasądzenia kosztów postępowania za I i II instancję, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku
w całości i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcia o kosztach procesu. Powodowie wnieśli też o rozpoznanie wniosku dowodowego w zakresie opinii biegłego z zakresu budownictwa w specjalności dotyczącej szacowania wartości urządzeń do doprowadzania i odprowadzania energii elektrycznej powołanego na okoliczność aktualnej rynkowej wartości wybudowanych przez powodów urządzeń służących do doprowadzania energii elektrycznej. W końcowej części apelacji pełnomocnik pozwanego rozszerzył tezę dowodową żądanej opinii biegłego. Zwrócił się
o przeprowadzenie tego dowodu na okoliczność jaka była wartość rynkowa kablowej linii elektroenergetycznej wybudowanej przez powodów w 1996 r. i czy cena sprzedaży wskazana w § 3 umowy sprzedaży obejmuje kablową linię energetyczną.

Zaskarżonemu wyrokowi powodowie zarzucili naruszenie przepisów postępowania mających istotny wpływ na treść rozstrzygnięcia, a to:

1.  błąd w ustaleniach faktycznych polegający na bezpodstawnym przyjęciu,
iż rozporządzenie powodów prawem użytkowania wieczystego nieruchomości wraz z zabudowaniami i stacją trafo mocą umowy sprzedaży objętej aktem notarialnym
z 18 lipca 1996 r. doprowadziło do nabycia przez J. S. (2) i T. S. prawa własności kablowej linii energetycznej 20 kV wybudowanej kosztem powodów;

2.  naruszenie przepisu art. 233 § 1 k.p.c. przez:

a.  wyprowadzenie z zeznań świadka J. S. (2) wniosków z nich nie wynikających a nadto sprzecznych z zasadami logicznego rozumowania
i doświadczenia życiowego a to, że przedmiotem umowy z 18 lipca 1996 r. była także wybudowana przez powodów kablowa linię elektryczną 20 kV przebiegająca od stacji trafo przez działki obce;

b.  wyprowadzenie z zeznań H. S. wniosków z nich nie wynikających
a nadto sprzecznych z zasadami logicznego rozumowania i doświadczenia życiowego skutkiem czego błędnie ustalono, że umowa z 18 lipca 1996 r. miała za przedmiot kablową linię elektryczną 20 kV;

c.  sformułowanie błędnego, wbrew logice i doświadczeniu życiowemu, wniosku - iż z zawartego w § 1 umowy z 18 lipca 1996 r. zwrotu „hala produkcyjna wyposażona jest w instalację elektryczną i siły" oraz z zeznań powoda odnośnie stwierdzenia, że „nieruchomość nie może funkcjonować bez kabla" ma wynikać, że przedmiotem umowy była kablowa linia energetyczna;

d.  sformułowanie błędnego, wbrew logice i doświadczeniu życiowemu, wniosku, że w swych zeznaniach powód nie wskazał, że kabel był wyłączony z przedmiotu transakcji, podczas gdy z jego zeznań wynika, że „ gdy była sprzedawana nieruchomość, były sprzedawane hale, garaże i stacja transformatorowa"; „ nabywca nieruchomości kupował stację trafo wraz z budynkami"; „kupował stację transformatorową wraz z całym obiektem";

e.  brak wszechstronności oceny materiału dowodowego polegający na pominięciu istotnego dla rozstrzygnięcia sprawy faktów wynikających z zeznań świadka J. S. (2), który wskazywał że po zakupie transformatora dokonał jego przepisania z oznaczenia (...) a także, że nie musiał starać się o warunki przyłączenia do sieci;

f.  pominięcie istotnego dla rozstrzygnięcia sprawy faktu, że cena sprzedaży wskazana w § 3 umowy z 18 lipca 1996 r. nie objęła spornej linii elektrycznej a zatem bezpodstawnym jest przyjęcie, że była przedmiotem transakcji;

g.  pominięcie przy ustaleniach stanu faktycznego dokumentacji technicznej
i prawnej związanej z budową w zakresie dotyczącym elementów składowych stacji transformatorowej (warunków ogólnych i technicznych zasilania z 30 marca 1988 r.; projektu technicznego stacji transformatorowej dla zasilania warsztatu wyrobów części i akcesoriów samochodowych; decyzji Prezydenta Miasta M. udzielającej powodom pozwolenia na budowę; protokołu Zakładu (...) (...) z dnia 27 maja 1992 r,) z których wynika, że wybudowana przez powodów kablowa linia energetyczna nie stanowi przynależności stacji transformatorowej;

2.  naruszenie przepisu art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. przez wybiórczą ocenę zeznań świadka J. S. (2) i w rezultacie błędne przyjęcie, że zeznania tego świadka są wiarygodne;

3.  naruszenie przepisu art. 278 § 1 k.p.c. przez pominięcie wnioskowanego przez powodów dowodu z opinii biegłego – rzeczoznawcy majątkowego odnośnie wyceny należącej do nich linii elektroenergetycznej.

