Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 3 marca 2023 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. po rozpatrzeniu wniosku K. S. z dnia 14 lipca 2022 roku odmówił mu obliczenia emerytury z rekompensatą.

ZUS wskazał, że przedłożone do wniosku o emeryturę oraz uzyskane w drodze postępowania wyjaśniającego dokumenty - z (...) Sp. z.o.o i z E. Polska Sp. z.o.o - nie potwierdzają jego zatrudnienia jako wykonywania pracy w szczególnych warunkach.

Prace w szczególnych warunkach, o których mowa w Wykazie A, Dział XIV, poz. 5 załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. - na które powołały się Spółki (...) i E. Polska - nie mają na uwadze samego posługiwania się komputerem w pracy, lecz pracę szczególnie obciążającą narząd wzroku i wymagającą precyzyjnego widzenia przy obsłudze elektronicznych monitorów ekranowych.

Praca na stanowiskach stażysta, specjalista informatyk, specjalista informatyk i administrator sieci to prace, w których narzędziem ułatwiającym wykonywanie obowiązków jest komputer jako urządzenie w całości, a nie jedynie monitor ekranowy.

Zatem w ocenie ZUS, nie są to prace szczególnie obciążające narząd wzroku i wymagające precyzyjnego widzenia, a tym samym brak jest podstaw do zakwalifikowania prac na wymienionych stanowiskach jako prac w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Ponadto, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze ze Spółki (...) nie został określony charakter pracy.

ZUS nie zaliczył również do pracy w szczególnych warunkach zatrudnienia w (...) S.A. ze względu na niezgodność stanowisk. W świadectwie wykonywania prac w szczególnym charakterze zakład pracy podał, że ubezpieczony zajmował stanowiska: stażysta-programista, programista, starszy programista, programista systemowy, starszy technolog systemowy natomiast w Zarządzeniu Ministra Hutnictwa i Przemysłu Maszynowego, na które powołał się pracodawca wskazane zostało stanowisko operator mikroskopów i monitorów ekranowych.

W ocenie ZUS, obsługa komputera w warunkach biurowych jest jedynie pracą uciążliwą dla zdrowia, a nie pracą w szczególnych warunkach.

W związku z powyższym Zakład odmówił ubezpieczonemu przyznania rekompensaty ponieważ na wymagane 15 lat pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze nie uznano jakiegokolwiek okresu przed dniem 01.01.2009 r.

(decyzja – k. 67-67 verte plik II załączonych do sprawy akt organu rentowego)

Odwołanie od w/w decyzji wniósł K. S. reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika wnosząc o jej zmianę i obliczenie emerytury z rekompensatą z tytułu wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, ewentualnie o uchylenie decyzji i przyznanie prawa do emerytury z rekompensatą z tytułu wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze.

Odwołujący się K. S. w okresie od 01.09.1978r. do 31.03.1990r. wykonywał pracę na stanowisku stażysta - programista, programista, starszy programista, programista systemowy, starszy technolog systemowy.

Praca polegała na stałym śledzeniu monitora i używaniu systemowych aplikacji interaktywnych oraz stałe monitorowanie działania systemu operacyjnego. Do zadań należał nadzór nad przypisanymi komponentami systemowymi, ich konfigurowanie oraz pełnienie czynności administracyjnych. W ramach przypisanych ubezpieczonemu komponentów systemowych testował, wdrażał i kontrolował wszelkie zmiany związane z dostarczaniem nowych wersji komponentów. Prace te ubezpieczony wykonywał w ścisłym porozumieniu z całym zespołem odpowiadającym za system. Nie miał przypisanych żadnych funkcji nie związanych z dostępem do systemu bez monitora ekranowego.

Zmiana stanowiska wynikała tylko z faktu możliwości zmiany zaszeregowania i zwiększenia wynagrodzenia, ale charakter pracy nadal się nie zmienił. Jako specjalista technologii systemów zajmował się w trybie ciągłym nadzorowaniem, optymalizacją, rozwojem i wdrażaniem zmian w obszarze systemów operacyjnych na komputerach (...). W tym okresie monitory ekranowe (...) zostały zastąpione przez stacje robocze wykorzystujące komputer PC wraz z aplikacją symulującą działanie dotychczasowego monitora.

Praca wykonywana była stale w pełnym wymiarze czasu pracy 8 godzin dziennie.

W całym okresie zatrudnienia w (...) podstawowym i w zasadzie jedynym jego narzędziem pracy był monitor ekranowy, kineskopowy.

