Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 stycznia 2022 r.

Sąd Okręgowy w Kaliszu V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Stanisław Pilarczyk

Protokolant: sekr.sądowy Anna Sobańska

po rozpoznaniu w dniu 25 stycznia 2022 r. w Kaliszu

odwołania M. J.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

z dnia 13 sierpnia 2021 r. Nr (...)

w sprawie M. J.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o świadczenie przedemerytalne

Oddala odwołanie

Sędzia Stanisław Pilarczyk

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 13 sierpnia 2021 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Oddział w O., odmówił M. J. przyznania świadczenia przedemerytalnego, gdyż zdaniem organu rentowego nie udowodniła ona wymaganych 35 lat okresów składkowych i nieskładkowych. Organ rentowy nie zaliczył odwołującej do okresu składkowego okresu pracy w gospodarstwie rolnym rodziców od dnia 1 marca 1984 roku do dnia 31 stycznia 1988 roku. Ponadto organ rentowy podniósł, iż odwołująca nie zarejestrowała się jako bezrobotna bezpośrednio po rozwiązaniu stosunku pracy z Fabryką (...) Sp. z o.o. z przyczyn niedotyczących pracowników, a bezpośrednio przed zgłoszeniem się jako bezrobotna odwołująca była pracownikiem (...) w P..

Odwołanie od powyższej decyzji złożyła odwołująca, wnosząc o zmianę zaskarżonej decyzji i przyznanie jej prawa do świadczenia przedemerytalnego i zaliczenie do jej okresu składkowego okresu pracy w gospodarstwie rolnym rodziców od dnia 1 marca 1984 roku do 31 stycznia 1988 roku.

Organ rentowy, w odpowiedzi na odwołanie, wniósł o jego oddalenie.

Sąd poczynił następujące ustalenia

Odwołująca M. J. urodziła się (...). W dniu 11 czerwca 2021 roku złożyła wniosek o przyznanie jej świadczenia przedemerytalnego. Zakład Ubezpieczeń Społecznych, wydając zaskarżoną decyzję, przyjął, iż odwołująca udowodniła 32 lata, 4 miesiące i 23 dni okresów składkowych i nieskładkowych, w tym 30 lat, 7 miesięcy i 10 dni okresów składkowych. Organ rentowy nie uwzględnił do ogólnego stażu odwołującej okresy jej pracy w gospodarstwie rolnym rodziców, gdyż jego zdaniem w okresie tym podstawowym zajęciem odwołującej byłą nauka w szkole średniej.

(okoliczności niesporne)

Odwołująca M. J. od 2 stycznia 1990 roku do 30 czerwca 2020 roku była zatrudniona na podstawie umowy o pracę w Fabryce (...) Sp. z o.o. w P., a powyższą umowę pracodawca rozwiązał z przyczyn niedotyczących pracowników.

(dowód – świadectwo pracy odwołującej – akta ZUS)

Od 16 września 2020 roku do 17 września 2020 roku odwołująca była zatrudniona na podstawie umowy o pracę w (...) w P., ale powyższą umowę rozwiązano na podstawie porozumienia stron.

(dowód – świadectwo pracy odwołującej – akta ZUS)

Od 22 września 2020 roku odwołująca była zarejestrowana jako bezrobotna.

(dowód – zaświadczenie Powiatowego Urzędu Pracy w P.)

Odwołująca 1 marca 1984 roku ukończyła 16 rok życia. W okresie od 1 marca 1984 roku do 28 maja 1987 roku była uczniem w trybie stacjonarnym Liceum Zawodowego w P., zdobywając tytuł mechanika obróbki skrawania.

(dowód – świadectwo dojrzałości odwołującej – k. 23 akt ZUS; życiorys odwołującej – k. 22 akt odwołującej)

W spornym okresie od 1 marca 1984 roku do 31 stycznia 1988 roku matka odwołującej posiadała gospodarstwo rolne o powierzchni około 10ha. W gospodarstwie tym uprawiano zboże, sadzono ziemniaki, uprawiano buraki, kukurydzę i kapustę. W gospodarstwie były około 8 krów, 2 konie, kilkadziesiąt sztuk trzody chlewnej. Były tam również niezbędne narzędzia rolnicze jak ciągnik U. (...). W gospodarstwie w spornym okresie pracowała matka odwołującej B. F., brak odwołującej W. F., siostra T. F. (T.), a do 25 listopada 1986 roku również siostra odwołującej E. F. (P.).

