Pełny tekst orzeczenia

Formularz UK 2

Sygnatura akt

IV Ka 162/24

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

1

1.  CZĘŚĆ WSTĘPNA

1.1.  Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

Wyrok Sądu Rejonowego w Bełchatowie z dnia 9 listopada 2023 roku w sprawie II K 265/23

1.2.  Podmiot wnoszący apelację

☐ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ oskarżyciel posiłkowy

☐ oskarżyciel prywatny

☒ obrońca oskarżonego

☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ inny

1.3.  Granice zaskarżenia

1.1.1.  Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☐ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.1.2.  Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4.  Wnioski

☒

uchylenie

☒

zmiana

2.  Ustalenie faktów w związku z dowodami
przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

1.5.  Ustalenie faktów

1.1.3.  Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.1.1.

1.1.4.  Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.2.1.

1.6.  Ocena dowodów

1.1.5.  Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 2.1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

1.1.6.  Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

3.  STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

Lp.

Zarzut

3.1.

1. zarzut błędu w ustaleniach faktycznych, stanowiący skutek dowolności i przyjętych za podstawę orzeczenia, mający wpływ na treść orzeczenia, polegających na przyjęciu, że oskarżeni dokonali zarzucanych im czynów w akcie oskarżenia, tj. o czyny z art. 233 § 1 k.k., w sytuacji, gdy:

- z części wyjaśnień oskarżonego M. M. (k. 140 verte) wynika, że po przedstawieniu mu zarzutów w sprawie RSOW 697/2023 = 738/22, policjant przesłuchujący go jako wówczas obwinionego zaczął szczegółowo dopytywać, w który miejscu pies został przypięty do smyczy, a dopiero po złożeniu wyjaśnień, oskarżony dowiedział się o tym, że w tych aktach jest zapis z monitoringu, zaś K. M. w sprawie II W 417/23 ma także przedstawione zarzuty o popełnienie wykroczenia i jej zeznania w charakterze świadka z dnia 31.08.2022 r. ze sprawy II W 738/22 także nie mogą być brane pod uwagę, gdyż przedstawiono jej zarzuty;

- z nagrania monitoringu wynika, że o godz. 17:04:41 widać na zapisie psa bez smyczy, o godz. 17:05:07 widać oskarżonych, o godz. 17:11:42 widać pojazd marki O. (...). Tym samym różnica w czasie jest 6 m. 35 s. i możliwym jest, że wersja oskarżonych o zapięciu psa na smycz po wyjściu na prosty odcinek drogi, jest prawdziwa;

- ze szkicu sytuacyjnego co do miejsca zdarzenia wynika, że jest ono oddalone około 400 m od miejsca ujętego na monitoringu, więc także wersja podawana przez oskarżonych jest prawdopodobna.

Nadto w sprawie RSOW-697/22 przed KPP w Bełchatowie = II W 738/22 SR w Bełchatowie, zostały przedstawione zarzuty M. M., a tym samym jego zeznania jako świadka nie mogły być brane pod uwagę, zaś po przedstawieniu mu zarzutów, M. M. w dniu 4.10.2022 roku wyjaśniał, że gdzie dokładnie zapiął psa. Bacząc na powyższe nie sposób się zgodzić z ustaleniami faktycznymi jakoby oskarżeni swoim zachowaniem wypełnili znamiona z art. 233 § 1 k.k. gdyż nie mieli oni zamiaru, ani świadomości co do składania fałszywych zeznań, nie mieli oni nawet ewentualnego zamiaru w złożeniu takowych, zaś oskarżeni podali gdzie zapięli psa na smycz i to po tym jak oskarżony został dopytany przez policjanta o ten szczegół, ale przed tym zanim dowiedział się, że w sprawie jest zapis monitoringu.

