Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 kwietnia 2023 r.

Sąd Rejonowy Szczecin- Centrum w Szczecinie – Wydział III Cywilny

w składzie: Przewodniczący: Sędzia Małgorzata Janik-Białek

Protokolant: stażysta Karolina Kalischewska

po rozpoznaniu w dniu 24 marca 2023 r. w Szczecinie

na rozprawie

sprawy z powództwa Gminy M. S.

przeciwko M. S. (1) (pop. O.)

o zapłatę

oddala powództwo.

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 2 grudnia 2020 roku Gmina M. S. – Zarząd (...) w S. wniosła o zasądzenie od K. Z., D. Z. i M. S. (2) (pop. O.) in solidum kwoty 7 402,23 złotych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie, liczonymi w stosunku rocznym, od kwot:

- 6 505,52 złotych od dnia 8 sierpnia 2020 roku do dnia zapłaty,

- 896,71 złotych od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty

i kosztami procesu według norm przepisanych.

W uzasadnieniu żądania pozwu Gmina M. S. – Zarząd (...) w S. podniosła, że do dnia 25 maja 2005 r. łączyła ją z pozwaną K. Z. umowa najmu lokalu socjalnego położonego w S. przy ul. (...). Od dnia 26 maja 2005 r. pozwani zajmują ww. lokal bez tytułu prawnego, a zatem zgodnie z treścią przepisu art. 18 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 roku o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego, zobowiązani są do uiszczania na rzecz powódki odszkodowania z tego tytułu. Pozwani z obowiązku tego się nie wywiązywali. Zadłużenie z tego tytułu za okres od 1 stycznia 2017 roku do dnia 31 lipca 2020 roku wynosi 6 505,52 złote. Nadto powódka domaga się zapłaty kwoty 896,71 złotych tytułem odsetek skapitalizowanych na dzień 7 sierpnia 2020 roku.

W dniu 21 stycznia 2021 r. referendarz sądowy wydał nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym, zgodnie z treścią żądania pozwu (ówczesna sygn. akt I Nc 2097/20).

Nakaz zapłaty uprawomocnił się w stosunku do pozwanego D. Z..

Postanowieniem z dnia 14 września 2022 r. referendarz sądowy uchylił nakaz zapłaty w stosunku do K. Z., i na skutek cofnięcia pozwu wobec tej pozwanej, umorzył postępowanie wobec niej.

Pozwana M. S. (3) (pop. O.) zaskarżyła nakaz zapłaty sprzeciwem, w którym wniosła o oddalenie powództwa. Podniosła, że w okresie, w którym zamieszkiwała w lokalu przy ul. (...), przekazywała K. Z. kwotę 500 złotych miesięcznie na poczet opłaty za mieszkanie. Nadto podniosła, że znajduje się w trudnej sytuacji materialnej, samotnie wychowuje syna.

Na skutek prawidłowego wniesienia sprzeciwu nakaz zapłaty stracił moc w stosunku do M. S. (2) (pop. O.), zgodnie z przepisem art. 505 par. 2 k.p.c. i sprawa została skierowana do rozpoznania na rozprawie.

Gmina M. S. – Zarząd (...) w S. podtrzymała żądanie pozwu w stosunku do M. S. (2) (pop. O.), podnosząc, że kwestionuje fakt przekazywania K. Z. określonych kwot pieniężnych celem dokonania zapłaty na rzecz powódki, a nawet gdyby tak było, to ustalenia osób zobowiązanych do zapłaty odszkodowania nie odnoszą skutku wobec wierzyciela. Obowiązek zapłaty odszkodowania spoczywa na każdej osobie zajmującej lokal bez tytułu prawnego. Wysokość natomiast odszkodowania jest równa stawce czynszu najmu lokalu mieszkalnego, która to stawka ustalana była w oparciu o akty prawa miejscowego – uchwałę Nr XXII/502/16 Rady Miasta S. z dnia 6 września 2016 r.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Gmina M. S. jest właścicielem lokalu położonego w S. przy ul. (...).

Niesporne.

Dnia 26 maja 2003 r. Gmina M. S. zawarła z K. Z. i R. Z. umowę najmu lokalu socjalnego położonego w S. przy ul. (...). Umowa została zawarta na czas oznaczony do dnia 25 maja 2005 r.

D. Z. był uprawniony do używania lokalu jako osoba pozostająca z najemcami we wspólnym gospodarstwie domowym.

Zgodnie z postanowieniem par. 4 i 5 umowy najemcy zobowiązani byli do uiszczenia wynajmującemu miesięcznego czynszu najmu, według stawki ustalanej zgodnie z przepisami prawa miejscowego regulującymi zasady ustalania wysokości stawek czynszu za wynajmowanie lokali mieszkalnych w zasobie mieszkaniowym Gminy M. S. oraz opłat związanych z używaniem przedmiotowego lokalu, których wykaz stanowi Załącznik nr 2 do umowy.