Odwołująca w okresie od 1 marca 1984 roku do 27 maja 1987 roku uczęszczała do Liceum Zawodowego w P.. Do szkoły z miejscowości L., oddalonej od P. około 4 km, dojeżdżała autobusem. Wyjeżdżała około 7:20, a wracała około 14:30.

M. J. pomagała matce przy prowadzeniu gospodarstwa rolnego. Pracowała przy codziennym obrządku inwentarza, przygotowaniu pokarmu dla zwierząt, dojeniu krów, a także od wiosny do jesieni pomagała przy pracach polowych, to jest przy żniwach, wykopkach, sianokosach i zbieraniu warzyw.

(dowód – zeznania odwołującej z dnia 25 stycznia 2022 roku [00:02:27][00:30:28]; zeznania świadka M. W. [00:32:37][00:46:54]; zeznania świadka T. W. [00:48:11][00:59:45]; zaświadczenie Urzędu Miasta i Gminy P. – k. 21 akt ZUS; życiorys odwołującej – k. 22 akt sądowych)

Odwołująca M. J. w okresie od dnia 1 marca 1984 roku do dnia 31 stycznia 1988 roku nie podlegała ubezpieczeniu społecznemu rolników jako rolnik lub domownik (dowód – zaświadczenie Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego z dnia 18 października 2021 roku – k. 12 akt sądowych, pismo z dnia 13 lipca 2021 roku – akta ZUS, zeznania odwołującej z dnia 25 stycznia 2022 roku [00:07:06][00:08:12])

Czyniąc powyższe ustalenia faktyczne Sąd Okręgowy nie przyjął, aby w spornym okresie, kiedy odwołująca uczęszczała do szkoły średniej, wyłączając wakacje i okres od 28 maja 1987 roku do 31 stycznia 1988 roku, stale pracowała w gospodarstwie rolnym.

Uczniowie dziennych szkół średnich nie wykonują stałej pracy w gospodarstwie rolnym, gdyż ich stałym zajęciem jest nauka w szkole średniej. Tacy uczniowie mogą jedynie świadczyć pomoc przy pracach rolniczych w czasie wolnym od zajęć szkolnych lub uczestniczyć jedynie doraźnie, okazjonalnie przy pracach związanych z prowadzeniem gospodarstwa rolnego, w okresie czynnej nauki w takiej szkole w ciągu tygodnia. Taki pogląd przyjął Sąd Apelacyjny w Krakowie w wyroku z dnia 7 lutego 2013 roku (AUa 1059/12, Lex nr 1280362), a Sąd Okręgowy taki pogląd w całości podziela. Podobny pogląd wyraził również Sąd Apelacyjny w Poznaniu w wyroku z dnia 24 stycznia 1996 roku (III Aur 833/95, OSA 1998/4/15), gdzie podkreślono, iż nauka w szkole średniej, w innej miejscowości od miejsca zamieszkania, odbywana w systemie dziennym, uniemożliwiała podjęcie stałej pracy w gospodarstwie rolnym, w rozmiarze pozwalającym na zaliczenie tejże pracy do okresu zatrudnienia. Również Sąd Najwyższy, w wyroku z dnia 3 lipca 2001 roku (II UKN 466/00, OSNP 2003/7/186) i w wyroku z dnia 4 listopada 2003 roku (II UK 153/03, Lex nr 985585) i postanowieniem z dnia 10 grudnia 2010 roku (II UK 259/10) podniósł, iż warunkiem uznania okresu pracy w gospodarstwie rolnym za okres składkowy jest stałe wykonywanie pracy w tym gospodarstwie, a nauka w szkole ponadpodstawowej, poza miejscem zamieszkania, wyklucza stałe wykonywanie takiej pracy. Takie osoby nie wykonują stałej pracy w gospodarstwie, gdyż ich stałym zajęciem jest nauka w szkole. Mogą one jedynie świadczyć pomoc przy pracach rolniczych w czasie wolnym od zajęć szkolnych. Również Sąd Apelacyjny w Łodzi, w wyroku z dnia 19 listopada 2009 roku (III AUa 538/09), podniósł, iż w sytuacji, gdy dana osoba uczęszcza do szkoły w trybie dziennym, to głównym jej zajęciem jest nauka w szkole, przez co dyspozycyjność takiej osoby dla gospodarstwa rolnego jest ograniczona, tak więc trudno mówić o stałej pracy w gospodarstwie rolnym.

