Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

WYROKU W CAŁOŚCI

Decyzją z 17.06.2021 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł., na podstawie ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2021 r. poz. 291 ze zm.- zwana dalej ustawą emerytalną) oraz ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz.U. Nr 237, poz. 1656), po rozpatrzeniu wniosku z dnia 25.05.2021 r. odmówił A. R. prawa do przyznania rekompensaty ponieważ wnioskodawczyni nie udokumentowała 15 lat pracy w szczególnych warunkach wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na dzień 1.12.2008 r. ze względu na brak świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach. ZUS wskazał, że okres pracy w szczególnych warunkach stwierdza zakład pracy na podstawie posiadanej dokumentacji w świadectwie wykonywania oraz w szczególnych warunkach wystawionym wg. wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie §1 ust. 2 rozporządzenia lub świadectwie pracy (Rozporządzenia Rad\ Ministrów z dnia 07.02.1983 w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze Dz.U. Nr 8. poz. 43). (decyzja w aktach ZUS)

Uznając powyższą decyzję za krzywdzącą wnioskodawczyni złożyła od niej odwołanie wnosząc o jej zmianę poprzez przyznania prawa do rekompensaty za pracę w warunkach szczególnych przy monitorze kineskopowym od 1.01.1989 r. do 28.02.2005 r. w Przedsiębiorstwie (...) w Ł.. (odwołanie k. 3)

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. wniósł o jego oddalenie, podtrzymując dotychczasowe stanowisko w sprawie. (odpowiedź na odwołanie k. 6)

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

Wnioskodawczyni – A. R. urodziła się (...) (niesporne)

Decyzją z 5.10.2018r. Zakład przyznał wnioskodawczyni prawo do emerytury od 1.09.2018r., tj. od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek o świadczenie emerytalne bez rekompensaty. (niesporne).

W dn. 26.05.2021 r. odwołująca złożyła wniosek o rekompensatę za pracę w warunkach szczególnych (niesporne, a nadto wniosek k. 19 akt ZUS).

Zaskarżoną decyzją z 17.06.2021 r. ZUS odmówił wnioskodawczyni prawa do rekompensaty z tytułu pracy w szczególnych warunkach, argumentując, że ubezpieczona nie udowodniła co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na dzień 31.12.2008 r. ze względu na brak świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach. (decyzja w aktach ZUS)

W świadectwie pracy z 28.02.2005 r. podano, że wnioskodawczyni od 18.05.1978 r. do 28.02.2005 r. była zatrudniona w Przedsiębiorstwie (...) w Ł. ostatnio na stanowisku specjalisty w D. Handlowym w pełnym wymiarze czasu pracy. W w/w świadectwie pracy podano także, że w tym czasie wystąpiły następujące okresy nieskładowe: 4-6.12.1991 r., 14-31.01.1992 r., 22-29.09.1992 r., 19.10.-6.11.1992 r., 22-26.02.1993 r., 10-13.05.1994 r., 4-7.10.1994 r., 21-23.12.1994 r., 14-15.03.1996 r., 30.09-2.10.1996 r., 26-30.11.1996 r., 5-8.01.1999 r., 25-26.03.1999 r., 5-10.01.2001 r., 4.08.11.2002 r., 6-13.06.2003 r., 16.07-3.08.2004 r., 18.08.2004 r. – 25.01.2005 r. (świadectwo pracy k. 10 plik I akt ZUS)

A. R. nie posiada świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach z w/w okresu zatrudnienia. (okoliczność niesporna, a nadto przyznana przez wnioskodawczynię - e-prot. z 22.10.2021 r.: 00:01:08 w zw. z 00:28:01)

