Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 czerwca 2024 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie, I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: SSO Ewa Ligoń-Krawczyk

Protokolant: starszy sekretarz sądowy Ewa Kocielnik

po rozpoznaniu w dniu 28 maja 2024 r. w Warszawie

na rozprawie sprawy z powództwa E. K.

przeciwko (...) Bankowi (...) S.A. z siedzibą w W.

o ustalenie i zapłatę ewentualnie o zapłatę ewentualnie o zapłatę

I.  oddala powództwo,

II.  ustala, że powódka przegrała proces w 100% i pozostawia rozliczenie kosztów postępowania po uprawomocnieniu się niniejszego wyroku.

Sygn. akt I C 1092/20

UZASADNIENIE

W dniu 27 kwietnia 2020 r. E. K., zastępowana przez profesjonalnego pełnomocnika, skierowała wobec (...) Bank (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W. pozew wnosząc o:

1.  a) zasądzenie od strony pozwanej na rzecz powódki kwoty 312.895,61 zł oraz 25.953,40 CHF (suma dokonanych przez powódkę na rzecz strony pozwanej wpłat na dzień 10 kwietnia 2020 r.) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, liczonymi od dnia 31 marca 2020 r. (data doręczenia stronie pozwanej wezwania przedsądowej) do dnia zapłaty;

ewentualnie o:

2.  b) stwierdzenie, iż umowa nr (...) o kredyt mieszkaniowy (...) (kredyt budowlano – hipoteczny przeznaczony na zakup na rynku pierwotnym nieruchomości od dewelopera lub spółdzielni mieszkaniowej) z dnia 05 czerwca 2007 r. – w oparciu o przepis art. 58 § 1 k.c., ewentualnie art. 58 § 2 k.c. – jest nieważna w całości, względnie nie istnieje od samego początku oraz o zasądzenie tytułem wzajemnego zwrotu świadczeń od strony pozwanej na rzecz powódki kwoty 312 895,61 zł oraz 25 953,40 CHF wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie za okres od dnia 31 marca 2020 r. (data doręczenia stronie pozwanej wezwania przedsądowego) do dnia zapłaty (według stanu spłaty na dzień 10 kwietnia 2020 r.)

(żądanie zgłoszone na wypadek przyjęcia, że umowa jest nieważna w całości, bądź nie istnieje od samego początku, żądanie 1 a) jest żądaniem głównym, a żądanie 1b) żądaniem ewentualnym, w ramach którego żądanie ustalenia nieistnienia umowy jest ewentualne w stosunku do żądania stwierdzenia nieważności umowy;

żądania zapłaty wskazane w pkt la) i 1 b) staną się wymagalne od dnia 31 marca 2020 r. (data doręczenia stronie pozwanej wezwania przedsądowego)

ewentualnie o:

2. zasądzenie od strony pozwanej na rzecz powódki kwoty 123 226,57 zł z tytułu nadpłaty rat ww. kredytu uiszczonych na dzień 06 grudnia 2019 r. w odniesieniu do rat uiszczonych do tej daty – wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 31 marca 2020 r. (data doręczenia stronie pozwanej wezwania przedsądowego) do dnia zapłaty;

(żądanie zgłoszone na wypadek przyjęcia przez Wysoki Sąd, że ww. umowa kredytu nie wiąże jedyni w zakresie: §1 ust. 1, §4 ust. 1 i ust. 8, §5 ust. 1 i ust. 10 części szczegółowej umowy (,,CSU") w zw. $1 ust. 2 i ust. 3, §7 ust. 5 i 6, §11 ust. 1-4, §13 ust. 7 części ogólnej umowy (,,COU") – z pominięcie mechanizmu denominacji; żądanie będzie wymagalne od dnia doręczenia pozwu;

- żądanie ewentualne w stosunku do żądań wskazanych w pkt 1);

3. zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kosztów postępowania w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych oraz opłaty skarbowej w kwocie 17 zł (pozew, k. 3-64).

W odpowiedzi na pozew (...) Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od strony powodowej na rzecz pozwanego zwrotu kosztów postępowania, w tym zwrotu kosztów zastępstwa procesowego wedle norm przepisanych (odpowiedź na pozew, k. 246-279).

Pismem procesowym z dnia 12 maja 2022 r. strona powodowa dokonała modyfikacji powództwa wnosząc o:

1.  a) stwierdzenie, iż umowa nr (...) o kredyt mieszkaniowy (...) (kredyt budowlano – hipoteczny przeznaczony na zakup na rynku pierwotnym nieruchomości od dewelopera lub spółdzielni mieszkaniowej) z dnia 05 czerwca 2007 r. – w oparciu o przepis art. 58 § 1 k.c., ewentualnie art. 58 § 2 k.c. – jest nieważna w całości, względnie nie istnieje od samego początku oraz o zasądzenie tytułem wzajemnego zwrotu świadczeń od strony pozwanej na rzecz powódki kwoty 373.837,33 zł oraz 25.953,40 CHF wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie (według stanu spłaty na dzień 10 maja 2022 r.)

- od kwoty 312.895,61 zł oraz 25.953,40 CHF od dnia 31 marca 2020 r. (data doręczenia stronie pozwanej wezwania przedsądowego) do dnia zapłaty;

- od kwoty 60.941,72 zł od dnia doręczenia niniejszego pisma stronie pozwanej do dnia zapłaty

ewentualnie o:

b) zasądzenie od strony pozwanej na rzecz powódki kwoty 373.837,33 zł oraz 25.953,40 CHF wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie (według stanu spłaty na dzień 10 maja 2022 r.):

- od kwoty 312.895,61 zł oraz 25.953,40 CHF od dnia 31 marca 2020 r. (data doręczenia stronie pozwanej wezwania przedsądowego) do dnia zapłaty;

- od kwoty 60.941,72 zł od dnia doręczenia niniejszego pisma stronie pozwanej do dnia zapłaty

(żądania 1a i 1b zgłoszone na wypadek przyjęcia, że umowa jest nieważna w całości, bądź nie istnieje od samego początku, żądanie 1 a) jest żądaniem głównym w ramach którego powódka domaga się stwierdzenia nieważności umowy, którego konsekwencją ma być zwrot spełnionego świadczenia, żądanie ustaleni nieistnienia umowy jest ewentualne w stosunku do żądania stwierdzenia nieważności umowy; a żądanie 1b żądaniem ewentualnym, w ramach którego powódka domaga się stwierdzenia nieważności umowy, którego konsekwencją ma być zwrot spełnionego świadczenia);

ewentualnie o:

2. zasądzenie od strony pozwanej na rzecz powódki kwoty 123.226,57 zł z tytułu nadpłaty rat ww. kredytu uiszczonych na dzień 06 grudnia 2019 r. – w odniesieniu do rat uiszczonych do tej daty – wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 31 marca 2020 r. (data doręczenia stronie pozwanej wezwania przedsądowego) do dnia zapłaty;

(żądanie zgłoszone na wypadek przyjęcia przez Wysoki Sąd, że ww. umowa kredytu nie wiąże jedyni w zakresie: §1 ust. 1, §4 ust. 1 i ust. 8, §5 ust. 1 i ust. 10 części szczegółowej umowy (,,CSU") w zw. $1 ust. 2 i ust. 3, §7 ust. 5 i 6, §11 ust. 1-4, §13 ust. 7 części ogólnej umowy (,,COU") – z pominięcie mechanizmu denominacji; żądanie będzie wymagalne od dnia doręczenia pozwu;

- żądanie ewentualne w stosunku do żądań wskazanych w pkt 1) (pismo procesowe strony powodowej z 12 maja 2022 r. zawierające modyfikację powództwa, k. 558-562).

W odpowiedzi na modyfikację powództwa z dnia 12 maja 2022 r. strona pozwana wniosła o oddalenie zmodyfikowanego powództwa w całości oraz zasądzenie od strony powodowej na rzecz pozwanego zwrotu kosztów postępowania, w tym zwrotu kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych (pismo procesowe strony pozwanej, k. 576-583v).

Pismem procesowym z dnia 26 lutego 2024 r. strona powodowa po raz kolejny dokonała modyfikacji powództwa roszczenia wskazanego w pkt 1 ust. a wnosząc o:

1. a) ustalenie, że umowa nr (...) o kredyt mieszkaniowy (...) zawarta w dniu 5 czerwca 2007 r. przez Powódkę z poprzednikiem prawnym pozwanego jest nieważna w całości od samego początku bądź nie istnieje;

b) zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kwoty 25.953,40 CHF oraz kwoty 379.115,51 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od:

a)  kwoty 25.953,40 CHF od dnia 31 marca 2020 r. (data doręczenia stronie pozwanej wezwania przedsądowego) do dnia zapłaty;

b) od kwoty 312.895,61 zł od dnia 31 marca 2020 r. (data doręczenia stronie pozwanej wezwania przedsądowego) do dnia zapłaty;

c) od kwoty 60.941,72 zł od dnia 30 czerwca 2022 r. tj. data po modyfikacji roszczenia powódki do dnia zapłaty;

d) od kwoty 5.278,18 zł od dnia doręczenia niniejszego pisma stronie pozwanej do dnia zapłaty.

W pozostałym zakresie tj. pkt 2 modyfikacji żądania roszczeń powódki z dnia 12 maja 2022 r. w całości je podtrzymując (pismo procesowe powódki z 26 lutego 2024 r., k. 686).

W odpowiedzi na modyfikację powództwa z dnia 26 lutego 2024 r. strona pozwana wniosła o oddalenie zmodyfikowanego powództwa w całości oraz zasądzenie od strony powodowej na rzecz pozwanego zwrotu kosztów postępowania, w tym zwrotu kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych (pismo procesowe strony pozwanej, k. 708-709).

Pismem procesowym z dnia 26 lutego 2024 r. (data nadania 1 marca 2024 r., k. 700) strona powodowa dokonała kolejnej modyfikacji powództwa w zakresie żądania wskazanego w pkt 1 ust. 1 (modyfikacja roszczenia z dnia 12 maja 2022 r.) wnosząc o:

1. ustalenie, że umowa nr (...) o kredyt mieszkaniowy (...) zawarta w dniu 5 czerwca 2007 r. jest nieważna w całości od samego początku bądź nie istnieje;

2. zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kwoty 25.953,40 CHF oraz kwoty 379.115,51 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od:

a) od kwoty 25.953,40 CHF od dnia 31 marca 2020 r. (data doręczenia stronie pozwanej wezwania przedsądowego) do dnia zapłaty;

b) od kwoty 312.895,61 zł od dnia 31 marca 2020 r. (data doręczenia stronie pozwanej wezwania przedsądowego) do dnia zapłaty;

c) od kwoty 60.941,72 zł od dnia 30 czerwca 2022 r. (data po modyfikacji roszczenia powódki) do dnia zapłaty;

d) od kwoty 5.278,18 zł od dnia doręczenia niniejszego pisma stronie pozwanej do dnia zapłaty.

