Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem Sądu Rejonowego w Brzezinach z dnia 19 października 2022 roku, sygn. akt I C 877/19 w sprawie powództwa K. J. przeciwko (...) S.A. z siedzibą w S. o zapłatę:

1.  zasądził od pozwanego (...) S.A. z siedzibą w S. na rzecz powoda K. J. kwotę 13.368,85 zł /trzynaście tysięcy trzysta sześćdziesiąt osiem złotych, osiemdziesiąt pięć groszy/ wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie naliczanymi od dnia 23 stycznia 2017 r. do dnia zapłaty;

2.  zasądził od pozwanego (...) S.A. z siedzibą w S. na rzecz powoda K. J. kwotę 4.781,18 zł /cztery tysiące siedemset osiemdziesiąt jeden złotych, osiemnaście groszy/ tytułem kosztów postępowania wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie naliczanymi od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty;

3.  zwrócił powodowi K. J. kwotę 85,82 zł /osiemdziesiąt pięć złotych, osiemdziesiąt dwa grosze/ spod poz. 570002656491 tytułem niewykorzystanej zaliczki.

Apelację od wyroku wniósł pozwany, zaskarżając orzeczenie w całości:

Zaskarżonemu orzeczeniu zarzucił:

1. naruszenie prawa procesowego, mające znaczenie dla rozstrzygnięcia, w szczególności:

a. art. 233 § 1 k.p.c.. w wyniku dokonania niewszechstronnej i dowolnej oceny materiału dowodowego w sprawie, w szczególności poprzez pominięcie okoliczności, że ubezpieczyciel informował poszkodowanego o możliwości wynajęcia, pojazdu zastępczego z wypożyczalni współpracującej z pozwaną, a także o akceptowanej przez nią dobowej stawce najmu pojazdu zastępczego oraz możliwości weryfikacji stawki najmu w przypadku wynajęcia przez poszkodowanego pojazdu zastępczego od podmiotu zewnętrznego za wyższą stawkę niż 110 zł/doba netto;

b. art. 233 § 1 k.p.c.. w wyniku dokonania niewszechstronnej i dowolnej oceny materiału dowodowego w sprawie, w szczególności poprzez pominięcie faktu, że warsztat naprawczy wystawił fakturę za naprawę pojazdu już w dniu 31 października 2016 r., jeszcze przed wypłatą bezspornej części odszkodowania przez pozwaną, tym samym rozpoczęcie naprawy pojazdu nie było uzależnione od wypłaty odszkodowania przez pozwaną,

2. naruszenie przepisów prawa materialnego, a w szczególności:

a. art. 361 k.c.. poprzez błędną wykładnię i uznanie, że w granicach normalnego następstwa szkody mieści się najem pojazdu zastępczego na okres 69 dni, podczas gdy okres najmu pojazdu zastępczego powinien wynosić 12 dni, biorąc pod uwagę czas od dnia wynajmu do poinformowania o wysokości szkody i technologiczny czas naprawy,

b. art. 361 k.c.. poprzez błędną wykładnię i uznanie, że w granicach normalnego następstwa szkody mieści się najem pojazdu zastępczego w wygórowanej stawce dobowej najmu 190 zł netto, w sytuacji gdy pozwana informowała poszkodowanego o możliwości wynajęcia pojazdu zastępczego w wypożyczalniach współpracujących z pozwaną w stawce 110 zł/doba netto;

c. art. 361 k.c.. poprzez błędną wykładnię i uznanie, że w granicach normalnego następstwa szkody mieszczą się dodatkowe koszty związane z podstawieniem pojazdu zastępczego i jego odebraniem poza godzinami pracy wypożyczalni.

d. art. 822 § 1 k.c. w zw. (...) § 1 kc. poprzez jego błędną wykładnię i przyjęcie za uzasadnione nadmiernych w istocie kosztów najmu pojazdu zastępczego przez poszkodowanego oraz niezasadnie długiego czasu trwania najmu tegoż pojazdu

art. 481 k.c. w zw. z 817 § 1 k.c. poprzez błędną wykładnię skutkujące błędnym uznaniem, że pozwany pozostawał w opóźnieniu już od 23 stycznia 2017 r. podczas, gdy i chodzone kwoty miały charakter sporny do chwili wyrokowania.