W spornym okresie od 1.01.1989 r. do 28.02.2005 r. wnioskodawczyni pracowała w Przedsiębiorstwie (...) w Ł. w D. Handlowym jako starszy referent (operator), a później od 1.03.1996 r. jako specjalista sprzedaży w pełnym wymiarze czasu pracy, tj. przez osiem godzin dziennie, wykonując swoje obowiązki pracownicze wyłącznie przy monitorze kineskopowym. Praca wnioskodawczyni polegała na sprzedaży leków do aptek i przyjmowaniu zamówień telefonicznych na te leki od aptek. Wnioskodawczyni w szczególności wyszukiwała w komputerze: leki, których dotyczyły zamówienia, sposób podawania tych leków, termin ważności, cenę, wielkość opakowania zbiorczego. W komputerze odszukiwała aptekę, która dzwoniła w sprawie zamówienia, sprawdzała adres, wybierała leki, kończyła zamówienie i dzwoniła do kolejnej apteki. Przez cały czas wykonywała wyłącznie w/w czynności przy komputerze z monitorem kineskopowym pracując w słuchawkach. Oczy wnioskodawczyni były w trakcie wykonywania wymienionych czynności przez cały czas skierowane na monitor kineskopowy i na klawiaturę. Bez użycia komputera i monitora kineskopowego nie było możliwe wykonywanie przez wnioskodawczynię w badanym okresie jej pracy. W spornym okresie nie miała miejsca wymiana sprzętu komputerowego na nowszy. Żadnych innych czynności poza w/w wnioskodawczyni nie wykonywała - w szczególności nie drukowała żadnych faktur, ani nie kompletowała zamówienia, gdyż czynności te wykonywane były w następnych etapach realizacji zamówień w magazynie i dziale ekspedycji. Wnioskodawczyni wykonywała w badanym okresie pracę w dużej sali, w której było ok. 20 stanowisk pracy– były to biurka z monitorami kineskopowymi i klawiaturą oraz telefonami. Komputery nie były przypisane do konkretnej osoby. Każdy prawnik miał swoje stanowisko pracy. Była to praca w systemie 2- zmianowym. Odwołująca otrzymywała od 1.06.1989 r. dodatek za uciążliwe i szkodliwe warunki pracy w wysokości 10% najniższego wynagrodzenia stawki godzinowej. (zaświadczenie (...) potwierdzające dodatek za prace uciążliwą i szkodliwą k. 4, zaświadczenie z (...) k. 16, zeznania wnioskodawczyni e-prot. z 22.10.2021 r.: 00:01:08 w zw. z 00:28:01, zeznania świadka M. L. e-prot. z 22.10.2021 r.: 00:12:09, zeznania świadka G. W. e-prot. z 22.10.2021 r.: 00:19:39, dokumentacja osobowa wnioskodawczyni, a w niej: angaże k. 31-40, 43, 45-46, 48-49,53,55,66,68 część B, karty obowiązków i odpowiedzialności k. 41, 47 część B, aneks k. 58 część B, decyzja o przyznaniu nagrody jubileuszowej k. 70 część B)