W pozostałym zakresie strona powodowa podtrzymała swoje roszczenie zawarte w piśmie z dnia 12 maja 2022 r. (pismo procesowe strony powodowej zawierające modyfikację powództwa, k. 693).

W odpowiedzi na ww. modyfikację strona pozwana wniosła o oddalenie zmodyfikowanego powództwa w całości oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego zwrotu kosztów postępowania (odpowiedź pozwanego na modyfikację powództwa, k. 708-709).

Do zamknięcia rozprawy strony podtrzymały dotychczasowe stanowiska w sprawie (protokół rozprawy z 28 maja 2024 r., k. 713).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

E. K. poszukiwała środków na zakup lokalu mieszkalnego na rynku pierwotnym w K.. Udała się do doradcy finansowego z (...), z którym odbyła wiele konsultacji telefonicznych oraz 2-3 spotkania. Doradca zaproponował (...)Bank i (...)Bank. E. K. wybrała (...)Bank. Zależało jej na możliwości wcześniejszej spłaty kredytu oraz na niskich kosztach udzielenia kredytu. Posiadała zdolność kredytową na kredyt w PLN. W przeszłości zawierała już umowę kredytu hipotecznego w PLN. Nie sprawdzała kursów waluty CHF (zeznania powódki E. K., protokół rozprawy z 13 maja 2022 r., k. 556v-557v, nagranie 00:06:49-00:23:11).

W dniu 26 kwietnia 2007 r. E. K. złożyła, za pośrednictwem doradcy finansowego z (...), wniosek o kredyt mieszkaniowy (...) na łączną kwotę 448.910,45 zł, w tym na zakup lokalu w wysokości 448.910,45 zł oraz na refinansowanie poniesionych kosztów w wysokości 22.445,52 zł, w walucie kredytu CHF, z okresem kredytowania 300 miesięcy. Proponowana marża miała wynosić 1%, zaś prowizja - 1,8 %. W dacie wnioskowania o kredyt E. K. miała wykształcenie wyższe. Nie prowadziła działalności gospodarczej. Pracowała na umowę o pracę na czas nieokreślony w branży medycznej w (...) sp. z o.o. na stanowisku Sales Manager za średnim miesięcznym wynagrodzeniem w wysokości(...) zł brutto, tj. (...)zł netto. Posiadała zobowiązania finansowe w postaci limitu w ROR w (...) S.A. w kwocie 20.000 zł, limitu w karcie w (...) S.A. w wysokości (...)zł oraz poręczenia w (...) w kwocie (...) zł (wniosek o kredyt mieszkaniowy z 26 kwietnia 2007 r., k. 375; formularz danych osobowych z 26 kwietnia 2007 r., k. 376; zaświadczenie o zatrudnieniu i zarobkach, k. 397).

W dniu 5 czerwca 2007 r. E. K. zawarła z (...) Bank (...) Spółką Akcyjną z siedzibą w K. umowę nr (...) o kredyt mieszkaniowy (...) (kredyt budowlano-hipoteczny przeznaczony na zakup na rynku pierwotnym nieruchomości od dewelopera lub spółdzielni mieszkaniowej) (dalej: Umowa). Bank udzielił kredytobiorcy kredytu hipotecznego, na zasadach określonych w Części Szczególnej Umowy (dalej: CSU) oraz w Części Ogólnej Umowy (dalej: COU), a także „Ogólnych warunkach udzielania przez (...) Bank (...) S.A. kredytu mieszkaniowego (...).

Zgodnie z § 1 ust. 1-2 i 4 CSU, kredyt stanowił kredyt denominowany udzielony w złotych w kwocie stanowiącej równowartość 198.694,49 CHF. Kredyt został przeznaczony na: w kwocie złotych stanowiącej równowartość 188.759,77 CHF na finansowanie przedpłat na poczet nabycia od firmy deweloperskiej (...) sp. z o.o. z siedzibą w W. przy ul. (...), nieruchomości tj. samodzielnego lokalu mieszkalnego, położonego w budynku K. przy ul. (...) w K. wraz z miejscem parkingowym znajdującym się w garażu pod budynkiem w budynku K. (...), powstałej w ramach inwestycji realizowanej na działce gruntu nr (...) dla której urządzona jest przez Sąd Rejonowy dla Warszawy-Mokotowa księga wieczysta KW Nr (...) oraz w kwocie złotych stanowiącej równowartość 9.934,72 CHF na refinansowanie nakładów i kosztów poniesionych przez Kredytobiorcę na cel o którym owa w pkt 1. Okres kredytowania określono od 5 czerwca 2007 r. do 4 czerwca 2032 r.

Cena zakupu nieruchomości wynosiła 198.694,49 CHF, zaś wniesiony wkład własny wynosił 9.934,72 CHF (§ 1 ust. 5 i 6 CSU).

Oprocentowanie kredytu wynosiło 4.72333 % p.a. (w przypadku uruchomienia środków w dniu podpisania niniejszej umowy) (§ 1 ust. 8 CSU). Marża banku w dniu udzielenia kredytu wynosiła 2,25% (§ 1 ust. 9 CSU).

Stosownie do § 2 ust. 1 CSU, całkowity koszt udzielonego kredytu wynosił szacunkowo 268.327,14 zł, w tym: prowizja za udzielenie kredytu denominowanego pobrana w złotych w kwocie stanowiącej 9.298,51 zł (kwota prowizji po przeliczeniu na złote według kursu sprzedaży z dnia podpisania niniejszej umowy); szacunkowa kwota odsetek pobranych przez Bank przez cały okres kredytowania wynosiła 249.792,56 zł; koszt wynikający z podwyższenia marży Banku z tytułu ubezpieczenia kredytu w okresie przejściowym wynosiła 8.641,32 zł, zaś koszt wynikający z podwyższenia marży Banku z tytułu ubezpieczenia kredytu od ryzyk związanych z niskim wkładem własnym wynosiła 7.177,88 zł.

Łączna kwota wszystkich kosztów, opłat i prowizji związanych z zawarciem umowy o kredyt szacunkowo wynosił 9.298,51 zł, co stanowiło 2,07% kwoty udzielonego kredytu) (§ 2 ust. 2 CSU).

Zgodnie z § 2 ust. 3 CSU, pozostałe koszty łącznie wyniosły szacunkowo 9.236,07 zł, w tym 219 zł kosztu ustanowienia hipoteki kaucyjnej, 6.00 zł tytułem kosztu sporządzenia przez rzeczoznawcę wyceny wartości nieruchomości, 8.417,07 zł kosztów ubezpieczenia nieruchomości od ognia i innych zdarzeń losowych w całym okresie kredytowania.

Zabezpieczenie spłaty kredytu stanowiła hipoteka kaucyjna na kredytowanej nieruchomości do łącznej kwoty 674.000 zł (na zabezpieczenie spłaty kapitału, odsetek i innych kosztów), cesja na rzecz banku praw umowy ubezpieczenia od ognia i innych zdarzeń losowych nieruchomości oraz ubezpieczenie kredytu od ryzyk związanych z niskim wkładem własnym w (...) S.A. Przejściowym zabezpieczeniem kredytu były: ubezpieczenie kredytu na okres przejściowy w (...) S.A., cesja na rzecz Banku wierzytelności z tytułu Umowy Przedwstępnej zawartej pomiędzy kredytobiorcą a inwestorem na okres do dnia 5 czerwca 2009 r. (§ 3 CSU).

Uruchomienie kredytu miało nastąpić w transzach na zasadach określonych w § 4 CSU (§ 4 CSU). Stosownie do treści § 4 ust. 1 CSU, wypłata pierwszej transzy kredytu nastąpi nie później niż w ciągu 5 dni od daty spełnienia warunków określonych w ust. 5. W myśl § 4 ust. 8 CSU, wypłata środków z kredytu denominowanego odbywa się na zasadach określonych w § 11 COU.

Spłata kredytu następuje zgodnie z harmonogramem spłat doręczonym kredytobiorcy ( § 5 ust. 1 CSU). Zasady spłaty kredytu zostały określone w § 13 – 16 COU ( § 5 ust. 10 CSU).

Zgodnie z § 1 ust. 2 COU, w przypadku kredytu denominowanego w walucie obcej, kwota kredytu wypłacana w złotych, zostanie określona poprzez przeliczenie na złote kwoty wyrażonej w walucie, w której kredyt jest denominowany, według kursu kupna tej waluty, zgodnie z Tabelą kursów, obowiązującą w Banku w dniu uruchomienia środków, w momencie dokonywania przeliczeń kursowych.

W myśl § 1 ust. 3 pkt 1 COU, w przypadku kredytu denominowanego w walucie obcej zmiana kursu waluty oraz zmiana wysokości spreadu walutowego wpływa na wypłacane w złotych przez Bank kwoty transz kredytu oraz na spłacane w złotych przez kredytobiorcę kwoty rat kapitałowo-odsetkowych.

Ryzyko związane ze zmianą kursu waluty oraz zmianą wysokości spreadu walutowego ponosi kredytobiorca, z uwzględnieniem § 11 ust. 2-4 oraz § 18 ust. 6 ( § 1 ust. 3 pkt 2 COU).

W myśl § 7 ust. 5 i 6 COU, w przypadku kredytu denominowanego w walucie obcej, prowizje pobierane są w złotych, w równowartości kwoty wyrażonych w walucie obcej. Do przeliczenia kwot prowizji z waluty obcej na złote stosuje się kurs sprzedaży danej waluty według Tabeli kursów, obowiązującej w Banku w dniu zapłaty prowizji, w momencie dokonywania przeliczeń kursowych.

Zgodnie z § 11 ust. 1-3 COU , w przypadku kredytu przeznaczonego na zakup nieruchomości na rynku pierwotnym, denominowanego w walucie obcej, łączna kwota przyznanych środków, o której mowa w §1 ust. 1 CSU, wypłacana jest zgodnie z terminarzem wpłat określonym przez inwestora w przedwstępnej umowie. W przypadku kredytu denominowanego w walucie obcej, wypłata środków następuje w złotych, w kwocie stanowiącej równowartość wypłaconej kwoty wyrażonej w walucie obcej. Do przeliczeń kwot walut uruchamianego kredytu stosuje się kurs kupna waluty obcej według Tabeli kursów obowiązującej w Banku w dniu wypłaty środków, w momencie dokonywania przeliczeń kursowych.