W konsekwencji podniesionych zarzutów skarżący wniósł o:

1.  rozstrzygnięcia w zakresie zaskarżenia poprzez oddalenie powództwa w części, a także poprzez rozliczenie kosztów procesu stosownie do wyniku zweryfikowanego w toku instancji oraz o rozstrzygniecie o kosztach procesu w zakresie postępowania przed sądem I oraz II instancji, w tym kosztów zastępstwa procesowego, stosownie do wyniku postępowania i zasady odpowiedzialności strony za wynik sprawy.

Sąd Okręgowy zważył:

Apelacja skutkowała zmianą zaskarżonego orzeczenia w części, natomiast w pozostałej części podlegała oddaleniu.

W pierwszej kolejności przypomnieć należy, że niniejsza sprawa była rozpoznawana w postępowaniu uproszczonym, w związku z czym zgodnie z art. 505 ⁹ § 11 KPC apelację można oprzeć tylko na zarzutach naruszenia prawa materialnego przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie lub naruszenia przepisów postępowania, jeżeli mogło ono mieć wpływ na wynik sprawy. Natomiast stosownie do art. 505 ¹³ § 2 KPC jeżeli sąd drugiej instancji nie przeprowadził postępowania dowodowego, uzasadnienie wyroku powinno zawierać jedynie wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa. Podkreślić należy, iż w postępowaniu uproszczonym apelacja ma charakter ograniczony, a celem postępowania apelacyjnego nie jest tu ponowne rozpoznanie sprawy, ale wyłącznie kontrola wyroku wydanego przez Sąd I instancji w ramach zarzutów podniesionych przez skarżącego. Innymi słowy, apelacja ograniczona wiąże Sąd odwoławczy, a zakres jego kompetencji kontrolnych jest zredukowany do tego, co zarzuci w apelacji skarżący. Tym samym w ramach niniejszego uzasadnienia poprzestać należy jedynie na odniesieniu się do zarzutów apelacji, bez dokonywania analizy zgodności zaskarżonego rozstrzygnięcia z prawem w pozostałym zakresie (tak też Sąd Najwyższy w uzasadnieniu uchwały składu 7 sędziów z dnia 31 stycznia 2008 roku, OSNC Nr 6 z 2008 r. poz. 55 oraz Sąd Okręgowy w Łodzi w wyroku z dnia 30.03.2022r III Ca 1538/21).

Należy zauważyć, że postępowanie apelacyjne, które wprawdzie jest postępowaniem odwoławczym i kontrolnym, to jednak zachowuje charakter postępowania rozpoznawczego. Sąd Okręgowy przeanalizował raz jeszcze cały zebrany w sprawie materiału dowodowego oraz dokonał analizy prawnej zgłoszonego w sprawie roszczenia wraz z przedstawioną jego podstawą faktyczną. W efekcie doszedł do przekonania, że przyjęta przez Sąd I instancji ocena sprawy nie była prawidłowa, co rzutowało na konieczność zreformowania wydanego wyroku, a to na skutek częściowo słusznych zarzutów apelacyjnych podniesionych przez stronę pozwaną.

Sąd Okręgowy podziela ustalenia faktyczne Sądu Rejonowego oraz ocenę prawną odnośnie okresu najmu (69 dni) i przyjmuje wskazane ustalenia za własne, jednakże Sąd Odwoławczy doszedł do wniosku, iż pozostałe ustalenia są błędne. W okolicznościach niniejszej sprawy Sąd Rejonowy błędnie ustalił, że pozwany Ubezpieczyciel nie złożył propozycji wynajęcia pojazdu zastępczego. Zebrany w sprawie materiał dowodowy dawał bowiem Sądowi Rejonowemu faktyczną podstawę do ustalenia, że poszkodowany został poinformowany o możliwości najmu. W wiadomości mailowej skierowanej do poszkodowanego w dniu 10 października 2016 r. pozwana zamieściła propozycję zorganizowania najmu pojazdu zastępczego w wypożyczalni współpracującej z pozwaną za kwotę 110 zł netto.