W ocenie pełnomocnika powodów, naruszenie przez Sąd zasady swobodnej oceny dowodów spowodowało nierozpoznanie przez Sąd istoty sprawy (art. 386 § 4 k.p.c.)
i w konsekwencji nieuprawnionego oddalenia powództwa z powodu braku legitymacji procesowej powodów, którzy rzekomo mieli sprzedać J. S. (2) i T. S. wybudowaną przez nich kablową linię elektroenergetyczną.

Pełnomocnik podniósł także zarzuty naruszenia prawa materialnego. Zarzucił zaskarżonemu wyrokowi naruszenie:

1.  art. 65 k.c. § 2 k.c. poprzez błędną wykładnię postanowień umowy sprzedaży objętej aktem notarialnym z 18 lipca 1996 r., w szczególności § 1 umowy oraz
§ 3 umowy i niezasadne uznanie, że z tych postanowień umownych wynika, że przedmiot sprzedaży objął sporny kabel jako przynależność;

2.  art. 51 k.c. przez błędne zakwalifikowanie kablowej linii elektroenergetycznej jako przynależności stacji transformatorowej oraz w konsekwencji naruszenie art. 52 k.c. przez jego zastosowanie;

3.  naruszenie art. 49 § 2 k.c. poprzez jego niezastosowanie z uwagi na błędne przyjęcie przez Sąd I instancji, że powodowie nie są właścicielami kablowej linii elektroenergetycznej będącej przedmiotem sprawy.

W uzasadnieniu apelacji pełnomocnik powodów podkreślił, że zgromadzony
w sprawie materiał dowodowy nie daje podstaw, aby dojść w sposób logiczny i zgodny z doświadczeniem życiowym do wyprowadzonego przez Sąd Okręgowy wniosku, że mocą transakcji sprzedaży objętej aktem notarialnym z 18 lipca 1996 r. H. S. i J. S. (1) sprzedali J. S. (2) i T. S. kablową linię elektroenergetyczną 20 kV przebiegającą przez działki obce. W ocenie pełnomocnika zawarte w § 1 aktu notarialnego stwierdzenie, że hala produkcyjna wyposażona jest m.in. w instalację elektryczną i siły oznacza tylko tyle, że do nieruchomości jest doprowadzona energia elektryczna a więc, że powodowie mieli zawartą umowę
o dostarczanie energii elektrycznej do obiektu. Wywodzenie z tej okoliczności,
że nabywcy zakupili nie tylko prawo użytkowania wieczystego nieruchomości wraz
z zabudowaniami ale także objęte sporem urządzenie jest zatem rażąco nielogiczne.
W § 3 enumeratywnie wymieniono składniki, które zakupili nabywcy. Z tych postanowień umowy nie wynika aby przedmiotem transakcji była kablowa linia elektroenergetyczna. Mieści się ona na działkach obcych, poza terenem sprzedawanej nieruchomości a nadto jest to urządzenie odrębne od stacji transformatorowej. W ocenie pełnomocnika z zeznań powoda wynika jednoznacznie, że nabywca kupował wyłącznie stację transformatorową a więc stwierdzenie Sądu Okręgowego zawarte w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku że „powód nie wskazał w nich, że kabel był wyłączony z przedmiotu transakcji" nie koresponduje ze złożonymi przez niego zeznaniami. W uzasadnieniu apelacji podkreślono ponadto, że stan prawny z daty transakcji był na tyle wątpliwy co do przysługiwania tytułu własności urządzeń energetycznych osobie, która je wybudowała na własny koszt, że nie sposób przyjąć by powodowie mieli intencję sprzedaży spornego urządzenia na rzecz J. i T. S.. W ocenie pełnomocnika sformułowania umowy sprzedaży prawa użytkowania wieczystego są precyzyjne. W § 3 umowy wskazano wprost, że umowa objęła jedynie urządzenia zlokalizowane na działkach wskazanych w § 1 umowy. Brak uzasadnionych podstaw by formułować wniosek, że nabywca mógł przy takim sformułowaniu umowy zakupić także kablową linię elektroenergetyczną o łącznej długości 650 metrów która przebiega przez działki obce i to w ramach wynikającej z aktu notarialnego ceny. Takie rozumowanie prowadziłoby do zachwiania zasadą ekwiwalentności świadczeń (art. 487 § 2 k.c.) a także zasadami współżycia społecznego, słuszności, lojalności i uczciwego obrotu. Nie było także możliwości by nabywcy zgodnie z § 14 umowy zapoznali się ze stanem technicznym linii energetycznej przebiegającej pod ziemią co wskazuje, że nie była ona przedmiotem umowy. Za sprzeczne z zasadami logiki i doświadczenia życiowego uznać należałoby postępowanie powodów wyrażające się w rezygnacji z zapłaty należności za wybudowaną ich kosztem linię energetyczną.