W § 11 ust. 4 COU wskazano, że w przypadku kredytów denominowanych wypłacanych jednorazowo, gdy przyznana kwota kredytu, na skutek różnic kursowych, okaże się na dzień uruchomienia kredytu kwotą:

1) przewyższającą kwotę wymaganą do realizacji celu określonego w §1 ust. 2 CSU, Bank uruchomi środki w wysokości, stanowiącej równowartość w walucie kredytu kwoty niezbędnej do realizacji tego celu oraz dokona pomniejszenia salda zadłużenia poprzez spłatę kwoty niewykorzystanej;

2) niewystarczająca do realizacji celu, określonego w § 1 ust. 2 CSU, Kredytobiorca zobowiązany jest do zbilansowania inwestycji poprzez uzupełnienie środków własnych przed wypłaceniem środków przez Bank.

Zgodnie z § 13 ust. 7 COU, w przypadku kredytu denominowanego w walucie obcej:

1) harmonogram spłaty kredytu wyrażony jest w walucie, w której kredyt jest denominowany;

2) spłata następuje w złotych, w równowartości kwot wyrażonych w walucie obcej;

3) do przeliczeń wysokości rat kapitałowo-odsetkowych spłacanego kredytu stosuje się kurs sprzedaży danej waluty według Tabeli kursów obowiązującej w Banku w dniu spłaty, w momencie dokonywania przeliczeń kursowych.

Kredytobiorczyni oświadczyła, że zapoznała się z treścią otrzymanych „Ogólnych warunków udzielania przez (...) Bank (...) S.A. kredytu mieszkaniowego (...)”, stanowiących integralną część Umowy oraz wyciągu z „Tabeli opłat i prowizji dla klientów indywidulanych w (...) Bank (...) S.A.” (umowa nr (...) o kredyt mieszkaniowy (...) (kredyt hipoteczny przeznaczony na zakup na rynku pierwotnym nieruchomości od dewelopera lub spółdzielni mieszkaniowej) z dnia 5 czerwca 2007 r., k. 69-82).

E. K. przeczytała umowę przed jej podpisaniem, wydawało się jej, że wszystko rozumie (zeznania powódki E. K., protokół rozprawy z 13 maja 2022 r., k. 557, nagranie 00:19:26).

Kredyt został wypłacony zgodnie z umową w transzach:

- w dniu 14 czerwca 2007 r. w kwocie 123.195,47 CHF, co stanowiło równowartość 278.655,84 zł (zastosowany kurs 2,2619);

- w dniu 3 sierpnia 2007 r. w kwocie 5.819,33 CHF, co stanowiło równowartość 13.092,66 zł (zastosowany kurs 2,2499);

- w dniu 5 września 2007 r. w kwocie 49.254,71 CHF co stanowiło równowartość 112.226,86 zł (zastosowany kurs 2,2785);

- w dniu 9 stycznia 2009 r. w kwocie 20.425,09 CHF, w tym: 17.105,05 CHF co stanowiło równowartość 44.935,08 zł po kursie 2,6267 oraz 3.318,04 CHF wynikająca z różnic kursowych na wcześniejszą spłatę kredytu.

Kurs kupna dla waluty CHF na dzień zawarcia umowy wynosił: 2,2527, zaś kurs sprzedaży dla waluty CHF na dzień zawarcia umowy wynosił: 2,3540.

W związku z ww. kredytem w dniu 14 czerwca 2007 r. pobrano prowizję za udzielenie kredytu w wysokości 9.308,84 zł. Nadto z tytułu opłat za wezwanie i monity o niedostarczeniu dokumentów pobrano łącznie 165 zł, zaś w dniu 9 czerwca 2016 r. pobrano opłatę za zmianę warunków umowy kredytu w wysokości 300 zł (zaświadczenie (...) Bank (...) z 8 września 2023 r., k. 694-699; wniosek o wypłatę transzy/kredytu mieszkaniowego, k. 391-395).

W dniu 25 lipca 2012 r. E. K. złożyła wniosek o zmianę waluty spłaty kredytu hipotecznego (wniosek o zmianę waluty spłaty kredytu hipotecznego, k. 436-437).

W dniu 6 sierpnia 2012 r. (...) Bank (...) S.A. zawarli porozumienie do umowy o kredyt mieszkaniowy (...)nr (...) (dalej: Porozumienie) w którym zmienili treść obowiązującej ich Umowy w zakresie uregulowanym w porozumieniu wprowadzając do treści umowy następujące zapisy:

W § 1 pkt 1 Porozumienia, w odniesieniu do kredytu denominowanego lub indeksowanego do waluty innej niż waluta polska, Kredytobiorca może:

a) dokonywać spłaty rat kapitałowo-odsetkowych bezpośrednio w tej walucie,

b) dokonywać w walucie, spłaty całości lub części kredytu, przed terminem określonym w umowie,

c) wykonanie uprawnień z pkt. a i b, nie będzie wiązało się z żadnymi dodatkowymi kosztami.

W myśl § 1 pkt 2 Porozumienia, kredytobiorca w związku z wykonaniem uprawnień, o których mowa w ust.1 nie będzie zobowiązany do wykonania żadnych dodatkowych zobowiązań względem Banku, polegających w szczególności na zobowiązaniu do nabycia waluty przeznaczonej na spłatę rat kredytu, jego części lub całości od określonego podmiotu.

Zgodnie z § 2 ust. 1 Porozumienia, w celu dokonywania spłat bezpośrednio w walucie kredytu Bank otwiera i prowadzi Rachunek Obsługi Kredytu (ROK) o numerze: (...).

Stosownie do treści § 2 ust. 2 Porozumienia, Rachunek Obsługi Kredytu (ROK) jest prowadzony wyłącznie w celu dokonywania spłat kredytu i odsetek według następujących zasad:

1) rachunek obsługi kredytu jest rachunkiem technicznym Banku i udostępniany jest Klientowi tylko do obsługi kredytu,

2) rachunek służy wyłącznie do wypłaty kredytu oraz gromadzenia środków przeznaczonych na spłatę kredytu, Klient nie może wypłacać środków z tego rachunku oraz nie może składać innych dyspozycji poza spłatą kredytu,

3) zgromadzone środki na rachunku przeznaczone są na spłatę raty kapitałowo-odsetkowej w dniu wymagalności, zgodnie z harmonogramem spłat,

4) w przypadku złożenia przez Kredytobiorcę dyspozycji wcześniejszej lub całkowitej spłaty kredytu, Bank dokonuje przeksięgowania środków z rachunku zgodnie ze złożoną dyspozycją Klienta,

5) w przypadku braku dyspozycji Kredytobiorcy o wcześniejszej lub całkowitej spłacie kredytu, wpłacona kwota pozostaje na rachunku i zaliczana jest na poczet kolejnych spłat wraz z nadejściem terminu ich wymagalności,

6) Bank nie pobiera opłaty za otwarcie i prowadzenie rachunku obsługi kredytu,

7) rachunek obsługi kredytu jest rachunkiem nieoprocentowanym,

8) rachunek jest zamykany po całkowitej spłacie kredytu.

Stosownie do treści § 3 ust. 1 Porozumienia, w odniesieniu do kredytu indeksowanego do waluty innej niż waluta polska zobowiązanie Kredytobiorcy do spłaty wyrażone będzie w walucie obcej, do jakiej kredyt jest indeksowany, a ostateczna wysokość tego zobowiązania, określona zostanie po wypłacie całej kwoty kredytu oraz po przeliczeniach na walutę po bezgotówkowym kursie kupna danej waluty, zgodnie z Tabelą kursów obowiązującą w Banku w dniach i w momentach poszczególnych uruchomień środków, zgodnie z zasadami określonymi w ust. 3.

W odniesieniu do kredytów denominowanych w walucie obcej kwota kredytu wypłacana w złotych, zostanie określona poprzez przeliczenie na złote kwoty wyrażonej w walucie, w której kredyt jest denominowany, według bezgotówkowego kursu kupna tej waluty, zgodnie z Tabelą kursów, obowiązującą w Banku w dniu uruchomienia środków, w momencie dokonywania przeliczeń kursowych (§ 3 ust. 2 Porozumienia).

Zgodnie z § 3 ust. 3 Porozumienia, zasady określania sposobów i terminów ustalania kursów wymiany walut dla kredytów denominowanych lub indeksowanych do waluty obcej są następujące:

1) Kurs wymiany walut na podstawie, którego wyliczana jest kwota kredytu, jego transz i rat kapitałowo-odsetkowych, jest kursem tabelowym wyliczanym według następujących zasad:

2) Kursy kupna i sprzedaży walut, ustalane są procentowo w odniesieniu do kursów poszczególnych walut na rynku międzybankowym w momencie tworzenia tabeli, w granicach dopuszczalnych wartości odchyleń procentowych, zaakceptowanych przez Bank,

3) Tabela kursów jest zestawieniem kursów średnich, kursów kupna i sprzedaży Banku dla walut obcych oraz kursów średnich NBP, przygotowane w każdy dzień roboczy. Tabela zawiera informacje m.in.. o minimalnej kwocie transakcji negocjowanej oraz godzinę, od której obowiązuje,

4) Pierwsza Tabela kursów ustalana jest na początek każdego dnia roboczego, a ostatnia Tabela wprowadzana w godzinach popołudniowych,

5) Ostatnia Tabela popołudniowa obowiązuje do wprowadzenia pierwszej Tabeli następnego dnia roboczego,

6) W przypadku znacznych zmian kursów w ciągu dnia dopuszcza się kolejne zmiany Tabeli kursów, przed wprowadzeniem ostatniej Tabeli popołudniowej,

7) Tabela zawiera oddzielne kursy dla operacji bezgotówkowych i gotówkowych.

W myśl § 3 ust. 4 Porozumienia, zasady przeliczania na walutę spłaty kredytu są następujące:

1) w przypadku spłaty kredytu w złotych, spłata następuje w równowartości kwot wyrażonych w walucie obcej, przy czym do przeliczeń wysokości rat kapitałowo-odsetkowych spłacanego kredytu stosuje się bezgotówkowy kurs sprzedaży danej waluty według ostatniej Tabeli kursów obowiązującej w Banku w dniu spłaty.

