Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 31 sierpnia 2023 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: Sędzia Przemysław Feliga

Sędzia: Roman Dziczek

Sędzia (del.): Adam Jaworski (spr.)

Protokolant: Monika Walczuk

po rozpoznaniu w dniu 31 sierpnia 2023 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa Ł. P.

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W.

o zapłatę

na skutek apelacji strony pozwanej

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie

z dnia 23 listopada 2022 r., sygn. akt XXIV C 74/18

oddala apelację;

zasądza od (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz Ł. P. kwotę 8100 zł (osiem tysięcy sto złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Adam Jaworski Przemysław Feliga Roman Dziczek

Sygn. akt I ACa 257/23

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z 25 listopada 2022 r. (sygn. akt XXIV C 74/18) Sąd Okręgowy w Warszawie:

zasądził od pozwanego (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. na rzecz powoda Ł. P. rentę wyrównawczą:

w kwocie po 2 840,19 zł (dwa tysiące osiemset czterdzieści złotych 19/100) miesięcznie, za okres od 1 stycznia 2015 r. do dnia 28 lutego 2015 r. wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie:

- od kwot po 634,14 zł ( sześćset trzydzieści cztery złote 14/100 ) od dnia 15 sierpnia 2015 r. do dnia 14 marca 2018 r. ;

- od kwot po 2 840,19 zł ( dwa tysiące osiemset czterdzieści złotych 19/100 ) płatnych do 10 każdego miesiąca z góry wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie począwszy od 15 marca 2018 r. w przypadku uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z rat do dnia zapłaty;

w kwocie po 2 816,67 zł (dwa tysiące osiemset szesnaście złotych 67/100) miesięcznie, za okres od 1 marca 2015 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie:

- od kwot po 634,14 zł ( sześćset trzydzieści cztery złote 14/100 ) od dnia 15 sierpnia 2015 r. do dnia 14 marca 2018 r. ;

- od kwot po 2 816,67 zł ( dwa tysiące osiemset szesnaście złotych 67/100 ) płatnych do 10 każdego miesiąca z góry wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie począwszy od 15 marca 2018 r. w przypadku uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z rat do dnia zapłaty;

w kwocie po 2 943,99 zł (dwa tysiące dziewięćset czterdzieści trzy złote 99/100) miesięcznie, za okres od 1 stycznia 2016 r. do dnia 28 lutego 2016 r. wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie:

- od kwot po 634,14 zł (sześćset trzydzieści cztery złote 14/100) od 11 stycznia 2016 r. do dnia 14 marca 2018 r.;

- od kwot po 2 943,99 zł (dwa tysiące dziewięćset czterdzieści trzy złote 99/100) płatnych do 10 każdego miesiąca z góry wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie począwszy od 15 marca 2018 r. w przypadku uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z rat do dnia zapłaty;

w kwocie po 2 942,38 zł (dwa tysiące dziewięćset czterdzieści dwa złote 38/100) miesięcznie, za okres od 1 marca 2016 r. do dnia 31 grudnia 2016 r. wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie:

- od kwot po 634,14 zł (sześćset trzydzieści cztery złote 14/100) od 11 marca 2016 r. do dnia 14 marca 2018 r.;

- od kwot po 2 942,38 zł (dwa tysiące dziewięćset czterdzieści dwa złote 38/100) płatnych do 10 każdego miesiąca z góry wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie począwszy od 15 marca 2018 r. w przypadku uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z rat do dnia zapłaty;

w kwocie po 3 248,81 zł (trzy tysiące dwieście czterdzieści osiem złotych 81/100) miesięcznie, za okres od 1 stycznia 2017 r. do dnia 28 lutego 2017 r. wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie:

- od kwot po 634,14 zł (sześćset trzydzieści cztery złote 14/100) od 11 stycznia 2017 r. do dnia 14 marca 2018 r.;

- od kwot po 2 942,38 zł (dwa tysiące dziewięćset czterdzieści dwa złote 38/100) od 15 marca 2018 r. do dnia 29 marca 2019 r.;

- od kwot po 3 248,81 zł ( trzy tysiące dwieście czterdzieści osim złotych 81/100) płatnych do 10 każdego miesiąca z góry wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie począwszy od 30 marca 2019 r. w przypadku uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z rat do dnia zapłaty;

w kwocie po 3 169,04 zł (trzy tysiące sto sześćdziesiąt dziewięć 04/100) miesięcznie, za okres od 1 marca 2017 r. do dnia 31 grudnia 2017 r. wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie:

- od kwot po 634,14 zł (sześćset trzydzieści cztery złote 14/100) od 11 marca 2017 r. do dnia 14 marca 2018 r.;

- od kwot po 2 862,61 zł (dwa tysiące osiemset sześćdziesiąt dwa złote 61/100) od 15 marca 2018 r. do dnia 29 marca 2019 r.;

- od kwot po 3 169,04 zł (trzy tysiące sto sześćdziesiąt dziewięć złotych 04/100) płatnych do 10 każdego miesiąca z góry wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie począwszy od 30 marca 2019 r. w przypadku uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z rat do dnia zapłaty;

w kwocie po 3 438,08 zł (trzy tysiące czterysta trzydzieści osiem złotych 08/100) miesięcznie, za okres od 1 stycznia 2018 r. do dnia 28 lutego 2018 r. wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie:

- od kwot po 634,14 zł (sześćset trzydzieści cztery złote 14/100) od 11 stycznia 2018 r. do dnia 14 marca 2018 r.;

- od kwot po 2 862,61 zł (dwa tysiące osiemset sześćdziesiąt dwa złote 61/100)od 15 marca 2018 r. do dnia 29 marca 2019 r.;

- od kwot po 3 438,08 zł (trzy tysiące czterysta trzydzieści osiem złotych 08/100) płatnych do 10 każdego miesiąca z góry wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie począwszy od 30 marca 2019 r. w przypadku uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z rat do dnia zapłaty;

w kwocie po 3 417,30 zł (trzy tysiące czterysta siedemnaście złotych 30/100) miesięcznie, za okres od 1 marca 2018 r. do dnia 31 grudnia 2018 r. wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie:

- od kwot po 634,14 zł (sześćset trzydzieści cztery złote 14/100) od 11 marca 2018 r. do dnia 14 marca 2018 r.;

- od kwot po 2 862,61 zł (dwa tysiące osiemset sześćdziesiąt dwa złote 61/100) od 15 marca 2018 r. do dnia 29 marca 2019 r.;

- od kwot po 3 417,30 zł (trzy tysiące czterysta siedemnaście złotych 30/100) płatnych do 10 każdego miesiąca z góry wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie począwszy od 30 marca 2019 r. w przypadku uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z rat do dnia zapłaty;

w kwocie po 3 610,75 zł (trzy tysiące sześćset złotych 75/100) miesięcznie, za okres od 1 stycznia 2019 r. do 28 lutego 2019 r. wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie:

