Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 czerwca 2024 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie, I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: SSO Ewa Ligoń-Krawczyk

Protokolant: starszy sekretarz sądowy Ewa Kocielnik

po rozpoznaniu w dniu 21 maja 2024 r. w Warszawie

na rozprawie sprawy z powództwa D. M. (1), A. M.

przeciwko (...) Bankowi (...) S.A. z siedzibą w W.

o ustalenie i zapłatę ewentualnie o zapłatę ewentualnie o ustalenie i zapłatę

I.  oddala powództwo,

II.  ustala, że powodowie przegrali proces w 100% i pozostawia rozliczenie kosztów postępowania referendarzowi sądowemu po uprawomocnieniu się niniejszego wyroku.

Sygn. akt I C 31/20

UZASADNIENIE

W dniu 30 grudnia 2019 r. (data nadania, k. 112) D. M. (1) i A. M., zastępowani przez profesjonalnego pełnomocnika, skierowali wobec (...) Bank (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W. pozew wnosząc o:

1. zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów łącznie, ewentualnie solidarnie:

w przypadku uznania przez tut. sąd, że umowa kredytu hipotecznego denominowanego do CHF o nr(...) z dnia 28 sierpnia 2007 r. jest nieważna lub nie istnieje: kwoty 700.712,15 zł i kwoty 110.894,68 CHF tytułem wszystkich uiszczonych rat kapitałowo-odsetkowych w okresie od dnia zawarcia umowy kredytu hipotecznego denominowanego do CHF o nr (...) o kredyt mieszkaniowy (...) z dnia 28 sierpnia 2007 r. do dnia zapłaty ostatniej raty kredytowej przez powodów wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 22 czerwca 2017 r. (pismo odmowne pozwanego banku na uprzednio wysłaną reklamację wraz z przedsądowym wezwaniem do zapłaty) do dnia zapłaty – jako świadczenia nienależnego zgodnie z art. 410 k.c., na podstawie bezwzględnej nieważnej umowy kredytowej lub względnej nieważności, ew. jej nie istnienia (nie została zawarta) od początku, z uwagi na nieuzgodnienie essentialia negotii w wyniku zastosowania abuzywnych klauzul indeksacyjnych bądź innych naruszeń wskazanych w uzasadnieniu pozwu;

2. Ewentualnie w przypadku uznania przez tut. sąd, że umowa kredytu hipotecznego denominowanego do CHF o nr (...)o kredyt mieszkaniowy (...)z dnia 28 sierpnia 2007 r. jest ważna, ale powinna obowiązywać bez klauzul indeksacyjnych (tj. jako kredyt w PLN ze stawką LIBOR), wnieśli o zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów kwoty 391.930,29 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 22 czerwca 2017 r. (pismo odmowne pozwanego banku na uprzednio wysłaną reklamację wraz z przedsądowym wezwaniem do zapłaty) do dnia zapłaty, stanowiącej dotychczas nienależnie pobrane przez Bank świadczenie na podstawie bezskutecznych postanowień waloryzacyjnych/indeksacyjnych (uznania za bezskuteczne postanowień waloryzacyjnych) zawartego w treści wiążącego strony stosunku prawnego jakim jest zawarta przez Powodów z Pozwanym Umowa nr (...) o kredyt mieszkaniowy (...) z dnia 28 sierpnia 2007 r.

oraz

ustalenie na podstawie art. 189 k.c., że postanowienia umowy kredytu hipotecznego denominowanego do CHF o nr (...)zawartej w dniu 28 sierpnia 2007 r w § 1 ust. 1-3, § 11 ust. 1- 4, (...)§ 13 ust. 7 Części Ogólnej Umowy oraz w § 1 ust. 1 Części Szczególnej Umowy są bezskuteczne wobec powodów tj. nie wiążą powodów.

Nadto strona powodowa wniosła o zasądzenie na rzecz powodów od pozwanego kosztów postępowania wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego w wysokości podwójnej stawki minimalnej wynikającej z norm prawem przepisanych, z uwagi na charakter i stopień zawiłości sprawy oraz związany z rodzajem i obszernością materiału dowodowego nakład pracy pełnomocnika, a także opłaty skarbowej od udzielonego pełnomocnictwa (pozew, k. 3-54).

W odpowiedzi na pozew (...) Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. wniósł o oddalenie powództwa w całości jako bezzasadnego oraz zasądzenie solidarnie od powodów na rzecz pozwanego zwrotu kosztów postępowania, w tym zwrotu kosztów zastępstwa procesowego wedle norm przepisanych (odpowiedź na pozew, k. 131-170).

Pismem procesowym z dnia 28 kwietnia 2023 r. strona powodowa dokonała modyfikacji powództwa wnosząc o:

1. Żądanie główne pozwu:

I. ustalenie nieważności całej umowy kredytu hipotecznego denominowanego do CHF o nr (...)o kredyt mieszkaniowy (...) z dnia 28 sierpnia 2007 r., zmienionej aneksem nr 1 z dnia 29 marca 2018 r.;

II. zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów łącznie, ewentualnie solidarnie kwoty 700.712,15 zł i kwoty 110.894,68 CHF tytułem wszystkich uiszczonych rat kapitałowo-odsetkowych w okresie od dnia zawarcia umowy kredytu hipotecznego denominowanego do CHF o nr (...) o kredyt mieszkaniowy (...)z dnia 28 sierpnia 2007 r., zmienionej aneksem nr 1 z dnia 29 marca 2018 r. – do dnia zapłaty ostatniej raty kredytowej przez powodów objętej niniejszym powództwem tj. do dnia 12 września 2019 r. wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 22 czerwca 2017 r. (pismo odmowne pozwanego banku na uprzednio wysłaną reklamację wraz z przedsądowym wezwaniem do zapłaty) do dnia zapłaty – jako świadczenia nienależnego zgodnie z art. 410 k.c., na podstawie bezwzględnej nieważnej umowy kredytowej lub względnej nieważności, ew. jej nie istnienia (nie została zawarta) od początku , ex tunc, ab initio, z uwagi na nieuzgodnienie essentialia negotii w wyniku zastosowania abuzywnych klauzul denominacyjnych bądź innych naruszeń wskazanych w uzasadnieniu pozwu, braku jej wykonania w określonym czasie, a w konsekwencji jej rozwiązaniu

2. Żądanie ewentualne (w przypadku braku uznania przez Sąd zasadności roszczenia głównego pozwu nr 1)

III. zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów łącznie, ewentualnie solidarnie kwoty 700.712,15 zł i kwoty 110.894,68 CHF tytułem wszystkich uiszczonych rat kapitałowo-odsetkowych w okresie od dnia zawarcia umowy kredytu hipotecznego denominowanego do CHF o nr (...)o kredyt mieszkaniowy (...) z dnia 28 sierpnia 2007 r. zmienionej aneksem nr 1 z dnia 29 marca 2018 r. – do dnia zapłaty ostatniej raty kredytowej przez powodów objętej niniejszym powództwem. tj. do dnia 12 września 2019 r. wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 22 czerwca 2017 r. (pismo odmowne pozwanego banku na uprzednio wysłaną reklamację wraz z przedsądowym wezwaniem do zapłaty) do dnia zapłaty – stanowiącej dotychczas nienależnie pobrane przez Bank - kredytodawcę świadczenie w związku z niewykonaniem umowy przez pozwany bank w postaci braku wypłaty kredytu w walucie CHF o której mowa w § 1 ust 1 CSU umowy kredytowej w kwocie 629.172,30 CHF, zgodnie z § 1 ust. 1 i jej następczym rozwiązaniem, a to w związku z naruszeniem art. 65 k.c. czyli błędną wykładnię oświadczeń woli stron poprzez wskazanie w umowie kredytowej przez pozwany bank kwoty kredytu w walucie CHF w wysokości 629.172,30 CHF, a oddanie do dyspozycji Powodom kwoty w walucie PLN w łącznej wysokości 1.400.000 zł;

3. Żądanie ewentualne (w przypadku braku uznania przez Sąd zasadności roszczenia głównego pozwu nr 1, a następnie nr 2)

IV. ustalenie na podstawie art. 189 k.p.c., że postanowienia umowy kredytu denominowanego do CHF o nr (...)o kredyt mieszkaniowy (...)z dnia 28 sierpnia 2007 r zmienionej aneksem nr 1 z dnia 29 marca 2018 r. w: § 1 ust. 1 – 3, § 11 ust. 1 – 4, § 13 ust. 7 Części Ogólnej Umowy oraz w § 1 ust. 1 Części Szczególnej Umowy (w zakresie odnoszącym się do (pseudo)waloryzacji, denominacji kredytu) są bezskuteczne wobec powodów tj. nie wiążą powodów) (roszczenie majątkowe ale niepieniężne)

V. zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów łącznie, ewentualnie solidarnie kwoty 391.930,29 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 22 czerwca 2017 r. (pismo odmowne pozwanego banku na uprzednio wysłaną reklamację wraz z przedsądowym wezwaniem do zapłaty) do dnia zapłaty – stanowiącej dotychczas nienależnie pobrane przez Bank – kredytodawcę świadczenie na podstawie bezskutecznych postanowień (pseudo)waloryzacyjnych, przeliczeniowych denominowanych, klauzul abuzywnych, zawartych w treści wiążącego strony stosunku prawnego jakim jest zawarta przez powodów z pozwanym umowa kredytu denominowanego do CHF o nr (...) o kredyt mieszkaniowy(...) z dnia 28 sierpnia 2007 r. zmienionej aneksem nr 1 z dnia 29 marca 2018 r. stanowiącej nadpłacone raty kredytowe przez powodów, od dnia zapłaty pierwszej raty kredytowej przez powodów do dnia zapłaty ostatniej raty kredytowej przez powodów objętej niniejszym powództwem sądowym tj. do dnia 12 września 2019 r.