2) spłata zaległej raty kapitałowo-odsetkowej wykonywana jest z datą wpływu środków, przy czym w przypadku kredytów denominowanych lub indeksowanych, spłacanych w złotych w równowartości kwot wyrażonych w walucie obcej, do przeliczeń spłacanej zaległej kwoty, stosuje się bezgotówkowy kurs sprzedaży danej waluty według ostatniej Tabeli kursów, obowiązującej w Banku w dniu spłaty.

Stosownie do treści § 3 ust. 5 Porozumienia, w przypadku kredytu denominowanego lub indeksowanego do waluty obcej, gdy uruchomienie środków następuje w złotych Bank stosuje do przeliczenia zadłużenia bezgotówkowy kurs kupna danej waluty według obowiązującej Tabeli kursów ustalany zgodnie z zasadami określonymi w ust. 3 i 4.

Zgodnie z § 4 Porozumienia, w przypadku kredytu denominowanego lub indeksowanego do waluty innej niż polska wprowadza się dodatkowo następujące zasady dotyczące spłat:

1) gdy kwota do dyspozycji na rachunku obsługi kredytu jest niewystarczająca na pobranie raty kapitałowo-odsetkowej lub gdy powstała zaległość, wówczas Bank na podstawie pełnomocnictwa pobierze pozostałą część raty ze złotowego rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego lub z rachunku walutowego.

2) Spłata kredytu w złotych następuje w równowartości kwot wyrażonych w walucie obcej, przy czym do przeliczeń wysokości rat kapitałowo-odsetkowych spłacanego kredytu stosuje się bezgotówkowy kurs sprzedaży danej waluty według ostatniej Tabeli kursów obowiązującej w Banku w dniu spłaty ustalany zgodnie z zasadami w § 3 ust. 3 i 4.

3) W przypadku, gdy Kredytobiorca wskaże w CSU walutę kredytu jako walutę spłaty, a dokona wpłaty na rachunek oszczędnościowo-rozliczeniowy lub rachunek obsługi kredytu w złotych z dyspozycją na spłatę raty, Bank zrealizuje dyspozycję zgodnie z kolejnością opisaną w punkcie 1, w sposób określony w punkcie 2.

4) W przypadku deklaracji spłaty w walucie kredytu, Kredytobiorca poza sposobami określonymi w umowie może dokonać spłaty również przelewem bankowym bezpośrednio na walutowy rachunek obsługi kredytu lub na rachunek oszczędnościowo-rozliczeniowy w walucie wskazany w CSU lub niniejszym Porozumieniu.

5) We wszystkich uregulowaniach Umowy, w których jest mowa o rachunku osobistym Kredytobiorcy Strony oświadczają, że pod pojęciem tym rozumieją rachunek oszczędnościowo-rozliczeniowy prowadzony w złotych lub rachunek oszczędnościowo-rozliczeniowy walutowy.

W § 5 ust. 1 Porozumienia strony zgodnie oświadczyły, że uregulowania zawarte w § 1-4 powyżej zmieniają treść obowiązującej Umowy (CSU i COU) wraz z Aneksami w zakresie w nich określonych, w związku z powyższym niniejsze Porozumienie ma moc prawną aneksu zmieniającego treść Umowy z dniem jego zawarcia, stanowiącego integralną część Umowy (porozumienie z 6 sierpnia 2012 r. do umowy o kredyt mieszkaniowy (...)nr (...) z 5 czerwca 2007 r., k. 99-100).

W dniu 9 czerwca 2016 r. strony podpisały Aneks nr 1 do Umowy, którego przedmiotem było zawieszenie 3 kolejnych rat spłaty kapitału i odsetek oraz zmiana innych warunków umowy (Aneks nr 1 do umowy o kredyt mieszkaniowy (...) nr(...) z 5 czerwca 2007 r., k. 447-448).

W dniu 25 marca 2020 r. E. K., zastępowana przez profesjonalnego pełnomocnika, skierowała do (...) Bank (...) S.A. wezwanie do zapłaty na jej rzecz kwoty 297.565,32 zł oraz 25.953,40 CHF tytułem nienależnie spełnionego świadczenia w związku z wykonaniem umowy nr (...) o kredyt mieszkaniowy (...) zawartej dnia 5 czerwca 2007 r. (wezwanie do zapłaty z 25 czerwca 2020 r., k. 153-159). Wezwanie zostało skierowane do banku 31 marca 2020 r. i odebrane 31 marca 2020 r. (kopia książki nadawczej, k. 160; wydruk z portalu śledzenia przesyłek Poczty Polskiej, k. 161).

Mechanizm ustalania kursów z Tabeli banku był zbliżony do innych podmiotów oferujących kredyty denominowane lub indeksowanego kursem CHF. Marża banku również nie odbiegała diametralnie od marż stosowanych przez innych uczestników rynku, a co więcej stanowiła najniższą wartość dla badanej próby ( banki (...), (...), (...), (...) i (...)) (opinia z 13 kwietnia 2023 r. biegłego sądowego P. G. ds. bankowości uniwersalnej, k. 676-630).

Kredytobiorczyni nie mieszka w kredytowanym mieszkaniu, od 2017 r. wynajmuje lokal (zeznania powódki E. K., protokół rozprawy z 13 maja 2022 r., k. 557v, nagranie 00:26:01).

(...) Bank (...) S.A. jako następca prawny (...) Bank (...) S.A. przejął z dniem 31 października 2014 r. cały majątek tej spółki w trybie art. 492 §1 pkt 1 kodeksu spółek handlowych zgodnie z wpisem do Krajowego Rejestru Sądowego – rejestr przedsiębiorców (KRS nr (...)) (zaświadczenie (...) Bank (...) S.A. z 8 września 2023 r., k. 694).

W okresie od lipca 2007 r. do września 2023 r. kredytobiorczyni uiściła tytułem rat kapitałowo-odsetkowych kwotę 369.341,67 zł oraz 25.953,40 CHF ( (zaświadczenie (...) Bank (...) S.A. z 8 września 2023 r., k. 694-699).

Przyjmując, że kredyt zostałby udzielony w złotych polskich w kwotach i terminach faktycznie wypłaconych, oprocentowanego według stawki WIBOR 3M i marży Banku wskazanej w umowie kredytu z zachowaniem pozostałych postanowień umowy kredytu, w okresie od lipca 2007 r. do kwietnia 2023 r. kredytobiorczyni uiściłaby łącznie 485.390,47 zł tytułem rat kredytowych, w tym 225.598,41 zł tytułem rat kapitałowych oraz 259.792,07 zł tytułem rat odsetkowych (opinia z 13 kwietnia 2023 r. biegłego sądowego P. G. ds. bankowości uniwersalnej, k. 646).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie złożonych do akt sprawy dokumentów. Sąd w całości dał wiarę dokumentom wymienionym w stanie faktycznym, bowiem żadna ze stron nie kwestionowała ich autentyczności, a Sąd nie miał podstaw do podważenia ich wiarygodności bądź zawartej w nich treści z urzędu.

Dokonując ustaleń faktycznych Sąd oparł się również częściowo na dowodzie z przesłuchania powódki E. K. (protokół rozprawy z 13 maja 2022 r., k. 556v-557v) w zakresie wskazanym w ustalonym stanie faktycznym. Jakkolwiek w ocenie Sądu powódka rzetelnie przedstawiła informacje na temat przyczyn i samego zawarcia Umowy to w przypadku pozostałych okoliczności (niespełnienie w sposób należyty obowiązków informacyjnych przez bank itd.) jej relacje nie znajdują potwierdzenia w zgromadzonym w sprawie materiale dowodowym. Zebrane w sprawie dowody i ustalony stan faktyczny wskazują, że w chwili zawierania Umowy powódka została należycie poinformowana i posiadała pełną świadomość różnicy pomiędzy kredytem złotowym, a oferowanym kredytem denominowanym, ryzyku walutowym, itd. W oparciu o otrzymane dane dokonała własnej analizy opłacalności produktów bankowych i zdecydowała się na skorzystanie z kredytu waloryzowanego do waluty obcej.

Ustalając stan faktyczny Sąd oparł się również na opinii biegłego sądowego P. G. z zakresu bankowości uniwersalnej z dnia 13 kwietnia 2023 r., dopuszczonej postanowieniem tut. Sądu z dnia 23 listopada 2022 r. (k. 605). Zdaniem Sądu opinia sporządzona została zgodnie z zasadami przyjętymi przy opracowaniu tego rodzaju dokumentów w oparciu o całokształt materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie. Opinia ta w sposób dokładny, zwięzły i wyczerpujący odpowiada na zadane w tezie dowodowej pytania (opinia biegłego sądowego P. G. z zakresu bankowości uniwersalnej z 13 kwietnia 2023 r., k. 672-646).

Sąd, postanowieniem z dnia 23 listopada 2022 r., na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 2 k.p.c., oddalił wniosek strony pozwanej o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego w pozostałym zakresie oraz oddalił wniosek strony powodowej o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego jako nieistotne dla rozstrzygnięcia sprawy oraz z przyczyn jakie legły u podstaw oddaleniu powództwa w niniejszej sprawie (postanowienie tut. Sądu z 23 listopada 2022 r., k. 605).

Na rozprawie w dniu 13 maja 2022 r. Sąd postanowił pominąć dowód z zeznań świadków J. N. i J. C. z uwagi na niemożliwość doręczenia korespondencji wskazanym świadkom (protokół rozprawy z 13 maja 2022 r., k. 556).

Sąd nie przeprowadził dowodu z zeznań świadka F. S. (protokół rozprawy z 13 maja 2022 r., k. 556v, nagranie 00:04:33), albowiem strona powodowa w piśmie z dnia 20 czerwca 2022 r. cofnęła wniosek dowodowy w tym zakresie (pismo procesowe z 20 czerwca 2022 r., k. 573).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo główne oraz ewentualne nie zasługiwały na uwzględnienie.