Praca na wszystkich w/w stanowiskach polegała na obsłudze komputera przez monitor ekranowy w trybie ciągłym i 8-godzinnym z regulaminowymi przerwami wynikającymi z kodeksu pracy.

Odwołujący się K. S. w okresie od 01.04.1990r. do 02.05.1991 r. wykonywał pracę na stanowisku stażysty, specjalisty informatyka.

Praca polegała na tworzeniu programów komputerowych wspierających projektowanie (...)/C.. W ramach przypisanych mu zadań pisał, testował, wdrażał i kontrolował wszelkie zmiany związane z dostarczaniem nowych wersji oprogramowania. Nie miał przypisanych żadnych funkcji nie związanych z pracą bez monitora ekranowego.

Praca wykonywana była stale w pełnym wymiarze czasu pracy 8 godzin dziennie.

W całym okresie zatrudnienia w (...) Sp. z o.o. i (...) Sp. z o.o. podstawowym i jedynym jego narzędziem pracy był komputer PC z monitorem ekranowym, kineskopowym.

Praca na wszystkich w/w stanowiskach polegała na obsłudze komputera przez monitor ekranowy w trybie ciągłym i 8-godzinnym z regulaminowymi przerwami wynikającymi z kodeksu pracy.

Odwołujący się K. S. w okresie od 02.05.1991r. do 31.08.1999r. wykonywał pracę na stanowisku specjalisty informatyka, administratora sieci

Praca polegała na tworzeniu/pisaniu/testowaniu programów komputerowych w ramach systemu (...) oraz monitorowaniu działania sieci informatycznej. W ramach przypisanych mu zadań testował, wdrażał i kontrolował wszelkie zmiany związane z dostarczaniem nowych wersji oprogramowania. Nie miał przypisanych żadnych funkcji nie związanych z pracą bez monitora ekranowego.

Praca wykonywana była stale w pełnym wymiarze czasu pracy 8 godzin dziennie.

W całym okresie zatrudnienia w (...) Sp. z o.o. podstawowym i jedynym jego narzędziem pracy był komputer PC z monitorem ekranowym, kineskopowym.

Praca na wszystkich w/w stanowiskach polegała na obsłudze komputera przez monitor ekranowy w trybie ciągłym i 8-godzinnym z regulaminowymi przerwami wynikającymi z kodeksu pracy.

Zdaniem odwołującego, z przedstawionego wyżej szczegółowego zakresu wykonywanej pracy przez niego pracy wynika jednoznacznie, że wykonywana przez niego praca odbywała się w szczególnych warunkach w pełnym wymiarze czasu pracy i odpowiada określeniu stanowiska wskazanych w :

1/ w rozporządzeniu Rady Ministrów z dn. 7 lutego 1983r. wykaz A, dział XIV, Prace różne - 5. Prace szczególnie obciążające narząd wzroku i wymagające precyzyjnego widzenia w kartografii, montażu mikroelementów, wymagającego posługiwania się przyrządami optycznymi oraz przy obsłudze elektronicznych monitorów ekranowych, 2/w Zarządzeniu nr 3 Ministra Hutnictwa i Przemysłu Maszynowego z dn. 30 marca 1985r. poz. 5 Prace szczególnie obciążające narząd wzroku i wymagające precyzyjnego widzenia w kartografii, montażu mikroelementów, wymagającego posługiwania się przyrządami optycznymi oraz przy obsłudze elektronicznych monitorów ekranowych:

5) operator mikroskopów i monitorów ekranowych.

(odwołanie – k. 3-7)

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie przytaczając argumentację jak w zaskarżonej decyzji, dodatkowo wskazując, że w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze ze Spółki (...) nie został określony charakter pracy.

Nie zaliczono również do pracy w szczególnych warunkach zatrudnienia w (...) S.A. ze względu na niezgodność stanowisk. W świadectwie wykonywania prac w szczególnym charakterze zakład pracy podał, że Ubezpieczony zajmował stanowiska: stażysta-programista, programista, starszy programista, programista systemowy, starszy technolog systemowy natomiast w Zarządzeniu Ministra Hutnictwa i Przemysłu Maszynowego, na które powołał się pracodawca wskazane zostało stanowisko operator mikroskopów i monitorów ekranowych.

ZUS podkreślił, że obsługa komputera w warunkach biurowych jest jedynie pracą uciążliwą dla zdrowia, a nie pracą w szczególnych warunkach.