Podobny pogląd wyraził Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z dnia 10 lipca 2013 roku (III AUa 1697/12, Lex nr 1356543), stwierdzając, iż „nauka w szkole średniej, w innej miejscowości niż miejsce zamieszkania, odbywana w systemie dziennym, uniemożliwia – co do zasady – możliwość podjęcia stałej pracy w gospodarstwie rolnym, w rozmiarze pozwalającym na zaliczenie tej pracy do okresu zatrudnienia. Dyspozycyjność takiej osoby do pracy w gospodarstwie w sposób stały jest wyłączona. Nawet przyjmując, że powrót ze szkoły miał miejsce relatywnie wcześnie w ciągu dnia, to można zapominać, że w przypadku szkoły średniej koniecznym jest codzienne przygotowywanie się do zajęć szkolnych, co wymaga systematycznego poświęcenia czasu także po powrocie ze szkoły. W tych warunkach realna możliwość pogodzenia pracy w gospodarstwie z nauką, jest co do zasady wykluczona. Doświadczenie życiowe wskazuje, że uczniowie szkół położonych w innej miejscowości niż gospodarstwo rolne, z czym związany jest czas na dojazd do szkoły i powrót do domu, nie wykonują stałej pracy w gospodarstwie, gdyż stałym ich zajęciem jest nauka w szkole średniej. Mogą jedynie świadczyć pomoc przy pracach rolniczych w czasie wolnym od zajęć szkolnych lub uczestniczyć w pracach nie mających charakteru pracy stałej, jedynie ewentualnym udziałem (pomocą)_w wykonywaniu typowych obowiązków domowych, po powrocie ze szkoły lub w okresie świąt i krótkich przerw w nauce.”.

Utrwalony jest w judykaturze pogląd, że osoba, która ubiega się o zaliczenie okresu pracy w gospodarstwie rolnym do stażu, winna spełniać kryteria domownika z art. 6 pkt 2 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 roku o ubezpieczeniu społecznym rolników (tekst jedn. Dz. U. z 2008 roku, Nr 50, poz. 291 z późn. zm.). domownikiem zaś jest osoba bliska rolnikowi, która ukończyła 16 lat, pozostaje z rolnikiem we wspólnym gospodarstwie domowym lub zamieszkuje na terenie jego gospodarstwa albo w bliskim sąsiedztwie oraz stale pracuje w tym gospodarstwie rolnym i nie jest związana z rolnikiem stosunkiem pracy. Nadto osoba taka winna wykonywać pracę w gospodarstwie rolnym w wymiarze nie niższym, niż połowa ustawowego czasu pracy pracowników, tj. minimum 4 godziny dziennie (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 2 lutego 1997 roku, II UKN 96/96, OSNP 1997/23/473; z dnia 13 listopada 1998 roku, II UKN 299/98, OSNP 1999/24/799; z dnia 18 lutego 1999 roku, II UKN 491/98, OSNP 2000/5/324; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 czerwca 2013 roku, II UK 368/12, Lex nr 1363452).

Jak już podniesiono wyżej, warunkom tym nie odpowiada pomoc w pracach rolniczych osób uczących się w szkole. Nie wykonują one bowiem stałej pracy w gospodarstwie, gdyż stałym ich zajęciem jest nauka w szkole. Mogą jedynie świadczyć pomoc przy pracach rolniczych w czasie wolnym od zajęć szkolnych (por. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 3 lipca 2001 roku, II UKN 466/00, OSNP 2003/7/186). Wykonywanie tylko niektórych czynności rolniczych w gospodarstwie rolnym, w okresie odbywania nauki w szkole średniej, nie podlega uwzględnieniu przy ustalaniu okresów składkowych, jako okres pracy w gospodarstwie rolnym (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 listopada 1998 roku, II UKN 299/98).