2. zarzut błędu w ustaleniach faktycznych stanowiący skutek „braku", a nie przyjęty za podstawę zaskarżonego wyroku i mających wpływ na jego treść, polegający na pominięciu okoliczności faktycznych, wynikających z nagrania ze zdarzenia, na którym widać, że o godzinie 17:04:41 pojawia się na zapisie pies rasy beagle należący do oskarżonej, następnie o godzinie 17:05:07 pojawiają się oskarżeni, zaś o godzinie 17:11:42 pojawia się pojazd marki O. (...), którym kierowała świadek W. R., zaś ze szkicu sytuacyjne wynika, że do potrącenia psa doszło w odległości około 400 m od miejsca widniejącego na monitoringu. Tym samym po upływie 6 minut i 35 s. i przejściu blisko 400 m nie stoi nic na przeszkodzie dać wiarę oskarżonym o zapięciu psa po wyjściu na prosty odcinek drogi w kierunku miejscowości B.;

3. zarzut obrazy przepisów postępowania, mające wpływ na treść orzeczenia, tj.:

a) art. 7 k.p.k. przez ocenę dowodów sprzeczną z zasadami doświadczenia życiowego i logicznego rozumowania polegająca na dewaluowaniu wyjaśnień oskarżonych w całości w sytuacji, gdy oskarżeni wyjaśniali, iż pies został przypięty na smyczy po wyjściu na prosty odcinek drogi uwagi a to, że właśnie na tym odcinku samochody osobowe dosyć mocno przyspieszają i jest mniej bezpiecznie niż pomiędzy domami;

b) art. 5 § 2 k.p.k. poprzez rozstrzygnięcie niedających się usunąć wątpliwości na niekorzyść oskarżonego wynikających z ich wyjaśnień o tym gdzie zapięli psa, co także nie wyklucza zapis monitoringu i różnica w czasie i odległość od miejsca monitoringu do miejsca zdarzenia.

Zapis monitoringu nie przeczy wersji podawanej przez oskarżonych, a przez fakt, że znajdował się on w miejscu oddalonym około 400 m od miejsca zdarzenia, a różnica czasu pomiędzy przejściem psa, oskarżonych a przejazdem samochodu wynosi minimum 6 m. 35 s., nasuwa się wątpliwość, czy oskarżeni zeznawali nieprawdę i czy mieli oni zamiar, a jest on niezbędny przy ustaleniu odpowiedzialności z art. 233 § 1 k.k.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

W opisanych wyżej zarzutach skarżącej chodzi przede wszystkim o podważenie dokonanej przez Sąd meriti oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego, który doprowadził – zdaniem obrony – do poczynienia błędnych ustaleń faktycznych i przypisania oskarżonym sprawstwa i winy. Z tego też względu, jak również faktu powoływania się w tym zakresie na tożsame argumenty – powyższe zarzuty zostaną omówione łącznie.

Wbrew twierdzeniom apelacji, Sąd I instancji nie dopuścił się błędu w ustaleniach faktycznych odnośnie czynów zarzucanych oskarżonym. Skarżąca nie wykazała, aby rozumowanie Sądu Rejonowego, przy ocenie zgromadzonych w sprawie dowodów było wadliwe, bądź nielogiczne. Zarzuty przedstawione w apelacji, mają w istocie charakter polemiczny i opierają się wyłącznie na subiektywnej oraz wybiórczej ocenie zebranych w sprawie dowodów. Nie można w żaden sposób podzielić twierdzeń skarżącej, iż Sąd Rejonowy dokonał dowolnej oceny wiarygodności zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego. Wbrew twierdzeniom zawartym w apelacji, ocena wartości zgromadzonych w sprawie dowodów została dokonana przez Sąd meriti wszechstronnie, we wzajemnym ich powiązaniu, zgodnie z wiedzą oraz doświadczeniem życiowym i jako taka w pełni korzysta z ochrony art. 7 k.p.k. Sąd I instancji, zgodnie z art. 410 k.p.k., rozważył wszystkie istotne dowody, przemawiające zarówno na korzyść, jak i na niekorzyść oskarżonych (art. 4 k.p.k.), a w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, przekonywująco wykazał dlaczego jednym dowodom należało dać wiarę, a innym z kolei – waloru takiego odmówić. Także ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd I instancji, a dotyczące sprawstwa oskarżonych w zakresie zarzucanych czynów są prawidłowe, gdyż stanowią wynik nie budzącej żadnych zastrzeżeń oceny zebranych w sprawie dowodów.

