Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Powód (...) w G. domagał się zasądzenia od pozwanego - (...) w W. kwoty 3082,81 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 20 czerwca 2018r. do dnia zapłaty tytułem należności za najem pojazdu zastępczego w związku ze szkodą z dnia 31 stycznia 2018r., za okres 22 dni po 170 zł za dobę najmu. Nadto powód wniósł o zasądzenie zwrotu kosztów procesu z uwzględnieniem kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Nakazem zapłaty wydanym w postępowaniu upominawczym w dniu 28 lutego 2019r. Sąd Rejonowy w Bydgoszczy w sprawie VIII GNc 330/19 orzekł zgodnie z żądaniem pozwu.

Pozwany w sprzeciwie od powyższego nakazu zapłaty wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie kosztów procesu i zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Rejonowy w Bydgoszczy oddalił powództwo, zasądził od powoda na rzecz pozwanego kwotę 917 zł tytułem zwrotu kosztów procesu oraz nakazał zwrócić ze Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Bydgoszczy powodowi i pozwanemu kwoty po 80 zł tytułem niewykorzystanych zaliczek.

Sąd I instancji ustalił, że w dniu 31 stycznia 2018r. miała miejsce kolizja, w której uczestniczył samochód należący do A. W. (1). Sprawca zdarzenia drogowego był ubezpieczony u pozwanego w zakresie obowiązkowego ubezpieczenia posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody spowodowane ruchem tych pojazdów.

Sąd I instancji ustalił również, iż poszkodowany zgłosił szkodę pozwanemu przez internet. W odpowiedzi na zgłoszenie, przedstawiciel pozwanego poinformował telefonicznie poszkodowanego o możliwości najmu pojazdu zastępczego, a następnie wysłał poszkodowanemu na adres e–mail informację o możliwości zorganizowania najmu pojazdu zastępczego oraz o akceptowalnych stawkach czynszu dla pojazdów wszystkich klas, w razie najmu pojazdu od podmiotu niewspółpracującego z ubezpieczycielem.

Sąd I instancji wskazał, że poszkodowany w dniu 2 lutego 2018r. zlecił naprawę przedmiotowego pojazdu podmiotowi (...) w T. i w tym też dniu zawarł umowę najmu pojazdu zastępczego. Ponadto poszkodowany był uprawniony do odliczenia 50% podatku VAT. Przedmiotowy najem trwał od dnia 6 lutego 2018r. do dnia 27 lutego 2018r. , natomiast w dniu 1 marca 2018r. poszkodowany zdał pojazd zastępczy.

Sąd I instancji podał dalej, że poszkodowany w dniu 6 lutego 2018r. zawarł z (...) umowę przelewu wierzytelności z polisy OC sprawcy, w celu pokrycia całkowitego kosztu najmu pojazdu zastępczego. Następnie zaś, (...) w dniu 28 lutego 2017r. wystawił na rzecz poszkodowanego fakturę VAT na kwotę 4600,20 zł z tytułu 22 dni najmu po stawce 170, 00 zł netto, za dobę. Przy czym, w dniu 21 maja 2018r. (...) zawarł z powodem umowę o powierniczy przelew wierzytelności w cele jej ściągnięcia z polisy OC sprawcy szkody.

Sąd Rejonowy ustalił, że powód pismem z dnia 21 maja 2018r. wezwał pozwanego do zapłaty odszkodowania tytułem poniesionych kosztów udokumentowanych fakturą VAT. Natomiast pozwany przyznał i wypłacił na rzecz powoda kwotę 1087,19 zł., uznając za zasadne 13 dni najmu po stawce 83,63 zł za dobę najmu pojazdu zastępczego.

Wobec tak ustalonego stanu faktycznego, Sąd Rejonowy zważył, że w przedmiotowej sprawie poszkodowany nie miał nigdy być zobowiązany do zapłaty kosztów najmu, albowiem Sąd I instancji doszedł do wniosku, że strony miały rozliczyć się bezgotówkowo. W ocenie Sądu pierwszej instancji poszkodowany nigdy nie został obciążony kosztami najmu pojazdu zastępczego, więc nie mogło dojść do skutecznego przelewu takiej wierzytelności. W konsekwencji czego, Sąd Rejonowy uznał, że także powód w niniejszej sprawie nie nabył wierzytelności, gdyż nigdy ona nie powstała.