Strona powodowa w niniejszym postępowaniu trzykrotnie modyfikowała swoje roszczenie (pismem procesowym z 12 maja 2022 r., k. 558-562; pismem procesowym z 26 lutego 2024 r., k. 686 oraz pismem procesowym z 26 lutego 2024 r., k. 693) ostatecznie wnosząc o ustalenie, że umowa nr (...) o kredyt mieszkaniowy (...)zawarta w dniu 5 czerwca 2007 r jest nieważna w całości od samego początku bądź nie istnieje oraz zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kwoty 25.953,40 CHF oraz kwoty 379.115,51 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od:

a) kwoty 25.953,40 CHF od dnia 31 marca 2020 r. (data doręczenia stronie pozwanej wezwania przedsądowego) do dnia zapłaty;

b) od kwoty 312.895,61 zł od dnia 31 marca 2020 r. (data doręczenia stronie pozwanej wezwania przedsądowego) do dnia zapłaty;

c) od kwoty 60.941,72 zł od dnia 30 czerwca 2022 r. tj. data po modyfikacji roszczenia powódki do dnia zapłaty;

d) od kwoty 5.278,18 zł od dnia doręczenia niniejszego pisma stronie pozwanej do dnia zapłaty Ewentualnie strona powodowa wniosła o zasądzenie od strony pozwanej na rzecz powódki kwoty 373.837,33 zł oraz 25.953,40 CHF wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie (według stanu spłaty na dzień 10 maja 2022 r.):

a) od kwoty 312.895,61 zł oraz 25.953,40 CHF od dnia 31 marca 2020 r. (data doręczenia stronie pozwanej wezwania przedsądowego) do dnia zapłaty;

b) od kwoty 60.941,72 zł od dnia doręczenia niniejszego pisma stronie pozwanej do dnia zapłaty (ww. żądania zgłoszone na wypadek przyjęcia, że umowa jest nieważna w całości, bądź nie istnieje od samego początku). Ewentualnie wnosząc o zasądzenie od strony pozwanej na rzecz powódki kwoty 123.226,57 zł z tytułu nadpłaty rat ww. kredytu uiszczonych na dzień 06 grudnia 2019 r. – w odniesieniu do rat uiszczonych do tej daty – wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 31 marca 2020 r. (data doręczenia stronie pozwanej wezwania przedsądowego) do dnia zapłaty (żądanie zgłoszone na wypadek przyjęcia, że ww. umowa kredytu nie wiąże jedynie w zakresie: §1 ust. 1, §4 ust. 1 i ust. 8, §5 ust. 1 i ust. 10 części szczegółowej umowy (,,CSU") w zw. §1 ust. 2 i ust. 3, §7 ust. 5 i 6, §11 ust. 1-4, §13 ust. 7 części ogólnej umowy (,,COU") – tj. z pominięcie mechanizmu denominacji).

Przechodząc do oceny zgłoszonego powództwa o ustalenie, wskazać należy na podstawę prawną dochodzonego przez powoda roszczenia, a więc art. 189 k.p.c. Stosownie do wymienionego przepisu powód może żądać ustalenia przez Sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny. Zgodnie z ogólną zasadą wynikającą z art. 6 k.c. strona powodowa powinna wykazać istnienie po jej stronie interesu prawnego. Sąd z urzędu bada interes prawny będący materialno-prawną przesłanką powództwa o ustalenie, a ustalenie jego braku skutkuje oddaleniem powództwa wprost bez analizy żądania strony powodowej.

Interes prawny w rozumieniu art. 189 k.p.c. występuje wówczas, gdy istnieje niepewność stanu prawnego lub prawa; niepewność ta powinna być obiektywna, tj. zachodzić według rozumnej oceny sytuacji, a nie tylko subiektywna, tj. według odczucia powoda. Interes ten należy rozumieć jako potrzebę wprowadzenia jasności co do konkretnego prawa lub stosunku prawnego – w celu ochrony przed grożącym naruszeniem sfery uprawnień powoda (wyrok Sądu Najwyższego z 24 marca 1987 r., sygn. akt III CRN 57/87, OSNPG 1987, Nr 7, poz. 27). Skuteczne powołanie się na interes prawny wymaga wykazania, że oczekiwane rozstrzygnięcie wywoła takie skutki w stosunkach między stronami, w następstwie których ich sytuacja prawna zostanie określona jednoznacznie i tym samym wyeliminowane zostanie ryzyko naruszenia w przyszłości praw powoda. W przypadku, gdy dojdzie już do naruszenia prawa, w związku z którym stronie służy dalej idące roszczenie np. o świadczenie (danie, czynienie, zaniechanie lub znoszenie), wyłączona jest możliwość skutecznego wystąpienia z powództwem o ustalenie, skoro sfera podlegająca ochronie jest w takiej sytuacji szersza, a rozstrzygnięcie o różnicy zdań w stanowiskach stron nabiera charakteru przesłankowego. Takie stanowisko wyraził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 15 marca 2002 r. (sygn. akt II CKN 919/99, LEX nr 54376), które Sąd Okręgowy w całości podziela.

Biorąc pod uwagę powyższe rozważania, należało przyjąć, iż strona powodowa ma interes prawny w wytoczeniu powództwa o ustalenie. Zdaniem Sądu, w przedmiotowej sprawie, oceniając interes prawny w powództwie o ustalenie, szczególną uwagę zwrócić należy na fakt, iż powódkę oraz pozwany bank w dalszym ciągu łączy Umowa kredytowa, jak również brak spłaty całości zadłużenia wygenerowanego w oparciu o zawartą między stronami Umowę. W tej sytuacji nie sposób jest przyjąć, że powódce służy dalej idące roszczenie, w szczególności o przyszłe należności przysługujące bankowi, które mogłaby ona uiścić na podstawie nieważnej w jej ocenie Umowy. Można rozważać, czy skoro powódka spłaca kredyt w wysokości podawanej przez bank, to czy istnieje jakakolwiek niepewność jej sytuacji prawnej zważywszy na pogląd zaprezentowany w cytowanym wyżej wyroku Sądu Najwyższego z dnia 19 marca 2015 r. (sygn. IV CSK 362/14). Biorąc pod uwagę podnoszone przez stronę powodową twierdzenia o abuzywności postanowień dotyczących waloryzacji (denominacji) zawartych w Umowie oraz nieważności Umowy, uznać należy, że niepewność sytuacji prawnej powódki została wykazana w sposób uzasadniający rozpoznanie sprawy merytorycznie w zakresie powództwa o ustalenie.

W ocenie Sądu, nie ma racji strona powodowa, iż Umowa łącząca strony jest nieważna.

Zgodnie z art. 58 § 1 i 2 k.c. czynność sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż w miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy. Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

Istotne z punktu widzenia rozstrzygnięcia sprawy jest również wskazanie przepisów regulujących umowę kredytu bankowego, tj. art. 69 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (dalej: prawo bankowe). Zgodnie z art. 69 ust. 1 prawa bankowego, w brzmieniu obowiązującym na datę zawarcia umowy kredytowej, przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. Stosownie do ust. 2 wskazanego przepisu, umowa kredytu powinna być zawarta na piśmie i określać w szczególności: strony umowy, kwotę i walutę kredytu, cel, na który kredyt został udzielony, zasady i termin spłaty kredytu, wysokość oprocentowania kredytu i warunki jego zmiany, sposób zabezpieczenia spłaty kredytu, zakres uprawnień banku związanych z kontrolą wykorzystania i spłaty kredytu, terminy i sposób postawienia do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych, wysokość prowizji, jeżeli umowa ją przewiduje, warunki dokonywania zmian i rozwiązania umowy.

W treści art. 69 ust. 2 prawa bankowego wskazano zatem, jakie niezbędne postanowienia powinny być zawsze ujawnione w umowie bankowej. Nie wszystkie z tych elementów stanowią essentialia negotii umowy kredytowej. Elementów konstrukcyjnych tej umowy poszukiwać należy w art. 69 ust. 1 Prawa bankowego.

W ocenie Sądu przedmiotowa Umowa zgodna jest z art. 69 ustawy prawo bankowe i spełnia wszystkie wymogi zawarte w przytoczonym artykule, nie jest próbą obejścia przepisów prawa bankowego, jak również nie wypacza natury umowy kredytu. W Umowie kwotę kredytu ustalono na 198.694,49 CHF (§ 1 ust. 2 Umowy, k. 69) Zdaniem Sądu odpowiadają prawu również postanowienia Umowy odnoszące się do oprocentowania kredytu, w tym wysokość oprocentowania kredytu (§ 1 ust. 8 CSU, k. 69) i warunki jego zmiany (§ 2 COU, k. 73). Umowa (Część Ogólna Umowy) przewidywała też okoliczności, w jakich może dojść do zmiany oprocentowania oraz sposoby jakimi kredytobiorca o tej zmianie zostanie poinformowany (§ 4 COU, k. 30v-31). Zauważyć też należy, że w dacie podpisania Umowy przepisy prawa bankowego nie przewidywały obowiązku zawarcia w umowie postanowień określających mechanizm tworzenia tabel kursowych, kursów walut, czy też umożliwiających stronie wpływanie na ww. elementy. Zawarcia w umowach takich postanowień nie domagali się również powodowie.

Umowa kredytu waloryzowanego mieści się w konstrukcji ogólnej umowy kredytu bankowego i stanowi jej możliwy wariant (art. 353 ¹ k.c. w zw. z art. 69 ustawy Prawo bankowe). Umowa ta nie jest zatem sprzeczna z art. 358 ¹ § 2 k.c. wedle którego strony mogą zastrzec w umowie, że wysokość świadczenia pieniężnego zostanie ustalona według innego niż pieniądz miernika wartości. Natomiast § 3 tego przepisu stanowi podstawę sądowej waloryzacji świadczeń. Należy wyjaśnić, że przepis art. 69 prawa bankowego nie należy do przepisów określających w sposób sztywny wysokości świadczenia pieniężnego, w szczególności świadczenia kredytobiorcy, tj. kwoty kredytu, którą powinien zwrócić w wykonaniu zobowiązania wynikającego z umowy kredytu. Z tego względu waloryzacja umowna tego świadczenia była dopuszczalna na podstawie art. 358 ¹ § 2 k.c. Przyjęcie za miernik waloryzacji waluty obcej nie stanowiło również naruszenia bezwzględnie obowiązujących przepisów ani zasad współżycia społecznego. Waloryzacja umowna przy zastosowaniu jako jej miernika waluty obcej wyraża się w tym, że kredytobiorca zwraca kredytodawcy wykorzystaną sumę kredytu, przy czym w związku z kursem waluty obcej suma ta może być wyższa odpowiednio do relacji do waluty obcej. Suma wykorzystana w dniu wykonywania umowy kredytu może mieć bowiem inną wartość rynkową w wyniku indeksacji walutowej. Innymi słowy, kredytobiorca może być zobowiązany do zwrotu bankowi sumy pierwotnie wykorzystanego kredytu (w chwili wykonania umowy przez bank), ale taka wykorzystana suma (w całości lub części) może mieć inną (wyższą) wartość rynkową w okresie spłaty kredytu. Tym samym należy zaznaczyć, że zasada nominalizmu zawarta w artykule 358 ¹ k.c., znajduje rozszerzenie w ustępie 2 wspomnianego artykułu, umożliwiającego waloryzację w drodze umowy (wyrok Sądu Najwyższy z 22 stycznia 2016 r., sygn. akt I CSK 1049/14).

Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 29 kwietnia 2015 r. (sygn. V CSK 445/14, Lex nr 1751291), który to pogląd Sąd Okręgowy podziela i odnosi do przedmiotowej sprawy, potwierdził, że dopuszczalne jest ułożenie stosunku prawnego w taki sposób, że strony ustalą w umowie inną walutę zobowiązania i inną walutę wykonania zobowiązania. Wspomniany powyżej art. 69 Prawa bankowego statuuje, że waluty samego kredytu oraz waluta jego spłaty nie muszą być tożsame. Tym samym, dopuszczalne jest tworzenie umów realizujących essentialia negotii umowy kredytu przy założeniu spłaty wierzytelności w walucie obcej.

Biorący kredyt, zwłaszcza długoterminowy z przeliczeniem zobowiązań okresowych (rat spłacanego kredytu) według umówionej waluty (klauzula walutowa) ponosi ryzyko polegające albo na płaceniu mniejszych rat w walucie kredytu, albo większych, niż to wynika z obliczenia w tej walucie, gdyż na wysokość każdej raty miesięcznej wpływa wartość kursowa waluty kredytu w stosunku do waloryzacji tego kredytu (wyrok Sądu Najwyższego z 24 maja 2012 r., sygn. akt II CSK 429/11, Legalis nr 526856). Podkreślenia wymaga więc, że istotną konsekwencją umowy kredytu jest brak pewności w zakresie ostatecznego całkowitego jego kosztu zarówno ze strony banku, jak i kredytobiorcy. Dotyczy to także kredytów wyrażonych w PLN, nieindeksowanych do waluty obcej, szczególnie w przypadku zastosowania zmiennego oprocentowania kredytu, zależnego od szeregu czynników, na które kredytobiorca także nie ma wpływu. W przypadku wzrostu oprocentowania w okresie kredytowania, tak samo jak w przypadku zmian na rynku walutowym, które mogą dotykać CHF, kwota wierzytelności wobec banku może ulegać zmianie, jednak nawet wówczas będzie to jedno i to samo zobowiązanie z tego samego tytułu, bez cech innych stosunków zobowiązaniowych. Zjawisko to nie stanowi naruszenia ustawy Prawo bankowe, ani Kodeksu cywilnego w zakresie prawa zobowiązań. Brak ekwiwalentności świadczeń jest więc pozorny, z uwagi na konieczność zachowania wzajemnej wartości waluty PLN i CHF. Nie można oczekiwać od banku (który, jako spółka prawa handlowego, prowadzi nastawioną na zysk działalność gospodarczą) udzielania kredytów bez umożliwienia mu osiągnięcia korzyści z umowy kredytu, bo tylko wówczas nie dochodziłoby do rozbieżności pomiędzy udzielonym kredytem, a zobowiązaniem do zwrotu wykorzystanego kredytu. Kredytobiorca, niedysponujący własnymi środkami pieniężnymi oraz taki kredytobiorca, który nie zamierza zaangażować posiadanych przez siebie środków finansowych, korzysta z finansowego wsparcia ze strony banku, dla którego umowa kredytu jest źródłem przychodu, tym samym dochodzi do naruszenia równowagi między stroną konsumencką a spółką prawa bankowego. Nie jest to jednak równoznaczne z nieważnością umowy kredytu, ponieważ wykorzystanie mechanizmu waloryzacji nie narusza natury kredytu, gdyż zapewnia kredytodawcy zarobek w zamian za udzielenie kredytu.

W sprawie bezsporne jest, że powódka zawarła przedmiotową Umowę jako konsument w rozumieniu art. 22 ¹ k.c. Zgodnie z przywołanym przepisem, konsumentem można być wyłącznie w zakresie czynności prawnych niezwiązanych bezpośrednio z własną działalnością gospodarczą lub zawodową. Decyduje więc brak związku danej czynności z wymienioną działalnością, a nie to, czy taka działalność jest w ogóle prowadzona przez osobę dokonującą czynności prawnej. Do uznania, że mamy do czynienia z konsumentem, wystarczy brak bezpośredniego związku czynności z działalnością gospodarczą lub zawodową; istnienie pośredniego związku nie wyklucza zatem uznania danej osoby za konsumenta (K. Osajda (red.), P. Miklaszewicz, Kodeks cywilny, Komentarz, wyd. 20, 2018, Legalis).

Zawarcie umowy jako konsument nie oznacza jednak „gwarancji satysfakcji”, tj. że umowa – w szczególności taka, która wiąże się z ryzykiem i uzależniona jest od czynników zewnętrznych, niezależnych od stron – będzie ostatecznie zawsze dla konsumenta korzystna. Jak wskazał Sąd Okręgowy w Warszawie w wyroku z dnia 18 kwietnia 2016 r. (sygn. III C 275/15, Mon.Pr.Bank. 2016 nr 10, str. 3) „działanie Państwa w zakresie ochrony konsumentów winno bowiem ograniczać się do ochrony przed działaniami podstępnymi bądź nieuczciwymi, nie mogą oni natomiast oczekiwać, że państwo ochroni ich przed wszelkimi negatywnymi konsekwencjami podejmowanych przez nich decyzji gospodarczych”, który to pogląd Sąd w tym składzie w pełni podziela. Podkreślić należy, że zawarcie umowy w charakterze konsumenta nie oznacza zwolnienia konsumenta z obowiązku dokonania przy zawieraniu umowy oceny rozmiaru zaciąganego zobowiązania i związanych z nim ryzyk. Jednocześnie żadne przepisy nie zabraniają konsumentom zawierania umów wiążących się z ryzykiem, jeżeli są oni gotowi je ponieść. Od konsumenta, należycie dbającego o własne interesy, należy oczekiwać aktywności i dążenia do wyjaśnienia wszelkich wątpliwości czy wszelkich niezrozumiałych kwestii szczególnie w kontekście umowy, która stanowi dla niego zobowiązanie. Jak słusznie wskazał Sąd Apelacyjny w Białymstoku w wyroku z dnia 5 października 2016 r. „w relacjach cywilnoprawnych nie jest dopuszczalne faworyzowanie żadnej ze stron, choćby była konsumentem, kosztem praw profesjonalisty. Trzeba też uwzględnić stale podnoszący się poziom wykształcenia, wiedzy, doświadczenia i świadomości prawnej ogółu społeczeństwa, w tym konsumentów, coraz lepiej przygotowanych do asertywnego uczestnictwa w obrocie prawnym” (wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 5 października 2016 r., sygn. I ACa 47/16, Legalis nr 1533035). W ocenie Sądu, nie ma podstaw do przyznania stronie powodowej uprzywilejowanej pozycji, w której powódka w niniejszej sprawie byłaby zwolniona z obowiązku przejawiania jakiejkolwiek staranności przy dokonywaniu oceny treści zawieranej umowy i od odpowiedzialności za jej skutki.

Oceny wymaga więc czy przed zawarciem przedmiotowej Umowy powódka została w sposób należyty poinformowana o treści umowy o kredyt hipoteczny denominowany do waluty obcej i związanych z jej zawarciem ryzykach.

Powódce zależało jej na możliwości wcześniejszej spłaty kredytu oraz na niskich kosztach udzielenia kredytu. Skorzystała z usług doradcy finansowego, z którym odbyła wiele konsultacji telefonicznych oraz 2-3 spotkania (zeznania powódki E. K., protokół rozprawy z 13 maja 2022 r., k. 556v-557v, nagranie 00:06:49-00:23:11). Zapoznała się z treścią otrzymanych „Ogólnych warunków udzielania przez (...) Bank (...) S.A. kredytu mieszkaniowego(...)”, stanowiących integralną część Umowy oraz wyciągu z „Tabeli opłat i prowizji dla klientów indywidulanych w (...) Bank (...) S.A.” co potwierdziła swoim oświadczeniem zawartym w przedmiotowej Umowie (k. 72).

W ocenie Sądu, z materiału dowodowego zgromadzonego w niniejszej sprawie wynika, że została ona poinformowana m.in. o ryzyku związanym z zaciągnięciem kredytu hipotecznego denominowanego kursem waluty obcej, a przede wszystkim o ryzyku kursowym i tabelach kursowych.

Strona powodowa nie wykazała więc, aby pozwany bank nie wypełnił względem powódki ciążącego na banku obowiązku informacyjnego. W ocenie Sądu kredytobiorczyni posiadała pełną i niezbędną wiedzę na temat spłaty rat kredytu oraz świadomość istnienia kursu walutowego, jego wahań i tabel kursowych. Została poinformowana, iż uruchomienie kredytu i spłata rat kredytowych następuje według kursu kupna i sprzedaży waluty obcej, do której waloryzowany jest kredyt.

Podnoszone przez stronę powodową zarzuty dotyczące umowy o kredyt hipoteczny denominowany do waluty CHF wynikają, zdaniem Sądu, ze wzrostu kursu franka szwajcarskiego, na który pozwany bank nie miał żadnego wpływu i z którego to wzrostu nie odniósł żadnej korzyści. Wzrost kursu CHF wynikał bowiem z działań Centralnego Banku Szwajcarii, który w 2011 r. i 2015 r. doprowadził do uwolnienia sztywnego kursu CHF do innych walut. Zmiany kursu waluty, obiektywnie niekorzystna dla kredytobiorców, nie mogą stanowić podstawy do stwierdzenia, że zawarta przez kredytobiorców Umowa jest nieważna.

Uznać również należy, iż dopuszczalne było zawarcie z bankiem umowy o kredyt waloryzowany do waluty obcej. Przedmiotowa Umowa nie może być zatem uznana za bezwzględnie nieważną w związku z art. 58 k.c., gdyż nie narusza przepisów prawa, ani nie zmierza do obejścia ustawy, jak również nie jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

Uznanie kwestionowanych przez stronę powodową postanowień za abuzywne wymaga subsumpcji przepisu art. 385 ¹ § 1 k.c., zgodnie z którym postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Paragraf 2 powołanego przepisu wskazuje, że jeżeli postanowienie umowy zgodnie z § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie. Z kolei paragraf 3 wskazanego artykułu definiuje nieuzgodnione indywidualnie postanowienia umowy jako te, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta. Zgodnie z § 4 powołanego przepisu ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie spoczywa na tym, kto się na to powołuje.

