Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 lipca 2023 r.

Sąd Apelacyjny we Wrocławiu II Wydział Karny w składzie:

Przewodniczący: SSA Andrzej Kot (spr.)

Sędziowie: SA Piotr Kaczmarek

SO del. Łukasz Franckiewicz Protokolant: Daria Machnik

przy udziale Wiesława Bilskiego prokuratora Prokuratury (...) we W.

po rozpoznaniu w dniu 25 lipca 2023 r.

sprawy oskarżonego G. K.

o czyn z art. 191 § 2 k.k. w zw. z art. 157 § 2 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 64 § 2 k.k.

na skutek apelacji wniesionej przez obrońcę

od wyroku Sądu Okręgowego w Jeleniej Górze

z dnia 31 stycznia 2023 r. sygn. akt III K 61/22

I.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że uznaje oskarżonego G. K. za winnego zarzucanego mu czynu, opisanego w części wstępnej zaskarżonego wyroku, przy ustaleniu warunków powrotu do przestępstwa tak jak w punkcie I części rozstrzygającej, to jest przestępstwa z art. 191 § 2 k.k. i art. 157 § 2 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 64 § 2 k.k. i za to na podstawie art. 191 § 2 k.k. w zw. z art. 11 § 3 k.k. w zw. z art. 64 § 2 k.k. wymierza mu karę 2 (dwóch) lat pozbawienia wolności;

II.  w pozostałym zakresie zaskarżony wyrok utrzymuje w mocy;

I.  zasądza od Skarbu Państwa na rzecz adw. B. U. kwotę 1200 (tysiąc dwieście) zł, w tym należny podatek od towarów i usług, tytułem wynagrodzenia za obronę z urzędu w postępowaniu odwoławczym;

II.  zwalnia oskarżonego z obowiązku uiszczenia kosztów sądowych za postępowanie odwoławcze, poniesionymi wydatkami obciążając Skarb Państwa.

UZASADNIENIE

G. K. został oskarżony o to, że :

w dniu 10 września 2021r. w J., woj. (...), działając w celu wymuszenia zwrotu wierzytelności zastosował wobec A. W. przemoc posługując się nożem, który zadał w/wym ranę kłutą w okolice lewej łopatki, czym doprowadził A. W. do wydania pieniędzy w kwocie 70.00 złotych za uprzednio kupioną od niego w tej samej dacie substancję psychotropową w postaci metamfetaminy w ilości 0,5 grama, czym działał na szkodę w/wym, powodując u niego rozstrój zdrowia trwający nie dłużej niż 7 dni, przy czym czynu tego dopuścił się w warunkach powrotu do przestępstwa określonych w art. 64 § 2 k.k., będąc uprzednio skazanym wyrokiem Sądu Rejonowego w Jeleniej Górze z dnia 25.09.2015r. w sprawie o sygn. II K 673/14 za czyn z art. 223 § 1 k.k. i art. 158 § 1 k.k. i art. 157 § 1 k.k. i art. 157 § 2 k.k. z wz. Z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 57 a § 1 k.k. w zw. z art.64 § 2 k.k. na karę 2 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności, objętym wyrokiem łącznym Sądu Rejonowego w Jeleniej Górze z dnia 14.09.2016r. w sprawie o sygn. II K 844/16, którym orzeczono wobec skazanego karę 2 lat i 3 miesięcy pozbawienia wolności, którą odbywał w okresie od dnia 5 października 2016r. do dnia 29 czerwca 2018r. , tj. o czyn z art. 191 § 2 k.k. w zw. z art. 157 § 2 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 64 § 2 k.k.

Sąd Okręgowy w Jeleniej Górze wyrokiem z dnia 31 stycznia 2023 r., sygn.. akt: III K 61/22:

I.  uznał oskarżonego G. K. za winnego tego, że: w dniu 10 września 2021r. w J., stosując przemoc w postaci uderzenia w twarz oraz używając noża wobec pokrzywdzonego A. W. i zadając nim cios w okolice lewej łopatki, skutkujący powstaniem rany kłutej powodującej rozstrój zdrowia pokrzywdzonego na okres trwający nie dłużej niż 7 dni, wymusił na pokrzywdzonym w efekcie stosowanej przemocy wydanie kwoty 70 złotych, przy czym czynu tego dopuścił się będąc uprzednio skazanym wyrokiem Sądu Rejonowego w Jeleniej Górze z dnia 27.06.2007r. sygn. akt II K 245/06 za czyn z art. 158 § 1 k.k. i art. 157 § 2 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k. na karę sześciu miesięcy pozbawienia wolności, którą odbył w całości w okresie od 30.05.2008r. do 28.11.2008r. i na poczet której zaliczono okres od 01.01.2006r. do 03.01.2006r. oraz wyrokiem Sądu Rejonowego w Jeleniej Górze z dnia 25.09.2015r. sygn. akt II K 673/14 utrzymanym w mocy wyrokiem Sądu Okręgowego w Jeleniej Górze z dnia 24.02.2016r. sygn. akt VI Ka 591/15 za czyn z art. 223 § 1 k.k. i art. 158 § 1 k.k. i art. 157 § 1 i § 2 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 57 a § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 2 k.k. na karę dwóch lat i dwóch miesięcy pozbawienia wolności, objętej wyrokiem łącznym Sądu Rejonowego w Jeleniej Górze z dnia 14.09.2016r. sygn. akt II K 844/16, zmienionym wyrokiem Sądu Okręgowego w Jeleniej Górze z dnia 13.01.2017r. sygn. akt VI Ka 547/16, którym wymierzono karę dwóch lat i trzech miesięcy pozbawienia wolności, którą odbył w okresie od 05.10.2016r. do 29.06.2018r. i na poczet której zaliczono okres od 20.01.2013r. do 25.04.2013r., to jest zbrodni z art. 280 § 2 k.k. w zw. z art. 157 § 2 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 64 § 2 k.k. i za to na mocy art. 280 § 2 k.k. w zw. z art. 11 § 3 k.k. w zw. z art. 64 § 2 k.k. wymierzuł mu karę 3 (trzech) lat i 6 (sześciu) miesięcy pozbawienia wolności;

II.  na mocy art. 46 § 1 k.k. orzekł wobec oskarżonego G. K. na rzecz pokrzywdzonego A. W. zadośćuczynienie za doznaną krzywdę w wysokości 1000 ( jednego tysiąca ) złotych;

III.  na mocy art. 63 § 1 k.k. zaliczył oskarżonemu G. K. na poczet orzeczonej kary pozbawienia wolności okres zatrzymania od dnia 26.10.2021r. godz. 7.40 do dnia 27.10.2021r. godz. 8.30 oraz okres tymczasowego aresztowania od dnia 25.11.2022r. godz. 5.55 do dnia 04.01.2023r. godz. 14.25 przyjmując, iż jeden dzień rzeczywistego pozbawienia wolności równa się jednemu dniowi kary pozbawienia wolności;

IV.  na mocy art. 230 § 2 k.p.k. zwrócił pokrzywdzonemu A. W. dowody rzeczowe opisane szczegółowo w wykazach Drz o numerach : (...) i (...);

V.  na mocy art. 29 ust. 1 i 2 ustawy z 26 maja 1982 r. - Prawo o adwokaturze zasądził od Skarbu Państwa na rzecz adw. B. U. kwotę 1033,20 zł z tytułu nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej oskarżonemu z urzędu, w tym kwotę 193,20 zł z tytułu podatku od towarów i usług;

VI.  na mocy art. 624 § 1 k.p.k. zwolnił oskarżonego G. K. od zapłaty na rzecz Skarbu Państwa kosztów sądowych.

Apelację od tego wyroku wniósł obrońca oskarżonego, zarzucając:

naruszenie przepisów postępowania a to art. 7 k.p.k. poprzez dokonanie dowolnej a nie swobodnej oceny dowodów w postaci zeznań świadków A. W., I. L., Ł. D. oraz wyjaśnień G. K. poprzez przypisanie na ich podstawie sprawstwa i winy oskarżonemu w zakresie postawionego mu zarzutu, w sytuacji gdy treść złożonych zeznań w przypadku wszystkich świadków w żadnym momencie nie wskazuje na to, aby oskarżony G. K. stosował wobec A. W. przemocy w postaci uderzenia w twarz oraz używając noża i zadając mu cios w okolice lewej łopatki, co skutkowało poczynieniem błędnych ustaleń faktycznych mających wpływ na treść wyroku.

Podnosząc powyższy zarzut, apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w pkt 1 i orzeczenie odmiennie co do istoty sprawy poprzez uniewinnienie oskarżonego od przypisanego mu czynu.

Sąd Apelacyjny, zważył co następuje.

Apelacja obrońcy oskarżonego zasługiwała na uwzględnienie, chociaż nie z powodów w niej podniesionych. Na podstawie art. 440 k.p.k. Sąd Apelacyjny dokonał odmiennej oceny prawnej czynu oskarżonego, zbieżnej z tą, którą zaprezentował pierwotnie oskarżyciel publiczny w akcie oskarżenia.

Jak wspomniano wyżej, zarzuty apelującego obrońcy okazały się chybione. Ich lakoniczne uzasadnienie w zestawieniu z obszernymi, wyczerpującymi wywodami na temat sprawstwa oskarżonego, pozwalają na odwołanie się do pisemnych motywów kwestionowanego rozstrzygnięcia. Dość powiedzieć, że Sąd Apelacyjny podziela je i akceptuje, nie zgadzając się wyłącznie z kwalifikacją prawną czynu oskarżonego.