Zgodnie z wiedzą z zakresu bhp w/w okoliczności wykonywania czynności przy obsłudze elektronicznych monitorów ekranowych, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, znajdują odniesienie do przesłanek pracy w szczególnych warunkach. Praca ta nie była pracą typowo „biurową”, w której zasadniczym elementem jest praca z dokumentami, ale wymagała nieustannego wpatrywania się w monitor i wymagała szczególnego skupienia na ekranie monitora w trakcie wyszukiwania elementów w obrazie monitora, jak np. nazwa leku, dawka, ilość leku, co nie tylko mogło szczególnie obciążać wzrok, ale wymagało precyzyjnego widzenia. Praca szczególnie obciążała narząd wzroku ponieważ przez 8 godzin dziennie wymagała skupienia wyłącznie na obrazie wyświetlanym przez elektroniczny monitor ekranowy, obserwacji na monitorze dokumentów dla poprawnego uzupełnienia wszystkich pól, ciągłej obserwacji monitora dla weryfikacji poprawności danych wprowadzanych z klawiatury czy wykonywana przez odwołującą praca szczególnie obciążała narząd wzroku i wymagała precyzyjnego widzenia. W/w okoliczności wykonywania czynności przy obsłudze elektronicznych monitorów ekranowych, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy znajdują odniesienie do przesłanki „szczególnego obciążenia narząd wzroku” ponieważ wykonywane przez 8 godzin dziennie czynności wymagały skupienia wyłącznie na obrazie wyświetlanym przez elektroniczny monitor ekranowy, obserwacji na monitorze dokumentów dla poprawnego uzupełnienia wszystkich pól, ciągłej obserwacji monitora dla weryfikacji poprawności danych wprowadzanych z klawiatury. W okolicznościach n/n sprawy uznać należy, że szczególne obciążenie narządu wzroku i konieczność precyzyjnego widzenia podczas wykonywania czynności przy obsłudze elektronicznych monitorów ekranowych, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, wynikało z konieczności nieustannego wpatrywania się w monitor i wymagały szczególnego skupienia na ekranie monitora w trakcie wyszukiwania elementów w obrazie monitora, jak np. nazwa leku, dawka, ilość leku. Wyszukiwanie elementów w obrazie monitora, takich jak nazwa leku, dawka, ilość leku, wymagało koncentracji i uwagi, ponieważ dotyczyło środków farmaceutycznych, w tym substancji psychoaktywnych, których obrót podlega szczególnemu nadzorowi, a popełnienie błędu skutkować mogło poważnymi konsekwencjami. Nasilenie tego szczególnego obciążenia wzroku oraz precyzyjnego widzenia zależało również od wielkości znaków elementów wyszukiwanych w obrazie monitora. Z doświadczenia biegłego z zakresu bhp wynika, że podstawowa wielkość znaków w bazach danych często była i jest mniejsza od minimalnej zalecanej, tj. „11" punktów. W odniesieniu do okoliczności sprawy uznać należy, że badana praca była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w warunkach szczególnych, prace szczególnie obciążające narząd wzroku i wymagające precyzyjnego widzenia - pracę związaną z obsługą elektronicznych monitorów ekranowych, wymienioną w Wykazie A - Dziale XIV - poz. 5, stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z 7.02.1983 r. (Dz. U. Nr 8, poz. 43, ze zm.) (opinia biegłego z zakresu bhp w sprawie VIII U 77/21 - k. 35- 45)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie powołanych dowodów w postaci dokumentów znajdujących się w aktach niniejszej sprawy, w tym w aktach ZUS oraz załączonych aktach osobowych wnioskodawczyni ze spornego okresu, a także zeznań samej wnioskodawczyni i świadków, którzy zgodnie zeznali na czym konkretnie polegała praca skarżącej w badanym okresie.

Zgromadzone dokumenty, zeznania ubezpieczonej i świadków nie budzą wątpliwości, co do ich wiarygodności, uzupełniają się wzajemnie i stanowią wiarygodne źródło dowodowe. Są to osoby, które w tym samym czasie pracowały razem ze skarżącą i wykonywały tę samą pracę, a zatem mają wiedzą na czym konkretnie polegała i w jaki sposób była wykonywana przez skarżącą jej praca. Organ rentowy nie zgłaszał wniosków dowodowych mających na celu wykazanie okoliczności przeciwnych, ani nie podważył wartości zeznań świadków w toku postępowania.

Sąd oparł się także na opinii biegłego z zakresu bhp ze sprawy VIII U 77/21, zgodnie z treścią art. 278 [1] k.p.c., albowiem opinia ta nie była kwestionowana przez pozwanego, a nadto odnosiła się dokładnie do tych samych warunków pracy w jakich pracowała skarżąca i wszyscy przesłuchani w sprawie świadkowie w badanym okresie zatrudnienia, w tym także świadek M. L., która także dochodzi rekompensaty przed tut. Sądem w w/w postępowaniu VIII U 77/21, a która (razem z pozostałymi świadkami) potwierdziła, że wnioskodawczyni wykonywała dokładnie w taki sam sposób, w tym samym miejscu, taką samą pracę używając komputera z monitorem kineskopowym. W ocenie Sadu nie było zatem potrzeby ponownego przeprowadzania dowodu z opinii biegłych z zakresu bhp. Stosownie do art. 278 ¹ k.p.c. Sąd może dopuścić dowód z opinii sporządzonej na zlecenie organu władzy publicznej w innym postępowaniu przewidzianym przez ustawę. Opinia w/w biegłego przeprowadzona w toku postępowania VIII U 77/21 jest w pełni przydatna dla potrzeb rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie. Brak podstaw do twierdzenia, aby wnioski opinii przeprowadzonej na potrzeby n/n postępowania mogłyby być inne.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie zasługuje na uwzględnienie.

Przedmiotem postępowania było rozstrzygnięcie, czy wnioskodawczyni przysługuje prawo do rekompensaty z tytułu pracy w warunkach szczególnych.