Zakres zastosowania przytoczonej regulacji art. 385 ¹ k.c. sprowadza się do umów zawieranych przez przedsiębiorców z konsumentami. Dotyczy on jedynie postanowień innych niż określające główne świadczenia stron, nieuzgodnionych z konsumentem indywidualnie. Ponadto przesłankami uznania postanowień umownych jest taka ich treść, która kształtuje prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając ich interesy. Należy wobec tego zbadać umowę wiążącą strony w aspekcie wszystkich powołanych przesłanek.

W ocenie Sądu w niniejszej sprawie należy zastosować tzw. kontrolę incydentalną, tj. zbadanie spornych postanowień pod kątem tego, czy wypełniły one znamiona przewidziane w art. 385 ¹ § 1 k.c.

Strona powodowa w toku postępowania wskazała, że postanowienia §1 ust. 1 (wskazanie rodzaju kredytu i jego wartości), § 4 ust. 1 i ust. 8 (zasady uruchomienia kredytu), § 5 ust. 1 i ust. 10 (zasady spłaty kredytu) części szczegółowej umowy (CSU) w zw. § 1 ust. 2 i ust. 3, § 7 ust. 5 i 6 (klauzule denominacyjne), § 11 ust. 1-4 (zasady wpłaty środków z kredytu denominowanego, klauzula denominacyjna), § 13 ust. 7 (zasady spłaty kredytu, klauzula denominacyjna) części ogólnej umowy (COU) – stanowią klauzule niedozwolone (abuzywne).

W ocenie Sądu strona powodowa nie podołała wykazaniu abuzywności ww. postanowień Umowy, o czym szerzej w dalszej części uzasadnienia.

Zdaniem Sądu niedopuszczalne jest uproszczenie rozpoznania niniejszej sprawy poprzez odwołanie się tylko i wyłącznie do prejudycjalnego charakteru wyroków Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Tym samym dotychczasowe orzecznictwo nie ma decydującego wpływu na interpretację sprawy, albowiem każdorazowo Sąd obowiązany jest do dokonania całościowej oceny materiału dowodowego w celu ustalenia wiążącej strony treści stosunku prawnego. Jak stwierdził Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 19 grudnia 2003 r. (sygn. akt III CZP 95/03, Legalis nr 60309), kontrola dokonywana w trybie przepisów art. 479 ³⁶ -479 ⁴⁵ k.p.c. dotyczy nie analizy konkretnego stosunku zobowiązaniowego, lecz abstrakcyjnie rozumianej treści normatywnej wzorca umownego (niezależnie od tego nawet, czy znalazł on zastosowanie w następstwie zawarcia umowy), tj. na kontroli wzorca jako takiego, w oderwaniu od konkretnej umowy, której wzorzec dotyczy.

Rozszerzona prawomocność wyroku uznającego postanowienie wzorca umowy za niedozwolone, stosownie do obecnie dominującej linii orzeczniczej, o której mowa w art. 479 ⁴³ k.p.c., pod względem podmiotowym działa na rzecz wszystkich osób trzecich, ale wyłącznie przeciw pozwanemu przedsiębiorcy. Oznacza to, że omawiany wyrok od chwili wpisania uznanego niedozwolonego postanowienia wzorca umowy do rejestru prowadzonego przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów działa na rzecz wszystkich (strony powodowej i wszystkich osób trzecich), ale tylko przeciwko konkretnemu pozwanemu przedsiębiorcy (por. uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z 20 listopada 2015 r., sygn. III CZP 17/15, MoP 2016 nr 2, str. 59). Regulacja dotycząca rozszerzonej prawomocności wyroku Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumenta ma jednak to ograniczone znaczenie, że dotyczy wyłącznie postanowień objętych wzorcami umownymi, będących przedmiotem kontroli abstrakcyjnej (ogólne warunki umów, regulaminy), nie dotyczy zaś postanowień umów zawartych indywidualnie pomiędzy stronami. Sąd, w sytuacji ustalenia niedozwolonego charakteru postanowienia umownego powinien dokonać oceny skutków abuzywności klauzuli waloryzacyjnej, a w szczególności jej wpływu na wysokość świadczeń spełnionych przez powodów na rzecz pozwanego przy zastosowaniu niedozwolonego postanowienia (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 24 października 2018 r., sygn. I ACa 324/18, niepubl.).

Postanowienia umowy kredytu, które łączą strony postępowania ustalone zostały w oparciu o preferencje powódki (konsumenta), zgłoszone we wniosku o udzielenie kredytu. Ostatecznie sama treść Umowy, z wyjątkiem postanowień odzwierciedlających dane zawarte we wniosku kredytowym, nie była indywidualnie uzgadniana co do końcowego słownego brzmienia, lecz na kształt ostatecznie przyjętego wariantu tej Umowy i w ogóle na decyzję o jej zawarciu decydujący wpływ miała powódka, o czym w dalszej części uzasadnienia.

W judykaturze istnieje spór co do przyjęcia czy klauzule waloryzacyjne regulują świadczenie główne, czy też nie.

Zdaniem Sądu regulacje umowne związane z waloryzacją kredytu dotyczą głównych świadczeń stron. Co prawda ustawodawca nie określił, co należy rozumieć przez sformułowanie „główne świadczenia stron”, wskazane w art. 385 ¹ § 1 k.c., ale niewątpliwie są to takie elementy konstrukcyjne umowy, bez których uzgodnienia nie doszłoby do jej zawarcia. Pojęcie to z pewnością należy interpretować w nawiązaniu do elementów przedmiotowo istotnych umowy. Strona powodowa kwestionowała zapisy przedmiotowej umowy dotyczące waloryzacji, a zatem sposobu przeliczenia udzielonego im kredytu i rozliczenia wpłat dokonywanych przez nich na rzecz pozwanego tytułem spłaty zaciągniętego zobowiązania. Pojęcie „głównych świadczeń stron” w odniesieniu do umowy należy rozpatrywać w kontekście art. 69 ust. 1 Prawa bankowego, zawierającego essentialia negotii umowy kredytu. Analizując kwestionowane przez powókę postanowienia umowne stwierdzić należy, że miały one wpływ na wysokość kredytu oraz wysokość poszczególnych rat. Stanowiły częściowo klauzulę waloryzacyjną, która wprost oddziałuje na wysokość świadczenia głównego stron. Z uwagi na powyższe, nie ulega wątpliwości, że w niniejszej sprawie nie wystąpiła podstawowa przesłanka wynikająca z art. 385 ¹ § 1 k.c. Kwestionowane postanowienia określały bowiem główne świadczenia stron, a strona powodowa nie wykazała, aby zostały one sformułowane w sposób niejednoznaczny. Omawiane regulacje odwołują się wprost do kursu kupna lub sprzedaży waluty obowiązującego w pozwanym banku w chwili wypłaty lub spłaty kredytu. Wskazać również należy, że kredytujący bank de facto nie miał technicznej możliwości wykonania umowy w inny sposób niż w oparciu o własne tabele kursów. Zdaniem Sądu treść tych postanowień nie budzi też wątpliwości.

Przyjmując nawet, że postanowienia te – jako dotyczące głównych świadczeń stron – nie zostały określone w sposób jednoznaczny, ewentualnie, że regulacje dotyczące waloryzacji nie regulują głównych świadczeń stron, to żądanie pozwu również nie zasługiwało na uwzględnienie.

W przedmiotowej sprawie należy zwrócić uwagę na realia zawierania umów w sprawach takich jak niniejsza, polegające na tym, że z jednej strony bank posiada pewną paletę produktów finansowych do wyboru i uzgodnienia, zaś z drugiej strony konsument zgłasza swoje konkretne potrzeby najpierw w drodze ustnej, a po dopasowaniu konkretnego instrumentu do jego potrzeb – w drodze wniosku o udzielenie kredytu.

Niewątpliwie, z materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie wynika, że powódka chciała sfinansować zakup lokalu mieszkalnego na rynku pierwotnym i poszukiwała produktu finansowego (kredytu), który zapewniłby uzyskanie potrzebnej jej kwoty, przy jednocześnie możliwie najniższych kosztach uzyskania kredytu. W rezultacie zgłoszone przez nią potrzeby wywołały reakcję banku w postaci przedstawienia oferty, która mogłaby sprostać zgłoszonym potrzebom. Po otrzymaniu satysfakcjonującej oferty przyszła kredytobiorczyni de facto nie pretendowała nawet do ingerencji w treść postanowień. Trudno natomiast podważyć fakt, że mimo braku prób wpływania na kształt umowy, miała prawo to zrobić. Jakkolwiek powódka w okolicznościach niniejszej sprawy w zasadzie nie wywierała wpływu na konkretne brzmienie kwestionowanych postanowień końcowej umowy, to należy zauważyć, że kształt zaproponowanych warunków umownych był zdeterminowany jej potrzebami świadomie przez nią zgłoszonymi. Ponadto strona powodowa nie podnosiła twierdzeń jakoby poszczególne zapisy umowy były dla niej nieodpowiednie w momencie zawierania Umowy. Należy zaznaczyć, że wskazane okoliczności nie obalają wprawdzie przesłanki nieuzgodnienia indywidualnego kwestionowanych postanowień z konsumentem, ale mają zdecydowany wpływ na ocenę zaistnienia dalszych przesłanek, o których mowa w przepisie art. 385 ¹ k.p.c. (rażącego naruszenia interesu konsumenta i sprzeczności dobrymi obyczajami).

W odniesieniu do przesłanek sprzeczności postanowień z dobrymi obyczajami i rażącego naruszenia interesów konsumenta, a także naruszenia zasad współżycia społecznego Sąd uznał, że strona powodowa nie wykazała spełnienia tychże przesłanek w niniejszym postępowaniu, co do żadnej ze spornych klauzul.