(odpowiedź na odwołanie – k. 44-45)

Na rozprawie w dniu 12 czerwca 2023 roku pełnomocnik wnioskodawcy poparł odwołanie, zaś pełnomocnik ZUS wniósł o jego oddalenie.

(końcowe stanowiska stron – rozprawa z dnia 12 czerwca 2023 roku e-protokół (...):58:59 – 01:00:38 – płyta CD – k. 66)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

K. S. urodził się w dniu (...).

(okoliczność bezsporna)

Wnioskodawca w okresie od dnia 1 września 1978 roku do dnia 31 marca 1990 roku zatrudniony był w pełnym wymiarze czasu pracy w Zakładzie (...) w Ł..

(świadectwo pracy – k. 3-3 verte, zaświadczenia o zatrudnieniu i wynagrodzeniu – k. 11 -12 verte plik I załączonych do sprawy akt organu rentowego, świadectwo pracy - k. 10-11)

Wnioskodawca będąc zatrudnionym w w/w zakładzie (obecnie (...) S.A.) zajmował następujące stanowiska:

- stażysty – programisty – 01.09.1978 – 30.11.1978;

- programisty – 01.12.1978 – 31.03.1982;

- starszego programisty – 01.04.1982 – 30.07.1983;

- programisty systemowego – 01.08.1983- 30.04.1988;

- starszego technologa systemowego – 01.05.1988 – 31.03.1990

Z wystawionego przez (...) S.A. zaświadczenia o pracy w szczególnych warunkach wynika, że będąc zatrudnionym w w/w miejscu wnioskodawca wykonywał prace szczególnie obciążające narząd wzroku i wymagające precyzyjnego widzenia - w kartografii, montażu mikroelementów wymagającego posługiwania się przyrządami optycznymi oraz przy obsłudze elektronicznych monitorów ekranowych (rozporządzenie Rady Ministrów z 7 lutego 1983 roku, wykaz A, dział XIV Prace różne: 5) oraz Prace szczególnie obciążające narząd wzroku i wymagające precyzyjnego widzenia w kartografii, montażu mikroelementów wymagającego posługiwania się przyrządami optycznymi oraz przy obsłudze elektronicznych monitorów ekranowych: operator mikroskopów i monitorów ekranowych ZARZĄDZENIE Nr 3 MINISTRA HUTNICTWA I PRZEMYSŁU MASZYNOWEGO z dnia 30 marcu 1985 r. w sprawie stanowisk pracy, na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w zakładach pracy resortu hutnictwa i przemysłu maszynowego Poz. 5.

Z zaświadczenia tego wynikało, że praca na w/w stanowiskach pracy wykonywana była przy użyciu monitorów kineskopowych.

(zaświadczenie – k. 11, k. 24 plik II załączonych do sprawy akt organu rentowego, k. 18, k. 37)

W okresie od dnia 1 kwietnia 1990 roku do dnia 2 maja 1991 roku wnioskodawca zatrudniony był w pełnym wymiarze czasu pracy w (...) Sp. z o.o. w Ł. (wcześniej: (...) Sp. z o.o. w Ł.) na stanowiskach: stażysty, specjalisty informatyka.

(świadectwa pracy – k. 4-4 verte, k. 6-6 verte, zaświadczenia o zatrudnieniu i wynagrodzeniu – k. 13-14 verte plik I załączonych do sprawy akt organu rentowego, świadectwa pracy – k. 12-15)

Z zaświadczenia wystawionego w dniu 27 maja 2022 roku przez (...) Sp. z o.o. (wcześniej: Przedsiębiorstwo Produkcyjno – Handlowe (...) Sp. z o.o.) wynika, że skarżący w okresie od 1.04.1990 r. do 19.12.1990 r. zatrudniony był we wskazanej spółce w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowiskach: stażysta w okresie od 1.04.1990 r. do 30.06.1990 r. oraz specjalisty informatyka w okresie od 1.07.1990 r. do 19.12.1990 r. i wykonywał pracę polegającą na programowaniu przed monitorem kineskopowym szczególnie obciążającą narząd wzroku i wymagając precyzyjnego widzenia stale i w pełnym wymiarze czasu pracy tj. pracę wymienioną w dziale XIV pkt 5 Rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze z dnia 7.02.1983 r. (Dz. U. nr 8 poz. 43)

(zaświadczenie – k. 10 plik II załączonych do sprawy akt organu rentowego, k. 19)