W odpowiedzi na apelację strona pozwana (...) S.A. w K. wniosła o jej oddalenie oraz zasądzenie solidarnie od powodów na jej rzecz zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym. Uzasadniając wniosek o oddalenie apelacji strona powodowa wskazała, że rozstrzygnięcie Sądu I instancji zostało wydane po prawidłowo przeprowadzonym postępowaniu a sam wyrok odpowiada prawu materialnemu. Strona pozwana jednak nie w pełni podziela motywy tego rozstrzygnięcia. W ocenie pełnomocnika Sąd Okręgowy słusznie wskazał, iż linia kablowa zasilająca stację trafo została zbyta przez powodów wraz z nieruchomością i stanowiła ona przynależność nieruchomości. Prawidłowo ustalono, że powodowie nie posiadali legitymacji czynnej by wystąpić z roszczeniem. Strona pozwana podtrzymała zarzut przedawnienia roszczenia i wskazała, że nie zgadza się z poglądem Sądu Okręgowego sprowadzającego do uznania, że roszczenia z art. 49 § 2 k.c. nie ulegają przedawnieniu. Tego rodzaju roszczenia w ocenie strony pozwanej mają charakter majątkowy i jako takie ulegają przedawnieniu. Pełnomocnik strony pozwanej podkreślił, że biorąc pod uwagę fakt iż powód poniósł koszty budowy linii kablowej jako przedsiębiorca i w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą to okres przedawnienia jego roszczenia z art. 49 § 2 k.c. wynosi 3 lata.

Rozpoznając apelację Sąd Apelacyjny uznał za własne ustalenia Sadu Okręgowego i zważył co następuje:

Skuteczne przedstawienie zarzutu naruszenia przez Sąd I instancji art. 233 k.p.c. wymaga wykazania, że Sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania, lub doświadczenia życiowego. Nie jest natomiast wystarczające przekonanie strony o innej niż przyjął sąd wadze (doniosłości) poszczególnych dowodów i ich odmiennej ocenie niż ocena Sądu (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 10 kwietnia 2000 r., sygn. akt V CKN 17/00, Legalis nr 47441 i z 5 sierpnia 1999 r., sygn. akt II UKN 76/99, Legalis nr 47823). To więc , że skarżący uznaje większą doniosłość własnych zeznań deprecjonując zeznania nabywcy prawa użytkowania wieczystego i urządzeń nie jest decydujące dla oceny dowodów. Ocena zeznań powoda i zeznań świadka J. S. (2) dokonana przez Sąd Okręgowy mieści się bowiem w granicach swobodnej oceny dowodów. Rozważania są logicznie i uzasadnione. Nie zostały one poczynione w sposób dowolny, jednostronny i pozbawiony obiektywizmu. Sąd Okręgowy prawidłowo ustalił wynikające z zeznań świadków fakty a także wykorzystał je w ramach przeprowadzonej oceny prawnej.