Jak podnosi się w doktrynie i orzecznictwie „dobre obyczaje” są w zasadzie odpowiednikiem „zasad współżycia społecznego”. Zgodnie z utrwaloną judykaturą do zasad tych zalicza się reguły postępowania niesprzeczne z etyką, moralnością, aprobowanymi społecznie zasadami. W rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c. „działanie wbrew dobrym obyczajom” w zakresie kształtowania treści stosunku obligacyjnego wyraża się w tworzeniu przez partnera konsumenta takich klauzul umownych, które godzą w równowagę kontraktową tego stosunku, zaś „rażące naruszenie interesów konsumenta” oznacza nieusprawiedliwioną dysproporcję praw i obowiązków na jego niekorzyść w określonym stosunku zobowiązaniowym. Rażące naruszenie należy interpretować jako znaczne odbieganie przyjętego uregulowania od zasad uczciwego wyważenia praw i obowiązków. Naruszenie interesów konsumenta ma być niewątpliwe, bezsporne i nacechowane znacznym ujemnym ładunkiem (por. m. in. wyrok Sądu Najwyższego z 13 lipca 2005 r., sygn. I CK 832/04, Biul. SN 2005 nr 11).

Wskazane w tym przepisie formuły prawne, służą do oceny tego, czy standardowe klauzule umowne zawarte we wzorcu umownym przekraczają zakreślone przez ustawodawcę granice rzetelności kontraktowej twórcy wzorca w zakresie kształtowania praw i obowiązków konsumenta (por. wyrok Sądu Najwyższego z 13 lipca 2005 r., sygn. I CK 832/2004, Biul. SN 2005/11/13). Nie jest zatem wystarczające ustalenie nierównomiernego rozkładu praw i obowiązków stron umowy (sprzeczność z dobrymi obyczajami), lecz konieczne jest stwierdzenie prawnie relewantnego znaczenia tej nierównowagi (rażące naruszenie interesów konsumenta).

W kontekście stosunków prawnych łączących bank z jego klientami (stosunków umownych o charakterze ekonomicznym) przyjąć należy, że zasady współżycia społecznego wymagają od stron tych stosunków uczciwości (uczciwego obrotu) oraz lojalności. E. K. złożyła wniosek kredytowy, została zapoznana z ryzykiem kursowym i zaakceptowała zasady funkcjonowania kredytu denominowanego (waloryzowanego). W takiej sytuacji brak jest podstaw dla twierdzenia, że Umowa, którą zawarła, narusza zasady współżycia społecznego czy też dobre obyczaje.

Strona powodowa nie wykazała również, by kurs CHF z tabeli kursowej pozwanego banku był ustalony dowolnie, a w szczególności z rażącym pokrzywdzeniem interesów kredytobiorcy. Sąd zważył, że ustawodawca nie sprecyzował stopnia szczegółowości postanowień przewidujących sposób i termin ustalania przez bank kursu wymiany walut, na podstawie którego obliczane są raty kapitałowo-odsetkowe. Zdaniem Sądu, sporne postanowienia zostały też sformułowane na tyle precyzyjnie, na ile pozwala na to materia, której one dotyczą.

Biegły sądowy P. G. w dopuszczonej przez Sąd w niniejszej sprawie opinii wskazał, że mechanizm ustalania kursów z Tabeli pozwanego banku był zbliżony do innych podmiotów oferujących kredyty denominowane lub indeksowanego kursem CHF. Marża banku również nie odbiegała diametralnie od marż stosowanych przez innych uczestników rynku, a co więcej stanowiła najniższą wartość dla badanej próby ( banki (...), (...), (...), (...) i (...)) (opinia z 13 kwietnia 2023 r. biegłego sądowego P. G. ds. bankowości uniwersalnej, k. 676-630).

W ocenie Sądu zastosowany przez pozwany bank kurs CHF/PLN pochodzący z Tabeli Kursów Walut Obcych pozwanego banku nie odbiegał w sposób istotny od kursów rynkowych, tym samym nie można uznać, że doszło do rażącego pokrzywdzenia interesów kredytobiorców.

Biegły sądowy ustalił również koszty, które poniosłaby powódka w sytuacji, gdyby udzielony kredyt stanowił kredyt złotowy oprocentowany WIBOR 3M i marżą banku wskazaną w umowie kredytu z zachowaniem pozostałych postanowień umowy kredytu, to w okresie od lipca 2007 r. do kwietnia 2023 r. kredytobiorczyni uiściłaby łącznie 485.390,47 zł tytułem rat kredytowych, w tym 225.598,41 zł tytułem rat kapitałowych oraz 259.792,07 zł tytułem rat odsetkowych (opinia z 13 kwietnia 2023 r. biegłego sądowego P. G. ds. bankowości uniwersalnej, k. 646). Tymczasem w okresie od lipca 2007 r. do września 2023 r. kredytobiorczyni faktycznie uiściła tytułem rat kapitałowo-odsetkowych kwotę 369.341,67 zł oraz 25.953,40 CHF ( zaświadczenie (...) Bank (...) S.A. z 8 września 2023 r., k. 694-699).

Mając powyższe na uwadze, zdaniem Sądu, strona powodowa nie wykazała, aby interes powódki jako konsumentki w omawianym stosunku zobowiązaniowym został w jakikolwiek sposób naruszony.

Zdaniem Sądu, nie do zaakceptowania natomiast jest koncepcja przedstawiona przez stronę powodową we wniosku o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego sądowego dotycząca kredytu złotowego z oprocentowaniem LIBOR, a de facto taką koncepcję zawierał wniosek dowodowy strony powodowej w tym zakresie. Przyjmując koncepcję ferowaną przez stronę powodową nastąpiłaby niedopuszczalna zmiana przedmiotu świadczenia głównego. W takim przypadku doszłoby bowiem do zniekształcenia konstrukcji prawnej i ekonomicznej takiego typu kredytów z uwagi na zastosowanie nieadekwatnego wskaźnika oprocentowania. Kredyt złotówkowy podlega bowiem oprocentowaniu zmiennym wskaźnikiem WIBOR (plus stała marża banku), o którego wahaniach decydują inne czynniki, aniżeli czynniki w odniesieniu do wskaźnika LIBOR. Sąd nie ma też wątpliwości, że wybierając zadłużenie w walucie szwajcarskiej, powodowie świadomie chcieli skorzystać z niższego oprocentowania (LIBOR) w porównaniu z kredytem złotowym (gdzie obowiązywał WIBOR) i tym samym miesięcznie niższej raty kredytu. Modyfikacja treści Umowy jedynie poprzez wyeliminowanie klauzul uznanych za niedozwolone w sposób zaproponowany przez powoda nie może zyskać aprobaty. Proste wyeliminowanie zakwestionowanych klauzul doprowadziłoby do niedopuszczalnej zmiany pierwotnego charakteru stosunku prawnego, łączącego strony. Doszłoby de facto do zastąpienia kredytu indeksowanego kursem waluty CHF, kredytem złotowym. Sąd podziela w tym zakresie pogląd wyrażony przez Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z dnia 29 marca 2017 r. (sygn. akt I ACa 1233/16, LEX nr 2287417 , iż „zmiana charakteru zobowiązania (z kredytu walutowego na kredyt stricte złotowy) musiałaby pociągać za sobą konsekwentnie zmianę stawki referencyjnej oprocentowania na stawkę WIBOR (znacznie mniej korzystną dla kredytobiorców), czyli indeks funkcjonujący dla obrotu złotowego przy giełdzie (...)”.

O rażącym naruszeniu interesów konsumenta można mówić wtedy, gdy dochodzi do istotnej oraz nieusprawiedliwionej dysproporcji praw i obowiązków na niekorzyść konsumenta. Rażące naruszenie należy interpretować jako znaczne odbieganie przyjętego uregulowania od zasad uczciwego wyważenia praw i obowiązków. Naruszenie interesów konsumenta ma być niewątpliwe, bezsporne i nacechowane znacznym ujemnym ładunkiem (por. m. in. wyrok Sądu Najwyższego z 13 lipca 2005 r., sygn. I CK 832/04, Legalis nr 71468).

W chwili zawierania Umowy powódka wiedziała o tym, że kredyt jest waloryzowany do waluty obcej, miała wiedzę w zakresie postanowień dotyczących ryzyka walutowego, oprocentowania, zabezpieczenia kredytu i początkowo odnosiła wymierne korzyści z wyboru tego rodzaju instrumentu finansowego.

Żądanie powódki, zdaniem Sądu, jest również sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, tj. zasadą uczciwego postępowania w obrocie gospodarczym, równego traktowania kontrahentów czy lojalności. Gdyby bowiem roszczenie strony powodowej zostało uwzględnione, a pozwany bank zobowiązany zostałby do zapłaty dochodzonych przez powódkę kwot, pomimo że zrealizowała ona cel Umowy, tj. przez wiele lat korzystała z udostępnionego jej kapitału, to stanowiłoby to naruszenie praw osób, które w tym samym okresie planowały zaciągnięcie kredytu, jednak z uwagi na ryzyko związane z kredytem denominowanym nie zdecydowały się na jego zawarcie i zaciągnęły kredyt złotówkowy, który w tym czasie był znacznie mniej korzystny finansowo.

Zasadą jest, że każde przejście wartości majątkowej z jednej osoby na drugą musi być prawnie uzasadnione. W związku z tym stosownie do art. 405 k.c., kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby nie było to możliwe, do zwrotu jej wartości.

Przepis ten – w myśl art. 410 § 1 k.c. – stosuje się w szczególności do świadczenia nienależnego. Świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia (§ 2).

Okoliczności sprawy i dokonana ocena dowodów prowadzą do wniosku, iż wpłacone przez powódkę na rzecz pozwanego, na podstawie postanowień Umowy kredytu kwoty nie stanowią świadczenia nienależnego. Uiszczane były na ważnej podstawie, a powódka zobowiązana była i nadal jest względem pozwanego banku. Sąd nie dopatrzył się podstaw nieważności przedmiotowej Umowy, w związku z tym żądanie powódki nie znajduje uzasadnienia. Sąd nie uznał też postanowień Umowy za niedozwolone, tym samym powództwo główne oraz ewentualne, podlegały oddaleniu w całości (pkt I wyroku).

Zgodnie z art. 108 § 1 k.c. sąd rozstrzyga o kosztach w każdym orzeczeniu kończącym postępowanie w instancji. Podstawę rozstrzygnięcia o kosztach procesu w niniejszej sprawie stanowi przepis art. 98 § 1 k.p.c., zgodnie z którym strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu).

W niniejszej sprawie Sąd w myśl przepisu art. 108 § 1 zd. 2 k.p.c. rozstrzygnął jedynie o zasadach ponoszenia kosztów procesu ustalając, że powódka przegrała proces w 100% i pozostawił ich szczegółowe wyliczenie referendarzowi sądowemu po uprawomocnieniu się orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie, o czym orzekł w punkcie II wyroku.

Mając na uwadze powyższe Sąd orzekł jak w wyroku.

sędzia Ewa Ligoń-Krawczyk