Przechodząc do rozważań w tej materii, zauważyć należy, że wbrew temu co podnosi Sąd Okręgowy, między oskarżonym a pokrzywdzonym zaistniał stosunek zobowiązaniowy. Poza sporem jest bowiem, że pokrzywdzony sprzedał oskarżonemu narkotyki za kwotę 70 zł i tę kwotę od oskarżonego otrzymał. Prawidłowo Sąd I instancji ustala, że w dniu 10 września 2021r. oskarżony G. K. kupił od pokrzywdzonego A. W. metamfetaminę 0,5 g za 70 zł. Oskarżony po powrocie do domu stwierdził, że ilość kupionej metamfetaminy nie zgadza się, nie zgadza się też jej rodzaj. W tej sprawie G. K. próbował się skontaktować z pokrzywdzonym ale bezskutecznie, także poprzez znajomą I. L.. Będąc bardzo zdenerwowanym pojechał samochodem wraz z I. L. do pokrzywdzonego, do jego miejsca zamieszkania, które znała ich wspólna koleżanka. Okazało się, że pokrzywdzonego nie ma w domu. Gdy oskarżony i jego znajoma byli jeszcze w okolicy miejsca zamieszkania pokrzywdzonego, oskarżony zauważył pokrzywdzonego A. W.. Oskarżony widząc pokrzywdzonego zatrzymał się, gwałtownie wysiadł z samochodu zabierając ze sobą nóż i wzburzony udał się w kierunku pokrzywdzonego. Zaatakował pokrzywdzonego uderzając go w twarz. Siła uderzania spowodowała, że pokrzywdzony obrócił się i wtedy został uderzony ostrzem noża w okolice lewej łopatki, z rany zaczęła sączyć się krew. Tuż po zadaniu tych uderzeń oskarżony zażądał wydania 70 zł z transakcji narkotykowej. Pokrzywdzony wyjął z portfela i dał mu 70 zł. Wówczas oskarżony oddał mu zawiniątko z substancją sprzedaną mu uprzednio przez pokrzywdzonego.

Nie może budzić wątpliwości, że wcześniejsze zachowanie pokrzywdzonego nosiło znamiona czynu zabronionego tj. udzielenia środka odurzającego w celu osiągnięcia korzyści majątkowej. Zapłatą za narkotyk to były pieniądze nienależne pokrzywdzonemu, albowiem narkotyk co do zasady nie może być przedmiotem obrotu wbrew przepisom ustawy, stanowiąc tzw. res extra commercium. Pokrzywdzony nie miał żadnych podstaw prawnych, aby domagać się pieniędzy za „przekazany towar”. Skoro tak, oskarżony miał podstawy prawne by dążyć do ich odzyskania. Prawdą jest, że roszczenie pokrzywdzonego o zapłatę za narkotyk nie podlegało ochronie cywilnoprawnej, wierzytelność z tego tytułu mu nie przysługiwała. Inaczej jednak było w sytuacji odwrotnej, tak jak w niniejszej sprawie. Oskarżonemu przysługiwało roszczenie do pokrzywdzonego o zwrot nienależnie pobranych pieniędzy za narkotyk i nie może budzić najmniejszych wątpliwości, że oskarżony użył przemocy wobec pokrzywdzonego, aby odzyskać owe 70 złotych, które mu sam przekazał wcześniej za narkotyk. Co więcej, zwrócił mu – wadliwy jego zdaniem – „towar”. Nie działał zatem z zamiarem przywłaszczenia mienia pokrzywdzonego, lecz z zamiarem odzyskania swoich pieniędzy, nienależnie pobranych od pokrzywdzonego. Nosi to znamiona przestępstwa z art. 191 § 1 k.k., nie zaś art. 280 § 2 k.k. Argument Sądu orzekającego: „ Sąd nie podzielił kwalifikacji prawnej zawartej w akcie oskarżenia, albowiem wierzytelność powstała w efekcie działalności przestępczej, narkotykowej, co nie pozostaje pod ochroną prawną; dłużnik nie jest zobowiązany do świadczenia. Sprawca wymuszający zwrot świadczenia działa ze świadomością, że na podstawie obowiązującego prawa przysługuje mu wierzytelność, czyli dłużnik jest zobowiązany do świadczenia”, jest w omawianym układzie faktycznym chybiony.