Wbrew twierdzeniom skarżącej, Sąd meriti nie popełnił błędu dając wiarę zeznaniom świadka W. R., odnośnie tego, że w chwili zdarzenia pies oskarżonych nie był prowadzony na smyczy. Sąd Rejonowy starannie i w sposób wyważony dokonał oceny obu przedstawionych wersji (świadka W. R. oraz oskarżonych), przedstawiając powody, dla których uznał, że wiarygodną jest pierwsza z tych relacji. Oceny tej nie można uznać za błędnej i sprzecznej z dyrektywami swobodnej oceny dowodów. Podkreślić też należy, że Sąd Rejonowy, który również miał możliwość na rozprawie sądowej bezpośrednio zetknąć się z każdą z przesłuchiwanych osób, m.in. poprzez obserwowanie ich zachowania, sposobu składania przez nich depozycji, miał możliwość wyrobienia sobie poglądu, co do tego, czy są one, i w jakim zakresie, wiarygodne.

Sąd Rejonowy w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku trafnie zauważył, że z nagrania monitoringu wynika, iż kilka minut przed zdarzeniem, pies oskarżonych nie był prowadzony na smyczy, natomiast oboje oskarżeni w inkryminowanych zeznaniach (k. 7, k. 18) twierdzili, że pies cały czas był prowadzony na smyczy. Gdyby rzeczywiście, tuż przed potrąceniem zwierzęcia, pies został przypięty do smyczy, a wcześniej biegał luzem, nic nie stało na przeszkodzie, aby tak właśnie zeznać do protokołu. Oskarżeni tego jednak nie uczynili, co rzeczywiście poddaje w wątpliwość wiarygodność ich relacji. Z drugiej strony – świadek W. R. podała przekonywujące powody, dlaczego początkowo deklarowała pokrycie kosztów leczenia psa. O tym, że tuż po zdarzeniu była ona w szoku, przyznają także i oskarżeni.

Sądowi meriti nie można też skutecznie postawić zarzutu naruszenia art. 5 § 2 k.p.k. Pamiętać należy, że regulacje art. 7 k.p.k. i art. 5 § 2 k.p.k. mają charakter rozłączny. Problem wiarygodności danego dowodu musi być stanowczo rozstrzygnięty na płaszczyźnie art. 7 k.p.k., zaś stosowanie reguły in dubio pro reo (art. 5 § 2 k.p.k.) powinno odnosić się tylko do nie dających się usunąć wątpliwości w sferze faktów. Tego rodzaju wątpliwości nie mogą się zaś wiązać z kwestią oceny wiarygodności określonego dowodu. W przedmiotowej sprawie występowały tymczasem dwie zasadnicze wersje zdarzenia: jedna prezentowana przez oskarżonych oraz druga – przez świadka W. R.. Skoro więc Sąd meriti ocenił wyjaśnienia oskarżonych oraz zeznania świadka przez pryzmat art. 7 k.p.k. oraz pozostałych zgromadzonych w sprawie dowodów i wybrał – jako wiarygodną (należycie to uzasadniając) – wersję prezentowaną przez świadka W. R., to nie może tu być mowy o naruszeniu art. 5 § 2 k.p.k. Należy zwrócić uwagę, że niedające się usunąć wątpliwości, to nie istnienie w dowodach sprzecznych wersji zdarzenia, ale brak możliwości rozstrzygnięcia między nimi przy użyciu zasad oceny dowodów. Dopiero, gdy sprzeczności nie da się rozstrzygnąć, to jest wątpliwości usunąć, wtedy wątpliwości rozstrzyga się na korzyść oskarżonego. Tłumaczenie wątpliwości na korzyść oskarżonego nie oznacza powinności wybierania wersji korzystniejszej. Najpierw bowiem wybiera się wersję wynikającą z racjonalnej analizy dowodów, to jest tę, która wynika z decyzji o ich wiarygodności (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia z 6 stycznia 2004 roku, V KK 60/03; wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 15 stycznia 2003 roku, II AKa 360/02). Tak więc, w przedmiotowej sprawie, nie zachodził stan nie dających się usunąć wątpliwości, a istnienie w dowodach sprzecznych wersji zdarzenia, które można było zweryfikować na podstawie zebranego i właściwie ocenionego materiału dowodowego – co też Sąd Rejonowy uczynił.