Niezależnie od powyższego, w ocenie Sądu pierwszej instancji powód nie wykazał w przedmiotowej sprawie, że najem powyżej 13 dni był uzasadniony. Nadto, zdaniem Sądu I instancji powód nie udowodnił także, aby szkoda powyżej kwoty 1087,19 zł pozostawała w adekwatnym związku przyczynowym ze zdarzeniem ją powodującym.

W związku z powyższymi okolicznościami Sąd I instancji oddalił powództwo oraz na podstawie art. 98 §1 i 3 k.p.c. orzekł o kosztach procesu.

Apelację od powyższego wyroku Sądu Rejonowego wniósł powód, zaskarżając ten wyrok w całości. Zaskarżonemu wyrokowi powód zarzucił:

⚫

naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 245 k.p.c. poprzez nadużycie zasady swobodnej oceny dowodów przy ocenie dokumentów prywatnych w postaci: umowy najmu pojazdu zastępczego z dnia 6 grudnia 2018r., umowy o przelew wierzytelności z polisy OC sprawcy oraz faktury VAT nr (...) z dnia 28 lutego 2018r. poprzez odmowę uznania w odniesieniu do ww. dokumentów potwierdzających fakt poniesienia przez poszkodowanego wydatków związanych z najmem pojazdu zastępczego, a w konsekwencji powstania wierzytelności z tego tytułu,

⚫

naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 245 k.p.c. poprzez nadużycie zasady swobodnej oceny dowodów przy ocenie z dowodu prywatnego i błędną wykładnię § 3 w zw. z §2 ust. 3 umowy o przelew wierzytelności z dnia 6 lutego 20`18r. co doprowadziło do przyjęcia, że w dacie zawierania tejże umowy nie powstało wymagalne zobowiązanie do zapłaty, stąd poszkodowany nie mógł skutecznie dokonać przelewu wierzytelności,

⚫

naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 243 ¹ k.p.c. i art. 259 i nast. k.p.c. poprzez naruszenie zasady swobodnej oceny dowodów w zakresie oceny dowodu z dokumentów potwierdzających przebieg procesu naprawy korespondujący z przebiegiem postępowania likwidacyjnego tj.: kalendarza najmu i wyliczenia/ kosztorysu najmu , pierwotna kalkulacja naprawy pozwanego z dnia 3 lutego 2018r.,umowy najmu z dnia 6 lutego 2018r., wiadomości e – mail nadanej przez pozwanego w dniu 15 lutego 2018r. wraz z załącznikiem zweryfikowanym kosztorysem warsztatu z dnia 9 lutego 2018r., protokołu zamówienia części zamiennych z dnia 16 lutego 2018r. i protokołu odbioru części z dnia 21 lutego 2018r.,decyzji pozwanego z dnia 24 kwietnia 2018r. o przyznaniu części odszkodowania oraz dowodu z zeznań P. G. – z których, w ocenie skarżącego wynika, że pozwany nie określił w sposób prawidłowy pełnego zakresu szkody podczas pierwszych oględzin pojazdu, co spowodowało konieczność zgłoszenia dodatkowych oględzin w dniu 6 lutego 2018r. po rozpoczęciu naprawy auta, oczekiwania na akceptację przesłanego kosztorysu warsztatowego co nastąpiło w dniu 15 lutego 2018r. i konieczność oczekiwania na części zamienne zamówione po akceptacji dodatkowych uszkodzeń w dniu 16 lutego 2018r. i odebrane w dniu 21 lutego 2018r., a w konsekwencji wydłużyło proces naprawczy i okres najmu pojazdu zastępczego z przyczyn niezawinionych przez poszkodowanego i spowodowało przesunięcie technologicznego czasu naprawy. W ocenie skarżącego takie zachowanie pozwanego pozostaje w sprzeczności z zasadami postępowania likwidacyjnego i obowiązkami ubezpieczyciela w tymże postępowaniu wynikającego m. in z art. 29 ust. 1 ustawy z dnia 11 września 2015r. o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej jak również ze zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym,