Z zaświadczenia wystawionego w dniu 27 maja 2022 roku przez (...) Sp. z o.o. (wcześniej: (...) Sp. z o.o. w Ł.) wynika, że skarżący w okresie od 20.12.1990 r. do 02.05.1991 r. zatrudniony był we wskazanej spółce w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku specjalisty informatyka i wykonywał pracę polegającą na programowaniu przed monitorem kineskopowym szczególnie obciążającą narząd wzroku i wymagając precyzyjnego widzenia stale i w pełnym wymiarze czasu pracy tj. pracę wymienioną w dziale XIV pkt 5 Rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze z dnia 7.02.1983 r. (Dz. U. nr 8 poz. 43)

(zaświadczenie – k. 9 plik II załączonych do sprawy akt organu rentowego, k. 20)

W okresie od dnia 2 maja 1991 roku do dnia 31 sierpnia 1999 roku skarżący zatrudniony był w pełnym wymiarze czasu pracy w (...) Sp. z o.o. w Ł. na stanowiskach: specjalisty informatyka, administratora sieci.

(świadectwo pracy – k. 8-8 verte, zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu – k. 15-16 plik I załączonych do sprawy akt organu rentowego, świadectwo pracy – k. 16-17)

(...) Sp. z o.o. (wcześniej (...) Sp. z.o.o.) wystawiła wnioskodawcy w dniu 6 czerwca 2022 roku świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach/ o szczególnym charakterze, z którego wynikało że był on w w/w okresie zatrudniony we wskazanym miejscu w wymiarze pełnego wymiaru czasu pracy i w tym okresie wykonywał on pracę Specjalisty informatyka, administratora sieci - obsługa elektronicznych monitorów ekranowych (Dział XIV poz. 5 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43 ze zm.).

(świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach/ o szczególnym charakterze – k. 8 plik II załączonych do sprawy akt organu rentowego, k. 21)

W Zakładzie (...) w Ł. wnioskodawca zajmował się administrowaniem, poprawianiem, doprecyzowaniem systemów operacyjnych, nadzorował prace systemów, które obsługiwały te systemy, wprowadzał poprawki do tych systemów , testował je, usuwał awarie w tych systemach. Pisał programy do modyfikacji tych systemów. Nadzorowanie systemu polegało na tym, że był on wyposażony konsole, a dostęp do nich był wyłącznie przez monitory ekranowe. Awarie systemu były sygnalizowane przez operatorów. Skarżący realizował prace programistyczne, oprogramowania które pomagały w tworzeniu systemów. Powyższe czynności wykonywał na komputerze co najmniej przez 8 godzin dziennie, bez dostępu do komputera ich wykonanie nie byłoby możliwe.

(zakres obowiązków – k. 28 – 36, zeznania świadka M. M. na rozprawie w dniu 12 czerwca 2023 roku e-protokół (...):32:30 – 00:49:26 – płyta CD – k. 66, zeznania wnioskodawcy na rozprawie w dniu 12 czerwca 2023 roku e-protokół (...):50:25 – 00:58:59 – płyta CD – k. 66)

W spółkach (...) wnioskodawca wykonywał pracę polegającą na kodowaniu w językach programowania fragmentów programu. Wnioskodawca otrzymywał projekt, który trzeba było następnie przetworzyć na komputerze. Projekty miały formę pisemną, potem w postaci pliku, znajdowały się na nich żądania co do oprogramowania. Programy były tworzone w aplikatorach M., wcześniej (...). Był też system W.. Chodziło o stworzenie oprogramowania. Skarżący pisał programy. Tworzył linię kodu. Otrzymywał wynagrodzenie za pracę tylko za napisany program. Czynności te wykonywał cały czas przy biurku, przy monitorze ekranowym, co najmniej przez 8 godzin dziennie. Wnioskodawca pracował na komputerach stacjonarnych. Monitory były tradycyjne lampowe. Nie było różnicy między stanowiskiem informatyka, a programisty.

(zeznania świadka S. B. na rozprawie w dniu 12 czerwca 2023 roku e-protokół (...):05:07 – 00:22:27 – płyta CD – k. 66, zeznania świadka K. M. na rozprawie w dniu 12 czerwca 2023 roku e-protokół (...):22:27 – 00:32:30– płyta CD – k. 66, zeznania wnioskodawcy na rozprawie w dniu 12 czerwca 2023 roku e-protokół (...):50:25 – 00:58:59 – płyta CD – k. 66)

W całym spornym okresie wnioskodawca pracował wyłącznie na elektronicznych monitorach ekranowych (kineskopowych).