Zgodnie z dyspozycją art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz. U. z 2017 r., poz. 664) określa warunki nabywania prawa do emerytur i rekompensat przez niektórych pracowników wykonujących pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, zwanych „emeryturami pomostowymi”, o których mowa w art. 24 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2017 r., poz. 1383 z późn. zm.).

Stosownie do treści art. 2 ust. 5 w/w ustawy o emeryturach pomostowych, rekompensata jest to odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej.

W myśl art. 21 ust. 1 w/w ustawy, rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat.

Ust. 2 art. 21 stanowi, że rekompensata nie przysługuje osobie, która nabyła prawo do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Przesłanka negatywna została zawarta w art. 21 ust. 2 ustawy o emeryturach pomostowych. Jest nią nabycie prawa do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Treść art. 21 ust. 2 w/w ustawy może budzić wątpliwości i jego interpretacji należy dokonywać przy uwzględnieniu uregulowania zawartego w art. 2 ust. 5 ustawy zgodnie, z którym użyte w ustawie określenie rekompensata oznacza odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej. Rekompensata jest zatem odszkodowaniem za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które rozpoczęły pracę przed 1 stycznia 1999 r. i nie nabędą prawa do emerytury pomostowej, w zamian za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze (analogiczne stanowisko zajął Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 25 listopada 2010 r. (K 27/09, OTK-A 2010, Nr 9, poz. 109).

Skoro, jak wynika z powyższego, celem rekompensaty jest łagodzenie skutków utraty możliwości przejścia na emeryturę przed osiągnięciem wieku emerytalnego przez pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, to przesłanka negatywna, o której mowa w art. 21 ust. 2 ustawy, na co wskazuje wykładnia funkcjonalna tego przepisu, zachodzi w przypadku pobierania emerytury przyznanej w obniżonym wieku emerytalnym np. na podstawie art. 46 w zw. z art. 32 lub 39 czy tez art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 14.12.2015 r., Lex nr 1979477).

Art. 23 ust. 1 w/w ustawy stanowi, że ustalenie rekompensaty następuje na wniosek ubezpieczonego o emeryturę.

Rekompensata przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego, o których mowa w przepisach art. 173 i art. 174 ustawy o emeryturach i rentach z FUS (art. 23 ust. 2 w/w ustawy). Jako dodatek do kapitału początkowego, razem z kapitałem początkowym podlega waloryzacjom.

Bezspornym jest w rozpoznawanej sprawie, że wnioskodawczyni nie nabyła prawa do emerytury pomostowej, ani prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym w związku z wykonywaniem pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze.

ZUS zakwestionował, że praca wykonywana przez ubezpieczoną w okresie 1.01.1989 r. – 28.02.2005 r. była pracą w szczególnych warunkach. Pozostałe przesłanki nabycia prawa do rekompensaty nie były kwestionowane przez organ rentowy.

W rozpoznawanej sprawie nie było wątpliwości, że wnioskodawczyni w okresie zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...) sp. z o.o. w Ł. pracowała w pełnym wymiarze czasu pracy od 18.05.1978 r. do 28.02.2005 r. przy czym w badanym okresie od 1.01.1989 r. na stanowisku starszego referenta (operatora) a następnie na stanowisku specjalisty w dziale handlowym. Świadkowie w sposób szczegółowy zeznali, że w spornym okresie od 1.01.1989 r. do 28.02.2005 r. wnioskodawczyni na w/w stanowiskach przez cały czas wykonywała pracę przy kineskopowych monitorach ekranowych, w pełnym wymiarze czasu pracy i poza taką pracą nie wykonywała żadnych innych czynności. Z zeznań świadków i samej wnioskodawczyni, a także dokumentów zalegających w aktach osobowych skarżącej w postaci kart obowiązków pracownika, wynika, że praca wnioskodawczyni w sposób ciągły jednoznacznie była związana z koniecznością obsługi kineskopowych monitorów ekranowych oraz była pracą szczególnie obciążające narząd wzroku i wymagającą precyzyjnego widzenia przy wykonywaniu poszczególnych czynności. Powyższe potwierdza także złożona do akt niniejszej sprawy opinia biegłego z zakresu bhp sporządzona w postępowaniu VIII U 77/21 w sprawie M. L., która w n/n postępowaniu występuje w charakterze świadka, a która łącznie z pozostałymi świadkami potwierdziła, że odwołująca przez cały sporny czas wykonywała dokładnie w tym samym miejscu, w taki sam sposób, takie same obowiązki pracując wyłącznie przy komputerze z monitorem kineskopowym. Poza tym Sąd uwzględnił, że w spornym okresie wnioskodawczyni pobierała dodatek za pracę szkodliwą i uciążliwą z uwagi na pracę z komputerem z ekranem kineskopowym. Jednocześnie z zeznań przesłuchanych w sprawie świadków wynika, że nie było w spornym okresie wymiany kineskopowych ekranów na nowsze, nowocześniejsze.