Ponadto wnieśli o zasądzenie na rzecz każdego z powodów od pozwanego kosztów postępowania, oraz kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu sądowym, w wysokości podwójnej stawki minimalnej wynikającej z norm prawem przepisanych, z uwagi na charakter i stopień zawiłości sprawy oraz związany z rodzajem i obszernością materiału dowodowego nakładem pracy pełnomocnika, ilością rozpraw, czasem trwania niniejszego postępowania, wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty, ponadto wnoszę o zasądzenie na rzecz każdego z powodów od pozwanego zwrotu kosztów opłaty skarbowej od udzielonego pełnomocnictwa procesowego w kwocie 17 zł (pismo procesowe strony powodowej z 28 kwietnia 2023 r., k. 432-434).

W odpowiedzi na modyfikację powództwa strona pozwana podtrzymała dotychczasowe stanowisko, wnosząc o oddalenie powództwa w całości, w tym również w zakresie modyfikacji powództwa z dnia 28 kwietnia 2023 r. oraz wniosła o zasądzenie solidarnie od powodów na rzecz pozwanego zwrotu kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych (pismo procesowe strony pozwanej, k. 446-455).

Do zamknięcia rozprawy strony podtrzymały dotychczasowe stanowiska w sprawie (protokół rozprawy z 21 maja 2024 r., k. 415).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

D. M. (1) i A. M. poszukiwali środków na zakup działki gruntu nr (...) zabudowanej domem jednorodzinnym o pow. 122 m ^{( 2)} położonej w W. przy ul. (...). W przeszłości małżonkowie nie zawierali umów kredytów hipotecznych. W 3 bankach odmówiono im kredytu złotowego (w PLN) – nie mieli zdolności kredytowej na kredyt złotowy. Udali się do doradcy finansowego(...) – A. S., gdzie odbyli około 2-3 spotkania. Małżonkowie wspólnie brali udział we wszystkich spotkaniach dotyczących kredytu. Zdecydowali się na kredyt walutowy w CHF, gdyż chcieli kupić nieruchomość o wartości 1.400.000 zł. Odbyli jedno spotkanie w banku, w trakcie którego podpisali umowę kredytową. W dacie ubiegania się o kredyt nie prowadzili działalności gospodarczej (zeznania powoda D. M. (1), protokół rozprawy z 12 maja 2023 r., k. 438-439, nagranie 00:04:17-00:12:31; zeznania powódki A. M., protokół rozprawy z 12 maja 2023 r., nagranie 00:24:49-00:25:47).

Klienci banku byli informowani o ryzyku zmiennego oprocentowania i ryzyku kursowym – podpisywali w związku z tym oświadczenie zawarte we wniosku, jak również oddzielne oświadczenie. W oświadczeniach tych znajdowała się informacja, że odrzucają ofertę udzielenia kredytu w złotych. Szczegółowo była omawiana treść umowy, zasady uruchomienia i spłaty kredytu. Przekazywano informację o ryzyku kursowym, kursach stosowanych przy przeliczeniach w przypadku spłaty i wypłaty kredytu. Klienci mieli możliwość uruchomienia kredytu po kursie negocjowalnym (zeznania na piśmie świadka A. L., k. 400-401). Tabele kursowe banku były dostępne w bankowości internetowej (zeznania na piśmie świadka B. S., k. 387).

W dniu 6 czerwca 2007 r. D. M. (1) i A. M. złożyli wniosek o kredyt mieszkaniowy (...) na łączną kwotę 1.500.000 zł, w tym na zakup domu na rynku wtórnym w wysokości 1.340.000 zł, na refinansowanie poniesionych kosztów w wysokości 60.000 zł oraz na remont domu w wysokości 100.000 zł, w walucie kredytu CHF, z okresem kredytowania 336 miesięcy. We wniosku oświadczyli, że zostali poinformowani przez (...) Bank (...) S.A. o ryzyku wynikającym ze stosowania przy spłacie kredytu zmiennej stopy procentowej i to ryzyko akceptują. Wskazali, że są świadomi, że ewentualny wzrost stopy procentowej spowoduje wzrost raty kapitałowo-odsetkowej kredytu. Oświadczyli też, że zostali poinformowani przez (...) o ponoszeniu przez nich ryzyka wynikającego ze zmiany kursu waluty, w przypadku zaciągnięcia kredytu denominowanego w walucie obcej oraz przyjmują do wiadomości i akceptują to ryzyko. Ponadto zobowiązali się, że w przypadku wzrostu kursu waluty, w jakiej denominowany jest kredyt, dokona następujących czynności:

1) dołączą do kredytu (na żądanie Banku) dodatkowego kredytobiorcę, którego dochody przywrócą zdolność kredytową – w przypadku utraty zdolności kredytowej;

2) ustanowią (na żądanie Banku) dodatkowe prawne zabezpieczenie lub zwiększą dotychczasowe zabezpieczenie – w przypadku relatywnego zmniejszenia wartości przyjętego prawnego zabezpieczenia spłaty kredytu,

3) dokonają (na żądanie Banku) ubezpieczenia finansowego od ryzyk, związanych z niskim wkładem własnym w sytuacji, gdy obciążenie kredytem nieruchomości, stanowiącej prawne zabezpieczenie spłaty kredytu, przekroczy 80% wartości tej nieruchomości.

Jednocześnie oświadczyli, że odrzucają ofertę (...) Bank (...) S.A. udzielenia kredytu w złotych (pkt VI Oświadczenia) (wniosek o kredyt mieszkaniowy (...), k. 184-186).

Do wniosku A. M. i D. M. (1) załączyli oświadczenia o akceptacji ryzyka kursowego. W ustępie 1 oświadczyli, że zostali poinformowani przez (...) Bank (...) S.A. o ponoszeniu przeze mnie ryzyka, wynikającego ze zmiany kursu waluty, w przypadku zaciągnięcia kredytu mieszkaniowego (...) denominowanego w walucie obcej oraz przyjmują do wiadomości i akceptują to ryzyko. W ustępie 2 wskazali, że przyjmują do wiadomości, że w przypadku kredytów denominowanych, gdy przyznana kwota kredytu na skutek różnic kursowych okaże się na dzień uruchomienia kredytu kwotą:

1) przewyższającą kwotę wymaganą do realizacji celu określonego w umowie o kredyt Bank uruchomi środki w wysokości stanowiącej równowartość w walucie kredytu kwoty niezbędnej do realizacji tego celu oraz dokona pomniejszenia salda zadłużenia poprzez spłatę kwoty niewykorzystanej,

2) niewystarczającą do realizacji celu określonego w umowie o kredyt - zobowiązuję się do dokonania dopłat ze środków własnych, wynikających z ewentualnych różnic kursowych.

Ponadto zobowiązali się, że w przypadku wzrostu kursu waluty, w jakiej denominowany jest kredyt, dokonają tożsamych czynności jak wskazane w oświadczeniach zamieszczonych we wniosku, tj.:

1) dołączą do kredytu (na żądanie Banku) dodatkowego Kredytobiorcę, którego dochody przywrócą zdolność kredytową - w przypadku utraty zdolności kredytowej,

2) ustanowią (na żądanie Banku) dodatkowe prawne zabezpieczenie lub zwiększę dotychczasowe zabezpieczenie - w przypadku relatywnego zmniejszenia wartości przyjętego prawnego zabezpieczenia spłaty kredytu,

3) dokonają (na żądanie Banku) ubezpieczenia finansowego od ryzyk, związanych z niskim wkładem własnym w sytuacji, gdy obciążenie kredytem nieruchomości, stanowiącej prawne zabezpieczenie spłaty kredytu, przekroczy 80% wartości tej nieruchomości.

Jednocześnie oświadczyli, iż odrzucają ofertę (...) Bank (...) S.A. udzielenia kredytu w złotych (oświadczenie klienta A. M. o akceptacji ryzyka kursowego z 4 czerwca 2007 r., k. 187; oświadczenie klienta D. M. (1) o akceptacji ryzyka kursowego z 4 czerwca 2007 r., k. 188).

Ponadto ponownie złożyli oświadczenie o akceptacji ryzyka zmiennej stopy procentowej, w którym wskazali, że zostali poinformowani przez (...) Bank (...) S.A. o ryzyku wynikającym ze stosowania przy spłacie kredytu zmiennej stopy procentowej i to ryzyko akceptują. Wskazali, że są świadomi, że ewentualny wzrost stopy procentowej spowoduje wzrost raty kapitałowo-odsetkowej kredytu (oświadczenie klienta A. M. o akceptacji ryzyka zmiennej stopy procentowej z 4 czerwca 2007 r., k. 189; oświadczenie klienta D. M. (1) o akceptacji ryzyka zmiennej stopy procentowej z 4 czerwca 2007 r., k. 190).

W dniu 28 sierpnia 2007 r. D. M. (1) i A. M. zawarli z (...) Bank (...) Spółką Akcyjną z siedzibą w G. umowę nr (...) o kredyt mieszkaniowy (...) (kredyt hipoteczny przeznaczony na zakup lub zamianę nieruchomości na rynku wtórnym) (dalej: Umowa). Bank udzielił kredytobiorcy kredytu hipotecznego, na zasadach określonych w Części Szczególnej Umowy (dalej: CSU) oraz w Części Ogólnej Umowy (dalej: COU), a także „Ogólnych warunkach udzielania przez (...) Bank (...) S.A. kredytu mieszkaniowego (...)”.

Zgodnie z § 1 ust. 1 i 2 CSU, kredyt stanowił kredyt denominowany w kwocie 629.172,30 CHF. Kredyt został przeznaczony na: na finansowanie kosztów nabycia nieruchomości – działki gruntu nr (...) zabudowanej domem jednorodzinnym położonej w W. przy ul. (...), dla której Sąd Rejonowy dla Warszawy Mokotowa, Wydział ksiąg wieczystych prowadzi księgę wieczystą KW nr (...) oraz refinansowanie nakładów i kosztów poniesionych przez kredytobiorcę na transkację określoną w pkt 1.