(skany – k. 59-62, zeznania wnioskodawcy na rozprawie w dniu 12 czerwca 2023 roku e-protokół (...):50:25 – 00:58:59 – płyta CD – k. 66)

W dniu 14 lipca 2022 roku wnioskodawca złożył do ZUS wniosek o przyznanie emerytury wraz z rekompensatą.

(wniosek – k. 1-2 plik II załączonych do sprawy akt organu rentowego)

Decyzją z dnia 9 sierpnia 2022 roku wnioskodawcy przyznano prawo do emerytury.

(decyzja – k. 13-15 plik II załączonych do sprawy akt organu rentowego, k. 26-27)

Decyzja z dnia 22 września 2022 roku ZUS ustalił wysokość emerytury wnioskodawcy i podjął jej wypłatę od 1 sierpnia 2022 r.

(decyzja – k. 21-22 verte plik II załączonych do sprawy akt organu rentowego, k. 39)

W dniu 3 marca 2023 roku ZUS wydał zaskarżoną decyzję.

(decyzja – k. 67-67 verte plik II załączonych do sprawy akt organu rentowego, k. 41-42)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie powołanych dowodów w postaci dokumentów znajdujących się w aktach niniejszej sprawy, w tym w aktach ZUS, a także zeznań samego wnioskodawcy i świadków: S. B., K. M., M. M. , którzy, ponieważ pracowali razem z wnioskodawcą, doskonali mogli obserwować na czym konkretnie polegała praca skarżącego w badanym okresie, jakie konkretnie czynności wykonywał. Zgromadzony w sprawie materiał dowodowy potwierdził, że w spornym okresie wnioskodawca pracował wyłącznie na elektronicznych monitorach ekranowych (kineskopowych).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

W świetle, zebranego w sprawie, materiału dowodowego, odwołanie zasługuje na uwzględnienie.

Przedmiotem postępowania było rozstrzygnięcie, czy wnioskodawcy przysługuje prawo do rekompensaty z tytułu pracy w warunkach szczególnych.

Według art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 roku o emeryturach pomostowych (Dz. U. z 2023 r., poz. 164) ustawa określa warunki nabywania prawa do emerytur i rekompensat przez niektórych pracowników wykonujących pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, zwanych „emeryturami pomostowymi”, o których mowa w art. 24 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U z 2022 r., poz. 504, 1504 i 2461).

Stosownie do treści art. 2 pkt 5 w/w ustawy o emeryturach pomostowych, rekompensata jest to odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej.

W myśl art. 21 ust. 1 w/w ustawy, rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat.

Przesłanka negatywna została zawarta w art. 21 ust. 2 ustawy o emeryturach pomostowych. Jest nią nabycie prawa do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Treść art. 21 ust. 2 w/w ustawy może budzić wątpliwości i jego interpretacji należy dokonywać przy uwzględnieniu uregulowania zawartego w art. 2 ust. 5 ustawy, zgodnie z którym użyte w ustawie określenie rekompensata oznacza odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej. Rekompensata jest zatem odszkodowaniem za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które rozpoczęły pracę przed 1 stycznia 1999 roku i nie nabędą prawa do emerytury pomostowej /analogiczne stanowisko zajął Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 25.11.2010 roku, K 27/09, OTK-A 2010, Nr 9, poz. 109/.

Skoro, jak wynika z powyższego, celem rekompensaty jest łagodzenie skutków utraty możliwości przejścia na emeryturę przed osiągnięciem wieku emerytalnego przez pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, to przesłanka negatywna, o której mowa w art. 21 ust. 2 ustawy, na co wskazuje wykładnia funkcjonalna tego przepisu, zachodzi w przypadku pobierania emerytury przyznanej w obniżonym wieku emerytalnym np. na podstawie art. 46 w zw. z art. 32 lub 39, czy też art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych /por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 14 grudnia 2015 roku, III AUA 1070/15, Lex nr 1979477/.

Art. 23 ust. 1 w/w ustawy stanowi, że ustalenie rekompensaty następuje na wniosek ubezpieczonego o emeryturę.

Rekompensata przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego, o których mowa w przepisach art. 173 i art. 174 ustawy o emeryturach i rentach z FUS (art. 23 ust. 2 w/w ustawy). Jako dodatek do kapitału początkowego, razem z kapitałem początkowym podlega waloryzacjom.