⚫

naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 243 ¹ k.p.c. i art. 259 i nast. k.p.c. oraz art. 232 k.p.c. w zw. z art. 6 k.c. i art. 278 k.p.c. a contrario poprzez naruszenie zasady swobodnej oceny dowodów w zakresie oceny dowodów z dokumentów znajdujących się w aktach sprawy potwierdzających zasadna wysokość stawki za 1 dobę najmu zastosowaną w przedmiotowej sprawie i załączonych do akt szkody oraz pozwu tj.: zestawienia stawek netto za 1 dobę najmu pojazdu zastępczego stosowanych przez innych uczestników rynku – tabela stawek obowiązujących od dnia 4 stycznia 2016r., ofert porównawczych z wypożyczalni aut m.in. (...) których to prawidłowa ocena jednoznacznie wskazuje, że przyjęta przez warsztat stawka 170 zł netto za 1 dobę najmu mieści się w przedziale cen obowiązujących na rynku lokalnym w okresie najmu, a tym samym jest stawką rynkową , przy czym pozwany, w ocenie skarżącego nie wykazał, że stawka do jakiej zredukował odszkodowanie jest rynkowa i zasadna, jednocześnie ustalenie czy stawka jest rynkowa nie wymaga skorzystania z wiadomości specjalnych należących do biegłego sądowego,

⚫

naruszenie art. 509 § 1 k.c. w zw. z art. 822 k.p.c. w zw. z art. 13 ust. 2 ustawy z dnia 22 maja 2003 o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych poprzez ich niezastosowanie oraz uznanie, że nie powstała wierzytelność, którą skutecznie mógłby nabyć powód i dochodzić z tego tytułu roszczeń przeciwko pozwanemu, w sytuacji gdy spełnione zostały wszelkie przesłanki tak skutecznego i ważnego przelewu wierzytelności jak i odpowiedzialności pozwanego, którego powinnością na mocy umowy ubezpieczenia OC zawartej ze sprawcą szkody była zapłata na rzecz powoda odpowiedniej sumy pieniężnej rekompensującej powstałą szkodę majątkową z tytułu najmu pojazdu zastępczego,

⚫

naruszenie art. 361 k.c. oraz art. 363 k.c. poprzez błędną wykładnię na skutek wadliwego założenia, że poszkodowany nie poniósł szkody z tytułu kosztów najmu pojazdu zastępczego i w konsekwencji, przyjęcia, że odszkodowanie ubezpieczeniowe nie musi rekompensować uszczerbku powstałego w majątku poszkodowanego w wyniku zaistnienia zdarzenia ubezpieczeniowego, za które pozwany ponosi odpowiedzialność jako ubezpieczyciel sprawcy szkody z tytułu ubezpieczenia OC ppm,

⚫

naruszenie art. 29 ust. 1 ustawy z dnia 11 września 2015r. o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej poprzez niezastosowanie i uznanie, że to na poszkodowanym i zakładzie naprawczym, któremu poszkodowany zlecił naprawę swojego pojazdu, spoczywa obowiązek ustalenia prawidłowego zakresu szkody, podczas gdy jest to obowiązek zakładu ubezpieczeń, który – po otrzymaniu zawiadomienia o wystąpieniu zdarzenia losowego objętego ochroną ubezpieczeniową (…) podejmuje postępowanie dotyczące ustalenia stanu faktycznego zdarzenia losowego, zasadności zgłoszonych roszczeń i wysokości świadczenia.

Ponadto powód wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w całości poprzez zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kwoty 3082,81 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 20 czerwca 2018r. do dnia zapłaty oraz kosztami procesu, w tym kosztami zastępstwa procesowego za I instancję według norm przepisanych, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania. Powód wniósł także zasądzenie od pozwanego na swoją rzecz kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu apelacji powód podniósł, najem bezgotówkowy przekształca się w gotówkowy, przy czym zobowiązanie do pokrycia przez poszkodowanego kosztów najmu czy w formie bezgotówkowej czy też w formie gotówkowej powstało w chwili zawarcia umowy najmu i z chwilą rozpoczęcia faktycznego korzystania z wynajętego pojazdu zastępczego przez cały konieczny i zasadny okres najmu. Powód zaznaczył także, iż okoliczność wynajmu pojazdu przez okres 22 dni odnajduje swe potwierdzenie w zebranym w sprawie materiale dowodowym sprawy, a w szczególności z dokumentacji pochodzącej z procesu likwidacji szkody oraz dodatkowo z zeznań świadka P. G..

W odpowiedzi na apelację powoda – pozwany wniósł o jej oddalenie oraz o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania apelacyjnego według norm prawem przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja powoda zasługiwała na uwzględnienie w części.