- od kwot po 2 862,61 zł (dwa tysiące osiemset sześćdziesiąt dwa złote 61/100) od 11 stycznia 2019 r. do dnia 29 marca 2019 r.;

- od kwot po 3 417,30 (trzy tysiące czterysta siedemnaście złotych 30/100) zł od 30 marca 2019 r. do dnia 11 października 2021 r.;

- od kwot po 3 610,75 (trzy tysiące sześćset dziesięć złotych 75/100) zł płatnych do 10 każdego miesiąca z góry wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie począwszy od 12 października 2021 r. w przypadku uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z rat do dnia zapłaty;

w kwocie po 3 420,93 zł (trzy tysiące czterysta dwadzieścia złotych 93/100) miesięcznie, za okres od 1 marca 2019 r. do 31 grudnia 2019 r. wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie:

- od kwot po 2 862,61 zł (dwa tysiące osiemset sześćdziesiąt dwa złote 61/100) od 11 marca 2019 r. do dnia 29 marca 2019 r.;

- od kwot po 3 417,30 zł (trzy tysiące czterysta siedemnaście złotych 30/100) od 30 marca 2019 r. do dnia 11 października 2021 r.;

- od kwot po 3 420,93 zł (trzy tysiące czterysta dwadzieścia złotych 93/100) płatnych do 10 każdego miesiąca z góry wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie począwszy od 12 października 2021 r. w przypadku uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z rat do dnia zapłaty;

w kwocie po 3 677,87 zł (trzy tysiące sześćset siedemdziesiąt siedem złotych 87/100) miesięcznie, za okres od 1 stycznia 2020 r. do 29 lutego 2020 r. wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie:

- od kwot po 3 417,30 zł (trzy tysiące czterysta siedemnaście złotych 30/100) od 11 stycznia 2020 r. do dnia 11 października 2021 r.;

- od kwot po 3 677,87 zł (trzy tysiące sześćset siedemdziesiąt siedem złotych 87/100) płatnych do 10 każdego miesiąca z góry wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie począwszy od 12 października 2021 r. w przypadku uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z rat do dnia zapłaty;

w kwocie po 3 587,87 zł (trzy tysiące pięćset osiemdziesiąt siedem złotych 87/100) miesięcznie, za okres od 1 marca 2020 r. do 31 grudnia 2020 r. wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie:

- od kwot po 3 417,30 zł (trzy tysiące czterysta siedemnaście złotych 30/100) od 11 marca 2020 r. do dnia 11 października 2021 r.;

- od kwot po 3 587,87 zł (trzy tysiące pięćset osiemdziesiąt siedem złotych 87/100) płatnych do 10 każdego miesiąca z góry wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie począwszy od 12 października 2021 r. w przypadku uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z rat do dnia zapłaty;

w kwocie po 3 925,22 zł (trzy tysiące dziewięćset dwadzieścia pięć złotych 22/100) miesięcznie, za okres od 1 stycznia 2021 r. do 28 lutego 2021 r. wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie:

- od kwot po 3 417,30 zł (trzy tysiące czterysta siedemnaście złotych 30/100) od 11 stycznia 2021 r. do dnia 11 października 2021 r.;

- od kwot po 3 925,22 zł (trzy tysiące dziewięćset dwadzieścia pięć złotych 22/100) płatnych do 10 każdego miesiąca z góry wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie począwszy od 12 października 2021 r. w przypadku uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z rat do dnia zapłaty;

w kwocie po 3 883,92 zł (trzy tysiące osiemset osiemdziesiąt trzy złote 92/100) miesięcznie, za okres od 1 marca 2021 r. do 28 lutego 2022 r. wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie:

- od kwot po 3 417,30 zł (trzy tysiące czterysta siedemnaście złotych 30/100) od 11 marca 2021 r. do dnia 11 października 2021 r.;

- od kwot po 3 883,92 zł (trzy tysiące osiemset osiemdziesiąt trzy złote 92/100) płatnych do 10 każdego miesiąca z góry wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie począwszy od 12 października 2021 r. w przypadku uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z rat do dnia zapłaty.

w kwocie po 3 732,24 zł (trzy tysiące siedemset trzydzieści dwa złote 24/100) miesięcznie począwszy od 1 marca 2022 r. i na przyszłość płatnych do 10 każdego miesiąca z góry wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie począwszy od 11 marca 2022 r. w przypadku uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z rat do dnia zapłaty;

w pozostałej części powództwo oddalił;

obciążył pozwanego (...) S.A. z siedzibą w W. kosztami postępowania w całości i pozostawia ich szczegółowe wyliczenie referendarzowi sądowemu.

Wyrok ten zapadł po dokonaniu przez Sąd Okręgowy następujących ustaleń faktycznych i oceny prawnej:

W dniu 1 czerwca 2008 r. w D. na drodze nr (...) relacji P. – W. doszło do wypadku drogowego. Samochód marki O. (...) nr rej. (...) prowadził P. B., miejsce obok kierowcy zajmował Ł. P., zaś tylne siedzenie – S. D. oraz M. B.. Samochód zjechał na lewą stronę drogi, wypadł z jezdni, a następnie uderzył w przydrożne drzewo. W wypadku na skutek doznanych obrażeń śmierć poniosły dwie osoby: S. D. oraz M. B.. Pozostałe dwie osoby tj. Ł. P. oraz P. B. w stanie ciężkim zostały przewiezione do szpitali .

W chwili wypadku pojazd, którym poruszał się Ł. P. miał wykupioną polisę ubezpieczeniową od odpowiedzialności cywilnej w (...) S.A w W. .

Decyzją z dnia 9 czerwca 2009 r. powód został uznany przez lekarza orzecznika ZUS za całkowicie niezdolnego do pracy do dnia 30 czerwca 2011 r. .

Decyzją z dnia 19 sierpnia 2009 r. (...) ds. Orzekania o Niepełnosprawności u Ł. P. stwierdzono znaczny stopień niepełnosprawności .

Decyzją z dnia 15 czerwca 2011 r. powód został uznany przez lekarza orzecznika ZUS za całkowicie niezdolnego do pracy do dnia 30 czerwca 2014 r. Następnie decyzjami z dnia 1 lipca 2019 r. i 4 sierpnia 2022 r. powód został uznany przez lekarza orzecznika ZUS za całkowicie niezdolnego do pracy do dnia 31 sierpnia 2026 r .

Badająca powoda biegła lekarz logopeda stwierdziła u niego zaburzenia mowy o charakterze dyzartii, które najprawdopodobniej będą utrzymywały się do końca jego życia. Wskazała, iż wymaga on terapii logopedycznej w miejscu zamieszkania w wymiarze jednego spotkania na dwa tygodnie.