W orzecznictwie sądowym podnosi się również, iż doraźna pomoc w wykonywaniu typowych obowiązków domowych, zwyczajowo wymaganych od dzieci jako członków rodziny rolnika, nie stanowi stałej pracy w gospodarstwie rolnym, zaliczanej do stażu emerytalnego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 maja 2000 roku, II UKN 535/99, OSNP 2001/21/650; wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 26 listopada 2013 roku, III AUa 238/13, Lex nr 1409151; wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 5 maja 2015 roku, III AUa 924/14, Lex nr 1747528; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 czerwca 2014 roku, III UK 180/13, Lex nr 1483963).

W kolejnym wyroku Sądu Najwyższego z dnia 25 marca 2014 roku (I UK 340/13, Lex nr 1477426) podniesiono, iż „w stażu emerytalnym uwzględnia się – jako okresy składkowe – nie okresy jakiejkolwiek pracy w gospodarstwie rolnym, lecz tylko stałą pracę o istotnym znaczeniu dla prowadzonej działalności rolniczej. Doraźna pomoc w wykonywaniu typowych obowiązków domowych, zwyczajowo wymaganych od dzieci, jako członków rodziny rolnika, nie stanowi stałej pracy w gospodarstwie rolnym, zaliczanej do stażu ubezpieczeniowego”. Podobny pogląd zawarty jest również w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 17 października 2008 roku (II UK 61/08, Lex nr 741080), gdzie podkreślono, iż jedynie wykonywanie stałej pracy w gospodarstwie rolnym, w którym osoba zainteresowana zamieszkuje lub ma możliwość codziennego wykonywania pracy związanych z działalnością rolniczą, w wymiarze nie niższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy, pozwala na przyjęcie ziszczenia się przesłanek z przepisu art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy z 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Również w wyroku Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 31 marca 2015 roku (III AUa 771/14, Lex Nr 1680017) podkreślono, iż udzielanie rodzicom zwyczajowej pomocy, jaką dzieci świadczyły w gospodarstwach rolnych swych rodziców, a więc doraźnie, w zależności od sił i czasu potrzebnego na realizację obowiązków szkolnych, nie jest uznawana za stałą.

Podobny pogląd wyraził Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z dnia 18 kwietnia 2017 roku (III AUa 892/16, Lex Nr 2295239), gdzie podkreślił, iż w art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu ubezpieczeń społecznych, chodzi nie o okresy jakiejkolwiek pracy w gospodarstwie rolnym, a jedynie o stałą pracę o istotnym znaczeniu dla prowadzonej działalności rolniczej w gospodarstwie rolnym, w którym osoba zamieszkuje lub ma możliwość codziennego wykonywania prac związanych z prowadzoną działalnością rolniczą. Kryteriów tych nie spełnia praca dziecka, które uczyło się w szkole położonej w innej miejscowości niż miejsce gospodarstwa rolnego.

Sąd Okręgowy zważył co następuje

Odwołanie nie zasługiwało na uwzględnienie.

Warunki nabywania prawa do świadczeń przedemerytalnych określa ustawa z dnia 30 kwietnia 2004 r. o świadczeniach przedemerytalnych (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 1725 ze zmianami). Zgodnie z art. 2 ust. 1 ustawy, prawo do świadczenia przedemerytalnego przysługuje osobie, która:

1.  do dnia rozwiązania stosunku pracy lub stosunku służbowego z powodu likwidacji pracodawcy lub niewypłacalności pracodawcy, w rozumieniu przepisów o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy, u którego była zatrudniona lub pozostawała w stosunku służbowym przez okres nie krótszy niż 6 miesięcy, ukończyła co najmniej 56 lat – kobieta, oraz 61 lat – mężczyzna i posiada okres uprawniający do emerytury, wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, lub

