Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

7 czerwca 2023 roku

Sąd Okręgowy w Sieradzu IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Sławomir Górny

Protokolant: st. sekr. sąd. Katarzyna Wawrzyniak

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 7 czerwca 2023 roku w Sieradzu

odwołania D. G.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł.

z 7 marca 2023 r. Nr (...)

w sprawie D. G.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł.

z udziałem zainteresowanej (...) Sp. z o.o.
w U.

o podleganie ubezpieczeniom społecznym

1.  Oddala odwołanie.

2.  Zasądza od D. G. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. 180 (sto osiemdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sygn. akt IV U 185/23

UZASADNIENIE

Decyzją z 7.03.2023r., na podstawie art. 83 ust. 1 pkt 1, art. 68 ust. 1 pkt 1 lit. a ustawy z 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2022 r. poz. 1009, ze zm.), art. 83§1 k.c. w zw. z art. 300 k.p., Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. stwierdził, że D. G. jako pracownik podlegający ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu u płatnika składek (...) nie podlega: obowiązkowo ubezpieczeniom od 1.10.2022r.

Nie podzielając powyższej decyzji w/w złożyła odwołanie, wnosząc o zmianę decyzji poprzez objęcie obowiązkowymi ubezpieczeniami od 1.10.2022r. Do odwołania przyłączyła się zainteresowana M. G..

W odpowiedzi na odwołanie pełnomocnik organu rentowego wnosił o jego oddalenie i zasądzenie kosztów postępowania w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. W ocenie ZUS, między stronami nie doszło nawiązania stosunku, brak jakichkolwiek dowodów świadczących o wykonywaniu pracy na rzecz płatnika składek.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

D. G. jest absolwentką (...), ukończyła studia na kierunku prawo podatkowe i rachunkowość. Ukończyła liczne kursy dokształcające i szkolenia.

W dniu 19.11.2019r., w KRS została zarejestrowana spółka z o. o. (...). Od 19.11.2019r., wspólnikami spółki są: M. G., D. G.. Do 31.01.2023r., M. G. była Prezesem Zarządu, a D. G. członkiem Zarządu, od 31.01.2023r., D. G. jest Prezesem Zarządu, a M. G. członkiem Zarządu. M. G. jest mamą wnioskodawczyni. Spółka świadczy usługi księgowe i finansowe. Firma obsługuje około 50 podmiotów.

Uchwałą Nadzwyczajnego Zgromadzenia wspólników firmy (...) Sp. z o. o. z 28.10.2022r. odwołano M. G. z pełnienia funkcji prezesa, a powołano D. G..

W dniu 1.10.2022r., między (...) Sp. z o. o., a D. G. została zawarta umowa o pracę na czas nieokreślony od 1.10.2022r., w pełnym wymiarze czasu pracy, mocą której powierzono D. G. obowiązki prezesa zarządu, z wynagrodzeniem 8000zł. W związku z zawarciem umowy o pracę, D. G. została zgłoszona do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych od 1.10.2022r. Do zakresu obowiązków D. G. miało należeć: zarządzanie działalnością spółki, zarzadzanie pracownikami, wykonywanie zadań wynikających z przepisów prawa, prowadzenie prawidłowej gospodarki powierzonym mieniem, przygotowanie i realizacja umów zawartych przez spółkę, organizacja i proponowanie zmian poprawiających bezpieczeństwo pracy i efektywność spółki, współpraca z klientami biura w celu realizacji powierzonych zadań, zapewnienie właściwego poziomu świadczonych usług przez spółkę, reprezentowanie spółki w instytucjach publicznych. Nikt nie kontrolował D. G. jako pracownika. Sposób świadczenia pracy odbywał się "wg potrzeb" i " na potrzebę chwili". Mama wnioskodawczyni jest rolnikiem i chce rozwinąć gospodarstwo, stara się o dotację i nie może uzyskiwać dochodów z innej formy zatrudnienia. M. G. zamieszkała na wsi, opiekuje się mamą. Miała problemy rodzinne, przyjmuje leki psychotropowe. Rotacja pracowników w spółce jest dość duża. Trzy osoby były zatrudniona na podstawie umowy zlecenie, dwie na podstawie umowy o pracę. Do końca 2022r. była zatrudniona N. B., K. W. jako księgowa od 1.01.2020r. w wymiarze ½ etatu, od 1.08.2020r. w pełnym wymiarze czasu pracy (obecnie jest na wychowawczym), P. P., do stycznia była zatrudniona na podstawie umowy zlecenie M. J.. W okresie od 1.10.2021 – 28.02.2022, była zatrudniona w wymiarze ¼ etatu jako księgowa P. J..