Wobec powyższego Sąd uznał, że cały zgromadzony materiał dowodowy, którego wartości nie podważał pozwany, pozwala na ustalenie, że wnioskodawczyni wykazała w sposób wystarczający, że legitymuje się wymaganym prawem co najmniej 15-letnim stażem pracy wykonywanej w warunkach szczególnych stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Z dostępnych dowodów wynika bowiem, że odwołująca w badanym okresie wykonywała w sposób ciągły, w pełnym wymiarze, wyłącznie pracę, która jednoznacznie była związana z koniecznością obsługi elektronicznych monitorów ekranowych i była pracą szczególnie obciążającą narząd wzroku i wymagającą precyzyjnego widzenia. Sporny okres pracy przy obsłudze elektronicznych monitorów ekranowych, okazał się w efekcie wystarczający dla uznania, że wnioskodawczyni spełnia ostatnią sporną przesłankę do uzyskania prawa do rekompensaty. Pracę przy elektronicznych monitorach ekranowych /prace szczególnie obciążające narząd wzroku i wymagające precyzyjnego widzenia - przy obsłudze elektronicznych monitorów ekranowych/ zaliczyć bowiem należy do prac w warunkach szczególnych.

Pomocnicze znaczenie w tym zakresie ma wykaz zawarty w załączniku nr 1 do zarządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z 12.07.1987 r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze z zakładach pracy resortu zdrowia i opieki społecznej.

Analiza treści wykazu A do rozporządzenia Rady Ministrów z 7.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43) wskazuje w poz. 5 Działu XIV – prace różne – prace szczególnie obciążające narząd wzroku i wymagające precyzyjnego widzenia - przy obsłudze elektronicznych monitorów ekranowych,

Praca w warunkach szczególnych to praca, w której pracownik w sposób znaczny jest narażony na niekorzystne dla zdrowia czynniki i pracę taką pracownik musi wykonywać stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku, aby nabyć prawo do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym. Sąd Najwyższy podkreślił, że ustawodawca tworząc instytucję przewidzianą w art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, opierał się na założeniu, że praca wykonywana w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy, przyczynia się do szybszego obniżenia wydolności organizmu, stąd też osoba wykonująca taką pracę ma prawo do emerytury wcześniej niż inni ubezpieczeni.

Jak stanowi art. 3 ust. 1 ustawy z 19.12.2008 r. o emeryturach pomostowych, prace w szczególnych warunkach to prace związane z czynnikami ryzyka, które z wiekiem mogą z dużym prawdopodobieństwem spowodować trwałe uszkodzenie zdrowia, wykonywane w szczególnych warunkach środowiska pracy, determinowanych siłami natury lub procesami technologicznymi, które mimo zastosowania środków profilaktyki technicznej, organizacyjnej i medycznej stawiają przed pracownikami wymagania przekraczające poziom ich możliwości, ograniczony w wyniku procesu starzenia się jeszcze przed osiągnięciem wieku emerytalnego, w stopniu utrudniającym ich pracę na dotychczasowym stanowisku; wykaz prac w szczególnych warunkach określa załącznik nr 1 do ustawy.

Ponadto zgodnie z art. 3 ust. 7 ww. ustawy za pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze uważa się osoby wykonujące przed dniem wejścia w życie ustawy prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy lub art. 32 i art. 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Wskazane odwołanie do art. 32 ustawy z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych pozwala na stosowanie omawianych przepisów łącznie z rozporządzeniem Rady Ministrów z 7.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze ( Dz. U. z 1983 r., Nr 8, poz. 43 ze zm.) ( vide art. 32 ust. 4).