Odwołujący zakwestionował decyzję ZUS z dnia 3 marca 2023 roku podnosząc, że pracę w szczególnych warunkach, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał będąc zatrudnionym w: Zakładzie (...) w Ł. od dnia 1 września 1978 roku do dnia 31 marca 1990 roku, (...) Sp. z o.o. w Ł. (wcześniej: (...) Sp. z o.o. w Ł.) od dnia 1 kwietnia 1990 roku do dnia 2 maja 1991 roku, (...) Sp. z o.o. od dnia 2 maja 1991 roku do dnia 31 sierpnia 1999 roku.

Pracę operatora elektronicznych monitorów ekranowych /prace szczególnie obciążające narząd wzroku i wymagające precyzyjnego widzenia - przy obsłudze elektronicznych monitorów ekranowych/ zaliczyć należy do prac w warunkach szczególnych. Ponadto jest ona wymieniona w Wykazie A, dziale XIV, poz. 5 pkt 5 – „operator mikroskopów i monitorów ekranowych” załącznika nr 1 do Zarządzenia Nr 3 Ministra Hutnictwa i Przemysłu Maszynowego z dnia 30 marcu 1985 r. w sprawie stanowisk pracy, na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w zakładach pracy resortu hutnictwa i przemysłu maszynowego (Dz. Urz. MG z dnia 29 czerwca 1985 r.).

Analiza treści wykazu A do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43) wskazuje w poz. 5 Działu XIV – prace różne – prace szczególnie obciążające narząd wzroku i wymagające precyzyjnego widzenia - przy obsłudze elektronicznych monitorów ekranowych,

Praca w warunkach szczególnych to praca, w której pracownik w sposób znaczny jest narażony na niekorzystne dla zdrowia czynniki i pracę taką pracownik musi wykonywać stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku, aby nabyć prawo do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym. Sąd Najwyższy podkreślił, iż ustawodawca tworząc instytucję przewidzianą w art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, opierał się na założeniu, że praca wykonywana w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy, przyczynia się do szybszego obniżenia wydolności organizmu, stąd też osoba wykonująca taką pracę ma prawo do emerytury wcześniej niż inni ubezpieczeni.

Jak stanowi art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych, prace w szczególnych warunkach to prace związane z czynnikami ryzyka, które z wiekiem mogą z dużym prawdopodobieństwem spowodować trwałe uszkodzenie zdrowia, wykonywane w szczególnych warunkach środowiska pracy, determinowanych siłami natury lub procesami technologicznymi, które mimo zastosowania środków profilaktyki technicznej, organizacyjnej i medycznej stawiają przed pracownikami wymagania przekraczające poziom ich możliwości, ograniczony w wyniku procesu starzenia się jeszcze przed osiągnięciem wieku emerytalnego, w stopniu utrudniającym ich pracę na dotychczasowym stanowisku; wykaz prac w szczególnych warunkach określa załącznik nr 1 do ustawy.

Ponadto zgodnie z art. 3 ust. 7 ww. ustawy za pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze uważa się osoby wykonujące przed dniem wejścia w życie ustawy prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy lub art. 32 i art. 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Wskazane odwołanie do art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych pozwala na stosowanie omawianych przepisów łącznie z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze ( Dz. U. z 1983 r., nr 8, poz. 43 ze zm.) ( vide art. 32 ust. 4).

W świetle § 2 ust. 1 wskazanego rozporządzenia oraz zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy, przy czym powyższe okoliczności pracownik jest obowiązany udowodnić ( por. wyrok Sądu Najwyższego z 15 grudnia 1997 r. II UKN 417/97 – (...) i US (...) i wyrok Sądu Najwyższego z 15 listopada 2000 r. II UKN 39/00 Prok. i Prawo (...) ).

Stosownie do § 2 ust. 2 rozporządzenia okresy takiej pracy stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według określonego wzoru, lub świadectwie pracy.

Regulacja § 2 Rozporządzenia, statuująca ograniczenia dowodowe i obowiązująca w postępowaniu przed organem rentowym, nie ma zastosowania w postępowaniu odwoławczym przed Sądem. W konsekwencji okoliczność i okresy zatrudnienia w szczególnych warunkach Sąd uprawniony jest ustalać także innymi środkami dowodowymi niż dowód z zaświadczenia zakładu pracy, w tym zeznaniami świadków ( por. uchwała Sądu Najwyższego z 27 maja 1985 r. sygn. III UZP 5/85 – LEX 14635, uchwała Sądu Najwyższego z 10 marca 1984 r. III UZP 6/84 – LEX 14625).