Od 8.09.2015r., D. G. jest zatrudniona w (...) jako pracownik, Od sierpnia 2020r., odwołująca świadczy usługi księgowe na podstawie umowy zlecenia w (...). Od 26.11.2022r., D. G. stałą się niezdolna do pracy z powodu ciąży (częściowo zeznania wnioskodawczyni, zeznania zainteresowanej – na nagraniu CD – 00:04:33 – 00:29:20 k. 124, kserokopia umów zlecenie k. 56, 57, 65, świadectwa pracy k. 75 – 77, umowy o pracę k. 40, 81, zakres obowiązków k. 41, lista płac za 10/2022-12/2022, karta szkolenia wstępnego w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy k. 42, kserokopia dyplomu k. 22, kserokopia zaświadczeń i certyfikatów ukończonych kursów k. 23 - 33/akta sprawy; uwierzytelnione kserokopie uchwały Nr (...), Nr (...), (...), zeznania wn –i do protokołu ZUS, /akta ZUS).

Zgłoszenie przez D. G. roszczenia o wypłatę zasiłku chorobowego zainicjowało wszczęcie 19.01.2023r. postępowania wyjaśniającego mającego na celu ustalenie czy między stronami faktycznie został nawiązany stosunek pracy, czy też zgłoszenie do ubezpieczeń społecznych zostało dokonane jedynie w celu umożliwienia uzyskania świadczeń finansowanych z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Decyzją z 7.03.2023r., na podstawie art. 83 ust. 1 pkt 1, art. 68 ust. 1 pkt 1 lit. a ustawy z 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2022 r. poz. 1009, ze zm.), art. 83§1 k.c. w zw. z art. 300 k.p., Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. stwierdził, że D. G. jako pracownik podlegający ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu u płatnika składek (...) nie podlega: obowiązkowo ubezpieczeniom od 1.10.2022r. (decyzja/akta ZUS).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie i w postępowaniu przed organem rentowym. Kwestionujący stanowisko organu rentowego zawarte w zaskarżonej decyzji winien wskazać fakty znajdujące oparcie w materialne dowodowym, z których możliwym byłoby wyprowadzenie wniosków i twierdzeń zgodnych ze stanowiskiem zaprezentowanym w odwołaniu. W tym kontekście podkreślenia wymaga, że zgodnie z art. 232 k.p.c., strony są obowiązane wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne (ciężar dowodu w znaczeniu procesowym). Z kolei stosownie do art. 6 k.c., ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne (ciężar dowodu w znaczeniu materialnym). W świetle materiału dowodowego, Sąd doszedł do przekonania, że między stronami nie został nawiązany stosunek pracy, wobec braku konstruktywnego elementu tego stosunku, jakim jest wykonywanie pracy w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a zgłoszenie do ubezpieczeń z tytułem pracowniczym nosi znamiona pozorności. W ocenie Sądu, nie ma realnych możliwości wykonywania przez ubezpieczoną stałych i długotrwałych czynności na rzecz spółki przy jednoczesnym zatrudnieniu przez innych pracodawców w pełnym wymiarze czasu pracy. Biorąc pod uwagę aktywność zawodową D. G. zarządzanie pracownikami, reprezentowanie spółki w instytucjach publicznych musiałoby się odbywać przed godziną 8 lub późnych godzinach popołudniowych czy nocnych, czyli po godzinach urzędowania. W ocenie Sądu, nie sposób także uznać, że przedłożone dokumenty – kserokopie faktur, czy korespondencja mailowa, potwierdzają fakt wykonywania przez wnioskodawczynię obowiązków pracowniczych na rzecz (...). Faktury te są tylko wystawione na spółkę, tylko z pieczątką sprawdzono pod względem merytorycznym i podpisem G. bez imienia, a korespondencja mailowa dotyczy innego pracodawcy (...) Sp. z o.o. Zdaniem Sądu zeznania wnioskodawczyni i zainteresowanej są gołosłowne i nie dają podstaw do przyjęcia, że w okresie od zawarcia umowy o pracę do przejścia na zwolnienie lekarskie, między stronami umowy doszło do skutecznego nawiązania stosunku pracy. Również sam dokument obejmujący swą treścią umowę o pracę nie ma charakteru przesądzającego, może on co najwyżej tworzyć domniemanie, że doszło do nawiązania stosunku pracy. Ponadto, w przypadku symulowania powstania stosunku pracy oczywistym jest, że pewne niezbędne dokumenty mające go uprawdopodobnić, takie jak np. kwestionariusz dla osoby ubiegającej się o zatrudnienie, zaświadczenie o przeszkoleniu BHP, listy obecności, itp., zostaną wytworzone.

Sąd Okręgowy zważył:

Odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie.