W pierwszym rzędzie zaakcentować należy, że Sąd Rejonowy błędnie ustalił, że poszkodowany nie miał obowiązku uregulowania czynszu z tytułu najmu pojazdu zastępczego. W tym zakresie Sąd Rejonowy oparł się jedynie na zeznaniach poszkodowanego A. W. (2), który faktycznie stwierdził w toku rozprawy , że „nie miał płacić za najem”. O. zeznań tego świadka dokonana przez Sąd Rejonowy abstrahowała jednak od pozostałych zebranych w tej sprawie dowodów. W szczególności z treści zawartej przez strony umowy najmu (k.33) wynikało, że poszkodowany w § 2 uzgodnił z wynajmującym czynsz najmu, do którego zapłaty był zobowiązany. Nadto w dniu 06.12.2017 r. został obciążony fakturą VAT przez spółkę (...)za wynajem samochodu. Sam zeznał zresztą, że uregulował z tej faktury kwotę odpowiadającą 50% podatku VAT. W tych okolicznościach zeznania świadka należało rozumieć nie w ten sposób , ze nie był on zobowiązany do zapłaty czynszu najmu, ale że wobec zawarcia umowy cesji najem został w istocie rozliczony bezgotówkowo. Oczywistym jest, ze świadek w swych zeznaniach zastosował pewien skrót myślowy, który Sąd Rejonowy, niezgodnie z zasadami doświadczenia życiowego potraktował dosłownie. Zważyć należy przy tym, że ustalenie Sądu I instancji, iż poszkodowany nie poniósł i nie miał ponosić kosztów najmu pojazdu zastępczego pozostaje w oczywistej sprzeczności z faktem, że obciążono go fakturą VAT, jego majątek został zatem obciążony zobowiązaniem wynikającym z tego dokumentu.

W tych okolicznościach Sąd Okręgowy ustalił, że powodowi przysługiwała legitymacja czynna do dochodzenia roszczenia objętego pozwem, gdyż skutecznie nabył tę wierzytelność w drodze umowy cesji.

Swoje uprawnienie do wystąpienia z powództwem strona powodowa opierała na fakcie nabycia od poszkodowanego wierzytelności przysługującej mu względem pozwanego.

Legitymacja procesowa jest jedną z przesłanek materialnych, czyli okoliczności stanowiących w świetle prawa materialnego warunki poszukiwania ochrony prawnej na drodze sądowej. Otóż, aby ochrona ta mogła być przez sąd udzielona, z żądaniem jej udzielenia musi wystąpić osoba uprawniona. Wykazanie legitymacji procesowej czynnej powinno mieć miejsce już w fazie składania pozwu i stanowić wstępny etap, pozwalający sądowi na rozważenie w dalszym zakresie zasadności roszczenia. Ponadto należy zauważyć, że zarówno w doktrynie jak i orzecznictwie, zgodnie przyjmuje się, że legitymacja procesowa jest zawsze powiązana z normami prawa materialnego. Sąd dokonuje oceny istnienia legitymacji procesowej strony w chwili orzekania co do istoty sprawy i bierze tę przesłankę pod uwagę z urzędu, ma zatem obowiązek ustalić okoliczności, które stanowią o istnieniu tej legitymacji. Brak legitymacji procesowej zarówno czynnej jak i biernej prowadzić musi do wydania wyroku oddalającego powództwo.

Powód powołał się na fakt nabycia wierzytelności przysługującej poszkodowanemu w drodze umowy cesji.

Zgodnie z treścią art. 509 § 1 k.c. wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią , chyba, że sprzeciwiałoby się to ustawie , zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania. Wraz z wierzytelnością przechodzą na nabywcę wszelkie związane z nią prawa, w szczególności o zaległe odsetki. Na skutek przelewu wierzytelność cedenta przechodzi na cesjonariusza w takim stanie, w jakim dotychczas istniała. Zasadniczo cesja nie wpływa na kształt wierzytelności, zmienia się jedynie podmiot uprawniony do żądania świadczenia. Przejście takie może być albo następstwem umowy albo bezpośrednim skutkiem działania ustawy. Warunkiem skutecznego zawarcia umowy przelewu i rozporządzenia wierzytelnością jest to, aby była ona zindywidualizowana. Winien zostać określony stosunek prawny, z którego ona wynika. Ważne jest zatem wskazanie stron tego stosunku, świadczenia, jak również przedmiotu. Umowa cesji może być zawarta zasadniczo w dowolnej formie. Jedynie w przypadku, gdy wierzytelność jest stwierdzona pismem, przelew zgodnie z treścią art. 511 k.c. powinien być również pismem stwierdzony.