Nie ma racji Sąd Rejonowy uznając, że powód wykonał ciążący na nim obowiązek minimalizacji szkody i współdziałania z dłużnikiem (ubezpieczycielem), gdyż zdaniem Sądu Okręgowego, powód nie wykazał, aby w ogóle kontaktował się z pozwanym. Do kolizji, w której uczestniczył pojazd poszkodowanego doszło 9 października 2016 roku, natomiast tego samego dnia w późnych godzinach wieczornych (23:00) poszkodowany wynajął samochód od powoda, który po przelaniu na jego rzecz przez poszkodowanego wierzytelności wobec pozwanego o naprawienie szkody wynikającej z zaciągnięcia zobowiązania do pokrycia kosztów wynajęcia pojazdu zastępczego, zaczął gromadzić materiał dowodowy na potrzeby procesu. Sąd pierwszej instancji pominął okoliczność, iż dnia 10 października 2016 roku poszkodowany został poinformowany przez pozwanego w wiadomości mailowej o możliwości skorzystania z auta zastępczego i potrzebie skontaktowaniu się z jedną z kilku wskazanych wypożyczalni, z czego poszkodowany nie uczynił. Pozwany zaproponował poszkodowanemu najem auta zastępczego w stawce 110 zł netto za dobę, natomiast wynajęcie od powoda oscylowało na stawkę 190 zł netto za dobę. Powód nie wykazał, aby w ogóle podjął próbę kontaktu z wypożyczalnią. Należy tu podzielić stanowisko Sądu Najwyższego z uzasadnienia uchwały z dnia 24 sierpnia 2017 roku, sygn. akt III CZP 20/17, w którym SN podkreślił, że jeżeli ubezpieczyciel proponuje poszkodowanemu - we współpracy z przedsiębiorcą trudniącym się wynajmem pojazdów - skorzystanie z pojazdu zastępczego równorzędnego pod istotnymi względami pojazdowi uszkodzonemu albo zniszczonemu (zwłaszcza co do klasy i stanu pojazdu), zapewniając pełne pokrycie kosztów jego udostępnienia, a mimo to poszkodowany decyduje się na poniesienie wyższych kosztów najmu innego pojazdu, koszty te - w zakresie nadwyżki - będą podlegały indemnizacji tylko wtedy, gdy wykaże szczególne racje, przemawiające za uznaniem ich za „celowe i ekonomicznie uzasadnione”. W niniejszej sprawie powód nie sprostał powyższemu wymogowi. Należy mieć na uwadze, iż pozwany poprzez wypożyczalnię z którą współpracuje, realizuje ciążący na nim obowiązek zapewnienia auta zastępczego. Należy także zauważyć, iż złożona poszkodowanemu informacja w tym zakresie jest wprawdzie tylko propozycją zorganizowania najmu, jednak na tyle uszczegółowioną co do stawki najmu w klasie pojazdu odpowiadającego uszkodzonemu i zawartego w niej zastrzeżenia prawa do weryfikacji stawki w przypadku najmu pojazdu zastępczego poza tą propozycją, że w skutkach obligującą ją do podjęcia działań mających na celu minimalizację szkody.

W konsekwencji powyższego, zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. okazał się częściowo zasadny.

