Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z 10.06.2020 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. przyznał I. G. prawo do świadczenia uzupełniającego dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji od 1.10.2019 r., tj. od miesiąca zgłoszenia wniosku, do 31.01.2022 r. w kwocie 500,00 zł miesięcznie. Organ rentowy wskazał, że Komisja Lekarska ZUS orzeczeniem z 07.04.2020 r. stwierdziła u wnioskodawcy niezdolność do samodzielnej egzystencji do 31.01.2022 r.

(decyzja - akta ZUS plik II)

Od powyższej decyzji I. G. reprezentowany przez pełnomocnika (ojca) J. G. odwołał się w dniu 09.07.2020 r., wnosząc o jej zmianę i przyznanie prawa do świadczenia uzupełniającego na stałe. Wnioskodawca wskazał, że schorzenia, na które cierpi, kwalifikują go do trwałej niezdolności do samodzielnej egzystencji.

(odwołanie k. 3)

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania wywodząc jak w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

(odpowiedź na odwołanie k. 6-6v)

Na rozprawie z 12.07.2021 r. pełnomocnik ZUS wniósł o oddalenie odwołanie ewentualnie o uchylenie decyzji organu rentowego i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania. Zdaniem organu rentowego biegły psychiatra wydał opinię w oparciu o późniejszą dokumentację z leczenia szpitalnego, a jest to nowa okoliczność w sprawie, która nie była znana organowi rentowemu.

(stanowisko 00:03:28 – płyta CD k. 136, pismo procesowe k. 130-130v)

Sąd Okręgowy w Łodzi ustalił następujący stan faktyczny:

I. G. urodził się w dniu (...)

(okoliczność bezsporna)

Ubezpieczony był uprawniony do renty socjalnej od 6.09.2012 r., tj. od nabycia prawa, na stałe, z przyczyn psychiatrycznych. Decyzją z 25.06.2018 r. ZUS okresowo wstrzymano prawo do renty socjalnej za okres tymczasowego aresztowania lub odbywania kary pozbawienia wolności. Nadto zobowiązano go do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia za okres od 1.02.2018 r. do 30.06.2018 r. z powodu pobytu w Areszcie Śledczym. Wypłatę renty podjęto od 1.05.2020 r., tj. od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek.

(decyzje k. 11 – 12, k. 41-42, k. 52, k. 56-56v, k. 65-66 akt ZUS plik I, wyrok k. 27 akt ZUS plik I)

Postanowieniem z 25.01.2019 r. Sąd Okręgowy w Łodzi IV Wydział Karny w sprawie o sygn. akt IV K 127/18 przyjmując, w ramach zarzucanych czynów, iż podejrzani I. G. i H. G. w dniu 13.01.2018 r., w Ł., działając wspólnie i w porozumieniu, grożąc A. J. użyciem przemocy, która to groźba wzbudziła u pokrzywdzonej uzasadnioną obawę, że zostanie spełniona doprowadzili ją do obcowania płciowego, czym wypełnili znamiona art. 197 § 3 pkt 1 kk, na podstawie art. 17 § pkt 2 kpk w zw. z art. 31 § 1 kk umorzył postępowanie karne wobec I. G. i H. G. i orzekł wobec nich środki zabezpieczające w postaci umieszczenia w zamkniętym zakładzie psychiatrycznym.

(postanowienie k. 22-22v)

Wnioskodawca przebywa obecnie w Szpitalu dla Nerwowo i Psychicznie (...) w S..

(okoliczność bezsporna)

Orzeczeniem Miejskiego Zespołu do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności
z 20.09.2010 r. wnioskodawcę zaliczono do znacznego stopnia niepełnosprawności na stałe. Niepełnosprawność powstała przed 16-tym r.ż., ustalony stopień niepełnosprawności datuje się od 6.09.2010 r.

(orzeczenie o stopniu niepełnosprawności k. 6 akt ZUS plik II, k. 3 dokumentacji orzeczniczo – lekarskiej plik I oraz k. 44)

W dniu 17.10.2019 r. I. G. złożył wniosek o przyznanie prawa do świadczenia uzupełniającego dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji.