Dowód:

- umowa najmu lokalu socjalnego k. 9 – 11.

K. Z. była osobą niepełnosprawną, poruszała się na wózku. Utrzymywała się z renty w kwocie około 1 100 złotych miesięcznie. Na własny koszt zbudowała podjazd, aby mogła samodzielnie opuszczać mieszkanie.

Dowód:

- zeznania świadka D. Z. k. 226.

M. S. (2) (pop. O.) była partnerką życiową D. Z.. Zamieszkała w lokalu przy ul. (...) w 2007 r. Fakt jej zamieszkania został zgłoszony Gminie M. S..

M. S. (2) (pop. O.) nie wiedziała, że K. Z. i D. Z. nie łączy z Gminą M. S. umowa najmu ww. lokalu.

Opłatami za lokal zajmowała się K. Z.. M. S. (2) (pop. O.) przekazywała K. Z. co miesiąc kwotę 500 złotych na poczet opłat za mieszkanie. Pozwana nie miała wiedzy, że opłaty za lokal nie są uiszczane.

Dowód:

- zeznania świadka D. Z. k. 226,

- zeznania M. S. (2) (pop. O.) w charakterze strony k. 227.

W okresie od stycznia 2017 r. do lipca 2019 r. Gmina M. S. naliczała opłaty obejmujące odszkodowanie za bezumowne zajmowanie lokalu oraz opłaty za korzystanie z lokalu w kwocie po 175,76 złotych miesięcznie.

W okresie od sierpnia 2019 r. do grudnia 2019 r. Gmina M. S. naliczała opłaty obejmujące odszkodowanie za bezumowne zajmowanie lokalu oraz opłaty za korzystanie z lokalu w kwocie po 181,39 złotych miesięcznie.

W okresie od stycznia 2020 r. do marca 2020 r. Gmina M. S. naliczała opłaty obejmujące odszkodowanie za bezumowne zajmowanie lokalu oraz opłaty za korzystanie z lokalu w kwocie po 200,64 złotych miesięcznie.

W okresie od kwietnia 2020 r. do lipca 2020 r. Gmina M. S. naliczała opłaty obejmujące odszkodowanie za bezumowne zajmowanie lokalu oraz opłaty za korzystanie z lokalu w kwocie po 204,13 złotych miesięcznie.

W powyższych okresach dokonywano rozliczenia dostarczanych do lokalu mediów: zimnej wody, kanalizacji i śmieci.

Dowód:

- zawiadomienia o wysokości opłat k. 85 – 95, k. 106 – 111,

- zawiadomienia o rozliczeniu mediów k. 112 – 123, k. 124 – 212,

- kartoteka konta k. 19 – 21.

W okresie od dnia 1 stycznia 2017 r. do dnia 31 lipca 2020 r. w lokalu zamieszkiwali: K. Z., D. Z. i M. S. (2) (pop. O.).

Niesporne.

Pismami z dnia 11 czerwca 2019 r. oraz z dnia 18 sierpnia 2019 r. K. Z. wniosła o rozłożenie zaległości z tytułu opłat za bezumowne zajmowanie lokalu. W uzasadnieniu wniosku podniosła, że jest inwalidą I – grupy, porusza się na wózku. Utrzymuje się z renty w kwocie 1 000 złotych. Ponosi wysokie koszty leczenia. W prowadzeniu domu pomaga jej syn D. Z.. Syn od stycznia 2019 r. nie pracuje. Zaległości w opłatach za lokal spowodowane były koniecznością poniesienia kosztów wybudowania podjazdu do lokalu. Podjazd był niezbędny, aby mogła wydostać się z mieszkania.

W związku ze złożonym wnioskiem K. Z. i D. Z. złożyli oświadczenie o uznaniu długu z tytułu bezumownego zajmowania lokalu, którego wysokość na dzień 1 lipca 2019 r. wynosiła 6 256,92 złote.

Dowód:

- pismo z dnia 11.06.2019 r. k. 15,

- pismo z dnia 18.06.2019 r. k. 17,

- oświadczenie k. 16,

- oświadczenie o uznaniu długu k. 16 verte.

Pismem z dnia 11 sierpnia 2020 r. Gmina M. S. wezwała K. Z., D. Z. i M. S. (2) (pop. O.) do zapłaty kwoty 7 402,23 złotych tytułem odszkodowania za bezumowne zajmowanie lokalu.

Dowód:

- wezwanie do zapłaty z dnia 11.08.2020 r. wraz z wyciągiem z książki nadawczej k. 13 – 14.