W pierwszej kolejności należy zauważyć, żre charakter zatrudnienia w ramach umowy o pracę ma zasadnicze znaczenie z punktu widzenia uprawnień osoby świadczącej pracę. Uprawnienia pracownicze, takie jak szczególna ochrona wynagrodzenia, płatny urlop, świadczenia ubezpieczeniowe w przypadku niezdolności do pracy i inne, z mocy przepisów prawa pracy przysługują bowiem tylko osobom zatrudnionym na podstawie umowy o pracę i nie znajdują zastosowania do osób świadczących pracę na podstawie innych umów.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego utrwalił się pogląd, że cel zawarcia umowy o pracę w postaci uzyskania świadczeń z ubezpieczenia społecznego nie jest sprzeczny z ustawą (por. wyrok SN z 4.08.2005r., II UK 320/04). Kreacja stosunku pracy powoduje zawsze konsekwencje prawne nie tylko bezpośrednio w sferze jego treści, ale także w wielu innych dziedzinach. Jednym z takich skutków jest prawo do świadczeń z ubezpieczenia społecznego na wypadek spełnienia się przewidzianych przez ustawy przesłanek. Strony mogą kierować się takim celem i nie można czynić im zarzutu dążenia do celu sprzecznego z ustawą. Skoro osiągnięcie celu uzyskania prawa do świadczeń z ubezpieczenia społecznego nie jest sprzeczne z ustawą, strony zmierzające do takiego celu nie dokonują obejścia ustawy. Zawarcie umowy o pracę, choćby zmierzało wyłącznie do uzyskania świadczeń ubezpieczeniowych, nie jest powiązane z zamiarem obejścia ustawy. Stwierdzenie, że umowa zmierza do obejścia ustawy wymaga zatem poczynienia konkretnych ustaleń faktycznych, dotyczących okoliczności jej zawarcia i celu, jaki strony zamierzały osiągnąć (por. uchwała SN z 8.03.1995r., I PZP 7/95, wyrok z 23.09.1997r., I PKN 276/97).

Nawiązując stosunek pracy, pracodawca realizuje swoją gospodarczą potrzebę, a więc zmierza do uzyskania od pracownika niezbędnego mu świadczenia w postaci wykonywanej pracy. Po stronie pracodawcy istnieje zatem gospodarcza konieczność realizowania określonych czynności, mających wartość materialną lub niematerialną w sposób ciągły, a więc stale i powtarzalnie. Samo formalne zawarcie umowy o pracę nie jest przesądzające o faktycznym istnieniu stosunku pracy, a tym samym powstaniu obowiązku ubezpieczeń. Niezbędne jest również rzeczywiste wykonywanie pracy w warunkach charakterystycznych dla stosunku pracy, opisanych w art. 22 k.p. Stosunek pracy jest stosunkiem zobowiązaniowym, zachodzącym między dwoma stronami, z których każda jest wobec drugiej zobowiązana i zarazem uprawniona do określonego świadczenia. Element kierownictwa pracodawcy, a tym samym podporządkowania pracownika jest cechą odróżniającą stosunek pracy od innych stosunków cywilnoprawnych, a przede wszystkim przesłanką, która ma „charakter konstrukcyjny dla istnienia stosunku pracy” (por. wyrok SN z 25.11.2005r., I UK 68/05).

Oceny ważności treści umów o pracę powszechnie przyjmuje się według reguł prawa cywilnego na podstawie art. 58 k.c. w związku z art. 300 k. p. Zgodnie z art. 58§1 k.c. czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna. Czynność prawna mająca na celu obejście ustawy polega na takim ukształtowaniu jej treści, które z punktu widzenia formalnego (pozornie) nie sprzeciwia się ustawie, ale w rzeczywistości (w znaczeniu materialnym) zmierza do realizacji celu, którego osiągnięcie jest przez nią zakazane. Pojęcie obejścia prawa i pozorności niejednokrotnie pokrywają się. Zakaz obejścia ustawy sprowadza się do zakazu wywołania pewnego skutku prawnego, który jest zakazany przez przepisy bezwzględnie obowiązujące, za pomocą takiego ukształtowania czynności prawnej, że zewnętrznie, formalnie ma ona cechy niesprzeciwiające się obowiązującemu prawu.

Ustalenie, że umowa o pracę zmierza do obejścia prawa wymaga poczynienia konkretnych ustaleń faktycznych, dotyczących okoliczności jej zawarcia, celu, jaki strony zamierzały osiągnąć, oraz charakteru wykonywanej pracy.

Zgodnie z art. 22 k. p. umowa o pracę stanowi dwustronną czynność prawną, w ramach której pracodawca zobowiązuje się do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem, pracownik zaś do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem. Umowa o pracę winna określać w szczególności rodzaj pracy, miejsce jej wykonywania, wynagrodzenie oraz wymiar czasu pracy (art. 29 k. p.). Umowa o pracę dochodzi do skutku, gdy strony złożą zgodne oświadczenie co do jej istotnych postanowień (por. post. SN z 22.11.1979r., III PZ 7/79). Status umowy o pracę ma zasadnicze znaczenie z punktu widzenia uprawnień osoby świadczącej pracę. Uprawnienia pracownicze, takie jak szczególna ochrona wynagrodzenia, płatny urlop, świadczenia ubezpieczeniowe w przypadku niezdolności do pracy i inne, przysługują bowiem z mocy przepisów prawa pracy tylko osobom zatrudnionym na podstawie umowy o pracę i nie znajdują zastosowania do osób świadczących pracę na podstawie innych umów.