(wniosek k. 1-3v akt ZUS plik II)

Lekarz Orzecznik ZUS po dokonaniu analizy dokumentacji medycznej, rozpoznał u wnioskodawcy upośledzenie umysłowe umiarkowane, padaczkę. Orzeczeniem z 29.01.2020 r. Lekarz Orzecznik ZUS uznał wnioskodawcę za osobę niezdolną do samodzielnej egzystencji do 31.01.2022 r. a data powstania niezdolności do samodzielnej egzystencji istniała na 1.10.2019 r.

(opinia lekarska k. 5-6 dokumentacji orzeczniczo – lekarskiej ZUS plik II, orzeczenie - akta ZUS plik II)

W dniu 11.02.2020 r. wnioskodawca złożył sprzeciw od orzeczenia Lekarza Orzecznika ZUS, wnosząc o uznanie go za niezdolnego do samodzielnej egzystencji na stałe.

(sprzeciw k. 6 dokumentacji orzeczniczo – lekarskiej ZUS plik II)

Komisja Lekarska ZUS po dokonaniu analizy dokumentacji medycznej rozpoznała u wnioskodawcy upośledzenie umysłowe w stopniu umiarkowanym prawdopodobnie związane z chromosomem X, padaczkę skrytopochodną z napadami wtórnymi uogólnionymi. Uznano, że doszło do naruszenia funkcji psychicznych w przebiegu choroby podstawowej. Orzeczeniem z 7.04.2020 r. Komisja Lekarska ZUS uznała wnioskodawcę za osobę niezdolną do samodzielnej egzystencji do 31.01.2022 r., a data powstania niezdolności do samodzielnej egzystencji istniała na 1.10.2019 r.

(opinia lekarska k. 26-26v dokumentacji orzeczniczo – lekarskiej ZUS plik II, orzeczenie - akta ZUS plik II)

W wyniku powyższego orzeczenia Komisji Lekarskiej ZUS z 10.06.2020 r. organ rentowy wydał zaskarżoną decyzję.

(decyzja - akta ZUS plik II)

Z punktu widzenia neurologicznego nie stwierdza się u wnioskodawcy niezdolności do samodzielnej egzystencji.

U wnioskodawcy rozpoznano w 14 r.ż. padaczkę skrytopochodną z napadami toniczno-klonicznymi wtórnie uogólnionymi. Nie stwierdzano wtedy objawów ogniskowego uszkodzenia układu nerwowego. U badanego rozpoznano także upośledzenie umysłowe rodzinne, prawdopodobnie związane z chromosomem X.

W 2011 r. w czasie hospitalizacji z powodu napadów padaczkowych wnioskodawcy wykonano CT głowy, które nie wykazało patologii mózgowia, a badanie EEG było odpowiednie do wieku pacjenta.

Z opinii o stanie zdrowia osoby pozbawionej wolności wynika, że odwołujący się jest w izolacji penitencjarnej od 18.01.2018 r. W tym czasie rozpoznano upośledzenie umysłowe, padaczkę oraz organiczne zaburzenia osobowości.

Aktualnie odwołujący się przebywa od 08.2019 r. na internacji w Szpitalu dla Nerwowo i Psychicznie (...) w S..

W toku postepowania przed organem rentowym we wszystkich badaniach neurologicznych zawartych w dokumentacji medycznej układ nerwowy opisywano jako prawidłowy. Lekarz neurolog nie stwierdzał objawów ogniskowego uszkodzenia układu nerwowego.

Uwzględniając skalę B. i możliwość samoobsługi, w Szpitalu dla Nerwowo i Psychicznie (...) brak jest danych na to, że odwołujący się jest niesprawny ruchowo, jest karmiony przez personel oraz że jest w stanie samodzielnie przemieszczać się i samodzielnie ubrać się.

(opinia biegłego sądowego neurologa k. 25-27)

Badaniem psychiatrycznym rozpoznano u ubezpieczonego organiczne zaburzenia osobowości o znacznym nasileniu objawów, upośledzenie umysłowe umiarkowane, padaczkę skrytopochodną.