M. S. (2) (po. O.) ma na utrzymaniu małoletniego syna. Wraz z mężem zamieszkuje w hotelu robotniczym. Syn zamieszkuje u ciotki, ponieważ w hotelu mogą zamieszkiwać jedynie osoby pełnoletnie. Pozwana jest zatrudniona jako kasjerka i otrzymuje z tego tytułu wynagrodzenie w kwocie ok. 3 300 złotych netto.

Dowód:

- zeznania M. S. (2) (pop. O.) w charakterze strony k. 227.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo okazało się nieuzasadnione.

Stan faktyczny niniejszej sprawy Sąd ustalił w oparciu o dokumenty zaoferowane przez stronę powodową, których prawdziwość i wiarygodność nie została zakwestionowana, a i Sąd nie powziął zastrzeżeń co do ich przydatności do poczynienia ustaleń faktycznych w sprawie. Nadto Sąd poczynił ustalenia faktyczne na podstawie zeznań świadka D. Z. i zeznań pozwanej w charakterze strony, ponieważ nie zostały naprowadzone dowody, które pozwoliłyby na podważenie ich prawdziwości i wiarygodności.

Powódka wywodzi roszczenie w stosunku do pozwanej M. S. (2) (pop. O.) z faktu bezumownego zajmowania lokalu położonego w S. przy ul. (...) z powodu wygaśnięcia umowy najmu tego lokalu na skutek upływu czasu, na jaki została zawarta, i powołując się na przepis art. 18 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 roku o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy o zmianie Kodeksu cywilnego (tekst jednolity: Dz. U. z 2023 r., poz. 725), domaga się zapłaty odszkodowania za okres od dnia 1 stycznia 2017 r, do dnia 31 lipca 2020 r.

Przepis art. 18 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 roku o ochronie praw lokatorów (…) stanowi, że osoby zajmujące lokal bez tytułu prawnego są obowiązane do dnia opróżnienia lokalu co miesiąc uiszczać odszkodowanie (ust. 1). Odszkodowanie, o którym mowa w ust. 1, odpowiada wysokości czynszu, jaki właściciel mógłby otrzymać z tytułu najmu lokalu. Jeżeli odszkodowanie nie pokrywa poniesionych strat, właściciel może żądać od osoby, o której mowa w ust. 1, odszkodowania uzupełniającego (ust. 2).

Na wstępie wskazać należy, że zgodnie z przepisem art. 321 k.p.c. sąd nie może wyrokować co do przedmiotu, który nie był objęty żądaniem, ani zasądzać ponad żądanie. W świetle cytowanego przepisu zakres wyrokowania określony jest zakresem żądania, jakie ostatecznie było podtrzymywane przed zamknięciem rozprawy. Zakaz wyjścia ponad żądanie dotyczy roszczenia zarówno w sensie ilościowym, jak i jakościowym oraz działa dwukierunkowo, a więc zarówno wówczas, gdy sąd powództwo uwzględnia, jak i oddala. Oznacza to, że sąd nie może wyjść poza wskazaną przez powoda podstawę faktyczną, tj. okoliczności faktyczne wskazane przez powoda do zamknięcia rozprawy przed sądem pierwszej instancji, a niekiedy również przed sądem drugiej instancji (w zakresie, w jakim dopuszczalna jest zmiana powództwa w postępowaniu apelacyjnym i z poszanowaniem reguły wynikającej z art. 381). Wskazywane natomiast przez stronę powodową jako podstawa prawna żądania przepisy prawa materialnego nie wiążą sądu i mogą być przezeń pominięte przy wydawaniu orzeczenia co do istoty sporu, konstrukcja podstawy prawnej rozstrzygnięcia należy bowiem do sądu. Nie można jednakże wykluczyć, że powołanie przez stronę określonej normy prawa materialnego jako mającej stanowić podstawę rozstrzygania o tym roszczeniu wiąże sąd w tym sensie, że stanowi uzupełnienie okoliczności faktycznych określających żądania pozwu (art. 321 par. 1 w zw. z art. 187 par. 1 k.p.c.); jednakowoż w tym zakresie musi istnieć jawność, której gwarancją w zasadzie jest występowanie w charakterze strony powodowej osoby posiadającej profesjonalne przygotowanie prawnicze ( por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 kwietnia 2008 r., II CSK 613/07, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 października 1999 r., III CKN 407/98). Dlatego też, mając na uwadze, że przywołana powyżej podstawa prawna żądania pozwu została wskazana przez reprezentującego powoda pełnomocnika w osobie radcy prawnego, Sąd w pierwszej kolejności ocenił zasadność żądania pozwu w granicach przywołanych okoliczności faktycznych w świetle treści przepisu art. 18 ustawy o ochronie praw lokatorów (…).