W ocenie Sądu Okręgowego strona powodowa wykazała w tej sprawie, że nabyła wierzytelność będącą przedmiotem niniejszego postępowania. Zarówno umowa cesji zawarta przez (...) z poszkodowanym jak i umowa zawarta przez powoda z (...) – wbrew twierdzeniom zawartym w uzasadnieniu wyroku Sądu Rejonowego – przeniosły bowiem cedowaną wierzytelność na cesjonariusza.

Roszczenie z tytułu najmu pojazdu zastępczego powstało już w dniu podpisania umowy najmu tj. 06.02.2018 r. W tym dniu poszkodowany zaciągnął bowiem zobowiązanie do uregulowania czynszu za wynajęty pojazd. Zobowiązanie to obciążało od tego momentu majątek poszkodowanego i stanowiło jego pasywa. W orzecznictwie sądowym ugruntowane jest stanowisko, że poszkodowany nabywa roszczenie względem ubezpieczyciela o zwrot kosztów najmu pojazdu zastępczego dopiero w chwili ich rzeczywistego poniesienia (por. Uchwałą Sądu Najwyższego z 17 listopada 2011 r. (III CZP 5/11) W oparciu o treść art. 361 § 2 k.c. przyjąć należy, że wydatki te można uznać za poniesione w momencie, kiedy powstaje wierzytelność wynajmującego wobec poszkodowanego o zapłatę czynszu najmu. Zobowiązanie to zaś obciąża najemcę od dnia zawarcia przez niego umowy z tą chwilą bowiem w skład jego majątku wchodzą pasywa związane z obowiązkiem uregulowania należności za najem. Stanowisko takie zostało wyrażone w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 13 marca 2020 r. wydanej w sprawie o sygn. akt III CZP 63/19. W uzasadnieniu uchwały Sąd Najwyższy powołał się na treść art. 361 § 2 k.c. i wskazał, że z przepisu tego wynika, iż wraz z zaciągnięciem zobowiązania przez poszkodowanego w postaci obowiązku zapłaty czynszu najmu zastępczego całkowita wartość majątku poszkodowanego zmniejsza się o wartość długu. Szkoda powstaje zatem już w momencie zaciągnięcia zobowiązania a jej wysokość jest równa wartości długu. Nadto Sąd Najwyższy zauważył, że polskie prawo obligacyjne przewiduje różne sposoby wykonania zobowiązania. Jeżeli obie strony umowy najmu godzą się na inny sposób wykonania zobowiązania w miejsce realnej zapłaty, to nie może być to traktowane jako gorszy sposób wykonania zobowiązania. Dokonanie zatem przez poszkodowanego cesji wierzytelności przysługującej mu wobec sprawcy szkody nie wywołuje odmiennego skutku od zapłaty czynszu najmu pojazdu zastępczego i z woli stron staje się taką zapłatą. Oznacza to, że w chwili zawarcia umowy przelewu pomiędzy poszkodowanym a (...) A. W. (2) przysługiwała względem ubezpieczyciela wierzytelność o zwrot kosztów najmu pojazdu zastępczego. Dalsza umowa zawarta przez (...) z powodem skutecznie przeniosła zatem tę wierzytelność na powoda.

Pomimo słuszności argumentów powoda w odniesieniu do przysługującej mu legitymacji czynnej apelacja podlegała oddaleniu w części.

W pierwszym rzędzie wskazać należy, że w orzecznictwie sądowym wielokrotnie prezentowany był pogląd, że roszczenie o zwrot kosztów najmu pojazdu nie przysługuje zawsze i każdemu a o jego zasadności decydują okoliczności konkretnej sprawy. Potrzebę korzystania z pojazdu zastępczego przez poszkodowanego, wysokość kosztów z tego tytułu jak i niezbędny czas trwania najmu, zgodnie z treścią art. 6 k.c. powinien udowodnić powód (por. wyrok S.O. w Olsztynie z 15.02.2017 r., IX Ca 965/16). Zgodnie przyjmuje się też, że nie wszystkie wydatki pozostające w związku przyczynowym z wypadkiem komunikacyjnym mogą być refundowane. Na ubezpieczycielu ciąży bowiem obowiązek zwrotu jedynie wydatków celowych i ekonomicznie uzasadnionych, pozwalających na wyeliminowanie negatywnych dla poszkodowanego następstw z zachowaniem rozsądnej proporcji między korzyścią poszkodowanego a obciążeniem ubezpieczyciela.