Zgodnie z §2 ust. 1 wskazanego rozporządzenia oraz zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy, przy czym powyższe okoliczności pracownik jest obowiązany udowodnić ( por. wyrok SN z 15.12.1997 r. II UKN 417/97 – (...) i US (...) i wyrok SN z 15.11.2000 r. II UKN 39/00 Prok. i Prawo (...) ).

Stosownie do §2 ust. 2 rozporządzenia okresy takiej pracy stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według określonego wzoru, lub świadectwie pracy.

Regulacja §2 rozporządzenia, statuująca ograniczenia dowodowe i obowiązująca w postępowaniu przed organem rentowym, nie ma zastosowania w postępowaniu odwoławczym przed Sądem. W konsekwencji okoliczność i okresy zatrudnienia w szczególnych warunkach Sąd uprawniony jest ustalać także innymi środkami dowodowymi niż dowód z zaświadczenia zakładu pracy, w tym zeznaniami świadków ( por. uchwała SN z 27.05. 1985 r., III UZP 5/85 – LEX 14635, uchwała SN z 10.03.1984 r. III UZP 6/84 – LEX 14625).

Podkreślić należy jednak, iż ustawodawca w obecnie obowiązujących przepisach celowo odszedł od szczegółowego określania stanowisk pracy, skupiając się na zakresach obowiązków, bowiem nazwy stanowisk pracy mogły być bardzo różne w zależności od zakładu pracy. Ponadto ustalano je często na długo przed wejściem w życie przepisów określających pracę w warunkach szczególnych. Z tej przyczyny Sąd ma nie tylko prawo, ale i obowiązek ustalać rzeczywisty zakres obowiązków, bez względu na nazwę stanowiska.

Dla oceny, czy pracownik pracował w szczególnych warunkach, nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy. Praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy) w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia z 7.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego oraz wzrostu emerytur i rent dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze. Przy ustalaniu okresów pracy w szczególnych warunkach, wymaganych do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym, nie jest dopuszczalne zaliczanie innych równocześnie wykonywanych prac w ramach dobowej miary czasu pracy, które nie oddziaływały szkodliwie na organizm pracownika w stopniu powodującym wcześniejszą utratę zdolności do zatrudnienia i nie zostały wymienione w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia (wyrok Sądu Najwyższego z 10.04.2014 r., II UK 395/13, Lex Nr 1455235).

Jednocześnie Sąd Okręgowy zważył, że co do prac przy obsłudze elektronicznych monitorów ekranowych w judykaturze wyjaśniono, że nie chodzi o samo posługiwanie się komputerem na stanowisku pracy (por. wyroki Sądu Najwyższego: z 19.09.2007 r., III UK 38/07, OSNP 2008 nr 21 – 22, poz. 329; z 8.03.2010 r., II UK 236/09, z 13.06.2012 r., II UK 319/11, z 18.11.2014 r., II UK 45/14, z 17.12.2014 r., I UK 171/14, z 13.06.2017 r., III UK 160/16). Brak jest bowiem pozytywnej regulacji normatywnej, która ex definitione pozwalałaby przyjąć, że każda praca w pełnym wymiarze czasu na stanowisku wyposażonym w monitor ekranowy jest pracą w szczególnych warunkach w rozumieniu powołanego przepisu. Takiej kwalifikacji prawnej podlega jedynie praca przy obsłudze elektronicznych monitorów ekranowych, jeżeli oddziaływa na wzrok pracownika i wymaga precyzyjnego widzenia, bo z tej przyczyny została ujęta w wykazie prac szczególnie szkodliwych na podstawie dotychczasowych przepisów. Chodzi wszak o pracę o znacznej szkodliwości i uciążliwości, co powinno pozostawać w związku z określoną czynnością polegającą na obsłudze, a nie tylko na posługiwaniu się w pracy elektronicznym monitorem ekranowym. Przy powszechnym posługiwaniu się komputerami w pracy na wielu różnych stanowiskach, odmienna interpretacja tego przepisu prowadziłoby do zatarcia różnic między pracą w szczególnych warunkach i pracą, w której pracownik posługuje się komputerem.