Okres kredytowania określono na od 28 sierpnia 2007 r. do 2 września 2035 r.

Cena zakupu nieruchomości wynosiła 1.400.000 zł, zaś wniesiony wkład własny wynosił 0,00 zł (§ 1 ust. 5 i 6 CSU).

Oprocentowanie kredytu wynosiło 4,81333 % p.a. (w przypadku uruchomienia środków w dniu podpisania niniejszej umowy) (§ 1 ust. 8 CSU). Marża banku w dniu udzielenia kredytu wynosiła 1,95 % (§ 1 ust. 9 CSU).

Stosownie do § 2 ust. 1 CSU, całkowity koszt udzielonego kredytu wynosił szacunkowo 858.116,52 zł, w tym: prowizja za udzielenie kredytu denominowanego w kwocie 9.62,70 CHF pobrana w złotych w kwocie stanowiącej równowartość 21.749,51 zł (kwota prowizji po przeliczeniu na złote według kursu sprzedaży z dnia podpisania niniejszej umowy); szacunkowa kwota odsetek pobranych przez Bank przez cały okres kredytowania wynosiła 836.367,01 zł; koszt wynikający z podwyższenia marży Banku z tytułu ubezpieczenia kredytu w okresie przejściowym wynosiła 28.999,35 zł, zaś koszt wynikający z podwyższenia marży Banku z tytułu ubezpieczenia kredytu od ryzyk związanych z niskim wkładem własnym wynosiła 31.718,03 zł.

Łączna kwota wszystkich kosztów, opłat i prowizji związanych z zawarciem umowy o kredyt szacunkowo wynosił 21.749,51 zł, co stanowiło 1,55 % kwoty udzielonego kredytu) (§ 2 ust. 2 CSU).

Zgodnie z § 2 ust. 3 CSU, pozostałe koszty łącznie wyniosły szacunkowo 30.400 zł, w tym 200 zł kosztu ustawienia hipoteki, 200 zł kosztu ustanowienia hipoteki kaucyjnej, 800 zł kosztu sporządzenia przez rzeczoznawcę wyceny/opinii o wartości nieruchomości, 29.400 zł składki z tytułu ubezpieczenia nieruchomości od ognia i innych zdarzeń losowych.

Zabezpieczenie spłaty kredytu stanowiła hipoteka kaucyjna na kredytowanej nieruchomości do łącznej kwoty 2.240.500 zł (na zabezpieczenie spłaty kapitału, odsetek i innych kosztów), cesja na rzecz banku praw umowy ubezpieczenia od ognia i innych zdarzeń losowych nieruchomości oraz ubezpieczenie kredytu od ryzyk związanych z niskim wkładem własnym w (...) S.A. Przejściowym zabezpieczeniem kredytu były: ubezpieczenie kredytu na okres przejściowy w (...) S.A., cesja na rzecz Banku wierzytelności z tytułu Umowy Przedwstępnej zawartej pomiędzy kredytobiorcą a inwestorem na okres do dnia 5 czerwca 2009 r. (§ 3 CSU).

Uruchomienie kredytu miało nastąpić jednorazowo na zasadach określonych w § 4 CSU (§ 4 CSU). W myśl § 4 ust. 8 CSU, wypłata środków z kredytu denominowanego odbywa się na zasadach określonych w § 11 COU.

Spłata kredytu miała nastąpić zgodnie z harmonogramem spłat doręczonym kredytobiorcy (§ 5 ust. 1 CSU). Zasady spłaty kredytu zostały określone w § 13 – 16 COU (§ 5 ust. 10 CSU).

W części kończącej CSU kredytobiorcy oświadczyli, że przed zawarciem niniejszej umowy otrzymali: wzór umowy „O kredyt mieszkaniowy (...)”, „Ogólne warunki udzielania przez (...) Bank (...) S.A. kredytu mieszkaniowego (...)”, stanowiące integralną część umowy oraz wyciąg z „Tabeli opłat i prowizji dla klientów indywidualnych w (...) Bank (...) S.A.” oraz, że zapoznali się z ich treścią.

W myśl § 1 ust. 1 Części Ogólnej Umowy (dalej: COU), kredyt mieszkaniowy (...) jest udzielany w złotych.

Zgodnie z § 1 ust. 2 COU, w przypadku kredytu denominowanego w walucie obcej, kwota kredytu wypłacana w złotych, zostanie określona poprzez przeliczenie na złote kwoty wyrażonej w walucie, w której kredyt jest denominowany, według kursu kupna tej waluty, zgodnie z Tabelą kursów, obowiązującą w Banku w dniu uruchomienia środków.

W myśl § 1 ust. 3 pkt 1 COU, w przypadku kredytu denominowanego w walucie obcej zmiana kursu waluty oraz zmiana wysokości spreadu walutowego wpływa na wypłacane w złotych przez Bank kwoty transz kredytu oraz na spłacane w złotych przez kredytobiorcę kwoty rat kapitałowo-odsetkowych.

Ryzyko związane ze zmianą kursu waluty oraz zmianą wysokości spreadu walutowego ponosi kredytobiorca, z uwzględnieniem § 11 ust. 2-4 oraz § 18 ust. 6 ( § 1 ust. 3 pkt 2 COU).

Zgodnie z § 11 ust. 1-3 COU , w przypadku kredytu przeznaczonego na zakup nieruchomości na rynku pierwotnym, denominowanego w walucie obcej, łączna kwota przyznanych środków, o której mowa w § 1 ust. 1 CSU, wypłacana jest w złotych zgodnie z terminarzem wpłat określonym przez inwestora w przedwstępnej umowie. W przypadku kredytu denominowanego w walucie obcej, wypłata środków następuje w złotych, w kwocie stanowiącej równowartość wypłaconej kwoty wyrażonej w walucie obcej. Do przeliczeń kwot walut uruchamianego kredytu stosuje się kursy negocjowane pomiędzy kredytobiorcą a Bankiem w dniu uruchomienia środków.

W § 11 ust. 4 COU wskazano, że w przypadku kredytów denominowanych wypłacanych jednorazowo, gdy przyznana kwota kredytu, na skutek różnic kursowych, okaże się na dzień uruchomienia kredytu kwotą:

1) przewyższającą kwotę wymaganą do realizacji celu określonego w §1 ust. 2 CSU, Bank uruchomi środki w wysokości, stanowiącej równowartość w walucie kredytu kwoty niezbędnej do realizacji tego celu oraz dokona pomniejszenia salda zadłużenia poprzez spłatę kwoty niewykorzystanej;

2) niewystarczająca do realizacji celu, określonego w § 1 ust. 2 CSU, Kredytobiorca zobowiązany jest do zbilansowania inwestycji poprzez uzupełnienie środków własnych przed wypłaceniem środków przez Bank.

Zgodnie z § 13 ust. 7 COU, w przypadku kredytu denominowanego w walucie obcej:

1) harmonogram spłaty kredytu wyrażony jest w walucie, w której kredyt jest denominowany;

2) spłata następuje w złotych, w równowartości kwot wyrażonych w walucie obcej;

3) do przeliczeń wysokości rat kapitałowo-odsetkowych spłacanego kredytu stosuje się kurs sprzedaży danej waluty według Tabeli kursów obowiązującej w Banku w dniu spłaty, w momencie dokonywania przeliczeń kursowych.

Stosownie do treści § 18 ust. 6 COU, w przypadku kredytów denominowanych kredytobiorca zobowiązuje się, że w przypadku wzrostu kursu waluty, w jakiej denominowany jest kredytu, dokona następujących czynności zabezpieczających interesy Banku:

1) dołączy do kredytu (na żądanie Banku) dodatkowego kredytobiorcę, którego dochody przywrócą zdolność kredytową – w przypadku utraty zdolności kredytowej;

2) ustanowią (na żądanie Banku) dodatkowe prawne zabezpieczenie lub zwiększy dotychczasowe zabezpieczenie – w przypadku zmniejszenia wartości przyjętego prawnego zabezpieczenia spłaty kredytu;

3) dokona (na żądanie Banku) ubezpieczenia finansowego od ryzyk związanych z niskim wkładem własnym w sytuacji, gdy obciążenie kredytem nieruchomości, stanowiącej prawne zabezpieczenie spłaty kredytu, przekroczy 80% wartości tej nieruchomości (umowa nr (...) o kredyt mieszkaniowy (...) (kredyt hipoteczny przeznaczony na zakup lub zamianę nieruchomości na rynku wtórnym) z dnia 28 sierpnia 2007 r., k. 59-72).

Małżonkowie przeczytali umowę przed jej podpisaniem (zeznania powoda D. M. (1), protokół rozprawy z 12 maja 2023 r., k. 439, nagranie 00:14:33; zeznania powódki A. M., protokół rozprawy z 12 maja 2023 r., nagranie 00:24:49).

W dacie podpisania umowy D. M. (1) pracował jako logistyk, zaś A. M. była nauczycielem. Nie prowadzili działalności gospodarczej (zeznania powoda D. M. (1), protokół rozprawy z 12 maja 2023 r., k. 438, nagranie 00:05:13-00:05:51; zeznania powódki A. M., protokół rozprawy z 12 maja 2023 r., nagranie 00:24:49).

Kredyt został wypłacony w dniu 6 września 2007 r. w kwocie 1.400.000 zł, która została przeliczona przez bank po kursie 2,313 na kwotę 605.274,54 CHF (zaświadczenie (...) Bank (...) z 16 września 2019 r., k. 87-93).

W dniu 29 marca 2018 r. strony zawarły Aneks nr 1 do Umowy, którym zmieniono dzień wymagalności raty kredytu, daty całkowitej spłaty kredytu (Aneks nr 1 do umowy kredytu: Kredyt mieszkaniowy (...)nr (...), k. 85-86).