Sąd Okręgowy popada zresztą w sprzeczność twierdząc, że „narkotykowa działalność pokrzywdzonego”, nie korzystała z ochrony prawa, a taką ochronę przyznaje na płaszczyźnie art. 280 § 2 k.k., na znacznie wyższym poziomie. Dodać należy, iż głównym i rodzajowym przedmiotem ochrony przestępstwa z art. 280 § 2 k.k. jest mienie, a więc prawo majątkowe. Tymczasem pokrzywdzony prawa do zapłaty za narkotyk nie uzyskał. Jak już zaznaczono wyżej, nie mógł się w istocie domagać na gruncie prawa zapłaty za przekazany mu narkotyk, a gdyby ten narkotyk u niego zatrzymano podlegałby przepadkowi, tak jak i przepadkowi podlegałaby korzyść osiągnięta ze sprzedaży narkotyku, równa cenie „sprzedaży”. Z uwagi zatem na uwarunkowania przedmiotowe, jak i jasno wyartykułowany zamiar oskarżonego odzyskania pieniędzy i zwrotu narkotyków, nie można traktować zachowania oskarżonego jako rozbój, ale wyłącznie jako stosowanie przemocy celem wymuszenia zwrotu wierzytelności.

Wierzytelność, do której zwrotu dąży sprawca typu czynu zabronionego z art. 191 § 2 kk, stanowi element precyzujący jego zamiar. Językowe ujęcie przepisu nie pozostawia bowiem wątpliwości, że zwrot wierzytelności określa cel działania sprawcy. Wierzytelność nie musi zatem istnieć w rzeczywistości, a wystarczające jest, że „zaistnieje” ona w świadomości sprawcy (zob. m.in. wyrok SN z 8.12.2004 r., V KK 282/04, OSNKW 2005/1, poz. 10; postanowienie SN z 22.05.2014 r., II KK 346/13, OSNKW 2014/12, poz. 90; P. P., (...) jako element strony podmiotowej w art. 191 § 2 k.k. , (...). Orz. (...), s. 91 i n.; P. K., Zasada ochrony wolności a odpowiedzialność karna za wymuszenie zwrotu wierzytelności [w:] Prawnokarne..., red. M. M., K. 2006, s. 141 i n.; J. R., Glosa do postanowienia SN z dnia 17 marca 2008 r., V KK 11/08, LEX 2008. Do realizacji znamion tego typu kwalifikowanego konieczne jest zatem, aby sprawca pozostawał w przekonaniu (choćby błędnym), że wierzytelność przysługuje jemu samemu lub osobie, na rzecz której działa. Sąd Najwyższy oraz sądy apelacyjne niejednokrotnie wypowiadały się, że realizuje znamiona czynu zabronionego określonego w art. 191 § 2 kk działanie sprawcy, który stosując przemoc lub groźbę bezprawną, zmusza do zaspokojenia swoich uzasadnionych roszczeń. Ta właściwość odróżnia przestępstwo określone w art. 191 § 2 kk od przestępstwa przeciwko mieniu. Dostrzeżona przez ustawę potrzeba penalizacji działań wypełniających znamiona określone w art. 191 § 2 kk, niezależnie od zasad dotyczących przestępstw rozboju przewidzianych w art. 280 § 1 i 2 kk, sprawia, że nieuprawnione pozostają zabiegi zmierzające do nadmiernego doszukiwania się tożsamości w obu zachowaniach sprawczych. Z pewnością wyróżnikiem pozwalającym na dokonanie prawidłowej w tym zakresie oceny będzie subiektywne przekonanie sprawcy. Jeśli zatem towarzyszy mu przekonanie, że wierzytelność jest istniejąca, a osoba, wobec której stosuje przemoc bądź groźby bezprawne, ma obowiązek spełnienia świadczenia, to taki sprawca wypełnia znamiona przestępstwa z art. 191 § 2 kk, a nie rozboju z art. 280 (zob. wyrok SA w Białymstoku z 30 marca 2004 r., II AKa 62/04, OSAB 2004, nr 3, poz. 26; postanowienie SN z 5 marca 2003 r., III KKN 195/01, OSNKW 2003, nr 5-6, poz. 55; wyrok SA w Lublinie z 18 listopada 2004 r., II AKa 304/04, Prok. i Pr.-wkł. 2005, nr 11, poz. 24).

Przy prawidłowo ustalonych przez Sąd okolicznościach, mających znaczenie dla wymiaru kary, w wyniku zmiany kwalifikacji czynu, modyfikacji uległy ustawowe granice wymiaru kary. To spowodowało konieczność jej znaczącego obniżenia, chociaż istotnie powyżej dolnej granicy dolnego progu z uwagi na zdecydowaną przewagę okoliczności obciążających, trafnie dostrzeżonych przez Sąd orzekający.

W pozostałym zakresie wyrok jako prawidłowy został utrzymany w mocy.

Orzeczenie o kosztach postępowania odwoławczego znajduje oparcie w treści art. 624 § 1 k.p.k.