W następstwie przeprowadzonych przez biegłego neurologa badań stwierdzono u powoda ślepotę oka lewego, zez rozbieżny lewej gałki, asymetrię twarzy – obniżenie lewego kącika ust, mowę dyzartyczną, niesprawność lewych kończyn, zwłaszcza kończyny górnej, zaburzenia chodu, zaburzenia równowagi. Biegły wskazał, iż stopień trwałego uszczerbku na zdrowiu powoda wynosi 100%. Powód nie jest zdolny do samodzielnego życia, wymaga pomocy osób trzecich w wymiarze ok. 4 godzin dziennie. Ustalił także, że powód doznał trwałego uszczerbku na zdrowiu w stopniu znacznym. Stwierdził ponadto, iż objawy neurologiczne są utrwalone, zaś rokowanie co do wyleczenia jest złe. Niemożliwe jest ustąpienie objawów i powrót do stanu zdrowia sprzed wypadku. Konieczna jest systematyczne rehabilitacja prowadzona 3 razy w tygodniu po dwie godziny. Zalecana jest także rehabilitacja w ramach pobytów stacjonarnych w ośrodkach rehabilitacyjnych. W ocenie biegłego stosowanie leków typu G. i G. nie jest konieczne, gdyż ich skuteczność nie jest udowodniona. Konieczne jest przyjmowanie leków przeciwpadaczkowych .

Biegły okulista stwierdził u powoda ślepotę oka lewego w wyniku pourazowego zaniku nerwu wzrokowego, wtórny do ślepoty zez rozbieżny oraz krótkowzroczność średniego stopnia. Biegły ustalił u powoda stopień trwałego uszczerbku na zdrowiu na 40%. Wskazał ponadto, iż nie istnieje możliwość dalszego leczenia okulistycznego, powód cierpi na nieodwracalną ślepotę. Jedyne działania jakie będą niezbędne przez dalsze życie to właściwa opieka okulistyczna i zaopatrzenie w okulary związane z wadą wzroku oka prawego oraz obserwacja oka lewego z powodu możliwości wystąpienia dalszych powikłań np. zaniku gałki ocznej .

Sporządzający opinię biegły ortopeda ocenił uszczerbek na zdrowiu powoda z tytułu uszkodzenia stawu biodrowego na 20%. Na podstawie przeprowadzonego badania rtg biegły stwierdził u powoda zaczynające się zmiany zwyrodnieniowe stawu biodrowego w postaci zwężenia szpary stawowej oraz przebudowę patologiczną głowy kości udowej zaburzającej jej kulistość. Przeprowadzenie u powoda akoplastyki stawu biodrowego jest w zasadzie nieuniknione. Powód powinien być poddawany okresowym zabiegom rehabilitacyjnym oraz leczeniu sanatoryjnemu. Ze względu na występowanie zaburzeń centralnego układu nerwowego zakres tych zabiegów powinien być każdorazowo konsultowany ze specjalistą rehabilitacji. W ocenie biegłego powód wymaga leczenia farmakologicznego .

Badająca powoda biegła lekarz otolaryngolog nie stwierdziła u niego trwałego uszczerbku na zdrowiu. Wskazała, iż funkcja stawów skroniowo-żuchwowych, odwodzenia żuchwy oraz ruchy boczne są prawidłowe. Powód jest wyleczony ze złamania szczęki i żuchwy, którego doznał w wypadku .

Jak wynikało z opinii stomatologicznej na podstawie przeprowadzonego badania rtg u powoda stwierdzono ciągłość struktur kostnych szczęki i żuchwy bez ewidentnych zmian pourazowych; zęby trzonowe po stronie lewej po niekompletnej terapii endodontycznej z przewlekłym zapaleniem tkanek okołowierzchołkowych; brak jednego z siekaczy dolnych bez widocznego ubytku w łuku zębowym; zaburzenia płaszczyzny zgryzowej, będące możliwym następstwem złamania szczęki; prawidłową powietrzność zatok szczękowych. Biegła zaleciła kontynuowanie leczenia ortodontycznego i endodontycznego. Nie stwierdziła u powoda trwałego uszczerbku na zdrowiu w obrębie jamy ustnej .

Biegła psycholog stwierdziła, iż deficyty funkcjonowania powoda - w porównaniu do grupy rówieśniczej o podobnym poziomie wykształcenia – są bardzo duże, powód nie jest zaś w stanie zniwelować różnicy w tym zakresie. Nie jest w stanie podjąć żadnej pracy ani kontynuować nauki. Będzie miał ograniczone kontakty społeczne. Biegła stwierdziła ponadto u powoda zaburzenia sprawności psychosomatycznej. W ocenie biegłej funkcje poznawcze i intelektualne powoda są na mocno obniżonym poziomie w porównaniu ze stanem sprzed wypadku. Aktualnie nie może on realizować swojego marzenia o byciu mechanikiem samochodowym. Powód doznał trwałego uszczerbku na zdrowiu i będzie wymagał całodobowej opieki i pomocy do końca życia. Jakość życia osobistego, zawodowego i społecznego została dramatycznie zdegradowana – 90% uszczerbku na zdrowiu. Powód nigdy nie będzie samodzielny. Dla postronnego obserwatora może sprawiać wrażenie osoby upośledzonej umysłowo i emocjonalnie. Powinien być w dalszym ciągu poddawany intensywnej terapii neuropsychologicznej w oparciu o najnowsze metody rehabilitacji z tej dziedziny np. za pomocą aparatury B.-N. w diagnostyce i terapii, dostępnej jedynie w prywatnych gabinetach. Wizyta jest wskazana dwa razy w tygodniu przez okres kilku lat. Konieczne są ponadto okresowe badania neuropsychologiczne. Rehabilitacja psychologiczna powinna obejmować terapię mowy u logopedy i psychoterapię dwa razy w tygodniu przez okres kilku lat .

Z opinii biegłego z zakresu rehabilitacji wynika, iż powód wymaga pomocy przy pokonywaniu dłuższych odcinków lub większych przeszkód, ma problemy z równowagą. Jest w znacznym stopniu samodzielny w podstawowej samoobsłudze, ale nie w pełni, co może mieć też związek z jego zaburzeniami psychicznymi. Ma problemy z ruchami bardziej precyzyjnymi oraz z mową. Jest osobą wymagającą opieki ze stymulacją do dalszej spontanicznej lub ukierunkowanej aktywności ruchowej, psychicznej i intelektualnej. Ta opieka powinna być uzupełniona rehabilitacją prowadzoną przez fizjoterapeutę w wymiarze minimalnym trzy razy w tygodniu po jednej godzinie przez okres 3-5 lat oraz przez logopedę w takim samym wymiarze przez okres 2 lat oraz w wymiarze dwa razy w tygodniu po jednej godzinie przez następne 5 lat. Dalsze plany terapeutyczne powinno się ustalić po tym okresie. Ponadto powód powinien przez najbliższe 3-5 lat przebywać dwa razy w roku po jednym miesiącu w szpitalu rehabilitacyjnym na oddziale rehabilitacji neurologicznej. Niezbędna jest również odpowiednia adaptacja mieszkania oraz zakup sprzętu terapeutycznego .