W dniu 31 maja 2017 r. D. M. (1) i A. M., zastępowani przez profesjonalnego pełnomocnika, skierowali do (...) Bank (...) S.A. wezwanie do podjęcia negocjacji mających na celu zmianę postanowień umowy kredytowej z dnia 28 sierpnia 2007 r. nr (...) w następujący sposób:

1. poprzez ukształtowanie odpowiednich jej zapisów zgodnie z warunkami udzielania przez bank kredytów złotowych, tj. konwersję tejże umowy;

2. rozliczenie umowy kredytowej według zasad umowy kredytu hipotecznego udzielonego w złotych (PLN), obowiązujących w Banku, przy założeniu, że suma kwoty kredytu wynosiła 1.500.000 zł oraz z zachowaniem zmiennego oprocentowania ustalonego w umowie kredytowej;

3. określenie wysokości pozostających do spłaty rat według zasad kredytu złotowego, obowiązującego w banku;

4. zapłatę dotychczas nienależnie pobranych przez bank świadczeń w wysokości 306.009,04 zł oraz nadpłaconych różnic kursowych (spreadów) w wysokości 63.199,01 zł (wezwanie z 31 maja 2017 r., k. 94-98). Wezwanie zostało doręczone 9 czerwca 2017 r. (potwierdzenie odbioru, k. 99-100).

W odpowiedzi (...) Bank (...) wskazał, iż nie znajduje podstaw do uznania roszczeń przedstawionych w piśmie (pismo (...) Bank (...) S.A. z 22 czerwca 2017 r., k. 101-102).

Banki posiadały swobodę kreowania kursów sprzedaży i zakupu waluty poprzez określenie wysokości spreadu. Instytucja kursów i ich główne przeznaczenie a co za tym idzie metoda ich ustalania poprzez odniesienie się do kursów referencyjnych krajowych lub międzynarodowych z definicji powodował zbliżenie ich wartości do siebie. Zróżnicowanie kursów było w głównej mierze wynikiem wysokości spreadów ustalanych przez bank. Wysokość ta była w większości biznesowym kompromisem pomiędzy maksymalizacją przychodów z posiadanej bazy klientów korzystających z produktów, których elementem składowym były transakcje walutowe, a zachowaniem konkurencyjności banku w tym obszarze skutkującej możliwościami pozyskiwania kolejnych klientów. To zaś potwierdza ich rynkowy charakter (opinia z 4 grudnia 2023 r. biegłego sądowego M. Z. z dziedziny bankowości, k. 486-486v).

Kredytobiorcy nadal mieszkają w kredytowanej nieruchomości. Czasami wynajmują pokoje, gdyż ich dzieci się wyprowadziły (zeznania powoda D. M. (1), protokół rozprawy z 12 maja 2023 r., k. 438, nagranie 00:04:37; zeznania powódki A. M., protokół rozprawy z 12 maja 2023 r., k. 438, nagranie 00:24:49).

(...) Bank (...) S.A. jako następca prawny (...) Bank (...) S.A. przejął z dniem 31 października 2014 r. cały majątek tej spółki w trybie art. 492 §1 pkt 1 kodeksu spółek handlowych zgodnie z wpisem do Krajowego Rejestru Sądowego – rejestr przedsiębiorców (KRS nr (...)) (zaświadczenie (...) Bank (...) S.A. z 16 września 2019 r., k. 87).

Początkowo kredytobiorcy uiszczali raty kredytu w złotych, które bank przeliczał na CHF. Od stycznia 2013 r. uiszczają raty bezpośrednio w walucie CHF (zaświadczenie (...) Bank (...) S.A. z 8 września 2023 r., k. 87-93).

W okresie od października 2007 r. do września 2019 r. kredytobiorcy uiścili tytułem rat kapitałowo-odsetkowych: kwotę 350.990,62 CHF tytułem kapitału, które bank przeliczył na 587.832 zł, tytułem odsetek kwotę 49.631,19 CHF, które bank przeliczył na 112.853,50 zł oraz tytułem odsetek karnych kwotę 68,57 CHF oraz 26,65 zł (zaświadczenie (...) Bank (...) S.A. z 8 września 2023 r., k. 93).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie złożonych do akt sprawy dokumentów. Sąd w całości dał wiarę dokumentom wymienionym w stanie faktycznym, bowiem żadna ze stron nie kwestionowała ich autentyczności, a Sąd nie miał podstaw do podważenia ich wiarygodności bądź zawartej w nich treści z urzędu.

Sąd dał wiarę zeznaniom świadka B. S. (zeznania na piśmie, k. 386-388) oraz świadka A. L. (zeznania na piśmie, k. 400-403) w zakresie wskazanym w stanie faktycznym. Świadkowie byli pracownikami banku (...), którzy jako pełnomocnicy banku zawierali z powodami sporną Umowę kredytową. Świadkowie posiadali informacje i podawali fakty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy. W sposób spójny i wiarygodny przedstawili posiadaną przez siebie wiedzę dotyczącą realizacji umów kredytowych waloryzowanych do waluty CHF zawieranych w pozwanym banku. Opisali obowiązujące, stosowane w nim procedury, dysponowali wiedzą o mechanizmie udzielania kredytu oraz standardowym, wzorcowym przebiegu tej procedury. W przeważającej części zeznania te stanowiły potwierdzenie okoliczności wynikających z załączonych do akt sprawy dokumentów. Świadek A. L. wskazała jednak, że nie spotykała się z klientami na żadnym etapie składania wniosku, jedynie składając swój podpis pod umowami.

Dokonując ustaleń faktycznych Sąd oparł się również częściowo na dowodzie z przesłuchania powoda D. M. (2) (protokół rozprawy z 12 maja 2023 r., k. 438-440) oraz powódki A. M. (protokół rozprawy z 12 maja 2023 r., k. 440) w zakresie wskazanym w ustalonym stanie faktycznym. Jakkolwiek w ocenie Sądu powodowie rzetelnie przedstawili informacje na temat przyczyn i samego zawarcia Umowy to w przypadku pozostałych okoliczności (niespełnienie w sposób należyty obowiązków informacyjnych przez bank itd.) ich relacje nie znajdują potwierdzenia w zgromadzonym w sprawie materiale dowodowym. Zebrane w sprawie dowody i ustalony stan faktyczny wskazują, że w chwili zawierania Umowy powodowie zostali należycie poinformowani i posiadali pełną świadomość różnicy pomiędzy kredytem złotowym, a oferowanym kredytem denominowanym, ryzyku walutowym, itd. W oparciu o otrzymane dane dokonali własnej analizy opłacalności produktów bankowych i zdecydowali się na skorzystanie z kredytu waloryzowanego do waluty obcej.

Ustalając stan faktyczny Sąd oparł się również na opinii biegłego sądowego M. Z. z dziedziny bankowości z dnia 4 grudnia 2023 r., dopuszczonej postanowieniem tut. Sądu z dnia 7 września 2023 r. (k. 464). Zdaniem Sądu opinia sporządzona została zgodnie z zasadami przyjętymi przy opracowaniu tego rodzaju dokumentów w oparciu o całokształt materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie. Opinia ta w sposób dokładny, zwięzły i wyczerpujący odpowiada na zadane w tezie dowodowej pytania (opinia biegłego sądowego M. Z. z dziedziny bankowości z dnia 4 grudnia 2023 r., k. 477-486).

Sąd, postanowieniem z dnia 7 września 2023 r., na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 2 k.p.c., oddalił wniosek strony pozwanej o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego w pozostałym zakresie oraz oddalił wniosek strony powodowej o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego jako nieistotne dla rozstrzygnięcia sprawy oraz z przyczyn jakie legły u podstaw oddaleniu powództwa w niniejszej sprawie (postanowienie tut. Sądu z 7 września 2023 r., k. 464).

Sąd pominął dowód z zeznań świadka A. S., albowiem pod adresem wskazanym przez pozwanego (miejsce pracy świadka) wskazano, że osoba ta nie pracuje pod podanym adresem (koperta, k. 378), zaś strona pozwana – pomimo wezwania do wskazania adresu świadka w terminie 14 dni pod rygorem pominięcia dowodu z zeznań świadka (zarządzenie z 30 listopada 2021 r., k. 416v) nie wskazała adresu, pod którym możliwe byłoby doręczenie świadkowi przesyłki sądowej.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo główne oraz ewentualne nie zasługiwały na uwzględnienie.

Strona powodowa w niniejszym postępowaniu ostatecznie domagała się ustalenia nieważności całej umowy kredytu hipotecznego denominowanego do CHF o nr (...)o kredyt mieszkaniowy (...) z dnia 28 sierpnia 2007 r., zmienionej aneksem nr 1 z dnia 29 marca 2018 r., oraz zasądzenie na rzecz powodów kwoty 700.712,15 zł i kwoty 110.894,68 CHF tytułem wszystkich uiszczonych rat kapitałowo-odsetkowych w okresie od dnia zawarcia Umowy do dnia 12 września 2019 r. (żądanie główne). Ewentualnie, w przypadku braku uznania przez Sąd zasadności roszczenia głównego pozwu, powodowie wnieśli o zasądzenie na rzecz powodów kwoty 700.712,15 zł i kwoty 110.894,68 CHF tytułem wszystkich uiszczonych rat kapitałowo-odsetkowych w okresie od dnia zawarcia Umowy do dnia 12 września 2019 r. (pierwsze żądanie ewentualne). Ewentualnie, w przypadku braku uznania przez Sąd zasadności roszczenia głównego i pierwszego żądania ewentualnego, wnieśli o ustalenie że bezskuteczne są wobec powodów (tj. nie wiążą powodów) postanowienia § 1 ust. 1 – 3, § 11 ust. 1 – 4, § 13 ust. 7 Części Ogólnej Umowy oraz § 1 ust. 1 Części Szczególnej Umowy oraz zasądzenie rzecz powodów kwoty 391.930,29 zł tytułem nienależnie pobrane przez bank świadczenie na podstawie bezskutecznych postanowień stanowiących nadpłacone przez powodów raty kredytowe od dnia zapłaty pierwszej raty kredytowej przez powodów do dnia 12 września 2019 r. (drugie żądanie ewentualne).