O pracy związanej z obsługą elektronicznych monitorów ekranowych mowa jest także w § 7 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 1.12.1998 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe (Dz.U. Nr 148, poz. 973). Przepisy tego rozporządzenia określają wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ergonomii, jaki i organizacji pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe. Jednakże przepisów nawet tego rozporządzenia nie stosuje się do każdej pracy z systemem komputerowym ( § 3 rozporządzenia). Przykładowo nie odnoszą się one do systemów przenośnych nieprzeznaczonych do użytkowania na danym stanowisku pracy.

Jak trafnie zauważył Sąd Najwyższy w wyroku z 28.11.2018 r., II UK 367/17 (niepubl.), w okresie, w którym tworzony był wykaz A, wskazana poz. 5 działu XIV odnosiła się do monitorów starej generacji – kineskopowych, o niskiej rozdzielczości i to determinowało założenie prawodawcy, że praca z wykorzystaniem takich urządzeń wymagała precyzyjnego widzenia, co szczególnie obciążało wzrok. Postęp technologiczny w tej dziedzinie stopniowo powodował, że to założenie traciło na aktualności i w tej sytuacji konieczna stawała się ocena wykonywanej pracy przez pryzmat ponadstandardowego (stosunku do przeciętnej pracy przy komputerze) obciążenia wzroku. W związku z tym trafne jest spostrzeżenie, że poz. 5 działu XIV wykazu A nie ma na uwadze samego posługiwania się komputerem w pracy, lecz pracę szczególnie obciążającą narząd wzroku i wymagającą precyzyjnego widzenia przy obsłudze elektronicznych monitorów ekranowych.

Ponadto Sąd Okręgowy w całości podzielił pogląd SN wyrażony w wyroku z 4.06.2019 r., III UK 150/18, (OSNP 2020/5/45), że prawo do rekompensaty przysługuje takiemu pracownikowi, który przy użyciu monitora wykonywał pracę wymagającą precyzyjnego widzenia w warunkach szczególnego obciążenia wzroku (art. 21 ustawy z 19.12.2008 r. o emeryturach pomostowych, Dz.U. Nr 237, poz. 1656 ze zm. w zw. z poz.5 działu XIV Wykazu A stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z 7.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, Dz.U. Nr 8 poz. 43 ze zm.).

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy uznał, że ubezpieczona wykazała, że wykonywana przez nią praca od 1.01.1989 r. do 28.02.2005 r. była pracą w szczególnych warunkach. Wszystkie jej obowiązki były związane z pracą przed kineskopowym ekranem komputera i praca ta była wymagającą precyzyjnego widzenia w warunkach szczególnego obciążenia wzroku, co jasno wynika nie tylko z zeznań samej skarżącej i świadków, ale także z załączonej do akt opinii biegłego z zakresu bhp ze sprawy VIII U 77/21, który wypowiedział się w niej zgodnie z posiadaną wiedzą specjalistyczną na temat charakteru pracy wnioskodawczyni i świadków, które wszystkie pracowały w tym samym czasie, w tej samej jednej dużej sali, wykonywały takie same czynności i w taki sam sposób, wyłącznie przy wykorzystaniu przez 8 godzin dziennie komputera z monitorem kineskopowym. Należy zatem uznać, że wnioskodawczyni stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywała obowiązki pracownicze w warunkach szczególnych w okresie od 1.01.1989 r. do 28.02.2005 r. w wymaganej przepisami ilości co najmniej 15 lat pracy w warunkach szczególnych.

Mając na uwadze powyższe nie ulega wątpliwości, że wnioskodawczyni pracowała w szczególnych warunkach przez ponad 15 lat oraz, że spełnione zostały wszystkie pozostałe przesłanki do nabycia prawa do rekompensaty przewidzianej w art. 21 ust. 1 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych.

Zgodnie z art. 23 ustawy z 19.12.2008 r. o emeryturach pomostowych ustalenie rekompensaty następuje na wniosek ubezpieczonego o emeryturę. Taki wniosek odwołująca złożyła 25.05.2021 r.

Z tych względów Sąd Okręgowy, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał ubezpieczonej prawo do rekompensaty, o czym orzekł, jak w sentencji wyroku.