Z punktu widzenia psychiatrycznego stopień naruszenia sprawności organizmu wnioskodawcy powoduje jego niezdolność do samodzielnej egzystencji z powodu naruszenia sprawności organizmu w stopniu powodującym konieczność stałej opieki i pomocy innej osoby w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych.

26-letni badany odbywający obecnie detencję sądowo – psychiatryczną, wcześniej uznany za niepoczytalnego za czyn karalny. Jest od dzieciństwa upośledzony umysłowo. Przeprowadzone w 2013 r. badanie sądowo – psychiatryczne, uzupełnione opinią biegłej psycholog, wskazywało na upośledzenie umysłowe w stopniu umiarkowanym z regresem intelektualnym przy II=49. Orzeczono wówczas całkowitą niezdolność do pracy na stałe. Badany prezentuje nasilone objawy organicznych zaburzeń osobowości z brakiem krytycyzmu, brakiem kontroli impulsów i emocji oraz działaniami aspołecznymi, zagrażającymi życiu i zdrowiu innych osób. Niezdolność do samodzielnej egzystencji wynika bardziej z nasilonych zaburzeń osobowości niż z upośledzenia umysłowego.

Uwzględniając złożony charakter zaburzeń psychicznych, zagrożenia dla otoczenia, konieczność kontrolowanego leczenia, wnioskodawca jest trwale niezdolny do samodzielnej egzystencji, wymaga on stałej pomocy i opieki innej osoby. Już w 2013 r. stwierdzano regres intelektualny a ostatnio nasiliły się zaburzenia zachowania wynikające z organicznych zaburzeń osobowości. Rokowanie poprawy jest nikłe lub żadne.

W świetle wiedzy medycznej z zakresu psychiatrii niezdolność wnioskodawcy do samodzielnej egzystencji ma charakter stały wobec znikomych bądź braku rokowań co do odzyskania zdolności do samodzielnej egzystencji.

Ze względów psychiatrycznych niezdolność wnioskodawczyni do samodzielnej egzystencji istniała na dzień 1.10.2019 r. (tj. od momentu stwierdzenia jej przez Lekarza Orzecznika ZUS).

(opinia biegłego sądowego psychiatry k. 103-105)

Powyższych ustaleń Sąd dokonał w oparciu o załączone akta organu rentowego, dokumenty w tym dokumentację medyczną oraz opinie biegłych specjalistów neurologa i psychiatry.

Sąd oceniając zgromadzony materiał dowodowy w pełni uznał wartość dowodową wydanych opinii biegłych oraz podzielił, jako przekonywujące, wnioski wypływające z ich treści. Opinie są rzetelne, sporządzone zgodnie z wymaganiami fachowości i niezbędną wiedzą w zakresie stanowiącym ich przedmiot. Do wydania opinii biegli dysponowali pełną dokumentacją lekarską wnioskodawcy, dokonując badania odwołującego w zakresie swych specjalności. W ocenie Sądu opinie te są wystarczająco szczegółowe i dają pełny obraz zmian zdrowotnych, wpływających na sporną zdolność do funkcjonowania wnioskodawcy. Ustalony stan zdrowia ubezpieczonego wynika z obiektywnych danych, przede wszystkim z obszernej dokumentacji medycznej wnioskodawcy potwierdzającej rozpoznanie w zakresie organicznych zaburzeń osobowości o znacznym nasileniu objawów, upośledzenia umysłowego umiarkowanego, padaczki skrytopochodnej, zaś ocena braku zdolności wnioskodawcy do samodzielnej egzystencji odnosi się nie tylko do stopnia naruszenia jego organizmu ale i realnej oceny jego funkcjonowania przez pryzmat tego naruszenia. Zatem, zdaniem Sądu, opinie biegłych powołanych w tej sprawie są rzetelne, a wynikające z nich wnioski logiczne i prawidłowo uzasadnione. Opinie te nie zawierają braków i wyjaśniają wszystkie okoliczności istotne dla rozstrzygnięcia sprawy.