2.  do dnia rozwiązania stosunku pracy lub stosunku służbowego z przyczyn dotyczących zakładu pracy, w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 roku o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2008 r. Nr 69, poz. 415 z późn. zm.), zwanej dalej „ustawą o promocji zatrudnienia”, w którym była zatrudniona przez okres nie krótszy niż 6 miesięcy, ukończyła co najmniej 55 lat – kobieta, oraz 60 lat – mężczyzna oraz posiada okres uprawniający do emerytury, wynoszący co najmniej 30 lat dla kobiet i 35 lat dla mężczyzn, lub

3.  do dnia ogłoszenia upadłości prowadziła nieprzerwanie i przez okres nie krótszy niż 24 miesiące pozarolniczą działalność, w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 z późn. zm.), zwanej dalej „ustawą o systemie ubezpieczeń społecznych”, i za ten okres opłaciła składki na ubezpieczenia społeczne oraz do dnia ogłoszenia upadłości ukończyła co najmniej 56 lat – kobieta i 61 lat – mężczyzna i posiada okres uprawniający do emerytury, wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, lub

4.  zarejestrowała się we właściwym powiatowym urzędzie pracy w ciągu 30 dni od dnia ustania prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, pobieranej nieprzerwanie przez okres co najmniej 5 lat, i do dnia, w którym ustało prawo do renty, ukończyła co najmniej 55 lat – kobieta oraz 60 lat – mężczyzna i osiągnęła okres uprawniający do emerytury, wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, lub

5.  do dnia rozwiązania stosunku pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy, w rozumieniu przepisów ustawy o promocji zatrudnienia, w którym była zatrudniona przez okres nie krótszy niż 6 miesięcy, posiada okres uprawniający do emerytury, wynoszący co najmniej 35 lat dla kobiet i 40 lat dla mężczyzn, lub

6.  do dnia 31 grudnia roku poprzedzającego rozwiązanie stosunku pracy lub stosunku służbowego, z powodu likwidacji pracodawcy lub niewypłacalności pracodawcy, w rozumieniu przepisów o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy, u którego była zatrudniona lub pozostawała w stosunku służbowym przez okres nie krótszy niż 6 miesięcy, posiadała okres uprawniający do emerytury wynoszący co najmniej 34 lata dla kobiet i 39 lat dla mężczyzn.

Za okres uprawniający do emerytury, o którym mowa wyżej, uważa się okres ustalony zgodnie z przepisami art. 5-9, art. 10 ust. 1 oraz art. 11 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (art. 2 ust. 2 ustawy o świadczeniach przedemerytalnych).

W myśl art. 2 ust. 3 ustawy, świadczenie przedemerytalne przysługuje osobie określonej w ust. 1 po upływie co najmniej 6 miesięcy pobierania zasiłku dla bezrobotnych, o którym mowa w ustawie o promocji zatrudnienia, jeżeli osoba ta spełnia łącznie następujące warunki:

1.  nadal jest zarejestrowana jako bezrobotna;

2.  w okresie pobierania zasiłku dla bezrobotnych nie odmówiła bez uzasadnionej przyczyny przyjęcia propozycji odpowiedniego zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, w rozumieniu ustawy o promocji zatrudnienia, albo zatrudnienia w ramach prac interwencyjnych lub robót publicznych;

3.  złoży wniosek o przyznanie świadczenia przedemerytalnego w terminie nieprzekraczającym 30 dni od dnia wydania przez powiatowy urząd pracy dokumentu poświadczającego 6-miesięczny okres pobierania zasiłku dla bezrobotnych.

Z kolei przepis art. 7 ust. 1 ustawy o świadczeniach przedemerytalnych stanowi, że prawo do świadczenia przedemerytalnego ustala się na wniosek osoby zainteresowanej, od następnego dnia po dniu złożenia wniosku wraz z dokumentami, o których mowa w art. 7 ust. 3. Zgodnie z tym ostatnim przepisem, do wniosku dołącza się dowody uzasadniające prawo do świadczenia przedemerytalnego, w tym decyzję o utracie prawa do zasiłku dla bezrobotnych lub informację o upływie 6 miesięcy pobierania zasiłku dla bezrobotnych, o którym mowa w art. 2 ust. 3, a także dowody wymagane do ustalenia prawa do emerytury oraz jej wysokości, określone przepisami ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

W przedmiotowej sprawie sporne było to, czy odwołująca udowodniła wymagany 35-letni okresu uprawniający do emerytury (art. 2 ust. 1 pkt 5 ustawy o świadczeniach przedemerytalnych). Zdaniem organu rentowego, w postępowaniu administracyjnym wykazano jedynie 32 lata, 4 miesiące i 23 dni okresów składkowych i nieskładkowych. Do stażu pracy ubezpieczonego, ZUS nie zaliczył okresu od 1 marca 1984 roku do dnia 31 stycznia 1988 roku.