W świetle ustalonych okoliczności faktycznych sprawy, biorą pod uwagę wskazaną podstawę faktyczną żądania pozwu – zajmowanie lokalu po wygaśnięciu stosunku najmu, wobec pozwanej M. S. (2) (pop. O.) nie znajdzie zastosowania przepis art. 18 ustawy o ochronie praw lokatorów (…).

Przepis art. 1 ustawy o ochronie praw lokatorów (…) stanowi, że ustawa reguluje zasady i formy ochrony praw lokatorów oraz zasady gospodarowania mieszkaniowym zasobem gminy. Ustawę stosuje się zatem w zasadzie do wszystkich stosunków prawnych uprawniających lokatora do używania lokalu mieszkalnego, z wyjątkami wyraźnie określonymi w ustawie (art. 1a i 3). Przepis art. 18 ust. 1 i 2 odnosi się zatem do osób, które wcześniej dysponowały tytułem prawnym do zajmowania lokalu, czyli miały status lokatora w rozumieniu tej ustawy. Ma on zastosowanie również i do tych osób zajmujących lokal, które wcześniej legitymowały się prawnorodzinnym lub obligacyjnym tytułem do zajmowania lokalu, innym niż najem. Ustawa nie wskazuje bowiem o jaki tytuł prawny chodzi. W odniesieniu natomiast do uregulowanej tym przepisem odpowiedzialności odszkodowawczej osób zajmujących lokal bez tytułu prawnego, w orzecznictwie sądowym dominuje stanowisko, iż jest to oparta na zasadach określonych w art. 471 k.c. odpowiedzialność ex contractu, za naruszenie obowiązku zwrotu lokalu po wygaśnięciu tytułu prawnego do korzystania z niego, zmodyfikowana postanowieniami dotyczącymi wysokości szkody (odpowiadającej wysokości czynszu - art. 18 ust. 2 zdanie pierwsze i strat przewyższających jego wysokość art. 18 ust. 2 zdanie drugie) i sposobu spełniania świadczenia odszkodowawczego (co miesiąc - art. 18 ust. 1). Z chwilą wygaśnięcia tytułu prawnego do lokalu powstaje obowiązek jego niezwłocznego zwrotu przez byłego lokatora właścicielowi. Jeżeli zdarzeniem będącym źródłem tytułu prawnego do lokalu jest umowa, obowiązek ten ma podstawę w tej umowie. Nienależyte wykonanie tego obowiązku pociąga za sobą konsekwencje określone w art. 471 i nast. ( por.m.in. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 11 marca 1999 r., III CKN 198/98, OSNC 1999, Nr 10, poz. 175, z dnia 18 maja 2012 r., IV CSK 490/11, nie publ. i z dnia 9 listopada 2012 r., IV CSK 303/12, nie publ. oraz uchwała Sądu Najwyższego z dnia 7 grudnia 2007 r., III CZP 121/07, OSNC 2008, Nr 12, poz. 137). W uzasadnieniu uchwały z dnia 6 grudnia 2012 r. ( III CZP 72/12, OSNC 2013, Nr 6, poz. 71) Sąd Najwyższy podniósł, że art.18 ust. 1 jest przepisem szczególnym w stosunku do przepisów regulujących generalne zasady odpowiedzialność kontraktowej (art. 471 k.c.) i tzw. roszczeń uzupełniających (art. 224 i 225 k.c.). Wskazuje na to jego treść i lokalizacja w szczególnej w stosunku do Kodeksu cywilnego ustawie.(por. por. wyrok SN z dnia 25 kwietnia 2018 r., III CA 1/18 oraz wyrok tego Sądu z dnia 31 maja 2022 r., I NSNc 539/21).

Zgodnie z art. 2 pkt 1 ustawy o ochronie praw lokatorów (…) ilekroć w ustawie jest mowa o lokatorze - należy przez to rozumieć najemcę lokalu lub osobę używającą lokal na podstawie innego tytułu prawnego niż prawo własności. Lokatorem w rozumieniu tego przepisu jest zatem wyłącznie osoba, która posiadała tytuł prawny do lokalu, który ustał wobec zakończenia stosunku najmu i który może mieć charakter zależny wobec prawa przysługującego najemcy. Natomiast przymiotu lokatora, nie posiadają osoby, które nigdy nie dysponowały tytułem prawnym do zajmowanego lokalu, w tym osoby, które objęły go samowolnie ( por. postanowienie SN z dnia 22 marca 2017 r., III CZP 64/16 i przywołane tam orzeczenia).