Zarzut naruszenia art. 361 § k.c. okazał się trafny. W tym miejscu należy poczynić rozważania natury ogólnej związane z najem pojazdu zastępczego przez poszkodowanego. Należy podnieść, iż są normalnym następstwem w rozumieniu art. 361 § 1 k.c. jest niemożność korzystania z samochodu przez każdego poszkodowanego w sytuacji jego uszkodzenia lub zniszczenia. Jeżeli więc poniesione zostały koszty związane z wynajmem pojazdu zastępczego, to mieszczą się one w granicach skutków szkodowych podlegających wyrównaniu. Postulat pełnego odszkodowania przemawia bowiem za przyjęciem stanowiska o potrzebie zwrotu przez ubezpieczyciela tzw. wydatków koniecznych potrzebnych na czasowe używanie zastępczego środka komunikacji w związku z niemożliwością korzystania z niego wskutek uszkodzenia lub zniszczenia. Termin wydatków koniecznych oznacza przy tym wydatek niezbędny dla korzystania z innego pojazdu w takim samym zakresie, w jakim poszkodowany korzystałby ze swego środka lokomocji, gdyby mu szkody nie wyrządzono (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 22 kwietnia 1997 r. III CZP 14/97 OSNC 1997/8/103). Nie ma przy tym znaczenia, czy powód miał możliwość korzystania z komunikacji publicznej. W orzecznictwie nie budzi bowiem wątpliwości, że odpowiedzialność ubezpieczyciela z tytułu umowy obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadacza pojazdów mechanicznych za uszkodzenie albo zniszczenie pojazdu mechanicznego (...) obejmuje celowe i ekonomicznie uzasadnione wydatki na najem pojazdu zastępczego i nie jest uzależniona od niemożności korzystania przez poszkodowanego z komunikacji zbiorowej (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 17.11.2011 t., III CZP 5/11, OSNC 2012/3/28 ). Wskazać także należy, że jeżeli uszkodzony pojazd nadaje się do naprawy w postaci wmontowania do niego nowej części zamiennej, to koszty najmu przez poszkodowanego tzw. samochodu zastępczego obejmować mogą tylko okres konieczny i niezbędny do naprawy pojazdu (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 listopada 2004 r., II CK 494/03, Biul.SN 2005/3/11). Nadto, powód nie ma obowiązku poszukiwania podmiotów, które oferują swoje usługi najtaniej (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 kwietnia 2002 r., I CKN 1466/99 dotyczące wprawdzie wysokości szkody na tle umowy autocasco, ale w pełni znajdujące zastosowanie do sprawy niniejszej). Jednakże również z drugiej strony nie oznacza to, że poszkodowany ma pełną dowolność przy wyborze oferty dotyczącej wynajmu pojazdu zastępczego wychodząc z założenia zawsze będzie się należał się zwrot kosztów najmu pojazdu zastępczego w pełnej wysokości, albowiem poszkodowany przy najmowaniu pojazdu zastępczego winien się zachować, jak człowiek sensownie kalkulujący, unikający szczególnie wygórowanych kosztów, które mogłoby doprowadzić do nieuzasadnionego uszczerbku jego majątku. Na poszkodowanym spoczywa obowiązek podejmowania takich działań, które zmierzają do zminimalizowania skutków i zakresu szkody. Niepodjęcie takiego zachowania nie może zwiększać obowiązku odszkodowawczego osoby zobowiązanej do naprawienia szkody (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 22 kwietnia 1997 r., III CZP 14/97, wyrok z dnia 26 listopada 2002 r., I CKN 1993/00 ).

Rację ma skarżący ubezpieczyciel, który w apelacji podnosi, iż złożył poszkodowanemu ofertę najmu zastępczego oraz poinformował go o wysokości stawek dobowych za najem i zasadach wynajmu, jednocześnie zastrzegając prawo weryfikacji stawki za dobę najmu pojazdu zastępczego w przypadku skorzystania z pojazdu zastępczego wypożyczonego w innej firmie. Pozwany zobowiązany jest zwrócić jedynie koszty wynajmu pojazdu zastępczego o klasie pojazdu tożsamej z klasą pojazdu uszkodzonego. Nadto poszkodowany miał pełną świadomość co do możliwości organizowania przez pozwanego najmu pojazdu zastępczego, również już po rozpoczęciu najmu przez poszkodowanego w innej wypożyczalni, gdyż pozwana zaoferowała zamianę na pojazd z jednej ze współpracujących wypożyczalni. Do obowiązków racjonalnie działającego poszkodowanego należy, aby dbał w identyczny sposób o interesy drugiej strony zobowiązania, jak o swoje własne. Przeciwne przyjęcie mogłoby prowadzić do nadużyć dlatego, że oderwane byłoby od pojęcia szkody zdefiniowanej w art. 361 k.c. Zdaniem Sądu Okręgowego korzystanie z pojazdu zastępczego w wysokości za dobową stawkę 190 zł netto nie jest stawką, którą można uznać za uzasadnioną w niniejszej sprawie. Reasumując, jako uzasadnioną dobową stawkę wynajmu pojazdu zastępczego, należało przyjąć stawkę proponowaną przez pozwanego, na poziomie 110 zł netto za dobę, zamiast przyjętej przez Sąd pierwszej instancji stawki zaproponowanej przez powoda w wysokości 190 zł netto za dobę.