W ocenie Sądu wbrew zastrzeżeniom wnioskodawcy brak jest podstaw by kwestionować opinię biegłego neurologa, który opierając się na obszernej dokumentacji lekarskiej wnioskodawcy uznał, że wnioskodawca nie jest niezdolny do samodzielnej egzystencji z przyczyn neurologicznych. Istotna w sprawie była natomiast opinia biegłego psychiatry.

W ocenie Sądu wbrew zapatrywaniom organu rentowego brak jest podstaw by kwestionować opinię biegłego psychiatry. Jeszcze raz podnieść należy, iż biegły w sposób przejrzysty i wyczerpujący opisał stan zdrowia wnioskodawcy w kontekście oceny jego zdolności do samodzielnej egzystencji, konieczności stałej lub długotrwałej opieki oraz pomocy innej osoby w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych. W szczególności wskazał, że złożony charakter rozpoznanych u wnioskodawcy schorzeń zwłaszcza nasilonych objawów organicznych zaburzeń osobowości z brakiem krytycyzmu, brakiem kontroli impulsów i emocji oraz działaniami aspołecznymi, zagrażającymi życiu i zdrowiu innych osób, konieczność kontrolowanego leczenia powoduje, że rokowania poprawy stanu zdrowia są nikłe lub żadne. Tym samym niezdolność wnioskodawcy do samodzielnej egzystencji ma charakter stały. Nadto wobec jednoznacznej i nie budzącej wątpliwości diagnozy badanego, zastrzeżenia organu rentowego są w tym zakresie chybione. Zwłaszcza zarzut dotyczący stwierdzenia u ubezpieczonego upośledzenia umiarkowanego. Biegły dokonał bowiem tego rozpoznania w oparciu o obszerną dokumentację lekarską wnioskodawcy. Co istotne – również w toku postępowania wyjaśniającego przed organem rentowym - zarówno Lekarz Orzecznik ZUS jak i Komisja Lekarska ZUS - zgodnie stwierdzili u wnioskodawcy upośledzenie umysłowe umiarkowane. Zresztą jak wskazał biegły niezdolność do samodzielnej egzystencji wynika bardziej z nasilonych zaburzeń osobowości niż z upośledzenia umysłowego.

Wskazać przy tym także należy, że orzekając o niezdolności do samodzielnej egzystencji biegły psychiatra oparł się na dokumentacji medycznej z całego przebiegu choroby wnioskodawcy w tym na poprzednich orzeczeniach i badaniach wnioskodawcy. Natomiast historia choroby wnioskodawcy za okres od 25.07.2019 r. do 11.09.2020 r. (w tym karta informacyjna leczenia szpitalnego) ze Szpitala (...) w S. jedynie potwierdziła stan wnioskodawcy, tj. istnienia stwierdzonych wcześniej organicznych zaburzeń osobowości, upośledzenia umysłowego, padaczki, internacji sądowo – psychiatrycznej. Co istotne także w dacie złożenia odwołania od skarżonej decyzji wnioskodawca już był od niemalże roku objęty wskazaną hospitalizacją w ww. zakładzie psychiatrycznym, która potwierdziła istnienie stwierdzonych wcześniej schorzeń. Reasumując, opinia wydana została po przeanalizowaniu całej dokumentacji medycznej nie zaś tylko karty informacyjnej z 2020 r., co wynika z treści opinii. Analiza dokumentacji wskazuje na istnienie zaburzeń psychiatrycznych o takim nasileniu, które powoduje niezdolność do samodzielnej egzystencji. Oceniając całość dokumentacji biegły uznał, iż niezdolność faktycznie istniała na dzień 1.10.2019 r., jednakże ma charakter stały. Tym samym zarówno lekarz orzecznik jak i komisja lekarska błędnie ocenili stan zdrowia wnioskodawcy. Zupełnie chybiony jest zatem zarzut przeprowadzenia badania przez biegłego w odniesieniu do oceny stanu zdrowia z okresu późniejszego niż wydana przez ZUS decyzja.