Podkreślić należy jednak, iż ustawodawca w obecnie obowiązujących przepisach celowo odszedł od szczegółowego określania stanowisk pracy, skupiając się na zakresach obowiązków, bowiem nazwy stanowisk pracy mogły być bardzo różne w zależności od zakładu pracy. Ponadto ustalano je często na długo przed wejściem w życie przepisów określających pracę w warunkach szczególnych. Z tej przyczyny Sąd ma nie tylko prawo, ale i obowiązek ustalać rzeczywisty zakres obowiązków, bez względu na nazwę stanowiska.

Dla oceny, czy pracownik pracował w szczególnych warunkach, nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy. Praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy) w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego oraz wzrostu emerytur i rent dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze. Przy ustalaniu okresów pracy w szczególnych warunkach, wymaganych do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym, nie jest dopuszczalne zaliczanie innych równocześnie wykonywanych prac w ramach dobowej miary czasu pracy, które nie oddziaływały szkodliwie na organizm pracownika w stopniu powodującym wcześniejszą utratę zdolności do zatrudnienia i nie zostały wymienione w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia (wyrok Sądu Najwyższego z dnia z dnia 10 kwietnia 2014 r., II UK 395/13, Lex Nr 1455235).

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy na okoliczność pracy wykonywanej przez wnioskodawcę w szczególnych warunkach dopuścił dowód z zeznań wnioskodawcy oraz świadków, a także przeprowadził dowód z dokumentacji zatrudnienia ubezpieczonego.

W rozpoznawanej sprawie nie było wątpliwości, że wnioskodawca w spornym okresie pracy tj. w Zakładzie (...) w Ł. był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy jako: stażysta – programista – od 01.09.1978 r. – 30.11.1978 r., programista – od 01.12.1978 r. – 31.03.1982 r., starszy programista – od 01.04.1982 r. – 30.07.1983 r., programista systemowy – od 01.08.1983 r. - 30.04.1988 r., starszy technolog systemowy – od 01.05.1988 r. – 31.03.1990 r. Następnie w (...) Sp. z o.o. w Ł. (wcześniej: (...) Sp. z o.o. w Ł.) od dnia 1 kwietnia 1990 roku do dnia 2 maja 1991 roku w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowiskach: stażysty, specjalisty informatyka. Następnie w (...) Sp. z o.o. w Ł. od dnia 2 maja 1991 roku do dnia 31 sierpnia 1999 roku w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowiskach: specjalisty informatyka, administratora sieci.

Jak wynika ze zgromadzonego materiału dowodowego wnioskodawcy w spornych okresach powierzone zostały obowiązki wyłącznie na elektronicznych monitorach ekranowych (kineskopowych). W Zakładzie (...) w Ł. wnioskodawca zajmował się administrowaniem, poprawianiem, doprecyzowaniem systemów operacyjnych, nadzorował prace systemów, które obsługiwały te systemy, wprowadzał poprawki do tych systemów , testował je, usuwał awarie w tych systemach, pisał programy do modyfikacji tych systemów. Nadzorowanie systemu polegało na tym, że był on wyposażony konsole, a dostęp do nich był wyłącznie przez monitory ekranowe. Z kolei w spółkach (...) wnioskodawca wykonywał pracę polegającą na kodowaniu w językach programowania fragmentów programu, pisał programy. Programy były tworzone w aplikatorach M., wcześniej (...).

Jak wynika z dokonanych ustaleń , praca wnioskodawcy wykonywana była w okresie, objętym sporną decyzją, stale w pełnym wymiarze czasu pracy przed kineskopowym monitorem ekranowym . I była pracą szczególnie obciążającą narząd wzroku i wymagającą precyzyjnego widzenia – (…) pracą w okresie objętym sporną decyzją właśnie - przy obsłudze monitorów ekranowych, albowiem polegała na testowaniu programów sprowadzającym się do obserwacji na monitorze dokumentów pod kątem uzupełnienia wszystkich pól, wyłapywaniu błędów i nieprawidłowych poleceń przez śledzenie poszczególnych wersów programu i wprowadzeniu ich poprawnie. Taką konkluzje orzeczniczą, Sąd wysnuł na podstawie zeznań świadków i wnioskodawcy.