Przesłankami odpowiedzialności odszkodowawczej są: zaistnienie zdarzenia, z którym przepis prawny łączy odpowiedzialność odszkodowawczą, powstanie szkody oraz adekwatny związek przyczynowy pomiędzy zdarzeniem i szkodą. W przypadku wystąpienia wymienionych przesłanek naprawienie szkody przez podmiot do tego zobowiązany, powinno polegać na przywróceniu w majątku poszkodowanego stanu rzeczy naruszonego zdarzeniem wyrządzającym szkodę, nie może przewyższać jednak wysokości faktycznie poniesionej szkody.

W kontekście powyższych ustaleń należy wskazać, że w toku niniejszego procesu powód powinien wykazać istnienie następujących przesłanek:

1. wystąpienie zdarzenia szkodowego,

2. istnienie związku przyczynowego pomiędzy zdarzeniem i szkodą,

3. fakt doznania szkody w określonej wysokości.

Pierwsza ze wskazanych wyżej okoliczności była między stronami bezsporna, nie było zatem potrzeby, aby powód w tym zakresie składał jakieś wnioski dowodowe.

Niewątpliwym jest również, że poszkodowany został obciążony przez (...) kwotą 4.600,20 zł z tytułu najmu pojazdu zastępczego.

Powód nie wykazał jednak, iżby szkoda w tej wysokości w całości pozostawała w adekwatnym związku przyczynowym ze zdarzeniem ją powodującym.

Zgodnie z treścią art. 361 § 1 k.c. zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła. Brzmienie tego przepisu opiera się na teorii przyczynowości adekwatnej, zgodnie z którą odpowiedzialność podmiotu zobowiązanego do naprawienia szkody ogranicza się do zwykłych następstw danej przyczyny. W związku z brzmieniem tego przepisu sąd winien najpierw zbadać, czy w ogóle pomiędzy kolejnymi faktami istnieją obiektywne powiązania w znaczeniu warunku sine qua non. O ile takie powiązania zostaną ustalone sąd bada, czy wspomniane powiązania można traktować jako „normalne” tj. typowe lub oczekiwane w zwykłej kolejności rzeczy. Ocena, czy skutek jest normalny, powinna być oparta na całokształcie okoliczności sprawy i wynikać z zasad doświadczenia życiowego, a w razie potrzeby – z zasad wiedzy naukowej, specjalnej. Wobec tego zakład ubezpieczeń nie ma obowiązku ponoszenia kosztów wynajmu przez okres dłuższy niż czas potrzebny do dokonania naprawy ani w wysokości przekraczającej zwykły koszt najmu samochodu tej samej klasy, co pojazd uszkodzony. Podkreślić należy, że poszkodowany również winien swym działaniem zmierzać do minimalizacji doznanej szkody.

W tych okolicznościach sąd uznał, jak wskazano wyżej, że powoda w myśl art. 6 k.c. obciążał ciężar udowodnienia, że okres najmu i przyjęta stawka czynszu były uzasadnione.

Pozwany zakwestionował zarówno zasadność wynajęcia pojazdu przez okres 22 dni jak i wysokość stawki czynszu najmu.

W zakresie pierwszego z zarzutów powód wywiązał się z obowiązku wykazania zasadności przyjętego okresu najmu. Wskazać należy, ze powód zaoferował w toku niniejszego postepowania dowody z dokumentów w postaci dokumentacji naprawy (k. 35-50) oraz oświadczenia poszkodowanego (k. 51). W toku rozprawy na wniosek powoda przesłuchano również świadka P. G. i A. W. (3), z których wynikało, że samochód zastępczy był wynajmowany w okresie koniecznym do dokonania naprawy pojazdu poszkodowanego. Dowody te Sad Okręgowy uznał za przekonujące i wiarygodne. W tych okolicznościach, skoro pozwany kwestionował czas trwania najmu pojazdu zastępczego, winien był wykazać, że doszło do jego nieuzasadnionego wydłużenia. W tym zakresie pozwany nie zaproponował jednak żadnych dowodów, nie podważył zatem skutecznie twierdzeń i dowodów przedstawionych przez powoda. Na podstawie zebranego w tym zakresie materiału dowodowego ustalić należało, że okres najmu pojazdu zastępczego wynoszący 22 dni był celowy i uzasadniony podjętymi czynnościami naprawczymi.