Przechodząc do oceny zgłoszonego powództwa o ustalenie, wskazać należy na podstawę prawną dochodzonego przez powodów roszczenia, a więc art. 189 k.p.c. Stosownie do wymienionego przepisu powód może żądać ustalenia przez Sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny. Zgodnie z ogólną zasadą wynikającą z art. 6 k.c. strona powodowa powinna wykazać istnienie po jej stronie interesu prawnego. Sąd z urzędu bada interes prawny będący materialno-prawną przesłanką powództwa o ustalenie, a ustalenie jego braku skutkuje oddaleniem powództwa wprost bez analizy żądania strony powodowej.

Interes prawny w rozumieniu art. 189 k.p.c. występuje wówczas, gdy istnieje niepewność stanu prawnego lub prawa; niepewność ta powinna być obiektywna, tj. zachodzić według rozumnej oceny sytuacji, a nie tylko subiektywna, tj. według odczucia powoda. Interes ten należy rozumieć jako potrzebę wprowadzenia jasności co do konkretnego prawa lub stosunku prawnego – w celu ochrony przed grożącym naruszeniem sfery uprawnień powoda (wyrok Sądu Najwyższego z 24 marca 1987 r., sygn. akt III CRN 57/87, OSNPG 1987, Nr 7, poz. 27). Skuteczne powołanie się na interes prawny wymaga wykazania, że oczekiwane rozstrzygnięcie wywoła takie skutki w stosunkach między stronami, w następstwie których ich sytuacja prawna zostanie określona jednoznacznie i tym samym wyeliminowane zostanie ryzyko naruszenia w przyszłości praw powoda. W przypadku, gdy dojdzie już do naruszenia prawa, w związku z którym stronie służy dalej idące roszczenie np. o świadczenie (danie, czynienie, zaniechanie lub znoszenie), wyłączona jest możliwość skutecznego wystąpienia z powództwem o ustalenie, skoro sfera podlegająca ochronie jest w takiej sytuacji szersza, a rozstrzygnięcie o różnicy zdań w stanowiskach stron nabiera charakteru przesłankowego. Takie stanowisko wyraził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 15 marca 2002 r. (sygn. akt II CKN 919/99, LEX nr 54376), które Sąd Okręgowy w całości podziela.

Biorąc pod uwagę powyższe rozważania, należało przyjąć, iż strona powodowa ma interes prawny w wytoczeniu powództwa o ustalenie. Zdaniem Sądu, w przedmiotowej sprawie, oceniając interes prawny w powództwie o ustalenie, szczególną uwagę zwrócić należy na fakt, iż powodów oraz pozwany bank w dalszym ciągu łączy Umowa kredytowa, jak również brak spłaty całości zadłużenia wygenerowanego w oparciu o zawartą między stronami Umowę. W tej sytuacji nie sposób jest przyjąć, że powodom służy dalej idące roszczenie, w szczególności o przyszłe należności przysługujące bankowi, które mogliby oni uiścić na podstawie nieważnej w ich ocenie Umowy. Można rozważać, czy skoro powodowie spłacają kredyt w wysokości podawanej przez bank, to czy istnieje jakakolwiek niepewność ich sytuacji prawnej zważywszy na pogląd zaprezentowany w cytowanym wyżej wyroku Sądu Najwyższego z dnia 19 marca 2015 r. (sygn. IV CSK 362/14). Biorąc pod uwagę podnoszone przez stronę powodową twierdzenia o abuzywności postanowień dotyczących waloryzacji (denominacji) zawartych w Umowie oraz nieważności Umowy, uznać należy, że niepewność sytuacji prawnej powodów została wykazana w sposób uzasadniający rozpoznanie sprawy merytorycznie w zakresie powództwa o ustalenie.

W ocenie Sądu, nie ma racji strona powodowa, iż Umowa łącząca strony jest nieważna.

Zgodnie z art. 58 § 1 i 2 k.c. czynność sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż w miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy. Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

Istotne z punktu widzenia rozstrzygnięcia sprawy jest również wskazanie przepisów regulujących umowę kredytu bankowego, tj. art. 69 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (dalej: prawo bankowe). Zgodnie z art. 69 ust. 1 prawa bankowego, w brzmieniu obowiązującym na datę zawarcia umowy kredytowej, przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. Stosownie do ust. 2 wskazanego przepisu, umowa kredytu powinna być zawarta na piśmie i określać w szczególności: strony umowy, kwotę i walutę kredytu, cel, na który kredyt został udzielony, zasady i termin spłaty kredytu, wysokość oprocentowania kredytu i warunki jego zmiany, sposób zabezpieczenia spłaty kredytu, zakres uprawnień banku związanych z kontrolą wykorzystania i spłaty kredytu, terminy i sposób postawienia do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych, wysokość prowizji, jeżeli umowa ją przewiduje, warunki dokonywania zmian i rozwiązania umowy.

W treści art. 69 ust. 2 prawa bankowego wskazano zatem, jakie niezbędne postanowienia powinny być zawsze ujawnione w umowie bankowej. Nie wszystkie z tych elementów stanowią essentialia negotii umowy kredytowej. Elementów konstrukcyjnych tej umowy poszukiwać należy w art. 69 ust. 1 Prawa bankowego.

W ocenie Sądu przedmiotowa Umowa zgodna jest z art. 69 ustawy prawo bankowe i spełnia wszystkie wymogi zawarte w przytoczonym artykule, nie jest próbą obejścia przepisów prawa bankowego, jak również nie wypacza natury umowy kredytu. W Umowie kwotę kredytu ustalono na kwotę 629.172,30 CHF ( § 1 ust. 1 CSU, k. 59). Zdaniem Sądu odpowiadają prawu również postanowienia Umowy odnoszące się do oprocentowania kredytu, w tym wysokość oprocentowania kredytu (§ 1 ust. 8 CSU, k. 59) i warunki jego zmiany (§ 2 COU, k. 63). Umowa (Część Ogólna Umowy) przewidywała też okoliczności, w jakich może dojść do zmiany oprocentowania oraz sposoby jakimi kredytobiorca o tej zmianie zostanie poinformowany (§ 4 ust. 10 COU, k. 64). Zauważyć też należy, że w dacie podpisania Umowy przepisy prawa bankowego nie przewidywały obowiązku zawarcia w umowie postanowień określających mechanizm tworzenia tabel kursowych, kursów walut, czy też umożliwiających stronie wpływanie na ww. elementy. Zawarcia w umowach takich postanowień nie domagali się również powodowie.

Umowa kredytu waloryzowanego mieści się w konstrukcji ogólnej umowy kredytu bankowego i stanowi jej możliwy wariant (art. 353 ¹ k.c. w zw. z art. 69 ustawy Prawo bankowe). Umowa ta nie jest zatem sprzeczna z art. 358 ¹ § 2 k.c. wedle którego strony mogą zastrzec w umowie, że wysokość świadczenia pieniężnego zostanie ustalona według innego niż pieniądz miernika wartości. Natomiast § 3 tego przepisu stanowi podstawę sądowej waloryzacji świadczeń. Należy wyjaśnić, że przepis art. 69 prawa bankowego nie należy do przepisów określających w sposób sztywny wysokości świadczenia pieniężnego, w szczególności świadczenia kredytobiorcy, tj. kwoty kredytu, którą powinien zwrócić w wykonaniu zobowiązania wynikającego z umowy kredytu. Z tego względu waloryzacja umowna tego świadczenia była dopuszczalna na podstawie art. 358 ¹ § 2 k.c. Przyjęcie za miernik waloryzacji waluty obcej nie stanowiło również naruszenia bezwzględnie obowiązujących przepisów ani zasad współżycia społecznego. Waloryzacja umowna przy zastosowaniu jako jej miernika waluty obcej wyraża się w tym, że kredytobiorca zwraca kredytodawcy wykorzystaną sumę kredytu, przy czym w związku z kursem waluty obcej suma ta może być wyższa odpowiednio do relacji do waluty obcej. Suma wykorzystana w dniu wykonywania umowy kredytu może mieć bowiem inną wartość rynkową w wyniku indeksacji walutowej. Innymi słowy, kredytobiorca może być zobowiązany do zwrotu bankowi sumy pierwotnie wykorzystanego kredytu (w chwili wykonania umowy przez bank), ale taka wykorzystana suma (w całości lub części) może mieć inną (wyższą) wartość rynkową w okresie spłaty kredytu. Tym samym należy zaznaczyć, że zasada nominalizmu zawarta w artykule 358 ¹ k.c., znajduje rozszerzenie w ustępie 2 wspomnianego artykułu, umożliwiającego waloryzację w drodze umowy (wyrok Sądu Najwyższy z 22 stycznia 2016 r., sygn. akt I CSK 1049/14).

Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 29 kwietnia 2015 r. (sygn. V CSK 445/14, Lex nr 1751291), który to pogląd Sąd Okręgowy podziela i odnosi do przedmiotowej sprawy, potwierdził, że dopuszczalne jest ułożenie stosunku prawnego w taki sposób, że strony ustalą w umowie inną walutę zobowiązania i inną walutę wykonania zobowiązania. Wspomniany powyżej art. 69 Prawa bankowego statuuje, że waluty samego kredytu oraz waluta jego spłaty nie muszą być tożsame. Tym samym, dopuszczalne jest tworzenie umów realizujących essentialia negotii umowy kredytu przy założeniu spłaty wierzytelności w walucie obcej.