W przypadku gdy okaże się, że strony w chwili składnia oświadczeń woli rozumiały różnie sformułowania zawarte w oświadczeniach, to wówczas sens oświadczenia woli ustala się według tego, jak adresat oświadczenia powinien był zrozumieć sens użytych sformułowań przy zachowaniu starannych zabiegów interpretacyjnych (por. wyrok SN z dnia 13 grudnia 2013r. sygn. akt III CSK 66/13 LEX nr 1463871). Sens ten uzależniony jest od kontekstu użytych wyrażeń w tym nie tylko związków treściowych występujących między zawartymi w tekście postanowieniami ale także przy uwzględnieniu okoliczności złożenia tego oświadczenia. Dostrzec należy, że z zeznań złożonych przez J. S. (2) wynika jednoznacznie, że był on przekonany iż w ramach zawartej umowy nabył od powodów nieruchomość razem z układem zasilającym a więc transformatorem podłączonym do sieci. Nieruchomość zastała zakupiona przez J. S. (2) w celu prowadzenia działalności gospodarczej gdzie z istoty energia elektryczna jest niezbędna . Bezsporne jest, że sporna linia kablowa doprowadza prąd tylko urządzenia stacji trafo (k123), a następnie do budynków znajdujących się na gruncie objętym prawem użytkowania wieczystego zbytego na rzecz J. S. (2). Nie wiadomo więc w jakim celu mieliby powodowie zatrzymać własność-zupełnie dla nich nieprzydatnej- linii kablowej, której nie mogli ani użytkować ani też odłączyć i zabrać. Wówczas zaś przepisy nie przewidywały możliwości odzyskania nakładów od przedsiębiorstwa przesyłowego a brak było podstaw do antycypowania takiej możliwości w przyszłości. W umowie zawartej w formie aktu notarialnego wskazano, że przedmiotem sprzedaży jest użytkowanie wieczyste całej nieruchomości wraz ze wszystkimi zabudowaniami i urządzeniami zlokalizowanymi na tym gruncie wymienionymi w § 1 (hala warsztatowa z częścią socjalną, biurową, kotłownią, garażami i stacją trafo; zaznaczono że hala jest wyposażona w instalację elektryczną i siły). Te okoliczności słusznie Sąd Okręgowy ustalił i brał pod uwagę nakładając na to wyrażony w umowie prawidłowy pogląd, że sporna linia elektroenergetyczna doprowadzająca zasilanie do stacji transformatorowej stanowi przynależność. Sieć tworzy pewną funkcjonalną całość w sensie gospodarczym gdyż jest kompleksem powiązanych ze sobą elementów tworzących infrastrukturę służącą określonemu celowi.