W zarzuty apelacyjne, dotyczące błędu w ustaleniach faktycznych, zostały dość niefortunnie wplecione wątki dotyczące zupełnie innego zagadnienia, a mianowicie, czy oskarżonemu można postawić skutecznie zarzut składania fałszywych zeznań (złożonych w charakterze świadka), jeżeli w tej samej sprawie zostały mu następnie postawione zarzuty popełnienia przestępstwa (wykroczenia). Jest to tymczasem kwestia kluczowa i wymaga szerszego omówienia, gdyż w zależności od zajętego stanowiska może ona nieść za sobą skutek nawet w postaci uniewinnienia. Natomiast organy ścigania zagadnienia tego w ogóle nie dostrzegły, a Sąd Rejonowy ogólnikowo skwitował to jednym zdaniem (uzasadnienie zaskarżonego wyroku – k. 172).

Przez wiele lat orzecznictwo zajmowało jednoznaczne i utrwalone stanowisko co do tego, że nie popełnia przestępstwa fałszywych zeznań (art. 233 § 1 k.k.), kto umyślnie składa nieprawdziwe zeznania dotyczące okoliczności mających znaczenie dla realizacji jego prawa do obrony – art. 6 k.p.k. (por. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 20 września 2007 roku – I KZP 26/07). Podkreślano, że jeżeli ustawodawca uznał, że oskarżony (podejrzany) nigdy nie odpowiada za występek fałszywych zeznań z art. 233 § 1 k.k., to trzeba też uznać, że wyłączenie bezprawności dotyczy również każdych zeznań złożonych w toku przesłuchania w charakterze świadka dotyczących jego zachowania stanowiącego przestępstwo, co jest realizacją przezeń prawa do obrony. Uznanie w takich okolicznościach odpowiedzialności karnej takiej osoby za występek z art. 233 § 1 k.k. stanowiłoby w istocie, pozbawienie jej fundamentalnego prawa do nieobwiniania się i niedostarczania dowodów przeciwko sobie. Bez wątpienia, taka osoba składając fałszywe zeznania znalazła się w sytuacji kontratypowej. Z jednej strony, jako świadek była obarczona obowiązkiem mówienia prawdy (art. 233 § 1 k.k.), a z drugiej, z racji rzeczywistego udziału w zdarzeniu, na którego temat zeznawała, miała prawo nieobciążania samej siebie (art. 74 § 1 k.p.k.). Bezsporna, także w wymiarze konstytucyjnym, doniosłość tej ostatniej normy procesowej, przesądza o tym, że z tych kolidujących ze sobą (w takiej sytuacji) dóbr, trzeba poświęcić dobro prawidłowego funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości, bo to ono jest przedmiotem ochrony występku określonego w art. 233 § 1 k.k. (por. postanowienie Sądu Najwyższego z 1 kwietnia 2005 roku – IV KK 42/05).

W dniu 15.04.2016 roku doszło do zmiany Kodeksu Karnego, do którego dodano art. 233 § 1a, o treści: ,,Jeżeli sprawca czynu określonego w § 1 zeznaje nieprawdę lub zataja prawdę z obawy przed odpowiedzialnością karną grożącą jemu samemu lub jego najbliższym, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5”. Zdaniem części doktryny, wprowadzenie typu uprzywilejowanego wobec czynu zabronionego z art. 233 § 1 k.k. oznaczać musiało, że expressis verbis objęto zakresem kryminalizacji zachowania polegające na złożeniu fałszywych zeznań z obawy przed odpowiedzialnością karną, grożącą składającemu zeznanie lub jego najbliższym. Tym samym dotychczasowa linia orzecznictwa, o której była mowa wyżej – straciła aktualność.