Biorący kredyt, zwłaszcza długoterminowy z przeliczeniem zobowiązań okresowych (rat spłacanego kredytu) według umówionej waluty (klauzula walutowa) ponosi ryzyko polegające albo na płaceniu mniejszych rat w walucie kredytu, albo większych, niż to wynika z obliczenia w tej walucie, gdyż na wysokość każdej raty miesięcznej wpływa wartość kursowa waluty kredytu w stosunku do waloryzacji tego kredytu (wyrok Sądu Najwyższego z 24 maja 2012 r., sygn. akt II CSK 429/11, Legalis nr 526856). Podkreślenia wymaga więc, że istotną konsekwencją umowy kredytu jest brak pewności w zakresie ostatecznego całkowitego jego kosztu zarówno ze strony banku, jak i kredytobiorcy. Dotyczy to także kredytów wyrażonych w PLN, nieindeksowanych do waluty obcej, szczególnie w przypadku zastosowania zmiennego oprocentowania kredytu, zależnego od szeregu czynników, na które kredytobiorca także nie ma wpływu. W przypadku wzrostu oprocentowania w okresie kredytowania, tak samo jak w przypadku zmian na rynku walutowym, które mogą dotykać CHF, kwota wierzytelności wobec banku może ulegać zmianie, jednak nawet wówczas będzie to jedno i to samo zobowiązanie z tego samego tytułu, bez cech innych stosunków zobowiązaniowych. Zjawisko to nie stanowi naruszenia ustawy Prawo bankowe, ani Kodeksu cywilnego w zakresie prawa zobowiązań. Brak ekwiwalentności świadczeń jest więc pozorny, z uwagi na konieczność zachowania wzajemnej wartości waluty PLN i CHF. Nie można oczekiwać od banku (który, jako spółka prawa handlowego, prowadzi nastawioną na zysk działalność gospodarczą) udzielania kredytów bez umożliwienia mu osiągnięcia korzyści z umowy kredytu, bo tylko wówczas nie dochodziłoby do rozbieżności pomiędzy udzielonym kredytem, a zobowiązaniem do zwrotu wykorzystanego kredytu. Kredytobiorca, niedysponujący własnymi środkami pieniężnymi oraz taki kredytobiorca, który nie zamierza zaangażować posiadanych przez siebie środków finansowych, korzysta z finansowego wsparcia ze strony banku, dla którego umowa kredytu jest źródłem przychodu, tym samym dochodzi do naruszenia równowagi między stroną konsumencką a spółką prawa bankowego. Nie jest to jednak równoznaczne z nieważnością umowy kredytu, ponieważ wykorzystanie mechanizmu waloryzacji nie narusza natury kredytu, gdyż zapewnia kredytodawcy zarobek w zamian za udzielenie kredytu.

W sprawie bezsporne jest, że powodowie zawarli przedmiotową Umowę jako konsumenci w rozumieniu art. 22 ¹ k.c. Zgodnie z przywołanym przepisem, konsumentem można być wyłącznie w zakresie czynności prawnych niezwiązanych bezpośrednio z własną działalnością gospodarczą lub zawodową. Decyduje więc brak związku danej czynności z wymienioną działalnością, a nie to, czy taka działalność jest w ogóle prowadzona przez osobę dokonującą czynności prawnej. Do uznania, że mamy do czynienia z konsumentem, wystarczy brak bezpośredniego związku czynności z działalnością gospodarczą lub zawodową; istnienie pośredniego związku nie wyklucza zatem uznania danej osoby za konsumenta (K. Osajda (red.), P. Miklaszewicz, Kodeks cywilny, Komentarz, wyd. 20, 2018, Legalis).

Zawarcie umowy jako konsument nie oznacza jednak „gwarancji satysfakcji”, tj. że umowa – w szczególności taka, która wiąże się z ryzykiem i uzależniona jest od czynników zewnętrznych, niezależnych od stron – będzie ostatecznie zawsze dla konsumenta korzystna. Jak wskazał Sąd Okręgowy w Warszawie w wyroku z dnia 18 kwietnia 2016 r. (sygn. III C 275/15, Mon.Pr.Bank. 2016 nr 10, str. 3) „działanie Państwa w zakresie ochrony konsumentów winno bowiem ograniczać się do ochrony przed działaniami podstępnymi bądź nieuczciwymi, nie mogą oni natomiast oczekiwać, że państwo ochroni ich przed wszelkimi negatywnymi konsekwencjami podejmowanych przez nich decyzji gospodarczych”, który to pogląd Sąd w tym składzie w pełni podziela. Podkreślić należy, że zawarcie umowy w charakterze konsumenta nie oznacza zwolnienia konsumenta z obowiązku dokonania przy zawieraniu umowy oceny rozmiaru zaciąganego zobowiązania i związanych z nim ryzyk. Jednocześnie żadne przepisy nie zabraniają konsumentom zawierania umów wiążących się z ryzykiem, jeżeli są oni gotowi je ponieść. Od konsumenta, należycie dbającego o własne interesy, należy oczekiwać aktywności i dążenia do wyjaśnienia wszelkich wątpliwości czy wszelkich niezrozumiałych kwestii szczególnie w kontekście umowy, która stanowi dla niego zobowiązanie. Jak słusznie wskazał Sąd Apelacyjny w Białymstoku w wyroku z dnia 5 października 2016 r. „w relacjach cywilnoprawnych nie jest dopuszczalne faworyzowanie żadnej ze stron, choćby była konsumentem, kosztem praw profesjonalisty. Trzeba też uwzględnić stale podnoszący się poziom wykształcenia, wiedzy, doświadczenia i świadomości prawnej ogółu społeczeństwa, w tym konsumentów, coraz lepiej przygotowanych do asertywnego uczestnictwa w obrocie prawnym” (wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 5 października 2016 r., sygn. I ACa 47/16, Legalis nr 1533035). W ocenie Sądu, nie ma podstaw do przyznania stronie powodowej uprzywilejowanej pozycji, w której powodowie w niniejszej sprawie byliby zwolnieni z obowiązku przejawiania jakiejkolwiek staranności przy dokonywaniu oceny treści zawieranej umowy i od odpowiedzialności za jej skutki.

Oceny wymaga więc czy przed zawarciem przedmiotowej Umowy powodowie zostali w sposób należyty poinformowani o treści umowy o kredyt hipoteczny denominowany do waluty obcej i związanych z jej zawarciem ryzykach.

Powodom zależało na zaciągnięciu kredytu na nieruchomość, jednak nie mieli zdolności kredytowej na kredyt złotowy – otrzymali odmowy na kredyt złotowy z trzech banków (zeznania powoda D. M. (1), protokół rozprawy z 12 maja 2023 r., k. 438-439, nagranie 00:04:17-00:12:31; zeznania powódki A. M., protokół rozprawy z 12 maja 2023 r., nagranie 00:24:49-00:25:47). Tym samym kredyt waloryzowany w walucie CHF był jedyną możliwością uzyskania przez nich potrzebnych środków finansowych. Przed zawarciem Umowy zapoznali się ze wzorem umowy „O kredyt mieszkaniowy (...)”, „Ogólnych warunków udzielania przez (...) Bank (...) S.A. kredytu mieszkaniowego (...)”, stanowiących integralną część Umowy oraz wyciągiem z „Tabeli opłat i prowizji dla klientów indywidulanych w (...) Bank (...) S.A.” co potwierdzili swoim oświadczeniem zawartym w przedmiotowej Umowie (k. 61).

W ocenie Sądu, z materiału dowodowego zgromadzonego w niniejszej sprawie wynika, że powodowie zostali oni poinformowani m.in. o ryzyku związanym z zaciągnięciem kredytu hipotecznego denominowanego kursem waluty obcej, a przede wszystkim o ryzyku kursowym i tabelach kursowych.

Strona powodowa nie wykazała więc, aby pozwany bank nie wypełnił względem powodów ciążącego na banku obowiązku informacyjnego. W ocenie Sądu kredytobiorcy posiadali pełną i niezbędną wiedzę na temat spłaty rat kredytu oraz świadomość istnienia kursu walutowego, jego wahań i tabel kursowych. Zostali poinformowani, iż uruchomienie kredytu i spłata rat kredytowych następuje według kursu kupna i sprzedaży waluty obcej, do której waloryzowany jest kredyt.

Podnoszone przez stronę powodową zarzuty dotyczące umowy o kredyt hipoteczny denominowany do waluty CHF wynikają, zdaniem Sądu, ze wzrostu kursu franka szwajcarskiego, na który pozwany bank nie miał żadnego wpływu i z którego to wzrostu nie odniósł żadnej korzyści. Wzrost kursu CHF wynikał bowiem z działań Centralnego Banku Szwajcarii, który w 2011 r. i 2015 r. doprowadził do uwolnienia sztywnego kursu CHF do innych walut. Zmiany kursu waluty, niekorzystne dla kredytobiorców, nie mogą stanowić podstawy do stwierdzenia, że zawarta przez kredytobiorców Umowa jest nieważna.

Uznać również należy, iż dopuszczalne było zawarcie z bankiem umowy o kredyt waloryzowany do waluty obcej. Przedmiotowa Umowa nie może być zatem uznana za bezwzględnie nieważną w związku z art. 58 k.c., gdyż nie narusza przepisów prawa, ani nie zmierza do obejścia ustawy, jak również nie jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

Uznanie kwestionowanych przez stronę powodową postanowień za abuzywne wymaga subsumpcji przepisu art. 385 ¹ § 1 k.c., zgodnie z którym postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Paragraf 2 powołanego przepisu wskazuje, że jeżeli postanowienie umowy zgodnie z § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie. Z kolei paragraf 3 wskazanego artykułu definiuje nieuzgodnione indywidualnie postanowienia umowy jako te, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta. Zgodnie z § 4 powołanego przepisu ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie spoczywa na tym, kto się na to powołuje.

Zakres zastosowania przytoczonej regulacji art. 385 ¹ k.c. sprowadza się do umów zawieranych przez przedsiębiorców z konsumentami. Dotyczy on jedynie postanowień innych niż określające główne świadczenia stron, nieuzgodnionych z konsumentem indywidualnie. Ponadto przesłankami uznania postanowień umownych jest taka ich treść, która kształtuje prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając ich interesy. Należy wobec tego zbadać umowę wiążącą strony w aspekcie wszystkich powołanych przesłanek.