Przed wypadkiem powód był uczniem 1 klasy w Z. (...) Zespole Szkół nr (...) w P., w klasie o profilu mechanik pojazdów samochodowych. Z uwagi na doznane obrażenia takie jak ślepota jednego oka, niesprawność lewej ręki oraz utykanie na lewą nogę rodzice uznali, iż kontynuowanie nauki w klasie o takim profilu nie ma racji bytu. Powód w trybie indywidualnym ukończył I Liceum Profilowane wZ. (...) B. w G. .

Powód jest całkowicie niezdolny do wykonania każdego rodzaju pracy zarobkowej zarówno fizycznej jak i umysłowej. Niedowład połowiczny lewostronny, z przewagą kończyny górnej, trudności w swobodnym poruszaniu się, występujące zawroty głowy, zaburzenia równowagi, ślepota lewego oka oraz padaczka powodują, że powód nie będzie w stanie wykonywać każdego rodzaju pracy fizycznej w warunkach otwartego rynku pracy. Natomiast jednooczność, dysfunkcja lewej ręki, dyzartia oraz zaburzenia czynnościowe ze strony ośrodkowego układu nerwowego składające się na obraz zespołu psychoorganicznego powodują, że powód nie jest w stanie wykonywać prac administracyjno-biurowych w warunkach standardowych, a także w warunkach pracy chronionej. Praca w warunkach pracy chronionej wymaga organizacji transportu, udziału opiekuna, stałego nadzoru oraz dostosowania stanowiska pracy do indywidualnych ograniczeń. Ma ona przede wszystkim charakter rehabilitacji społecznej. Takiej pracy w sytuacji zdrowotnej powoda nie sposób jednak znaleźć.

Stan psychiczny powoda, w tym jego obniżone zdolności poznawcze i zdolności przetwarzania informacji ograniczają zdolność powoda do wykonania pracy zarobkowej jedynie w warunkach specjalnych dostosowanych do niepełnosprawności powoda.

Powód po wypadku nie podejmował żadnego zatrudnienia (zeznania powoda – k. 391).

Powód otrzymywał rentę z ZUS z tytułu całkowitej niezdolności do pracy zarobkowej (decyzje – k. 12-15, 139, 353-355, 379):

w okresie od 1 marca 2014 r. do 28 lutego 2015 r. w kwocie 619,50 zł;

w okresie od 1 marca 2015 r. do 28 lutego 2016 r. w kwocie 643,02 zł;

w okresie od 1 marca 2016 r. do 28 lutego 2017 r. w kwocie 644,63 zł;

w okresie od 1 marca 2017 r. do 28 lutego 2018 r. w kwocie 724,40 zł;

w okresie od 1 marca 2018 r. do 28 lutego 2019 r. w kwocie 745,18 zł;

w okresie od 1 marca 2019 r. do 28 lutego 2020 r. w kwocie 935 zł;

w okresie od 1 marca 2020 r. do 28 lutego 2021 r. w kwocie 1 025 zł;

w okresie od 1 marca 2021 r. do 28 lutego 2022 r. w kwocie 1 066,30 zł;

w okresie od 1 marca 2022 r. w kwocie 1 217,98 zł.

Przeciętne miesięczne wynagrodzenie mechanika samochodowego w województwie (...) w 2015 r. wynosiło 4 966,13 zł brutto, tj. 3 459,69 zł netto, w 2016 r. – 5 148,32 zł brutto, tj. 3 587,01 zł netto, w 2017 r. – 5 491,88 zł brutto, tj. 3 893,44 zł netto, w 2018 r. – 5 879,09 zł brutto, tj. 4 162,48 zł netto, w 2019 r. – 6 156,28 zł brutto, tj. 4 355,93 zł netto, w 2020 r. – 6 417,07 zł brutto, tj. 4 612,87 zł netto, w I półroczu 2021 r. – 6 895,46 zł brutto, tj. 4 950,22 zł netto.

W toku postępowania likwidacyjnego pismem z dnia 10 lipca 2015 r. (doręczonym pozwanemu w dniu 15 lipca 2015 r.) powód wezwał pozwanego do zapłaty renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy w kwocie 634,14 zł miesięcznie od sierpnia 2015 r. oraz kwoty 26 190,70 zł tytułem renty za okres od 1 maja 2012 r. do 31 lipca 2015 r..

Wyrokiem z dnia 19 listopada 2014 r. Sąd Okręgowy w Warszawie w sprawie o sygn. akt XXIV C 221/11 pomiędzy stronami o zapłatę roszczeń wynikających z wypadku z dnia 1 czerwca 2008 r. w punkcie 1. zasądził od (...) S.A na rzecz Ł. P.: a) kwotę 205 000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 8 września 2009 r. do dnia zapłaty, tytułem zadośćuczynienia; b) kwotę 25 488,73 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 19 maja 2011 r. do dnia zapłaty, tytułem odszkodowania; c) kwotę po 4 030 zł miesięcznie płatną z góry do dnia 10-go każdego miesiąca wraz z ustawowymi odsetkami w razie uchybienia terminu płatności którejkolwiek z kwot, poczynając od dnia 1 stycznia 2010 r. i na przyszłość z tytułu renty z tytułu zwiększonych potrzeb; a w punkcie 2. oddalił powództwo w pozostałym zakresie .

Sąd Apelacyjny w Warszawie wyrokiem z dnia 25 lutego 2016 r. zmienił zaskarżony wyrok w punkcie pierwszym litera c) w części w ten sposób, że oddalił powództwo o zapłatę odsetek ustawowych od renty w kwocie 4 030 zł miesięcznie za okres od dnia 1 stycznia 2010 r. do dnia 31 maja 2011 r.; w punkcie drugim w części w ten sposób, że ponad kwoty wskazane w punkcie pierwszym zasądził od (...) spółki akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz Ł. P. następujące kwoty: a. 70 000 zł wraz z ustawowymi odsetkami z tytułu opóźnienia za okres od dnia 8 września 2009 r. do dnia zapłaty - tytułem zadośćuczynienia; b. 6 372,54 zł wraz z ustawowymi odsetkami z tytułu opóźnienia za okres od dnia 19 maja 2011 r. do dnia zapłaty – tytułem odszkodowania, c. 580 zł miesięcznie – tytułem renty na zwiększone potrzeby za okres od dnia 1 stycznia 2010 r. i na przyszłość, płatne z góry do 10 dnia każdego miesiąca wraz z ustawowymi odsetkami z tytułu opóźnienia w razie uchybienia terminu płatności którejkolwiek z kwot, przy czym odsetki ustawowe od renty za okres od dnia 1 stycznia 2010 r. do dnia 31 maja 2011 r. są płatne od dnia 11 czerwca 2011 r. do dnia zapłaty ( wyrok z uzasadnieniem – k. 95-124).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dokumentów zgromadzonych w sprawie niniejszej oraz w aktach sprawy tutejszego Sądu o sygn. akt XXIV C 221/11

Sąd Okręgowy pominął wniosek o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego psychiatry, argumentując, że opinie biegłych w sposób wystarczający wyjaśniły kwestię niezdolności powoda do pracy.