W doktrynie urządzenia przesyłowe po podłączeniu do sieci traktuje się albo jako samoistne rzeczy ruchome o złożonej strukturze, albo jako zbioru rzeczy ( universitas rerum). Nowelizacja z dniem 3 sierpnia 2008 r. art. 49 k.c., wskazuje, że urządzenia wymienione w art. 49 § 1 k.c. z chwilą ich faktycznego połączenia z siecią należącą do przedsiębiorstwa przesyłowego i utraty przez nie wskutek tego zdarzenia statusu części składowej nieruchomości, stają się zawsze samoistnymi rzeczami ruchomymi, które mogą być przedmiotem odrębnej własności i odrębnego obrotu (por. wyrok Sadu Najwyższego z 13 kwietnia 2011 r., sygn, akt V CSK 309/10, Legalis nr 429269; uchwała Sądu Najwyższego z 13 lipca 2011 r., sygn. akt III CZP 26/11, Legalis nr 344781; wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 17 stycznia 2013 r., sygn. akt V ACa 833/12, Legalis nr 733985; wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 13 grudnia 2013 r., sygn. akt VI ACa 1625/13, Legalis nr 797437; postanowienie Sądu Najwyższego z 10 kwietnia 2014 r., IV CSK 521/13, Legalis nr 1002357). Przyłączone do sieci urządzenia stają się zatem rzeczami ruchomymi. Mogą być przedmiotem odrębnej własności i obrotu a więc może dojść do przeniesienia ich własności w drodze umowy. Oderwanie od zasady superficies solo cedit czyni bezprzedmiotową dla rozstrzygnięcia, podnoszona w apelacji okoliczność, że linia kablowa przebiega nad innymi nieruchomościami. Stacja transformatorowa jako urządzenie w którym następuje rozdzielanie energii elektrycznej przy różnych poziomach napięć wymaga do swojego działania linii elektroenergetycznej dostarczającej prąd. Zatem do funkcjonowania tego urządzenia niezbędne jest zasilanie i połączenie z siecią. Trzeba zwrócić uwagę, że zarówno na gruncie obowiązującej w dacie przyłączenia i sprzedaży ustawy z dnia 6 kwietnia 1984 r. o gospodarce energetycznej (Dz.U. Nr 21, poz. 96 ze zm. ) jak i na gruncie obowiązującej obecnie ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo Energetyczne (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 755) urządzenia techniczne stosowane w procesach energetycznych uznawane są za instalację elektryczną łącznie z układami połączeń między nimi. Niewątpliwie zatem sama linia elektroenergetyczna jest rzeczą potrzebną do korzystania z stacji transformatorowej (tj urządzenia technicznego stosowane w procesach energetycznych) ,zgodnie z jej przeznaczeniem i stanowi jej przynależność. Samodzielnie linia doprowadzająca prąd tylko do urządzeń znajdujących się na gruncie przekazanym J. S. (2) nie miałaby jakiegokolwiek znaczenia gospodarczego. W orzecznictwie prezentowano podzielany przez tut. Sąd pogląd, że fizyczne i funkcjonalne połączenie konstrukcji stacji trafo z jej urządzeniami elektrycznymi służącymi do przetwarzania i rozdzielania prądu elektrycznego oraz z instalacją służącą do doprowadzania prądu traktowane są za części składowe całości w postaci rzeczy złożonej (art. 47 § 2 k.c.) i że dopiero ta całość wyczerpywała treść pojęcia "urządzenie" (por. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 czerwca 2004 r. II CK 359/03 LEX nr 146060). Po rozłączeniu sama linia kablowa nie mogłyby funkcjonować jako stacja transformatorowa. Funkcja jaką mogła spełniać zbywana na rzecz J. S. (2) stacja transformatorowa mogła być realizowana tylko w zespoleniu z linią kablową. Cel zaś gospodarczy zbywania prawa użytkowania wieczystego z urządzeniami mający zapewnić wyposażenie hali w instalacje elektryczną siły i światła (§1 i §3 umowy) mógł być zapewniony tylko przy przeniesieniu także linii kablowej. A zatem zgodnie z art. 52 k.c. czynność prawna obejmująca halę produkcyjna z wyposażeniem w instalację elektryczną, w tym stację transformatorową odnosi skutek względem linii elektroenergetycznej. J. S. (2) miał więc podstawy do przyjęcia, że kupił całość wraz z układem zasilającym nieruchomość w energię elektryczną, a więc także z określonymi w pozwie kablami zasilającymi budynek warsztatu. Powodowie nie zawarli w transakcji wyłączenia linii elektroenergetycznej zaś wykładnia umowy dokonana w oparciu o art. 65 k.c. wskazywała na wolę przeniesienia całości urządzeń z instalacjami. Powodowie w ramach umowy wyzbywali się bowiem wszystkich składników majątku związanych ze sprzedawanym prawem użytkowania wieczystego o czym świadczy zapis o sprzedaży „wszystkich” zabudowań i urządzeń. Trudno zatem przyjąć, że chcieli zachować prawo własności linii elektroenergetycznej stanowiącej funkcjonalną przynależność stacji transformatorowej tym bardziej, że nie mogli być i nie byli w dacie zawarcia umowy świadomi możliwości odzyskania kosztów budowy przyłącza energetycznego. Prawem Sądu było dokonanie wyboru jednej z możliwych interpretacji oświadczenia woli stron, przy zachowaniu wskazanych wyżej przesłanek. Nie doszło więc do naruszenia art. 233§1 k.p.c. Podnoszenie więc w apelacji, że umowa wprost nie zawiera postanowień dotyczących linii kablowej nie może zmienić ustaleń dokonanych w ramach swobodnej oceny dowodów. W prawidłowo ustalonym stanie faktycznym z zachowaniem reguł proceduralnych Sąd Okręgowy prawidłowo zastosował przepisy prawa materialnego art. 51 § 1 k.c., 52 k.c. art. 49 § 2 k.c. oraz art. 65 § 2 k.c. Podniesione w środku odwoławczym zarzuty naruszenia prawa materialnego są zatem bezzasadne.

Powyższe czyni bezprzedmiotowym zarzut naruszenia art. 278 § 1 k.p.c., Wnioskowany dowód z opinii biegłego rzeczoznawcy majątkowego w celu sporządzenia wyceny spornego urządzenia, nie był bowiem przydatny do wydania prawidłowego rozstrzygnięcia w sprawie.