Rozważenia wymagało, czy można zaliczyć odwołującej do stażu emerytalnego, okres jej pracy w gospodarstwie rolnym rodziców od dnia1 marca 1984 roku do 31 stycznia 1988 roku. Stosownie do treści art. 10 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, przy ustalaniu prawa do emerytury oraz przy obliczaniu jej wysokości uwzględnia się jako okresy składkowe:

1.  okresy ubezpieczenia społecznego rolników, za które opłacono przewidziane w odrębnych przepisach składki,

2.  przypadające przed dniem 1 lipca 1977 roku okresy prowadzenia gospodarstwa rolnego po ukończeniu 16 roku życia,

3.  przypadające przed dniem 1 stycznia 1983 roku okresy pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia.

Z kolei w myśl art. 6 pkt 14 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 roku o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. z 2016 r. poz. 277), ilekroć w ustawie jest mowa o okresach podlegania określonemu ubezpieczeniu społecznemu – rozumie się tylko takie okresy, za które opłacano przewidziane w odpowiednich przepisach składki na te ubezpieczenia, chyba że w myśl tych przepisów nie istniał obowiązek opłacania składek.

Obowiązek opłacania przez rolników indywidualnych składek na ubezpieczenie społeczne został wprowadzony ustawą z 27 października 1977 roku o zaopatrzeniu emerytalnym oraz innych świadczeniach dla rolników. Obowiązek ten utrzymały następnie wszystkie późniejsze ustawy dotyczące ubezpieczenia społecznego rolników, rozszerzając go od 1983 roku na domowników (por. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 19 listopada 1993 roku, II URN 47/93, OSNC 1994/5/117).

O ile zatem w odniesieniu do okresów przypadających przed 1 stycznia 1983 roku fakt opłacania składek był nieistotny z punku widzenia osoby spełniającej warunki dla uznania za domownika rolnika, o tyle po 31 grudnia 1982 roku okoliczność ta stała się istotna. Podstawę prawną dla zaliczenia przypadającego po tej dacie okresu pracy domownika rolnika stanowi bowiem pkt 1 ust. 1 art. 10, ustawy emerytalno-rentowej, który warunkuje uznanie za okresy uzupełniające jedynie okresy ubezpieczenia społecznego rolników, za które opłacono przewidziane w odrębnych przepisach składki.

W sprawie niesporne było, że za odwołującą jako za domownika rolnika (w spornym okresie od 1 marca 1984 roku do 31 stycznia 1988 roku) nie były odprowadzane składki na ubezpieczenie społeczne rolników. Na okoliczność tę – niepodlegania ubezpieczeniom społecznym rolników – wskazała sama odwołująca.

Jak wyjaśnił Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 10 października 2006 roku (I UK 73/06), przepis art. 10 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS dopuszcza jedynie wyjątkowo i w ograniczonym zakresie („w zakresie niezbędnym do uzupełnienia” wymaganego do przyznania emerytury w wypadku ubezpieczenia pracowniczego tzw. okresu składkowego i nieskładkowego) możliwość traktowania „okresów prowadzenia albo pracy w gospodarstwie rolnym” jako „okresów składkowych” w ramach ubezpieczenia pracowniczego i powinien być on interpretowany i stosowany w sposób restryktywny.