Poza sporem jest, że umowa najmu lokalu mieszkalnego położonego w S. przy ul. (...) została zawarta z K. Z. i R. Z., a uprawnionym do zamieszkiwania w lokalu był pozostający z najemcami we wspólnym gospodarstwie domowym ich syn D. Z.. Temu ostatniemu przysługiwało prawo do zajmowania lokalu wynikające ze stosunku prawnorodzinnego łączącego go z najemcami. Nie jest również sporne, że umowa ta została zawarta na czas oznaczony do dnia 25 maja 2005 r. i z tą datą stosunek najmu wygasł. Na podstawie zeznań pozwanej w charakterze strony Sąd ustalił, że zamieszkała ona w lokalu przy ul. (...) w 2007 r., a zatem po wygaśnięciu umowy najmu lokalu. W tej dacie w lokalu zamieszkiwali K. Z. i D. Z., i jak wskazano, nie przysługiwał im już żaden tytuł prawny do władania lokalem. Pozwanej także nie przysługiwał zatem żaden tytuł prawny do władania lokalem, nie mogła go bowiem nabyć od byłych najemców. Nie była zatem obowiązania do wydania lokalu po wygaśnięciu stosunku najmu i nie może ponosić odpowiedzialności, która opiera się na nienależytym wykonaniu umowy. Nie może zatem ponosić odpowiedzialności za bezumowne zajmowanie lokalu na podstawie przepisu art. 18 ust. 1 i 2 ustawy o ochronie praw lokatorów (…). W przepisie tym bowiem nie rozszerzono zakresu jego stosowania do osób, którym tytuł prawny do lokalu nigdy nie przysługiwał.

Fakt, że w stosunku do pozwanej Gminie nie przysługuje uprawnienie do żądania odszkodowania za bezumowne zajmowanie lokalu opartego na podstawie przepisu art. 18 ust. 1 i 2 ustawy o ochronie praw lokatorów (…), nie oznacza, że nie może powód żądać naprawienia szkody wynikającej z faktu władania lokalem komunalnym bez tytułu prawnego. W zakresie nieuregulowanym przepisami ustawy o ochronie praw lokatorów (…) zastosowanie mogą znaleźć roszczenia z zakresu prawa rzeczowego, a w szczególności roszczenia uzupełniające unormowane w art. 224 i nast. k.c. Przepisy art. 224-230 k.c. regulują bowiem stosunki prawne, gdy rzecz znalazła się w posiadaniu niewłaściciela, a źródłem tego stanu rzeczy nie była umowa.

Zgodnie z przepisem art. 224 par. 1 i 2 k.c. samoistny posiadacz w dobrej wierze nie jest obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy i nie jest odpowiedzialny ani za jej zużycie, ani za jej pogorszenie lub utratę. Nabywa własność pożytków naturalnych, które zostały od rzeczy odłączone w czasie jego posiadania, oraz zachowuje pobrane pożytki cywilne, jeżeli stały się w tym czasie wymagalne (par. 1). Jednakże od chwili, w której samoistny posiadacz w dobrej wierze dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy, jest on obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy i jest odpowiedzialny za jej zużycie, pogorszenie lub utratę, chyba że pogorszenie lub utrata nastąpiła bez jego winy. Obowiązany jest zwrócić pobrane od powyższej chwili pożytki, których nie zużył, jak również uiścić wartość tych, które zużył (par. 2). Przepis art. 225 k.c. stanowi natomiast, że obowiązki samoistnego posiadacza w złej wierze względem właściciela są takie same jak obowiązki samoistnego posiadacza w dobrej wierze od chwili, w której ten dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy. Jednakże samoistny posiadacza w złej wierze obowiązany jest nadto zwrócić wartość pożytków, których z powodu złej gospodarki nie uzyskał, oraz jest odpowiedzialny za pogorszenie i utratę rzeczy, chyba że rzecz uległaby pogorszeniu lub utracie także wtedy, gdyby znajdowała się w posiadaniu uprawnionego.

Przepis art. 230 k.c. stanowi, że przepisy dotyczące roszczeń właściciela przeciwko samoistnemu posiadaczowi o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy, o zwrot pożytków lub o zapłatę ich wartości oraz o naprawienie szkody z powodu pogorszenia lub utraty rzeczy, jak również przepisy dotyczące roszczeń samoistnego posiadacza o zwrot nakładów na rzecz, stosuje się odpowiednio do stosunku między właścicielem rzeczy a posiadaczem zależnym, o ile z przepisów regulujących ten stosunek nie wynika nic innego.

Podstawą roszczeń uzupełniających unormowanych w przepisach art. 224 – 225 k.c. jest samoistne posiadanie cudzej rzeczy. Roszczenie zaś o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy ma charakter obligacyjny i gdy powstanie, uzyskuje byt samodzielny, niezależnie od roszczeń chroniących własność i może być samodzielnie dochodzone niezależnie od roszczenia windykacyjnego albo negatoryjnego. Zakres natomiast roszczeń przysługujących właścicielowi rzeczy wyznacza kwalifikacja posiadania rzeczy, tj. dobra wiara posiadacza lub jej brak nazwany złą wiarą.