Podkreślenia wymaga, że umowa o pracę wywołuje skutki nie tylko bezpośrednie, dotyczące wprost wzajemnych relacji między pracownikiem i pracodawcą lecz także dalsze, pośrednie, w tym - w dziedzinie ubezpieczeń społecznych. Kształtuje ona stosunek ubezpieczenia społecznego, określa wysokość składki, a w konsekwencji prowadzi do uzyskania odpowiednich świadczeń. Należy zatem uznać, że ocena postanowień umownych może i powinna być dokonywana także z punktu widzenia prawa ubezpieczeń społecznych. Powstaje zatem konieczność ustalenia, czy pomiędzy stronami nastąpiło faktyczne nawiązanie stosunku pracy, rezultatem czego będzie skutek wynikający z systemu prawa ubezpieczeń społecznych w postaci podlegania pracowniczemu ubezpieczeniu społecznemu (tak SN w uchwale z 27.04.2005r., II UZP 2/05).

O tym czy strony istotnie nawiązały stosunek pracy stanowiący tytuł ubezpieczeń społecznych nie decyduje samo formalne zawarcie umowy o pracę, wypłata wynagrodzenia, przystąpienie do ubezpieczenia i opłacenie składki, wystawienie świadectwa pracy, ale faktyczne i rzeczywiste realizowanie elementów charakterystycznych dla stosunku pracy, a wynikających z art. 22§1 k. p. Istotne więc jest, aby stosunek pracy zrealizował się przez wykonywanie zatrudnienia o cechach pracowniczych. Okoliczności wynikające z formalnie zawartej umowy o pracę lub ugody pozasądowej nie są wiążące w postępowaniu o ustalenie podlegania obowiązkowi pracowniczego ubezpieczenia społecznego (por. wyrok SN z 24.02.2010r., II UK 204/09).

W przypadku każdej umowy o pracę, podstawą jej zawarcia może być jedynie uzasadniona potrzeba o charakterze ekonomicznym, znajdująca oparcie w charakterze prowadzonej działalności. To potrzeba gospodarcza pracodawcy determinuje zatrudnienie. Przy ocenie umowy o pracę racjonalność zatrudnienia, potrzeba zatrudnienia pracownika są przesłankami istotnymi dla oceny ważności umowy. Sąd Najwyższy wielokrotnie stwierdzał, że racjonalność zatrudnienia, potrzeba zatrudnienia pracownika są przesłankami istotnymi dla oceny ważności umowy o pracę (por. wyrok SA w Szczecinie z 1.02.2018r., III AUa 254/17).

Nawiązując do powyższych rozważań, na gruncie li tylko ubezpieczeń społecznych, przedmiotem sporu było ustalenie, czy między stronami, został nawiązany i realizowany stosunek pracy, tj., czy powstał tytuł skutkujący objęciem D. G. pracowniczym ubezpieczeniem społecznym. W ocenie sądu, zaskarżona decyzja odpowiada prawu. Zdaniem sądu, wyłącznym celem zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych w/w, było uzyskanie dodatkowej ochrony ubezpieczeniowej w ramach zgłoszenia z tytułu umowy o pracę.

Art. 300 k. p. stanowi, że w sprawach nieunormowanych przepisami prawa pracy do stosunku pracy stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu cywilnego, jeżeli nie są one sprzeczne z zasadami prawa pracy. Zgodnie z art. 83§1 k.c., nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Pozorność oświadczenia woli została potraktowana przez ustawodawcę jako wada oświadczenia woli. Jest to wada szczególna, bo dotyczy oświadczenia złożonego świadomie dla pozoru drugiej stronie, która o takim charakterze oświadczenia woli wie i na to się zgadza. Złożenie oświadczenia woli dla pozoru oznacza, że osoba je składająca nie chce w ogóle wywołać żadnych skutków prawnych swojej czynności, albo chce wywołać inne niż przewidziane w oświadczeniu woli. Dodatkowo, jak stanowi art. 8 k.c., nie można czynić ze swego prawa użytku, który byłby sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony.

Mając na uwadze podniesione wyżej okoliczności, Sąd Okręgowy oddalił odwołanie na podstawie art. 477 ¹⁴§1 k.p.c.

O kosztach zastępstwa procesowego orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c. w zw. z § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015r., poz. 1804 ze zm.).