Dowód z opinii biegłych ma szczególny charakter, a mianowicie korzysta się z niego
w wypadkach wymagających wiadomości specjalnych. Do dowodów tych nie mogą więc mieć zastosowania wszystkie zasady o przeprowadzaniu dowodów, a w szczególności art. 205 ¹² § 1 i 2 k.p.c. W konsekwencji nie można przyjąć, że Sąd obowiązany jest dopuścić dowód z kolejnych biegłych w każdym wypadku, gdy złożona opinia jest niekorzystna dla strony. Sąd ma obowiązek dopuszczenia dowodu z opinii kolejnych biegłych lub z opinii instytutu, jedynie wtedy gdy zachodzi tego potrzeba, a więc wówczas gdy opinia złożona już do sprawy zawiera istotne braki, względnie też nie wyjaśnia istotnych okoliczności (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 lutego 1974 roku II CR 817/73, nie publ).

Sąd Okręgowy w Łodzi zważył, co następuje:

W świetle zebranego w sprawie materiału dowodowego i poczynionych na jego podstawie ustaleń faktycznych, odwołanie wnioskodawcy jest zasadne i zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 1 ust. 3 ustawy z dnia 31 lipca 2019 r. o świadczeniu uzupełniającym dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji (Dz. U z 2020 r., poz. 1936, ze zm.) świadczenie uzupełniające przysługuje osobom zamieszkującym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli są:

1) obywatelami Rzeczypospolitej Polskiej lub

2) posiadającymi prawo pobytu lub prawo stałego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej obywatelami państw członkowskich Unii Europejskiej, państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) - strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub Konfederacji Szwajcarskiej, lub

3) cudzoziemcami legalnie przebywającymi na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

W myśl art. 2 ust. 1 i 2 ustawy świadczenie uzupełniające przysługuje osobom, które ukończyły 18 lat i których niezdolność do samodzielnej egzystencji została stwierdzona orzeczeniem o całkowitej niezdolności do pracy i niezdolności do samodzielnej egzystencji albo orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji, albo orzeczeniem o całkowitej niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym i niezdolności do samodzielnej egzystencji, albo orzeczeniem o całkowitej niezdolności do służby i niezdolności do samodzielnej egzystencji, zwanym dalej „osobami uprawnionymi”.

Świadczenie uzupełniające przysługuje osobom uprawnionym, które nie posiadają prawa do świadczeń pieniężnych finansowanych ze środków publicznych albo suma tych świadczeń o charakterze innym niż jednorazowe, wraz z kwotą wypłacaną przez zagraniczne instytucje właściwe do spraw emerytalno-rentowych, z wyłączeniem renty rodzinnej przyznanej w okolicznościach, o których mowa w art. 68 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2021 r. poz. 291), zasiłku pielęgnacyjnego oraz innych dodatków i świadczeń wypłacanych wraz z tymi świadczeniami na podstawie odrębnych przepisów przed dokonaniem odliczeń, potrąceń i zmniejszeń, nie przekracza kwoty 1.600 zł miesięcznie, od 1.03.2020 r. – 1.700 zł miesięcznie a od 1.03.2021 r. – 1.750 zł miesięcznie.

W myśl art. 4 ust. 1 -3 przytoczonej ustawy świadczenie uzupełniające przysługuje osobie uprawnionej w wysokości nie wyższej niż 500 zł miesięcznie, przy czym łączna kwota świadczenia uzupełniającego i świadczeń, o których mowa w art. 2 ust. 2, nie może przekroczyć odpowiednio kwot 1.600 zł, 1.700 zł i 1.750 zł miesięcznie, z zastrzeżeniem wyłączeń, o których mowa w art. 2 ust. 2. W razie przyznania, ustania lub ponownego obliczenia wysokości świadczeń, o których mowa w art. 2 ust. 2, świadczenie uzupełniające podlega ponownemu obliczeniu z urzędu, w taki sposób, aby łączna kwota świadczeń, o których mowa w art. 2 ust. 2, wraz ze świadczeniem uzupełniającym, nie przekroczyła odpowiednio kwot 1.600 zł, 1.700 zł i 1.750 zł miesięcznie, z zastrzeżeniem wyłączeń, o których mowa w art. 2 ust. 2. Świadczenie uzupełniające nie przysługuje osobie uprawnionej, która jest tymczasowo aresztowana lub odbywa karę pozbawienia wolności, z wyjątkiem osoby uprawnionej, która odbywa karę pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego.