W dobrej wierze w rozumieniu przepisów art. 224 – 225 k.c. jest taki posiadacz, który ma uzasadnione okolicznościami przekonanie, że przysługuje mu prawo, które faktycznie wykonuje. Dobrą wiarę wyłącza zatem nie tylko pozytywna wiadomość o braku uprawnienia, ale i brak wiadomości spowodowany niedbalstwem ( por. wyrok SA w Lublinie z 7 listopada 1996 r., I ACr 288/96). Zła wiara posiadacza wiąże się natomiast z powzięciem przez posiadacza informacji, które - racjonalnie ocenione - powinny skłonić go do refleksji, że jego posiadanie nie jest zgodne ze stanem prawnym, przy czym okoliczności, które uzasadniałyby takie przypuszczenie, podlegają indywidualnej ocenie, uzależnionej od ogólnego stanu wiedzy i doświadczenia posiadacza ( por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 25 października 2013 r., I Aca 478/13). Wskazać przy tym należy, ze badając kwestię dobrej lub złej wiary na gruncie roszczeń uzupełniających z art. 224- 225 k.c. nie można ograniczyć się wyłącznie do czasu objęcia nieruchomości w posiadanie, stan dobrej wiary powinien bowiem istnieć przez cały czas korzystania z nieruchomości ( por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 16 grudnia 2014 r., I ACa 1332/14). Nadto, zgodnie z przepisem art. 7 k.c. , jeżeli ustawa uzależnia skutki prawnej od dobrej lub złej wiary, domniemywa się istnienie dobrej wiary.

Materiał dowodowy sprawy nie dał podstaw do obalenia wynikającego z przepisu art. 7 k.c. domniemania dobrej wiary po stronie pozwanej. Pozwana, przysłuchana w charakterze strony, zdecydowanie i kategorycznie zaprzeczyła temu, aby przed dniem doręczenia jej odpisu nakazu zapłaty wraz z odpisem pozwu miała jakąkolwiek wiedzę o braku po stronie K. Z. i D. Z. tytułu prawnego do zajmowania lokalu oraz o istnieniu zadłużenia z tytułu odszkodowania za bezumowne zajmowanie lokalu. Była przekonana, że K. Z. i D. Z. łączy z Gminą M. S. umowa najmu lokalu oraz że należności z tytułu zajmowania lokalu są regularnie opłacane, ponieważ przekazywała na ten cel co miesiąc kwotę 500 złotych. Zaprzeczyła również i temu, aby złożyła własnoręczny podpis na dokumencie zatytułowanym „Oświadczenie o uznaniu długu”. W ocenie Sądu nie sposób zatem uznać, aby pozwana M. S. (2) (pop. O.) uznała roszczenie z tytułu odszkodowania za bezumowne zajmowanie lokalu w jakimkolwiek zakresie. Wyróżnia się dwie formy uznania roszczenia: uznanie właściwe, mające formę umowy między dłużnikiem a wierzycielem, oraz uznanie niewłaściwe, będące jednostronnym działaniem dłużnika, które potwierdza fakt istnienia określonego zobowiązania Uznanie nie wymaga zachowania szczególnej formy prawnej, może być dokonane w każdej formie, nie tylko w sposób wyraźny. Może to być zatem również taka czynność dłużnika, z której wynika, że jest on świadomy istnienia długu, przy czym istotne jest, aby zachowanie dłużnika dotyczyło jednoznacznie skonkretyzowanego, skierowanego przeciwko niemu roszczenia. Uznanie niewłaściwe jest oświadczeniem wiedzy, może być wyrażone w dowolnej formie, nawet w sposób dorozumiany, zatem dłużnik nie musi nawet wskazywać, w jakiej wysokości dług uznaje, nie musi też wskazywać wprost podstawy prawnej. Wystarczające, a zarazem konieczne do przyjęcia, że nastąpiło w takiej formie uznanie długu jest złożone w dowolnej formie, także więc przez czynność konkludentne oświadczenie dłużnika, z którego wynika, że ma on świadomość istnienia długu oraz uzasadnione przekonanie wierzyciela, że dłużnik świadczenie spełni. Te dwie przesłanki muszą być spełnione łącznie ( por. wyrok SN z dnia 4 lutego 2022 r., (...) ) . Strona powodowa nie zaoferowała natomiast żadnego dowodu, który podważyłby prawdziwość i wiarygodność zeznań pozwanej w powyższym zakresie i pozwolił na ustalenie, że pozwana miała wiedzę o braku tytułu prawnego do zajmowania lokalu i istniejącym zadłużeniu i by złożyła oświadczenie w przedmiocie. Jedynym pismem, adresowanym do pozwanej, w której Gmina M. S. wskazuje na istnienie zadłużenia oraz wskazuje jego wysokość, jest pismo z 11 sierpnia 2020 r. Wskazać przy tym należy, że pismo to zostało sporządzone już po upływie okresu objętego żądaniem pozwu, a także jest adresowane również i do K. Z. i D. Z.. Łączne zaadresowanie pisma do trzech osób uzasadnia wątpliwość co do tego, komu zostało ono faktycznie doręczone.