W ocenie Sądu w niniejszej sprawie należy zastosować tzw. kontrolę incydentalną, tj. zbadanie spornych postanowień pod kątem tego, czy wypełniły one znamiona przewidziane w art. 385 ¹ § 1 k.c.

Strona powodowa w toku postępowania wskazała, że postanowienia § 1 ust. 1 CSU (wskazanie rodzaju kredytu i jego wartości) oraz § 1 ust. 1 – 3 COU (waluta i oprocentowanie kredytu), § 11 ust. 1 – 4 CSU (wypłata środków z kredytu denominowanego, klauzula denominacyjna) i § 13 ust. 7 COU (zasady spłaty kredytu, klauzula denominacyjna) – stanowią klauzule niedozwolone (abuzywne).

W ocenie Sądu strona powodowa nie podołała wykazaniu abuzywności ww. postanowień Umowy, o czym szerzej w dalszej części uzasadnienia.

Zdaniem Sądu niedopuszczalne jest uproszczenie rozpoznania niniejszej sprawy poprzez odwołanie się tylko i wyłącznie do prejudycjalnego charakteru wyroków Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Tym samym dotychczasowe orzecznictwo nie ma decydującego wpływu na interpretację sprawy, albowiem każdorazowo Sąd obowiązany jest do dokonania całościowej oceny materiału dowodowego w celu ustalenia wiążącej strony treści stosunku prawnego. Jak stwierdził Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 19 grudnia 2003 r. (sygn. akt III CZP 95/03, Legalis nr 60309), kontrola dokonywana w trybie przepisów art. 479 ³⁶ -479 ⁴⁵ k.p.c. dotyczy nie analizy konkretnego stosunku zobowiązaniowego, lecz abstrakcyjnie rozumianej treści normatywnej wzorca umownego (niezależnie od tego nawet, czy znalazł on zastosowanie w następstwie zawarcia umowy), tj. na kontroli wzorca jako takiego, w oderwaniu od konkretnej umowy, której wzorzec dotyczy.

Rozszerzona prawomocność wyroku uznającego postanowienie wzorca umowy za niedozwolone, stosownie do obecnie dominującej linii orzeczniczej, o której mowa w art. 479 ⁴³ k.p.c., pod względem podmiotowym działa na rzecz wszystkich osób trzecich, ale wyłącznie przeciw pozwanemu przedsiębiorcy. Oznacza to, że omawiany wyrok od chwili wpisania uznanego niedozwolonego postanowienia wzorca umowy do rejestru prowadzonego przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów działa na rzecz wszystkich (strony powodowej i wszystkich osób trzecich), ale tylko przeciwko konkretnemu pozwanemu przedsiębiorcy (por. uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z 20 listopada 2015 r., sygn. III CZP 17/15, MoP 2016 nr 2, str. 59). Regulacja dotycząca rozszerzonej prawomocności wyroku Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumenta ma jednak to ograniczone znaczenie, że dotyczy wyłącznie postanowień objętych wzorcami umownymi, będących przedmiotem kontroli abstrakcyjnej (ogólne warunki umów, regulaminy), nie dotyczy zaś postanowień umów zawartych indywidualnie pomiędzy stronami. Sąd, w sytuacji ustalenia niedozwolonego charakteru postanowienia umownego powinien dokonać oceny skutków abuzywności klauzuli waloryzacyjnej, a w szczególności jej wpływu na wysokość świadczeń spełnionych przez powodów na rzecz pozwanego przy zastosowaniu niedozwolonego postanowienia (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 24 października 2018 r., sygn. I ACa 324/18, niepubl.).

Postanowienia umowy kredytu, które łączą strony postępowania ustalone zostały w oparciu o preferencje powodów (konsumentów), zgłoszone we wniosku o udzielenie kredytu (wniosek o kredyt mieszkaniowy (...), k. 184-186). Ostatecznie sama treść Umowy, z wyjątkiem postanowień odzwierciedlających dane zawarte we wniosku kredytowym, nie była indywidualnie uzgadniana co do końcowego słownego brzmienia, lecz na kształt ostatecznie przyjętego wariantu tej Umowy i w ogóle na decyzję o jej zawarciu decydujący wpływ mieli powodowie, o czym w dalszej części uzasadnienia.

W judykaturze istnieje spór co do przyjęcia czy klauzule waloryzacyjne regulują świadczenie główne, czy też nie.

Zdaniem Sądu regulacje umowne związane z waloryzacją kredytu dotyczą głównych świadczeń stron. Co prawda ustawodawca nie określił, co należy rozumieć przez sformułowanie „główne świadczenia stron”, wskazane w art. 385 ¹ § 1 k.c., ale niewątpliwie są to takie elementy konstrukcyjne umowy, bez których uzgodnienia nie doszłoby do jej zawarcia. Pojęcie to z pewnością należy interpretować w nawiązaniu do elementów przedmiotowo istotnych umowy. Strona powodowa kwestionowała zapisy przedmiotowej umowy dotyczące waloryzacji, a zatem sposobu przeliczenia udzielonego im kredytu i rozliczenia wpłat dokonywanych przez nich na rzecz pozwanego tytułem spłaty zaciągniętego zobowiązania. Pojęcie „głównych świadczeń stron” w odniesieniu do umowy należy rozpatrywać w kontekście art. 69 ust. 1 Prawa bankowego, zawierającego essentialia negotii umowy kredytu. Analizując kwestionowane przez powodów postanowienia umowne stwierdzić należy, że miały one wpływ na wysokość kredytu oraz wysokość poszczególnych rat. Stanowiły częściowo klauzulę waloryzacyjną, która wprost oddziałuje na wysokość świadczenia głównego stron. Z uwagi na powyższe, nie ulega wątpliwości, że w niniejszej sprawie nie wystąpiła podstawowa przesłanka wynikająca z art. 385 ¹ § 1 k.c. Kwestionowane postanowienia określały bowiem główne świadczenia stron, a strona powodowa nie wykazała, aby zostały one sformułowane w sposób niejednoznaczny. Omawiane regulacje odwołują się wprost do kursu kupna lub sprzedaży waluty obowiązującego w pozwanym banku w chwili wypłaty lub spłaty kredytu. Wskazać również należy, że kredytujący bank de facto nie miał technicznej możliwości wykonania umowy w inny sposób niż w oparciu o własne tabele kursów. Zdaniem Sądu treść tych postanowień nie budzi też wątpliwości.

Przyjmując nawet, że postanowienia te – jako dotyczące głównych świadczeń stron – nie zostały określone w sposób jednoznaczny, ewentualnie, że regulacje dotyczące waloryzacji nie regulują głównych świadczeń stron, to żądanie pozwu również nie zasługiwało na uwzględnienie.

W przedmiotowej sprawie należy zwrócić uwagę na realia zawierania umów w sprawach takich jak niniejsza, polegające na tym, że z jednej strony bank posiada pewną paletę produktów finansowych do wyboru i uzgodnienia, zaś z drugiej strony konsument zgłasza swoje konkretne potrzeby najpierw w drodze ustnej, a po dopasowaniu konkretnego instrumentu do jego potrzeb – w drodze wniosku o udzielenie kredytu.

Niewątpliwie, z materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie wynika, że powodowie chcieli sfinansować zakup działki gruntu zabudowanej domem jednorodzinnym położonej w W. i poszukiwała produktu finansowego (kredytu), który zapewniłby uzyskanie potrzebnej im kwoty, przy jednocześnie możliwie najniższych kosztach uzyskania kredytu. W rezultacie zgłoszone przez nich potrzeby wywołały reakcję banku w postaci przedstawienia oferty, która mogłaby sprostać zgłoszonym potrzebom. Po otrzymaniu satysfakcjonującej oferty powodowie de facto nie pretendowali nawet do ingerencji w treść postanowień. Trudno natomiast podważyć fakt, że mimo braku prób wpływania na kształt umowy, mieli prawo to zrobić. Jakkolwiek powodowie w okolicznościach niniejszej sprawy w zasadzie nie wywierali wpływu na konkretne brzmienie kwestionowanych postanowień końcowej Umowy, to należy zauważyć, że kształt zaproponowanych warunków umownych był zdeterminowany ich potrzebami świadomie przez nich zgłoszonymi. Ponadto strona powodowa nie podnosiła twierdzeń jakoby poszczególne zapisy umowy były dla niej nieodpowiednie w momencie zawierania Umowy. Należy zaznaczyć, że wskazane okoliczności nie obalają wprawdzie przesłanki nieuzgodnienia indywidualnego kwestionowanych postanowień z konsumentem, ale mają zdecydowany wpływ na ocenę zaistnienia dalszych przesłanek, o których mowa w przepisie art. 385 ¹ k.p.c. (rażącego naruszenia interesu konsumenta i sprzeczności dobrymi obyczajami).

W odniesieniu do przesłanek sprzeczności postanowień z dobrymi obyczajami i rażącego naruszenia interesów konsumenta, a także naruszenia zasad współżycia społecznego Sąd uznał, że strona powodowa nie wykazała spełnienia tychże przesłanek w niniejszym postępowaniu, co do żadnej ze spornych klauzul.

Jak podnosi się w doktrynie i orzecznictwie „dobre obyczaje” są w zasadzie odpowiednikiem „zasad współżycia społecznego”. Zgodnie z utrwaloną judykaturą do zasad tych zalicza się reguły postępowania niesprzeczne z etyką, moralnością, aprobowanymi społecznie zasadami. W rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c. „działanie wbrew dobrym obyczajom” w zakresie kształtowania treści stosunku obligacyjnego wyraża się w tworzeniu przez partnera konsumenta takich klauzul umownych, które godzą w równowagę kontraktową tego stosunku, zaś „rażące naruszenie interesów konsumenta” oznacza nieusprawiedliwioną dysproporcję praw i obowiązków na jego niekorzyść w określonym stosunku zobowiązaniowym. Rażące naruszenie należy interpretować jako znaczne odbieganie przyjętego uregulowania od zasad uczciwego wyważenia praw i obowiązków. Naruszenie interesów konsumenta ma być niewątpliwe, bezsporne i nacechowane znacznym ujemnym ładunkiem (por. m. in. wyrok Sądu Najwyższego z 13 lipca 2005 r., sygn. I CK 832/04, Biul. SN 2005 nr 11).