W tym stanie faktycznym Sąd I instancji uznał powództwo za zasadne na podstawie art. 444 § 2 k.c. Podkreślił, że przed wypadkiem powód był jeszcze małoletni i kształcił się w szkole zawodowej na mechanika samochodowego. Prawdopodobne jest zatem, że wykonywałby on zawód mechanika samochodowego po ukończeniu tej szkoły. Miarodajne dla ustalenia utraconych zarobków przez powoda było zatem przeciętne wynagrodzenie na stanowisku mechanika samochodowego w województwie (...) ogłaszane przez Urząd Statystyczny w W..

Należna powodowi renta stanowiła różnicę pomiędzy przeciętnymi zarobkami jakie mógłby on otrzymywać, wykonując zawód mechanika, a rentą uzyskaną z ZUS z tytułu całkowitej niezdolności do pracy. Wynosiła ona:

2 840,19 zł (3 459,69 zł - 619,50 zł) w okresie od 1 stycznia 2015 r. do 28 lutego 2015 r.;

2 816,67 zł (3 459,69 zł - 643,02 zł) w okresie od 1 marca 2015 r. do 31 grudnia 2015 r.;

2 943,99 zł (3 587,01 zł - 643,02 zł) w okresie od 1 stycznia 2016 r. do 28 lutego 2016 r.;

2 942,38 zł (3 587,01 zł - 644,63 zł) w okresie od 1 marca 2016 r. do 31 grudnia 2016 r.;

3 248,81 zł (3 893,44 zł - 644,63 zł) w okresie od 1 stycznia 2017 r. do 28 lutego 2017 r.;

3 169,04 zł (3 893,44 zł - 724,40zł) w okresie od 1 marca 2017 r. do 31 grudnia 2017 r.;

3 438,08 zł (4 162,48 zł - 724,40zł) w okresie od 1 stycznia 2018 r. do 28 lutego 2018 r.;

3 417,30 zł (4 162,48 zł - 745,18 zł) w okresie od 1 marca 2018 r. do dnia 31 grudnia 2018 r.;

3 610,75 zł (4 355,93 zł – 745,18 zł) w okresie od 1 stycznia 2019 r. do 28 lutego 2019 r.;

3 420,93 zł (4 355,93 zł – 935 zł) w okresie od 1 marca 2019 r. do 31 grudnia 2019 r.;

3 677,87 zł (4 612,87 zł - 935 zł) w okresie od 1 stycznia 2020 r. do 29 lutego 2020 r.;

3 587,67 zł (4 612,87 zł – 1 025 zł) w okresie od 1 marca 2020 r. do 31 grudnia 2020 r.;

3 925,22 zł (4 950,22 zł – 1 025 zł) w okresie od 1 stycznia 2021 r. do 28 lutego 2021 r.;

3 883,92 zł (4 950,22 zł – 1 066,30 zł) w okresie od 1 marca 2021 r. do 28 lutego 2022 r.;

3 732,24 zł (4 950,22 zł - 1 217,98 zł) w okresie od 1 marca 2022 r. i na przyszłość.

Wyżej wymienione kwoty Sąd Okręgowy zasądził na rzecz powoda niemal w całości zgodnie z żądaniem pozwu, oddalając powództwo jedynie w zakresie kwoty renty w wysokości 151,68 zł za okres od marca 2022 r., ponieważ o taką kwotę powód otrzymywał wyższą rentę niż we wcześniejszym okresie, czego strona powodowa nie uwzględniła w dochodzonym roszczeniu.

O odsetkach Sąd I instancji orzekł zgodnie z art. 481 § 1 k.c. w związku z art. 455 k.c.

Apelację od tego wyroku złożył pozwany, zastępowany przez pełnomocnika będącego adwokatem, zaskarżając wyrok w części uwzględniającej powództwo i orzekającej o kosztach. Pozwany zarzucił naruszenie prawa procesowego, a to art. 233 § 1 k.p.c., art. 205 ¹² § 2 k.p.c.w związku z art. 227 k.p.c. w związku z art. 278 § 1 k.p.c. w związku z art. 286 k.p.c. i art. 224 § 1 k.p.c. w związku z art. 316 § 1 k.p.c., a także naruszenia prawa materialnego, a to art. 362 k.c. i art. 415 k.c. w związku z art. 444 § 2 k.p.c.

Powód, zastępowany przez pełnomocnika będącego radcą prawnym, wniósł o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów.

Zarządzeniem Wiceprezesa Sądu Apelacyjnego w Warszawie sprawę rozpoznano w składzie trzech sędziów.

Sąd Apelacyjny podzielił ustalenia faktyczne Sądu Okręgowego, przyjmując je za podstawę swojego orzeczenia. Nie zachodziła potrzeba ich uzupełnienia albo korekty.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie, o czym przekonują następujące argumenty.

Zarzuty apelacyjne dotyczą dwóch kwestii: zarzutu przyczynienia się powoda do zaistnienia szkody oraz niezdolności powoda do pracy. Pierwszego problemu dotyczą w całości zarzuty naruszenia art. 233 § 1 k.p.c., art. 224 § 1 k.p.c. w związku z art. 316 § 1 k.p.c. oraz art. 362 k.c. Przed ich rozpoznaniem należy przypomnieć, że między tymi samymi stronami toczyło się już postępowanie w sprawie XXIV C 221/11, zakończone wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 25 lutego 2016 r. (sygn. akt I ACa 754/15). W sprawie tej powód dochodził roszczeń odszkodowawczych z tytułu wypadku, do którego doszło w dniu 1 czerwca 2008 r. w D., w zakresie: zadośćuczynienia, odszkodowania i renty z tytułu zwiększonych potrzeb. W niniejszym procesie powód domagał się natomiast zasądzenia renty wyrównawczej z powodu całkowitej niezdolności do pracy, stanowiącej różnicę pomiędzy obecnie otrzymywanymi przez powoda świadczeniami a zarobkami, które mógłby osiągnąć, gdyby nie doznał uszczerbku na zdrowiu. W prawomocnym wyroku z 25 lutego 2016 r. (sygn. akt I ACa 754/15) Sąd Apelacyjny – przesądzając odpowiedzialność pozwanego za zdarzenie z 1 czerwca 2008 r. – orzekł, że powód nie przyczynił się do powstania szkody. Odniesienie się do wskazanych zarzutów apelacji należy poprzedzić odpowiedzią na pytanie, czy orzeczenie to korzysta z mocy wiążącej w niniejszym postępowaniu.