Stosownie do treści art. 822 § 1 k.c. przez umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej ubezpieczyciel zobowiązuje się do zapłacenia określonego w umowie odszkodowania za szkody wyrządzone osobom trzecim, wobec których odpowiedzialność za szkodę ponosi ubezpieczający albo ubezpieczony. Jeżeli nie umówiono się inaczej, suma ubezpieczenia ustalona w umowie stanowi górną granicę odpowiedzialności ubezpieczyciela (art. 824 § 1 k.c.). Wysokość odszkodowania powinna jednocześnie odpowiadać rzeczywistym, uzasadnionym skutkom zdarzenia, z którego wyniknęła szkoda. Zgodnie bowiem z art. 824 ¹ § 1 k.c., o ile nie umówiono się inaczej, suma pieniężna wypłacona przez ubezpieczyciela z tytułu ubezpieczenia nie może być wyższa od poniesionej szkody. Natomiast jak to zostało pokreślone w dotychczasowej części uzasadnienia uszkodzony pojazd marki K. o nr rej. (...) nadawał się do naprawy w postaci wmontowania do niego nowej części zamiennej, co za tym idzie koszty najmu przez poszkodowanego samochodu zastępczego obejmują okres konieczny i niezbędny do naprawy pojazdu, który w okolicznościach przedmiotowej sprawy wynosił 69 dni.

Zarzuty naruszenia art. 481 k.c. w zw. z 817 § 1 k.c. są bezzasadne.

Przedmiotem niniejszego postępowania jest kompensata czynszu najmu pojazdu zastępczego w okresie od 9 października 2016 r. do 16 grudnia 2016 r. Prawidłowo Sąd Rejonowy ustalił, że odsetki za opóźnienia należało zasądzić od dnia 23 stycznia 2017 r. do dnia zapłaty.

Mając powyższe na uwadze, uwzględniając apelację pozwanego, zgodnie z art. 386 § 1 k.p.c., Sąd Okręgowy w punkcie I. zmienił punkt 1. wyroku, w ten sposób, że zasądzoną kwotę 13368,85 zł obniża do kwoty (...),05, uwzględniając wypłaconą już przez pozwanego kwotę 1471,80 zł; dodając punkt 4. o treści: oddala powództwo w pozostałym zakresie, jednocześnie na podstawie art. 385 k.p.c., Sąd Okręgowy w punkcie II. oddalił apelację pozwanego w pozostałym zakresie.

Zmiana orzeczenia w zakresie roszczenia głównego skutkować musiała również zmianą rozstrzygnięcia o kosztach procesu. Zgodnie z zasadą stosunkowego ich rozdzielenia (art. 100 k.p.c.) w sytuacji, gdy powód wygrał sprawę w 52% zaś pozwany w zakresie 48%, zasądzeniu od pozwanego na rzecz powoda podlegała kwota 1224 zł, o czym Sąd Okręgowy orzekł w punkcie I. wyroku.

Zważywszy na wynik kontroli instancyjnej, o kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono w punkcie III. na podstawie art. 100 k.p.c. w zw. z § 2 pkt 3 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radcowskie (t.j. Dz. U. z 2018 r., poz. 265). Przy uwzględnieniu wygranej w apelacji powoda w 48%, wygranej pozwanego w 52% zasądzeniu na rzecz pozwanego od powoda podlegała kwota 1224 zł.