Przedmiotem sporu w niniejszej sprawie była okoliczność, czy istniejące u wnioskodawcy naruszenie sprawności organizmu powoduje konieczność stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innej osoby w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych.

W przypadku stwierdzenia naruszenia sprawności organizmu w stopniu powodującym konieczność stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innej osoby w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych orzeka się niezdolność do samodzielnej egzystencji - art. 13 ust. 5 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz.U. z 2021 r. poz. 291, ze zm.) stosowany na podstawie art. 7 ustawy o świadczeniu uzupełniającym dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji.

Niezdolność do pracy jak i niezdolność do samodzielnej egzystencji orzeka się na okres nie dłuższy niż 5 lat, natomiast jeżeli według wiedzy medycznej nie ma rokowań odzyskania zdolności do pracy lub zdolności do samodzielnej egzystencji przed upływem 5. lat, niezdolność do pracy lub niezdolność do samodzielnej egzystencji orzeka się na okres dłuższy niż lat 5 (art. 13 ust. 2 i 3 ustawy emerytalnej).

Pojęcie niezdolności do samodzielnej egzystencji ma przy tym szeroki zakres i obejmuje opiekę i pomoc w załatwieniu elementarnych spraw życia codziennego. Jednak sam fakt, że osoba doznaje pewnych utrudnień w realizacji potrzeb życia codziennego czy też, że potrzebuje pomocy innych osób nie może przesądzać o uznaniu jej za niezdolną do samodzielnej egzystencji /por. III AUa 62/17 - wyrok SA Lublin z dnia 30-08-2017/. Do czynności zabezpieczających samodzielną egzystencję nie należą wyłącznie czynności tzw. samoobsługi jak mycie się, ubieranie, samodzielne jedzenie. Niezdolna do samodzielnej egzystencji jest zarówno osoba, która ze względu na naruszenie sprawności organizmu wymaga stałej lub długotrwałej opieki innej osoby, jak i osoba, która ze względu na naruszenie sprawności organizmu wymaga stałej lub długotrwałej pomocy innej osoby. W ramach zakresu pojęcia ”niezdolności do samodzielnej egzystencji” należy odróżnić opiekę, oznaczającą pielęgnację (czyli zapewnienie ubezpieczonemu możliwości poruszania się, odżywiania, zaspokajania potrzeb fizjologicznych, utrzymywania higieny osobistej itp.) od pomocy w załatwianiu elementarnych spraw życia codziennego, takich jak robienie zakupów, uiszczanie opłat, składanie wizyt u lekarza; wszystkie powyższe czynniki łącznie wyczerpują treść terminu ”niezdolność do samodzielnej egzystencji” / por. III AUa 322/12 - wyrok SA Katowice z dnia 07-11-2012, III AUa 269/17 - wyrok SA Szczecin z dnia 31-01-2019, III AUa 872/16 - wyrok SA Szczecin z dnia 19-10-2017/. Jeżeli stan zdrowia ubezpieczonego nie powoduje konieczności zapewnienia mu stałej ani długotrwałej opieki i pomocy innej osoby, by mogły zostać zaspokojone jego elementarne potrzeby życia codziennego i nie zostało wykazane aby nie radził sobie z obowiązkami domowymi, sama okoliczność, że w związku z występującymi u ubezpieczonego schorzeniami doznaje on pewnych utrudnień w realizacji potrzeb życia codziennego, a czasem też potrzebuje pomocy innych osób, nie może uzasadniać uznania go za osobę niezdolną do samodzielnej egzystencji /por. odpowiednio III AUa 615/12 - wyrok SA Szczecin z dnia 19-12-2012/