Strona powodowa nie wykazała również zasadności żądania pozwu co do wysokości.

Istotą wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z rzeczy jest przyznanie właścicielowi rekompensaty za brak możliwości dysponowania rzeczą. Roszczenie o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy obejmuje zatem wszystko to, co właściciel mógłby uzyskać, gdyby ją oddał do korzystania na podstawie określonego stosunku prawnego. Co do wysokości wynagrodzenia za korzystanie przez posiadacza z cudzej rzeczy, należy na wstępie zaaprobować generalne założenie, że właściwa będzie kwota, którą posiadacz musiałby zapłacić właścicielowi, gdyby jego posiadanie opierało się na prawie. Konkretyzując, można stwierdzić, iż wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy obejmuje to wszystko, co uzyskałby właściciel, gdyby ją wynajął, wydzierżawił lub oddał do odpłatnego korzystania na podstawie innego stosunku prawnego.

Powszechnie akceptowany jest zarówno w literaturze jak i judykaturze pogląd, że o wysokości należnego właścicielowi rzeczy wynagrodzenia z tytułu bezumownego korzystania z rzeczy decydują stawki rynkowe za korzystanie z danego rodzaju rzeczy w określonych warunkach i czas posiadania rzeczy przez adresata roszczenia ( por. między innymi uchwałę składu 7 sędziów SN mająca moc zasady prawnej z dnia 10 lipca 1984 roku, III CZP 20/84, wyrok SN z dnia 7 kwietnia 2000 roku, IV CKN 5/00, wyrok SN z dnia 15 kwietnia 2004 roku, IV CK 273/03, wyrok SA w Szczecinie z dnia 21 kwietnia 2016 roku, I ACa 107/16, wyrok SA w Warszawie z dnia 13 kwietnia 2016 roku, I ACa 927/15). Stawki te winny uwzględniać specyfikę korzystania z rzeczy, a w szczególności ograniczony zakres tego korzystania.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt rozpoznawanej sprawy wskazać należy, że należne stronie powodowej świadczenie oparte na treści przepisów art. 224 i nast. k.c. winno odpowiadać wysokości rynkowych stawek czynszu najmu za lokal tego rodzaju. Strona powodowa nie wykazała, że gdyby lokal został przez pozwaną wydany, w spornym okresie powódka mogłaby lokal ten wynająć na wolnym rynku i uzyskać z tego tytułu czynsz najmu w kwotach wskazanych w pozwie. W lokalu pozostawał bowiem w tym okresie także D. Z.. Nie wiadomo zatem, czy w ogóle wynajęcie lokalu byłoby możliwe. Ponadto podstawę ustalenia wysokości dochodzonego przez powoda odszkodowania stanowiły stawki czynszu najmu ustalane zgodnie z aktami prawa miejscowego - uchwały Nr XXII/502/16 Rady Miasta S. z dnia 6 września 2016 r. w sprawie uchwalenia wieloletniego programu gospodarowania mieszkaniowym zasobem Gminy M. S. na lata 2016-2020. Nie wykazano jednak, aby stawki te odpowiadały stawkom rynkowym. Ustalenie takie wymagałoby wiadomości specjalnych, a co za tym idzie, dowodu z opinii biegłego, którego strona powodowa nie naprowadziła.

Okoliczności faktyczne sprawy dają również podstawy do przyjęcia, że żądanie od pozwanej zapłaty odszkodowania oraz opłat za używanie lokalu za sporny okres stanowi nadużycie prawa podmiotowego.

Zgodnie z przepisem art. 5 k.c. nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony.

Z treści cytowanego przepisu wynika, że z ochrony prawnej (sądowej) korzysta tylko ten uprawniony, który swoje prawo podmiotowe wykonuje zgodnie z jego treścią, wyznaczoną także przez klauzule generalne przewidziane w tym przepisie. W przypadku przepisów zawierających klauzulę zasad współżycia społecznego chodzi o odesłanie do reguł postępowania ludzkiego, niebędących jednak regułami prawnymi. Zasady te rodzą się samorzutnie w społeczeństwie i nie są statuowane przez organy państwowe. Są to reguły nakazujące ocenić daną sprawę według określonych reguł moralnych i obyczajowych – takich, które w danym czasie i w danych warunkach społecznych dotyczą sfery zewnętrznych zachowań ludzi względem innych i pozwalają uznać te zachowania za dobre (bądź złe), usprawiedliwione, właściwe, wskazane, powszechnie przyjęte.