Sąd zwraca uwagę , że czynności wykonywane przez wnioskodawcę w spornych okresów zatrudnienia nie polegały na pracy tzw. „biurowej”, w której zasadniczym elementem jest praca z dokumentami, a jedynie do realizacji części obowiązków używany jest komputer. Wnioskodawca w spornym okresie wykonywał wszystkie czynności przy elektronicznym monitorze ekranowym.

Co do prac przy obsłudze elektronicznych monitorów ekranowych w judykaturze wyjaśniono, że nie chodzi o samo posługiwanie się komputerem na stanowisku pracy (wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 19 września 2007 r., III UK 38/07, OSNP 2008 nr 21 – 22, poz. 329; z dnia 8 marca 2010 r., II UK 236/09, z dnia 13 czerwca 2012 r., II UK 319/11, z dnia 18 listopada 2014 r., II UK 45/14, z dnia 17 grudnia 2014 r., I UK 171/14, z dnia 13 czerwca 2017 r., III UK 160/16). Brak jest bowiem pozytywnej regulacji normatywnej, która ex definitione pozwalałaby przyjąć, że każda praca w pełnym wymiarze czasu na stanowisku wyposażonym w monitor ekranowy jest pracą w szczególnych warunkach w rozumieniu powołanego przepisu. Takiej kwalifikacji prawnej podlega jedynie praca przy obsłudze elektronicznych monitorów ekranowych, jeżeli oddziaływa na wzrok pracownika i wymaga precyzyjnego widzenia, bo z tej przyczyny została ujęta w wykazie prac szczególnie szkodliwych na podstawie dotychczasowych przepisów. Chodzi wszak o pracę o znacznej szkodliwości i uciążliwości, co powinno pozostawać w związku z określoną czynnością polegającą na obsłudze, a nie tylko na posługiwaniu się w pracy elektronicznym monitorem ekranowym.

Jak zauważył Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 28 listopada 2018 r., II UK 367/17 (niepublikowanym), w okresie, w którym tworzony był wykaz A, wskazana poz. 5 działu XIV odnosiła się do monitorów starej generacji o niskiej rozdzielczości i to determinowało założenie prawodawcy, że praca z wykorzystaniem takich urządzeń wymagała precyzyjnego widzenia, co szczególnie obciążało wzrok. Postęp technologiczny w tej dziedzinie stopniowo powodował, że to założenie traciło na aktualności i w tej sytuacji konieczna stawała się ocena wykonywanej pracy przez pryzmat ponadstandardowego (stosunku do przeciętnej pracy przy komputerze) obciążenia wzroku. W związku z tym trafne jest spostrzeżenie, że poz. 5 działu XIV wykazu A nie ma na uwadze samego posługiwania się komputerem w pracy, lecz pracę szczególnie obciążającą narząd wzroku i wymagającą precyzyjnego widzenia przy obsłudze elektronicznych monitorów ekranowych.

Jak trafnie wskazał SN w wyroku z dnia 4 czerwca 2019 r., III UK 150/18, opubl. OSNP 2020/5/45, prawo do rekompensaty przysługuje takiemu pracownikowi, który przy użyciu monitora wykonywał pracę wymagającą precyzyjnego widzenia w warunkach szczególnego obciążenia wzroku (art. 21 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych, Dz.U. Nr 237, poz. 1656 ze zm. w związku z poz.5 działu XIV Wykazu A stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, Dz.U. Nr 8 poz. 43 ze zm.).

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy uznał, że praca wnioskodawcy ramach spornych okresów zatrudnienia była pracą w szczególnych warunkach. Wszystkie jego obowiązki były związane z pracą przed ekranem komputera, a więc przy obsłudze elektronicznych monitorów ekranowych, a praca ta była wymagającą precyzyjnego widzenia w warunkach szczególnego obciążenia wzroku.

W związku z powyższym, nie ulega wątpliwości, że wnioskodawca pracował w szczególnych warunkach ponad 15 lat oraz że spełnione zostały wszystkie pozostałe przesłanki do nabycia prawa do rekompensaty przewidzianej w art. 21 ust. 1 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych.

Zgodnie z art. 23 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych ustalenie rekompensaty następuje na wniosek ubezpieczonego o emeryturę.

A zatem Sąd Okręgowy w Łodzi, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał ubezpieczonemu prawo do rekompensaty, o czym orzekł jak w sentencji wyroku.

W przedmiocie kosztów procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. i zasądził od organu rentowego na rzecz wnioskodawcy kwotę 180 złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego - § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2018 r., poz.265).

/Jacek Chrostek/