Na marginesie stwierdzić należy, że Sąd Apelacyjny nie podziela stanowiska Sądu Okręgowego, że roszczenie z art. 49 § 2 k.c. nie podlega przedawnieniu. Roszczenie o zawarcie umowy o przeniesienie własności urządzeń z art. 49 § 1 k.c. jest roszczeniem majątkowym w rozumieniu art. 117 § 1 k.c. i ulega przedawnieniu na zasadach ogólnych zgodnie z art. 118 k.c. Termin przedawnienia, zgodnie z poglądami doktryny, należy liczyć od daty wejścia urządzenia w skład przedsiębiorstwa lub, jeśli nastąpiło to przed 3 sierpnia 2008 r., to od wejścia w życie art. 49 § 2 k.c. albowiem utrwalone jest stanowisko , że przepis ten ma zastosowanie także do urządzeń wzniesionych przed wejściem w życie tego przepisu. Zgodzić się trzeba ze stanowiskiem strony pozwanej, że w przedmiotowej sprawie ma zastosowanie 3 letni termin przedawnienia. Powodowie nabyli prawo użytkowania wieczystego celem prowadzenia działalności gospodarczej obejmującej produkcję części samochodowych. Przyłącz do sieci elektroenergetycznej w 1992 r. został wykonany w celu doprowadzenia energii elektrycznej do budowanego zakładu pracy a także, jak wynika z przedłożonej do pozwu dokumentacji, docelowo jego koszt miał podlegać amortyzacji w ramach rozliczeń prowadzonej przez powoda działalności gospodarczej (bez znaczenia pozostaje czy faktycznie takich rozliczeń dokonywano). Celem poniesienia nakładów na wykonanie linii nie było zaspokojenie potrzeb rodziny lecz zapewnienie zasilania dla prowadzonej przez powoda działalności gospodarczej. Związek roszczenia z prowadzeniem działalności gospodarczej w rozumieniu art. 118 k.c. istnieje wówczas, gdy została ona podjęta w celu realizacji zadań związanych z przedmiotem działalności tego przedsiębiorcy, przy czym czynność ta nie musi należeć do stale podejmowanych czynności typowych ze względu na przedmiot działalności przedsiębiorcy ani mieścić się w ramach przedmiotu prowadzonej przez niego działalności nastawionej na zysk. Istotne jest , że wybudowanie urządzeń z instalacją elektryczną, w tym linią kablową pozostawało w normalnym funkcjonalnym związku przyczynowym z działalnością gospodarczą mającą być prowadzoną na nieruchomości znajdującej się wówczas w użytkowaniu wieczystym powodów. Budowa linii elektrycznej miała na celu zapewnienia energii elektrycznej budowanemu zakładowi produkcji części samochodowych, a więc w celu realizacji inwestycji mającej służyć prowadzeniu działalności gospodarczej. Żądanie nabycia urządzeń za wynagrodzeniem dotyczy osoby, która poniosła koszty budowy urządzeń. Jeżeli zaś poniesienie tych kosztów nastąpiło w ramach działalności gospodarczej, to tak samo należy traktować roszczenie z art. 49 § 2 k.c. Okres przedawnienia rozpoczął bieg 3 sierpnia 2008 r. i zakończył się więc przed wniesieniem pozwu. Nie zostało zaś wykazane by doszło do przerwania biegu przedawnienia lub też zrzeczenia się zarzutu przedawnienia. Ta ocena ma jednak znaczenie jedynie teoretyczne, gdyż brak posiadania przez powodów przymiotu właściciela urządzeń z art. 49 § 1 k.c. wyklucza uwzględnienie powództwa.

Powyższe spowodowało, że Sąd Apelacyjny oddalił na podstawie art. 385 k.p.c., apelację jako bezzasadną.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 102 k.p.c. w zw. z art. 391§1 k.p.c. Uwzględniono bowiem, że powodowie mogli mieć przekonanie o zasadności roszczenia albowiem strona pozwana podjęła negocjacje zmierzające do określenie wysokości roszczenia, dopiero w toku procesu podnosząc argumenty kwestionujące legitymację powodów do wytoczenia powództwa.

SSA Jerzy Bess SSA Sławomir Jamróg SSA Marek Boniecki