Wskazać również należy, że stosownie do treści art. 6 k.c., ciężar udowodnienia okoliczności świadczących o nadużywaniu prawa spoczywa na tej stronie procesu, na korzyść której ma działać norma z art. 5 k.c. Strona ta powinna udowodnić fakty pozwalające uznać działanie czy zaniechanie uprawnionego za sprzeczne z klauzulami tego przepisu - domniemanie przemawia za tym, że ten, kto korzysta z tego prawa, czyni to w sposób zgodny z zasadami współżycia społecznego. Dopiero istnienie szczególnych okoliczności może domniemanie obalić i pozwolić na zakwalifikowanie określonego zachowania jako nadużycia prawa, nie zasługującego na poparcie z punktu widzenia zasad współżycia społecznego ( por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 grudnia 1967 r., III CR 278/65, OSNC rok 1966, nr 7-8, poz. 130 oraz wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 2 października 2018 roku, I ACa 139/18).

Nie ulega wątpliwości, że powódka działa w ramach przysługujących jej prawem przewidzianych uprawnień, celem uzyskania świadczenia odszkodowawczego, jednakże pozwana przywołała i udowodniła fakty, które usprawiedliwiają powoływanie się na zasady współżycia społecznego.

W pierwszej kolejności wskazać należy, że jak wynika z wniosku K. Z. o rozłożenie zadłużenia na raty, zadłużenie to zostało spowodowane koniecznością poniesienia kosztów związanych z budową podjazdu umożliwiającego jej samodzielne opuszczanie lokalu. K. Z. była bowiem osobą niepełnosprawną, poruszająca się na wózku inwalidzkim. Zgodnie z przepisem art. 7 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2023 r. , poz. 40) zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty należy do zadań własnych gminy. W ramach natomiast wynikającego z art. 4 ust. 2 ustawy o ochronie praw lokatorów (…) obowiązku zapewniania lokali w ramach najmu socjalnego i lokali zamiennych, a także zaspokajania potrzeb mieszkaniowych gospodarstw domowych o niskich dochodach, Gmina winna zapewnić K. Z. albo możliwość zawarcia umowy najmu lokalu odpowiadającego potrzebom osób niepełnosprawnych albo zapewnić pomoc w dostosowaniu lokalu.

Nie bez znaczenia dla oceny roszczenia w świetle treści art. 5 kc jest również i fakt, że pozwana M. S. (2) (pop. O.) miała świadomość ponoszenia kosztów związanych z zamieszkiwaniem w lokalu i na ten cel przekazywała środki w kwocie po 500 złotych miesięcznie. Fakt przekazywania środków wynika jednoznacznie z zeznań świadka D. Z.. Wskazać przy tym należy, że D. Z., jako współpozwany w sprawie nie ma żadnego interesu w składaniu zeznań mogących skutkować poczynieniem ustaleń faktycznych zwalniających pozwaną z obowiązku zapłaty. Kwota 500 złotych odpowiadała dwukrotności naliczanego w spornym okresie odszkodowania. Pozwana zatem nie uchylała się do obowiązku pookrywania należności związanych z zamieszkiwaniem w lokalu, jednak nie miała realnego wpływu na to, czy K. Z. otrzymane pieniądze rzeczywiście wpłaca na poczet opłat za lokal. W tej sytuacji uwzględnienie powództwa co do ww. pozwanej powodowałoby niejako podwójne obciążenie jej obowiązkiem ponoszenia opłat z tego tytułu. Taka sytuacja zaś, biorąc pod uwagę materialną i osobistą sytuację pozwanej, nie dałaby się pogodzić z zasadami współżycia społecznego. Pozwanej nie przysługuje prawo własności żadnego lokalu. Po opuszczeniu lokalu przy ul. (...) wynajmowała kilka lokali. Aktualnie zamieszkuje wraz z mężem w pokoju w hotelu robotniczym. Z uwagi na fakt, że w hotelu robotniczym nie mogą zamieszkiwać osoby niepełnoletnie, jej syn zmuszony jest do zamieszkiwania u ciotki. Jej dochody wynoszą 3 300 złotych netto, koszty zamieszkania w hotelu robotniczym wynoszą 2 200 złotych miesięcznie. Pozostała kwota 1 100 złotych przeznaczana jest na pokrycie kosztów utrzymania jej i syna.

Zatem w świetle całokształtu okoliczności sprawy żądanie zapłaty od pozwanej, która jest aktualnie jedyna osobą, od której można byłoby wyegzekwować odszkodowanie, jawi się jako niesprawiedliwie i sprzeczne z zasadami słuszności.

Wobec powyższego powództwo uległo oddaleniu.