Jak wskazał Sąd Apelacyjny w Gdańsku, w wyroku z dnia 20 czerwca 1995 r. (III AUr 551/95, OSA 1995, z. 7-8, poz. 56) schorzenia degradujące psychicznie osobowość człowieka i wymagające stałej lub długotrwałej opieki nad ubezpieczonym mogą uzasadnić zaliczenie go do I grupy inwalidów, obecnie odpowiadającej całkowitej niezdolności do pracy oraz niezdolności do samodzielnej egzystencji, nawet jeżeli jest on w stanie wypełniać niektóre z elementarnych czynności życiowych we własnym zakresie (np. jeść, ubierać się), o ile w pozostałym zakresie jest pozbawiony praktycznej możliwości egzystowania w humanitarnych warunkach bez koniecznej pomocy ze strony osoby trzeciej.

Przekładając powyższe rozważania na grunt przedmiotowej sprawy Sąd uznał, iż ustalenia dokonane w toku postępowania sądowego uzasadniają zmianę zaskarżonej decyzji. Przeprowadzone postępowanie wykazało bowiem, że wnioskodawca jest osobą trwale niezdolną do samodzielnej egzystencji. Wynika to w sposób jednoznaczny z wydanych w sprawie opinii biegłych, tj. opinii biegłego psychiatry. Stosownie do treści opinii biegłego uznać należy, że stopień naruszenia sprawności organizmu spowodowany stwierdzonymi u wnioskodawcy schorzeniami – organicznymi zaburzeniami osobowości o znacznym nasileniu objawów, upośledzeniem umysłowym umiarkowanym, padaczką skrytopochodną powoduje konieczność stałej opieki i pomocy innej osoby w zaspokajaniu jej podstawowych potrzeb życiowych. 26-letni badany odbywający obecnie detencję sądowo – psychiatryczną, wcześniej uznany za niepoczytalnego za czyn karalny. Jest od dzieciństwa upośledzony umysłowo, od 2013 r. w stopniu umiarkowanym. Badany prezentuje nasilone objawy organicznych zaburzeń osobowości z brakiem krytycyzmu, brakiem kontroli impulsów i emocji oraz działaniami aspołecznymi, zagrażającymi życiu i zdrowiu innych osób. Niezdolność do samodzielnej egzystencji wynika bardziej z nasilonych zaburzeń osobowości niż z upośledzenia umysłowego. Uwzględniając złożony charakter zaburzeń psychicznych, zagrożenia dla otoczenia, konieczność kontrolowanego leczenia, wnioskodawca jest trwale niezdolny do samodzielnej egzystencji, wymaga on stałej pomocy i opieki innej osoby. Już w 2013 r. stwierdzano regres intelektualny a ostatnio nasiliły się zaburzenia zachowania wynikające z organicznych zaburzeń osobowości. Rokowanie poprawy jest nikłe lub żadne. Ze względów psychiatrycznych niezdolność wnioskodawczyni do samodzielnej egzystencji istniała na dzień 1.10.2019 r. (tj. od momentu stwierdzenia jej przez Lekarza Orzecznika ZUS), i ma charakter stały wobec znikomych a wręcz braku rokowań co do odzyskania zdolności do samodzielnej egzystencji.