Zgodnie z art. 365 § 1 k.p.c. orzeczenie prawomocne wiąże nie tylko strony i sąd, który je wydał, lecz również inne sądy oraz inne organy państwowe i organy administracji publicznej, a w wypadkach w ustawie przewidzianych także inne osoby. W orzecznictwie przyjmuje się, że moc wiążąca prawomocnego orzeczenia dotyczy jego sentencji i obejmuje te ustalenia, które w związku z podstawą sporu stanowiły przedmiot rozstrzygnięcia. Sąd nie jest związany zarówno ustaleniami faktycznymi poczynionymi w innej sprawie, jak i poglądami prawnymi wyrażonymi w uzasadnieniu zapadłego w niej wyroku. Przedmiotem prawomocności materialnej jest bowiem ostateczny rezultat rozstrzygnięcia, a nie przesłanki, które do niego doprowadziły (zob. przykładowo wyroki SN z 24 stycznia 2017 r., V CSK 164/16, z 9 stycznia 2019 r., I CSK 708/17 oraz i z 20 października 2022 r., II CSKP 152/22). Uzasadnienie wyroku może jednak mieć znaczenie pomocnicze dla ustalenia zakresu mocy wiążącej prawomocnego orzeczenia, w takim zakresie, w jakim motywy stanowią konieczne uzupełnienie sentencji . Inaczej mówiąc, związanie orzeczeniem sądu rozciąga się na te ustalenia faktyczne zawarte w jego uzasadnieniu, na podstawie których bezpośrednio sąd zindywidualizował normę prawną, czemu dał wyraz w rozstrzygnięciu (zob. M. Manowska, KPC Komentarz, 2022, art. 365 uw. 4, w orzecznictwie m. in. wyrok SN z 14 listopada 2014 r., II PK 188/12, z 20 listopada 2014 r., V CSK 6/14). Sąd Apelacyjny podziela zachowujący nadal aktualność pogląd orzecznictwa, że „Ustalenia faktyczne i ocena stopnia przyczynienia się każdej ze stron zawarte w uzasadnieniu prawomocnego wyroku zasądzającego zadośćuczynienie za doznaną krzywdę nie mają mocy wiążącej przy rozstrzygnięciu innej sprawy zawisłej między tymi samymi stronami, której przedmiotem jest inne roszczenie o rentę. W tym nowym procesie - jeżeli okoliczności sprawy na to wskazują - sąd może określić inny stopień przyczynienia się każdej ze stron do powstania szkody, gdyż powaga rzeczy osądzonej nie rozciąga się na motywy i ustalenia zawarte w uzasadnieniu wyroku” (wyrok SN z 17 grudnia 1976 r., III PR 187/76, tak samo wyrok SA w Białymstoku z 31 marca 2016 r., I ACa 1047/15).

Przyjmując za uzasadnioną przedstawioną wyżej, wąską koncepcję mocy wiążącej prawomocnego orzeczenia, należy stwierdzić, że zawarta w wyroku z 25 lutego 2016 r. (sygn. akt I ACa 754/15) ocena o braku przyczynienia się powoda do powstania szkody nie jest dla sądów rozpoznających obecną sprawę formalnie wiążąca. Gdyby uzasadniały to okoliczności sprawy, Sąd Apelacyjny mógłby uznać w niniejszym postępowaniu, że powód przyczynił się do powstania szkody. Rzecz jednak w tym, że pozwany takich nowych okoliczności nie wykazuje, odwołując się jedynie do odmiennej interpretacji materiału dowodowego, znajdującego się w aktach sprawy XXIV C 221/11. Wobec tego należy wyraźnie podkreślić, że Sąd Apelacyjny w składzie rozpoznającym niniejszą sprawę w całej rozciągłości podziela stanowisko wyrażone w uzasadnieniu wyroku z 25 lutego 2016 r. (sygn. akt I ACa 754/15), gdzie przekonująco wyjaśniono, z jakich przyczyn powodowi nie można przypisać przyczynienia się. Jak wyjaśniono, „nie została udowodniona zgoda powoda na jazdę z kierowcą niemającym uprawnień do prowadzenia pojazdów mechanicznych bądź świadomość tego stanu rzeczy” (str. 22 uzasadnienia wskazanego wyroku – k. 118), a pozwany nie wykazał takiej okoliczności. Również w niniejszym postępowaniu pozwany nie podjął inicjatywy dowodowej, a tym bardziej – nie wykazał okoliczności, które mogłyby uzasadniać odmienną ocenę przyczynienia się powoda. Zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. jest, w omawianym kontekście, wręcz oczywiście chybiony. Trzeba przypomnieć, że ramy swobodnej oceny dowodów „muszą być zakreślone wymaganiami prawa procesowego, doświadczenia życiowego, regułami logicznego myślenia oraz pewnego poziomu świadomości prawnej, według których sąd w sposób bezstronny, racjonalny i wszechstronny rozważa materiał dowodowy jako całość, dokonuje wyboru określonych środków dowodowych i ważąc ich moc oraz wiarygodność, odnosi je do pozostałego materiału dowodowego” (T. Demendecki, Komentarz aktualizowany do art. 233 k.p.c., Wolters Kluwer 2022, Lex, teza 1 do art. 233 oraz m. in. powołane tam orzeczenia: wyrok SN z dnia 10 czerwca 1999 r., II UKN 685/98, OSNAPiUS 2000, nr 17, poz. 655, postanowienia SN z dnia 15 lutego 2000 r., III CKN 1049/99 oraz z 27 września 2002 r., II CKN 817/00). Skuteczność omawianego zarzutu jest uzależniona od wykazania przez skarżącego, z odwołaniem się do konkretnych części materiału dowodowego, uchybień sądu w jednej z następujących sfer: logiki, wszechstronności, zgodności wnioskowania z zasadami doświadczenia życiowego.

Sąd Okręgowy dokonał oceny materiału dowodowego zgodnie z tymi regułami, a odmiennego wniosku nie usprawiedliwia zarzut „pominięcia treści uzasadnienia wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie” w sprawie XXIV C 221/11. Skarżący pomija przede wszystkim fakt, że ustalenia, do których się odwołuje, zostały zanegowane przez Sąd Apelacyjny w toku kontroli instancyjnej, co jasno wynika z przytoczonych już fragmentów uzasadnienia wyroku z 25 lutego 2016 r. Z tego powodu również zarzut „braku ustalenia, że Powód w dniu 1 czerwca 2008 r. zdecydował się dobrowolnie podróżować pojazdem kierowanym przez osobę znajdującą się pod wpływem alkoholu oraz nie posiadającej uprawnień do kierowania pojazdami” nie może odnieść skutku. Pozwany nie wykazał bowiem tych twierdzeń ani w sprawie XXIV C 221/11, ani w sprawie niniejszej, w której nie przejawił dodatkowej inicjatywy dowodowej. Na marginesie warto zwrócić uwagę, że zarzut naruszenia art. 224 § 1 k.p.c. w związku z art. 316 § 1 k.p.c. został postawiony wadliwie. Do uchybienia tym przepisom mogłoby dojść wtedy, gdyby Sąd Okręgowy nie zamknął rozprawy albo orzekał na podstawie innego stanu faktycznego i prawnego niż stan na datę zamknięcia rozprawy. Żadna z wymienionych sytuacji nie miała jednak miejsca w rozpoznawanej sprawie. Zarzuty dotyczące ustaleń faktycznych powinny natomiast być konstruowane jako zarzuty sprzeczności istotnych ustaleń faktycznych z treścią zebranego materiału. Uchybienie to, jeżeli nie stanowi następstwa wadliwej oceny materiału dowodowego, może mieć miejsce jedynie wtedy, gdy sąd wyciągnie błędne wnioski z prawidłowo ocenionych dowodów, które uznał uprzednio za wiarygodne, ewentualnie – nie wyciągnie z materiału dowodowego wniosków, które z niego w sposób oczywisty wynikają. W realiach sprawy zarzut przyczynienia się powoda do powstania szkody jest jednak oparty na samych twierdzeniach pozwanego i ustaleniach faktycznych zawartych w uzasadnieniu wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie, które nie tylko nie są w niniejszej sprawie wiążące, ale zostały skorygowane w toku kontroli instancyjnej.