Sąd Odwoławczy uznał natomiast, że na gruncie niniejszej sprawie nie wykazano zasadności przyjętej stawki czynszu najmu.

Stwierdzić należy, że poszkodowany nie wywiązał się z obowiązku minimalizacji szkody. Podkreślić trzeba, że nie wszystkie koszty i nie wszystkie wydatki pozostające w związku z wypadkiem komunikacyjnym mogą być refundowane w ramach ubezpieczenia OC. Po stronie poszkodowanego istnieje bowiem obowiązek zapobiegania szkodzie i zmniejszenia jej rozmiarów. Obowiązek ten wynika wprost z treści art. 354 § 2 k.c., art. 362 k.c. i art. 16 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych. Zgodnie z treścią ostatniego z wymienionych przepisów w razie zaistnienia zdarzenia objętego ubezpieczeniem obowiązkowym, o którym mowa w art. 4 pkt 1-3 wymienionej ustawy, osoba w nim uczestnicząca jest obowiązana do zapobieżenia w miarę możliwości, zwiększeniu się szkody. W oparciu o tę regułę w orzecznictwie sądowym wskazuje się, że bierne oczekiwanie na zapłatę odszkodowania, powodujące dalsze szkody w postaci np. niszczenia samochodu, kosztów jego garażowania jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego (wyrok SN z 01.09.1970, sygn. akt II CR 371/70). Podnosi się także, że poszkodowany powinien nawet w razie odmowy wypłaty odszkodowania przez ubezpieczyciela, podejmować działania w celu realizacji naprawy pojazdu, celem zapobieżenia zwiększeniu szkody (por. wyrok SN z 22.11.2002 r., V CKN 1397/00, wyrok S.O. w Łodzi z 20.06.2017 r., XIII Ga 1185/16, , wyrok SN z 05.11.2004 r., II CK 494/03, wyrok S.O. w Łodzi z 25.05.2016 r., XIII Ga 1114/15). W orzecznictwie wskazuje się również, że wydatki na najem pojazdu zastępczego poniesione przez poszkodowanego, przekraczające koszty zaproponowanego przez ubezpieczyciela skorzystania z takiego pojazdu są objęte odpowiedzialnością z tytułu umowy obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych, jeżeli ich poniesienie było celowe i ekonomicznie uzasadnione (Uchwała Sądu Najwyższego z 24.8.2017 r. , sygn.. akt III CZP 20/17).

W niniejszej sprawie pozwany przedstawił poszkodowanemu ofertę wynajmu pojazdu zastępczego z uwzględnieniem stawki wynoszącej dla samochodów tej klasy co pojazd uszkodzony 75 zł netto. Dokładna treść propozycji została przedstawiona poszkodowanemu po raz pierwszy w trakcie rozmowy telefonicznej przy zgłoszeniu szkody a po raz drugi w wiadomości e-mail z 01.02.2018r. Informacja przedstawiona przez pozwanego zawierała wszystkie istotne elementy, tj. proponowane pojazdy, wysokość stawek czynszu najmu oraz dane kontaktowe umożliwiające wynajęcie pojazdu za pośrednictwem zakładu ubezpieczeń (por. nagranie k. 115, wiadomość e0mail k. 92-111). Poszkodowany nie skorzystał z tej propozycji i wynajął pojazd zastępczy uzgadniając w umowie stawkę znacznie wyższą – w kwocie 170 zł netto. Jednocześnie w toku postępowania nie wykazano, iżby decyzja o wynajęciu pojazdu zastępczego z pominięciem oferty zakładu ubezpieczeń była uzasadniona jakimikolwiek racjonalnymi przesłankami. W tych okolicznościach Sąd Okręgowy uznał, że poszkodowana miała możliwość wynajęcia pojazdu zastępczego przy zastosowaniu stawki najmu wynoszącej 75 zł netto a decyzja o zawarciu umowy z (...) była nieracjonalna i ekonomicznie nieuzasadniona. Dokonując wyboru oferty droższej, poszkodowany zachował się nielojalnie i nie dochował obowiązku minimalizacji szkody. Skoro poszkodowany swoim działaniem sam spowodował wzrost wysokości szkody, to brak jest podstaw do obciążenia ubezpieczyciela obowiązkiem pokrycia niezasadnie poniesionego wydatku.