Podkreślić należy, że przy ocenie opinii biegłych lekarzy Sąd nie może zająć stanowiska odmiennego, niż wyrażone w tej opinii, na podstawie własnej oceny stanu faktycznego (por wyr. Sądu Najwyższego z dnia 13 października 1987 roku, II URN 228/87, (...); wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 4 lipca 2018 r.III AUa 1328/17 Legalis numer 1824314). Sposób motywowania oraz stopień stanowczości wniosków wyrażonych w opinii biegłych jest jednym z podstawowych kryteriów oceny dokonywanej przez Sąd, niezależnie od kryteriów zgodności z zasadami wiedzy powszechnej, poziomu wiedzy biegłego oraz podstaw teoretycznych opinii (tak postanowienie SN z 27 listopada 2000 r., I CKN 1170/98, OSNC 2001 nr 4 poz. 84). Dowód z opinii biegłego jest przeprowadzony prawidłowo, jeżeli sądy uzyskały od biegłych wiadomości specjalne niezbędne do merytorycznego i prawidłowego orzekania, a tylko brak w opinii fachowego uzasadnienia wniosków końcowych, uniemożliwia prawidłową ocenę jej mocy dowodowej (wyrok SN z 2000-06-30 II UKN 617/99 OSNAPiUS 2002/1/26). Polemika z opinią biegłego nie uzasadnia zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. Dla obalenia twierdzeń biegłego specjalisty nie wystarcza przeświadczenie strony, iż fakty wyglądają inaczej, lecz koniecznym jest również rzeczowe wykazanie, iż wystawiona przez biegłego opinia jest niespójna bądź merytorycznie błędna (wyrok SN z 2002-01-09 II UKN 708/00 L.). Podkreślić należy również, iż Sąd nie jest obowiązany dążyć do sytuacji, aby opinia biegłego (biegłych) przekonała strony sporu. Wystarczy, że opinia jest przekonująca dla sądu, który wiążąco ocenia, czy biegły wyjaśnił wątpliwości zgłoszone przez stronę. Granicę obowiązku prowadzenia przez sąd postępowania dowodowego wyznacza podlegająca kontroli instancyjnej ocena, czy dostatecznie wyjaśniono sporne okoliczności sprawy (wyr. SN z 25.9.1997 r., II UKN 271/97, OSNP 1998, Nr 14, poz. 430). Dostateczne wyjaśnienie okoliczności spornych w sprawie nie jest równoznaczne z uzyskaniem dowodu korzystnego dla strony niezadowolonej z faktów wynikających z dowodów dotychczas przeprowadzonych (wyrok SN z 28 lutego 2001 roku, II UKN 233/00 L.).

Na gruncie rozpoznawanej sprawy, w ocenie Sądu wnioski wynikające z wydanej w sprawie opinii biegłego psychiatry w zakresie zdolności do samodzielnej egzystencji odwołującego nie zostały merytorycznie skutecznie podważone przez organ rentowy. Organ rentowy, który nie był ograniczony w zakresie podnoszenia tez i dowodów istotnych dla rozstrzygnięcia w żaden sposób nie wykazał, iż istnieją jakiekolwiek rokowania odzyskania zdolności do samodzielnej egzystencji, jedynie gołosłownie twierdził, że dalsze leczenie wnioskodawcy może zmodyfikować i złagodzić zaburzenia zachowania oraz osobowości towarzyszące uszkodzeniu (...). Tym samym jego stanowisko w tym przedmiocie nie może zostać zaakceptowane.

Wnioskodawca, w świetle zgromadzonych w sprawie dowodów (zwłaszcza w świetle opinii biegłego psychiatry) ze względów psychiatrycznych wymaga stałej pomocy i opieki osób trzecich w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych, w związku z powyższym jest trwale niezdolny do samodzielnej egzystencji.

Wobec powyższego stwierdzić należy, że wnioskodawca spełnił, wyrażony w art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 31 lipca 2019 r. o świadczeniu uzupełniającym dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji oraz w art. 13 ust. 3 ustawy emerytalnej w zw. z art. 7 ustawy o świadczeniu uzupełniającym dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji warunek do otrzymania świadczenia uzupełniającego na stałe, a mianowicie został uznany za trwale całkowicie niezdolnego do pracy oraz trwale niezdolnego do samodzielnej egzystencji (wobec braku rokowań odzyskania zdolności do samodzielnej egzystencji przed upływem 5 lat).

Wnioskodawca spełnia także pozostałe przesłanki warunkujące przyznanie prawa do świadczenia uzupełniającego, które to przesłanki wynikają z powołanych wyżej przepisów, co nie było kwestionowane przez organ rentowy w toku niniejszego postępowania.

W tym stanie rzeczy Sąd zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznał wnioskodawcy prawo do świadczenia uzupełniającego na stałe.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy w Łodzi na mocy art. 477 ¹⁴ § 2 kpc orzekł jak w sentencji wyroku.

Zarządzenie: odpis wyroku z uzasadnieniem

doręczyć ZUS wypożyczając akta rentowe.

K.W.