W konsekwencji powyższego nie zasługuje na uwzględnienie również zarzut naruszenia art. 362 k.c. przez jego niezastosowanie. Zgodnie z art. 362 k.c., jeżeli poszkodowany przyczynił się do powstania lub zwiększenia szkody, obowiązek jej naprawienia ulega odpowiedniemu zmniejszeniu stosownie do okoliczności, a zwłaszcza do stopnia winy obu stron. Nie podejmując się bliższej analizy różnych, przedstawianych w orzecznictwie i literaturze koncepcji przyczynienia, co nie jest konieczne dla rozstrzygnięcia, należy stwierdzić, że warunkiem koniecznym uznania zachowania poszkodowanego za podstawę obniżenia odszkodowania jest istnienie normalnego, adekwatnego związku przyczynowego (w rozumieniu art. 361 k.c.) między tym zachowaniem a powstaniem lub powiększeniem szkody (zob. np. wyrok SN z 19 listopada 2009 r., IV CSK 241/09). Punktem wyjścia do rozważenia zarzutu przyczynienia jest ustalenie, że zachowanie poszkodowanego było przynajmniej obiektywnie nieprawidłowe. Jak wynika z przedstawionych wyżej rozważań, materiał dowodowy nie daje podstaw do ustalenia, że zachowanie Ł. P. w dniu zdarzenia było nieprawidłowe, a tym bardziej – zawinione. Nie zostały bowiem udowodnione twierdzenia pozwanego, iż powód miał wiedzę, że kierujący pojazdem nie posiada uprawnień i znajduje się w stanie po spożyciu alkoholu. Wobec tego również zarzut naruszenia art. 362 k.c. nie może odnieść skutku.

Przechodząc do oceny zarzutów kwestionujących uznanie powoda za całkowicie niezdolnego do pracy oraz wysokość renty należy stwierdzić, że również zarzut naruszenia art. 205 ¹² § 2 k.p.c. w związku z art. 227 k.p.c. w związku z art. 278 § 1 k.p.c. w związku z art. 286 k.p.c. jest wadliwie postawiony. Właściwą płaszczyzną oceny decyzji Sądu Okręgowego o pominięciu dowodu z opinii psychiatry jest art. 235 ² § 1 pkt 3 i 5 k.p.c. w związku z art. 286 k.p.c. i tak zostanie rozpoznany zgodnie z zasadą falsa demonstratio non nocet. Sąd trafnie ocenił, że dowód ten jest nieprzydatny do wykazania faktu (braku) całkowitej niezdolności powoda do pracy, gdyż podstawowe znaczenie ma opinia biegłego z zakresu medycyny pracy. Słusznie Sąd I instancji dostrzegł, że biegły wskazał na potrzebę badania neuropsychologicznego, a nie psychiatrycznego, co uzasadniało dopuszczenie dowodu z opinii biegłego psychologa. Ponadto należy podkreślić, że dla oceny, czy powód jest zdolny do pracy, kluczowe znaczenie ma opinia biegłego z zakresu medycyny pracy. Opinia biegłego J. G. (k. 216-220, 243-245) jest jednoznaczna w swojej wymowie. Biegły jasno wskazał, że powód jest całkowicie niezdolny do pracy, a także, że nie znajduje przykładów pracy, którą Ł. P. mógłby wykonywać w warunkach pracy chronionej. Co istotne, pozwany w żadnym z zarzutów apelacyjnych nie neguje wartości dowodowej tej opinii. Z tej przyczyny brak było podstaw do dopuszczenia dowodu z opinii biegłego psychiatry, a Sąd Apelacyjny nie uwzględnił wniosku o dopuszczenie takiego dowodu w II instancji.

Nie jest słuszny zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. w aspekcie wadliwego uznania opinii biegłego T. G. za fachową, rzetelną oraz należycie uzasadnioną. dowód z opinii biegłego - tak jak każdy środek dowodowy - podlega ocenie sądu z zastosowaniem art. 233 § 1 k.p.c. w aspekcie wymagań formalnych i mocy przekonywania (por. wyrok Sądu Najwyższego z 17 maja 1974 r., I CR 100/74), ale przy uwzględnieniu specyfiki tego dowodu, który ma ułatwić sądowi należytą ocenę zebranego materiału w sprawie, w której są wymagane wiadomości specjalne. Dlatego przyjmuje się, że opinia ta podlega weryfikacji nie według kryterium wiarygodności, ale przez pryzmat zgodności z zasadami logiki i wiedzy powszechnej, poziomu wiedzy biegłego, podstaw teoretycznych opinii, a także sposobu motywowania oraz stopnia stanowczości wyrażonych w niej wniosków (zob. uzasadnienie postanowienia Sądu Najwyższego z 7 listopada 2000 r., I CKN 1170/98, OSNC 2001, nr 4, poz. 64, podobnie m.in. wyroki SN z 15 listopada 2002 r., V CKN 1354/00 i z 15 listopada 2013 r., IV CSK 135/13). Weryfikując opinię biegłego T. G. w świetle tych kryteriów Sąd Apelacyjny podzielił stanowisko Sądu I instancji, że jest to opinia rzetelna. Biegły szczegółowo odniósł się do dokumentacji medycznej (k. 273-287), wywiadu z powodem (k. 288) oraz zawiera jednoznaczne podsumowanie i wnioski (k. 287-288), zakończone konkluzją, iż stan psychiczny Ł. P. „w sposób znaczący i globalny ogranicza możliwości i zawęża zakres potencjalnego pełnienia przez niego ról zawodowych – jedynie do warunków specjalnych, dostosowanych do warunków niepełnosprawności powoda” (k. 289). Wnioski te są jednoznaczne i zrozumiałe. Wbrew wywodom skarżącego wartości dowodowej opinii nie zmniejsza fakt, że biegły posłużył się słownictwem specjalistycznym, co trafnie dostrzeżono w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku i odpowiedzi na apelację. Należy również uwzględnić, że opinia biegłego psychologa, która ma w tej sprawie pomocnicze znaczenie, jest spójna z opinią biegłego z zakresu medycyny pracy. Tym samym niezasadny jest zarzut naruszenia art. 224 § 1 k.p.c. w związku z art. 316 § 1 k.p.c. w tym aspekcie, który dotyczy rzekomego błędnego ustalenia, że powód jest całkowicie niezdolny do pracy. Dodatkowo można wskazać, że wniosek ten jest uzasadniony również zeznaniami świadka T. P., ojca powoda, który szczegółowo przedstawił jego stan zdrowia. Także zapoznanie się przez Sad Apelacyjny z nagraniem rozprawy w dniu 17 października 2022 r. (k. 391-392) pozwoliło na stwierdzenie, że powód ma wyraźne trudności w porozumiewaniu się, co w sposób oczywisty może mieć wpływ na możliwość wykonywania przez niego pracy. Spostrzeżenie to ma jedynie uzupełniające znaczenie, gdyż Sąd Apelacyjny nie wkracza w zakres wiadomości specjalnych, który należy do kompetencji biegłego z zakresu medycyny pracy.