W tej sytuacji Sąd Okręgowy uznał, że powodowi przysługuje odszkodowanie obejmujące koszty wynajmu pojazdu zastępczego za 2 dni z uwzględnieniem stawki wynoszącej 75 zł netto przy uwzględnieniu faktu, że poszkodowany – jak wynika z akt sprawy był uprawniony do odliczenia podatku VAT w 50%. Oznacza to, że z tytułu najmu pojazdu zastępczego poszkodowanemu przysługiwało odszkodowanie w kwocie 1650 zł + 50% VAT (189,75 zł)tj. łącznie 1839,75 zł. Sumę tę należało pomniejszyć o kwotę 1087,19 zł, stanowiącą równowartość wypłaconego przez pozwanego odszkodowania.

Kierując się powyższą argumentacją Sąd Okręgowy uznał apelację powoda za uzasadnioną w części i na podstawie art. 386 § 1 kpc punkt I. zaskarżonego wyroku w ten sposób, że zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 752,56 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 20 czerwca 2018 r. do dnia zapłaty (pkt 1.a. wyroku Sądu Okręgowego)., oddalając powództwo w pozostałym zakresie.

Sąd Odwoławczy zmienił również rozstrzygnięcie o kosztach procesu zawarte w punkcie II. zaskarżonego wyroku i zasądził od powoda na rzecz pozwanego kwotę 443,75 zł tytułem zwrotu kosztów procesu. Rozstrzygniecie oparto na treści art. 386 § 1 kpc w zw. z art. 100 kpc i zastosowano zasadę stosunkowego rozdzielenia kosztów procesu. Powód wygrał sprawę w 24% a pozwany – w 76%. Powód poniósł łączne koszty procesu w wysokości 1.055 zł. Kwota ta obejmowała opłatę od pozwu w wysokości 116 zł, koszty związane z uregulowaniem opłaty skarbowej od udzielonego pełnomocnictwa w kwocie 17 zł praz 900 zł z tytułu zastępstwa procesowego (§ 2 pkt 3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22.10.2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych – Dz. U. 2015, poz. 1804). Pozwany poniósł koszty opłaty skarbowej w wysokości 17 zł i koszty zastępstwa procesowego w kwocie 900 zł. Z łącznej kwoty kosztów w wysokości 1055 zł powodowi należało się 24% tj. 253,20 zł a pozwanemu 76% tj. 696,92 zł. Różnica tych sum wynosi 443,72 zł i taką kwotę Sąd zasądził od powoda na rzecz pozwanego w punkcie 1.b. wyroku.

W punkcie 2. wyroku Sąd Okręgowy z przyczyn wyjaśnionych powyżej oddalił apelację powoda w pozostałym zakresie.

W punkcie 3. wyroku Sąd Okręgowy na podstawie art. 391 § 1 kpc w zw. z art. 100 kpc zasądził od powoda na rzecz pozwanego kwotę 79,51zł tytułem zwrotu kosztów postepowania apelacyjnego. Powód poniósł koszty postepowania apelacyjnego w kwocie 650 zł. Na kwotę tę składała się opłata od uzasadnienia wyroku i uzupełniona opłata od apelacji w kwocie łącznej 200 zł oraz koszty zastępstwa procesowego w wysokości 450 zł (§ 10 ust. 1 pkt 1 w zw. z § 2 pkt 3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22.10.2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych – Dz. U. 2015, poz. 1804). Pozwany poniósł koszty postępowania apelacyjnego obejmujące koszty zastępstwa procesowego w wysokości 450 zł. Apelacja powoda została uwzględniona w 24% , przysługuje mu zatem zwrot 24% z 650 zł tj. 262,49 zł, pozwanemu zaś przysługuje zwrot kosztów zastępstwa procesowego w postepowaniu apelacyjnym w 76% tj. w wysokości 342 zł. Różnica tych sum wynosi 79,51 zł i taką kwotę Sąd zasądził od powoda na rzecz pozwanego w punkcie 3. wyroku.

Eliza Grzybowska Marcin Winczewski Jacek Wojtycki