Zawarte w art. 10 ust. 1 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych odesłanie do odrębnych przepisów należy rozumieć jako warunek wywiązania się z obowiązku nałożonego przez te przepisy na rolnika podlegającego ubezpieczeniu. Okresy pracy rolniczej traktuje się jako składkowe, jeśli w czasie podlegania zaopatrzeniu emerytalnemu rolników (od 1 stycznia 1978 roku), a następnie ubezpieczeniu społecznemu rolników (od 1 stycznia 1983 roku) ubezpieczony opłacał składki na to ubezpieczenie, ewentualnie mając ukończone 16 lat prowadził gospodarstwo, tj. był rolnikiem przed 1 lipca 1977 roku lub pracował w gospodarstwie rolnym, tj. miał inny status niż rolnik przed 1 stycznia 1983 roku, gdyż od tej daty rolnicy mieli obowiązek opłacania składek również za domowników. Innymi słowy, z mocy przywołanego przepisu, przy ustalaniu prawa do emerytury nie ma możliwości uwzględnienia jako okresów składkowych okresów „rolnych” przypadających po 1 stycznia 1983 roku, jeśli nie zostały za te okresy opłacone składki na ubezpieczenie społeczne rolników (por. także wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 15 lutego 2017 roku, III AUa 243/16, Lex nr. 2278234).

Podobny pogląd wyraził Sąd Apelacyjny w Białymstoku w wyroku z dnia 29 czerwca 2018 roku (III AUa 330/18, Lex nr 2549833), gdzie podkreślono iż „Na podstawie art. 10 ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej, przy ustalaniu prawa do emerytury nie ma możliwości uwzględnienia, jako okresów składkowych, okresów pracy w gospodarstwie rolnym przypadających po 1 stycznia 1983 r., jeżeli za te okresy nie zostały opłacone składki na ubezpieczenie społeczne rolników.

Identyczny pogląd wyraził również Sąd Apelacyjny w Lublinie w wyroku z dnia 28 lutego 2019 roku (III AUa 24/19, Lex nr 2630380).

Mając powyższe na uwadze, okresu pracy odwołującej w gospodarstwie rolnym od dnia 1 marca 1984 roku do 31 stycznia 1984 roku jako domownika nie można zaliczyć do wymaganego okresu 35-letniego, skoro za powyższy okres nie zostały opłacone składki na ubezpieczenie społeczne rolników. Nawet gdyby przyjąć, iż odwołująca wykonywała pracę w gospodarstwie rolnym w spornym okresie, to nauka w szkole średniej, w systemie dziennym, uniemożliwiała co do zasady możliwość podjęcia stałej pracy w gospodarstwie rolnym.

W wyroku Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 9 stycznia 2014 roku (III AUa 209/13, Lex nr 1422357) podkreślono, iż „Zgodnie z art. 2 ust. 1 pkt 5 ustawy o świadczeniach przedemerytalnych prawo do świadczenia nabywa osoba, która do dnia rozwiązania stosunku pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy, w rozumieniu przepisów ustawy o promocji zatrudnienia, w którym była zatrudniona przez okres nie krótszy niż 6 miesięcy, posiada okres uprawniający do emerytury, wynoszący co najmniej 35 lat dla kobiet i 40 lat dla mężczyzn.”.

Mając zaś na uwadze powyższe stwierdzić należało, że odwołująca nie wykazał stażu emerytalnego wynoszącego – w myśl art. 2 ust. 1 pkt 5 ustawy o świadczeniach przedemerytalnych – co najmniej 35 lat. Stąd też nie spełniła ona warunków do uzyskania prawa do świadczenia przedemerytalnego.

Utrwalone jest stanowisko judykatury, że świadczenie przedemerytalne jest świadczeniem o charakterze wyjątkowym, przysługującym ubezpieczonym o długim stażu ubezpieczeniowym, którzy z przyczyn od siebie niezależnych utracili źródło dochodu, a ze względu na wiek nie mogą jeszcze uzyskać prawa do emerytury. Zatem przesłanki do przyznania świadczenia winny być interpretowane ściśle, a dla uzyskania prawa do świadczenia konieczne jest łączne spełnienie wszystkich warunków wymienionych w ustawie z 2004 roku o świadczeniach przedemerytalnych (por. np. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 1 czerwca 2015 roku, III AUa 286/14).

W tym stanie rzeczy, Sąd – na podstawie ww. przepisów oraz art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. – oddalił odwołanie.

Sędzia Stanisław Pilarczyk