Niezasadny jest zarzut błędnego ustalenia, że gdyby nie wypadek komunikacyjny z 1 czerwca 2008 r. oraz jego skutki wykonywałby obecnie zawód mechanika samochodowego oraz osiągałby średnie miesięczne dochody od 3 459,69 zł do 4950,22 zł. Renta z tytułu całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy zarobkowej ma wyrównać różnicę między dochodami, jakie poszkodowany mógłby uzyskać, gdyby zdarzenie szkodzące nie miało miejsca, a dochodami, jakie może on uzyskać po zdarzeniu szkodzącym (zob. np. wyrok SN z 21 maja 2009 r., V CSK 432/08). Nie ulega bowiem wątpliwości, że ustalając hipotetyczne zarobki na potrzeby rozstrzygnięcia o rencie wyrównawczej, sąd może uwzględnić jedynie pewne prawdopodobieństwo, oparte na zasadach doświadczenia życiowego. Jest tak tym bardziej w realiach rozpoznawanej sprawy, gdy powód utracił zdolność do pracy, będąc uczniem I klasy szkoły zawodowej. Szerzej zostanie to wyjaśnione przy omówieniu zarzutu naruszenia prawa materialnego.

Skoro zarzuty procesowe nie znalazły potwierdzenia, Sąd Apelacyjny podzielił i przyjął jako własne ustalenia faktyczne Sądu Okręgowego, przyjmując je za podstawę swojego rozstrzygnięcia.

Nie jest zasadny zarzut naruszenia art. 415 k.c. w związku z art. 444 § 2 k.c. Podstawa odpowiedzialności pozwanego jest w tej sprawie niesporna. Zgodnie z art. 444 § 2 k.c., jeżeli poszkodowany utracił całkowicie lub częściowo zdolność do pracy zarobkowej albo jeżeli zwiększyły się jego potrzeby lub zmniejszyły widoki powodzenia na przyszłość, może on żądać od zobowiązanego do naprawienia szkody odpowiedniej renty. Sąd Apelacyjny podziela pogląd doktryny i judykatury, zgodnie z którym prawo do renty przysługuje nawet wtedy, jeśli przed zdarzeniem szkodzącym poszkodowany nie wykonywał pracy zarobkowej. W takim przypadku szkodą są zarobki, jakie poszkodowany osiągnąłby, gdyby zdecydował się podjąć pracę. Oczywiście deklaracja poszkodowanego jest niewystarczająca i konieczne jest udowodnienie, że istniały realne możliwości podjęcia pracy (P. Sobolewski w: K. Osajda, KC Komentarz, 2022, art. 444 nt. 62 i powołany tam A. Szpunar, Roszczenie małoletniego o rentę wypadkową, NP 1968 nr 4 s. 531-532, wyrok SA w Warszawie z 24 listopada 2020 r., VI ACa 850/19, por. też wyrok SN z 24 maja 2017 r., I CNP 25/16). Skoro powód uczył się w szkole zawodowej w kierunku mechanika samochodowego, to słusznie Sąd Okręgowy przyjął za punkt odniesienia przeciętne wynagrodzenie w zawodzie mechanika samochodowego na terenie województwa (...) . Nie ma żadnych przesłanek do przyjęcia, że gdyby powód nie został poszkodowany w wypadku nie mógłby – z wysokim stopniem prawdopodobieństwa – uzyskać takich dochodów. W ocenie Sądu Apelacyjnego przyjęcie za punkt odniesienia wynagrodzenia minimalnego byłoby nieuzasadnione i krzywdzące dla powoda, gdyż nie ujawniły się żadne szczególne okoliczności niekorzystne dla niego. Sąd II instancji zgadza się również ze stanowiskiem Sądu Najwyższego, że „Prawidłową podstawą wyliczenia renty uzupełniającej poszkodowanego pracownika jest wyłącznie przeciętny zarobek tej grupy zawodowej, do której pracownik należał. Tylko w wyjątkowych przypadkach przy obliczaniu wysokości renty uzupełniającej możliwe jest przyjęcie wynagrodzenia wyższego niż przeciętne w danej grupie zawodowej, pod warunkiem jednak udowodnienia, że ze względu na szczególne okoliczności towarzyszące zatrudnieniu pracownik otrzymywałby wyższą płacę” (wyrok SN z 24 lutego 2022 r., II PSKP 69/21). Ten sam tok rozumowania należy odnieść do szczególnych okoliczności towarzyszących zatrudnieniu, które świadczyłyby o prawdopodobieństwie, że powód otrzyma płacę niższą. Takich okoliczności Sąd Apelacyjny nie dostrzega.

Sąd Okręgowy prawidłowo obliczył wysokość renty uzupełniającej, a jego tok rozumowania – skrupulatnie przedstawiony w uzasadnieniu (k. 428-430) – nie budzi żadnych zastrzeżeń. Sąd Apelacyjny aprobuje te wyliczenia, czyniąc je podstawą również własnego rozstrzygnięcia.

Skoro zarzuty apelacyjne okazały się niezasadne, a Sąd Apelacyjny nie dostrzegł uchybień podlegających uwzględnieniu z urzędu, apelacja podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. i art. 100 zd. 2 k.p.c. Skoro apelacja co do należności głównej została oddalona, a zmiana objęła wyłącznie odsetki, należało przyjąć, że w tym stadium procesu powód wygrał proces prawie w całości. Na zasądzone koszty składały się koszty zastępstwa procesowego, których wysokość ustalono na podstawie § 2 pkt 7 i § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (tekst jednolity: Dz. U. z 2018 roku, poz. 265 ze zm.) rozporządzenia z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (tekst jednolity: Dz. U. z 2018 roku, poz. 265 ze zm.). Orzeczenie nie zawiera rozstrzygnięcia o odsetkach od zasądzonych kosztów, gdyż sprawa została wszczęta przed 7 listopada 2019 r.

Adam Jaworski Przemysław Feliga Roman Dziczek