Wskazane w tym przepisie formuły prawne, służą do oceny tego, czy standardowe klauzule umowne zawarte we wzorcu umownym przekraczają zakreślone przez ustawodawcę granice rzetelności kontraktowej twórcy wzorca w zakresie kształtowania praw i obowiązków konsumenta (por. wyrok Sądu Najwyższego z 13 lipca 2005 r., sygn. I CK 832/2004, Biul. SN 2005/11/13). Nie jest zatem wystarczające ustalenie nierównomiernego rozkładu praw i obowiązków stron umowy (sprzeczność z dobrymi obyczajami), lecz konieczne jest stwierdzenie prawnie relewantnego znaczenia tej nierównowagi (rażące naruszenie interesów konsumenta).

W kontekście stosunków prawnych łączących bank z jego klientami (stosunków umownych o charakterze ekonomicznym) przyjąć należy, że zasady współżycia społecznego wymagają od stron tych stosunków uczciwości (uczciwego obrotu) oraz lojalności. Powodowie złożyli wniosek kredytowy, zostali zapoznani z ryzykiem kursowym i zaakceptowali zasady funkcjonowania kredytu denominowanego (waloryzowanego), co potwierdzają złożone przez nich na etapie wnioskowania o kredyt oświadczenia (oświadczenie klienta A. M. o akceptacji ryzyka zmiennej stopy procentowej z 4 czerwca 2007 r., k. 189; oświadczenie klienta D. M. (1) o akceptacji ryzyka zmiennej stopy procentowej z 4 czerwca 2007 r., k. 190).

W takiej sytuacji brak jest podstaw dla twierdzenia, że Umowa, którą zawarli powodowie, narusza zasady współżycia społecznego czy też dobre obyczaje.

Strona powodowa nie wykazała również, by kurs CHF z tabeli kursowej pozwanego banku był ustalony dowolnie, a w szczególności z rażącym pokrzywdzeniem interesów kredytobiorcy. Sąd zważył, że ustawodawca nie sprecyzował stopnia szczegółowości postanowień przewidujących sposób i termin ustalania przez bank kursu wymiany walut, na podstawie którego obliczane są raty kapitałowo-odsetkowe. Zdaniem Sądu, sporne postanowienia zostały też sformułowane na tyle precyzyjnie, na ile pozwala na to materia, której one dotyczą.

Biegły sądowy M. Z. w dopuszczonej przez Sąd w niniejszej sprawie opinii wskazał, że banki posiadały swobodę kreowania kursów sprzedaży i zakupu waluty poprzez określenie wysokości spreadu. Instytucja kursów i ich główne przeznaczenie a co za tym idzie metoda ich ustalania poprzez odniesienie się do kursów referencyjnych krajowych lub międzynarodowych z definicji powodował zbliżenie ich wartości do siebie. Zróżnicowanie kursów było w głównej mierze wynikiem wysokości spreadów ustalanych przez bank. Wysokość ta była w większości biznesowym kompromisem pomiędzy maksymalizacją przychodów z posiadanej bazy klientów korzystających z produktów, których elementem składowym były transakcje walutowe, a zachowaniem konkurencyjności banku w tym obszarze skutkującej możliwościami pozyskiwania kolejnych klientów. To zaś potwierdza ich rynkowy charakter (opinia z 4 grudnia 2023 r. biegłego sądowego M. Z. z dziedziny bankowości, k. 486-486v).

W ocenie Sądu zastosowany przez pozwany bank kurs CHF/PLN pochodzący z Tabeli Kursów Walut Obcych pozwanego banku nie odbiegał w sposób istotny od kursów rynkowych, tym samym nie można uznać, że doszło do rażącego pokrzywdzenia interesów kredytobiorców.

Mając powyższe na uwadze, zdaniem Sądu, strona powodowa nie wykazała, aby interes powodów jako konsumentów w omawianym stosunku zobowiązaniowym został w jakikolwiek sposób naruszony.

Zdaniem Sądu, nie do zaakceptowania natomiast jest koncepcja przedstawiona przez stronę powodową we wniosku o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego sądowego dotycząca kredytu złotowego z oprocentowaniem LIBOR, a de facto taką koncepcję zawierał wniosek dowodowy strony powodowej w tym zakresie. Przyjmując koncepcję ferowaną przez stronę powodową nastąpiłaby niedopuszczalna zmiana przedmiotu świadczenia głównego. W takim przypadku doszłoby bowiem do zniekształcenia konstrukcji prawnej i ekonomicznej takiego typu kredytów z uwagi na zastosowanie nieadekwatnego wskaźnika oprocentowania. Kredyt złotówkowy podlega bowiem oprocentowaniu zmiennym wskaźnikiem WIBOR (plus stała marża banku), o którego wahaniach decydują inne czynniki, aniżeli czynniki w odniesieniu do wskaźnika LIBOR. Sąd nie ma też wątpliwości, że wybierając zadłużenie w walucie szwajcarskiej, powodowie świadomie chcieli skorzystać z niższego oprocentowania (LIBOR) w porównaniu z kredytem złotowym (gdzie obowiązywał WIBOR) i tym samym miesięcznie niższej raty kredytu. Modyfikacja treści Umowy jedynie poprzez wyeliminowanie klauzul uznanych za niedozwolone w sposób zaproponowany przez powodów nie może zyskać aprobaty. Proste wyeliminowanie zakwestionowanych klauzul doprowadziłoby do niedopuszczalnej zmiany pierwotnego charakteru stosunku prawnego, łączącego strony. Doszłoby de facto do zastąpienia kredytu indeksowanego kursem waluty CHF, kredytem złotowym. Sąd podziela w tym zakresie pogląd wyrażony przez Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z dnia 29 marca 2017 r. (sygn. akt I ACa 1233/16, LEX nr 2287417 , iż „zmiana charakteru zobowiązania (z kredytu walutowego na kredyt stricte złotowy) musiałaby pociągać za sobą konsekwentnie zmianę stawki referencyjnej oprocentowania na stawkę WIBOR (znacznie mniej korzystną dla kredytobiorców), czyli indeks funkcjonujący dla obrotu złotowego przy giełdzie (...)”.

O rażącym naruszeniu interesów konsumenta można mówić wtedy, gdy dochodzi do istotnej oraz nieusprawiedliwionej dysproporcji praw i obowiązków na niekorzyść konsumenta. Rażące naruszenie należy interpretować jako znaczne odbieganie przyjętego uregulowania od zasad uczciwego wyważenia praw i obowiązków. Naruszenie interesów konsumenta ma być niewątpliwe, bezsporne i nacechowane znacznym ujemnym ładunkiem (por. m. in. wyrok Sądu Najwyższego z 13 lipca 2005 r., sygn. I CK 832/04, Legalis nr 71468).

W chwili zawierania Umowy powodowie wiedzieli o tym, że kredyt jest waloryzowany do waluty obcej, mieli wiedzę w zakresie postanowień dotyczących ryzyka walutowego, oprocentowania, zabezpieczenia kredytu i początkowo odnosili wymierne korzyści z wyboru tego rodzaju instrumentu finansowego.

Żądanie powodów, zdaniem Sądu, jest również sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, tj. zasadą uczciwego postępowania w obrocie gospodarczym, równego traktowania kontrahentów czy lojalności. Gdyby bowiem roszczenie strony powodowej zostało uwzględnione, a pozwany bank zobowiązany zostałby do zapłaty dochodzonych przez powodów kwot, pomimo że zrealizowali oni cel Umowy, tj. przez wiele lat korzystali z udostępnionego im kapitału, to stanowiłoby to naruszenie praw osób, które w tym samym okresie planowały zaciągnięcie kredytu, jednak z uwagi na ryzyko związane z kredytem denominowanym nie zdecydowały się na jego zawarcie i zaciągnęły kredyt złotówkowy, który w tym czasie był znacznie mniej korzystny finansowo.

Zasadą jest, że każde przejście wartości majątkowej z jednej osoby na drugą musi być prawnie uzasadnione. W związku z tym stosownie do art. 405 k.c., kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby nie było to możliwe, do zwrotu jej wartości.

Przepis ten – w myśl art. 410 § 1 k.c. – stosuje się w szczególności do świadczenia nienależnego. Świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia (§ 2).

Okoliczności sprawy i dokonana ocena dowodów prowadzą do wniosku, iż wpłacone przez powodów na rzecz pozwanego, na podstawie postanowień Umowy kredytu kwoty nie stanowią świadczenia nienależnego. Uiszczane były na ważnej podstawie, a powodowie zobowiązani byli i nadal są względem pozwanego banku. Sąd nie dopatrzył się podstaw nieważności przedmiotowej Umowy, w związku z tym żądanie powodów nie znajduje uzasadnienia. Sąd nie uznał też postanowień Umowy za niedozwolone, tym samym powództwo główne oraz ewentualne, podlegały oddaleniu w całości (pkt I wyroku).

Zgodnie z art. 108 § 1 k.c. sąd rozstrzyga o kosztach w każdym orzeczeniu kończącym postępowanie w instancji. Podstawę rozstrzygnięcia o kosztach procesu w niniejszej sprawie stanowi przepis art. 98 § 1 k.p.c., zgodnie z którym strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu).

W niniejszej sprawie Sąd w myśl przepisu art. 108 § 1 zd. 2 k.p.c. rozstrzygnął jedynie o zasadach ponoszenia kosztów procesu ustalając, że powodowie przegrali proces w 100% i pozostawił ich szczegółowe wyliczenie referendarzowi sądowemu po uprawomocnieniu się orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie, o czym orzekł w punkcie II wyroku.

Mając na uwadze powyższe Sąd orzekł jak w wyroku.

sędzia Ewa Ligoń-Krawczyk