Jednakże orzecznictwo, pomimo początkowych wahań, podążyło za wcześniejszą ugruntowaną linią, że nie popełnia przestępstwa z art. 233 § 1, ani § 1a k.k., osoba przesłuchiwana w charakterze świadka, gdy składa fałszywe zeznania z obawy przed narażeniem siebie na odpowiedzialność karną, w granicach własnej odpowiedzialności karnej (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 10 grudnia 2020 roku – I KK 58/19). Najbardziej dobitnym wyrazem powyższego było wydanie przez Sąd Najwyższy w dniu 9.11.2021 roku (I KZP 5/21) uchwały w składzie siedmiu sędziów, której nadano moc zasady prawnej, w pełni potwierdzającej powyższe stanowisko.

Sąd Okręgowy w pełni zgadza się z zaprezentowanym wyżej poglądem Sądu Najwyższego. Odpowiedzieć zatem należy na pytanie, czy zaprezentowana wyżej zasada prawna, nakazująca uwzględnić kontratyp prawa do obrony, ma znaczenie dla odpowiedzialności karnej obu oskarżonych w niniejszej sprawie. Przypomnieć bowiem należy, że oskarżony M. M. został przesłuchany w dniu 10.06.2022 roku, jako świadek, odnośnie zdarzenia z dnia 7.06.2022 roku, kiedy to pies wyprowadzany na spacer, przez niego i żonę, został potrącony przez samochód, a następnie – w związku z tym zdarzeniem – w dniu 4.10.2022 roku postawiono mu zarzut popełnienia wykroczenia z art. 86 § 1 k.w. w zw. z art. 77 k.w. (spowodowanie kolizji drogowej na skutek nie zachowania należytych środków ostrożności przy trzymaniu psa). Było to następnie przedmiotem postępowania w sprawie II W 738/22 Sądu Rejonowego w Bełchatowie. Z kolei oskarżona K. M. najpierw złożyła zeznania odnośnie zdarzenia z dnia 7.06.2022 roku, będąc przesłuchana w charakterze świadka (w dniu 31.08.2022 roku), a następnie w dniu 2.06.2023 roku także i jej został przedstawiony zarzut popełnienia wykroczenia (z art. 86 § 1 k.w. w zw. z art. 77 k.w. ) w związku z niedochowaniem należytych środków ostrożności przy trzymaniu psa w dniu 7.06.2022 roku (aktualnie sprawa II W 417/23 Sądu Rejonowego w Bełchatowie).

Aby uznać, że wyżej opisany kontratyp prawa do obrony znajduje zastosowanie w zaistniałem w niniejszej sprawie układzie, należy przede wszystkim ustalić, czy obawa przed odpowiedzialnością karną, dotyczy wyłącznie odpowiedzialności za przestępstwo, czy również odpowiedzialności za wykroczenie. Zdaniem Sądu Okręgowego, chodzić tu musi o odpowiedzialność karną sensu largo, tj. odpowiedzialność o charakterze represyjnym przewidzianą przez przepisy Kodeksu karnego i prawa karnego pozakodeksowego, w tym odpowiedzialność o charakterze represyjnym za wykroczenia. Już w uchwale siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 5 kwietnia 1973 roku (VI KZP 80/72) przyjęto, że sformułowanie: ,,odpowiedzialność karna”, obejmuje zarówno odpowiedzialność za przestępstwo, jak i za wykroczenie. To samo odnieść należy do zeznań złożonych przez świadka z obawy przed odpowiedzialnością karną, grożącą jemu samemu lub jego najbliższym, o których mowa w art. 233 § 1a k.k. Należy zwrócić uwagę, że ustawodawca posłużył się tu zwrotem: ,,z obawy przed odpowiedzialnością karną”, podczas, gdy w innym przepisie ustawy – art. 183 § 1 k.p.k. widnieje zapis: ,,jeżeli udzielenie odpowiedzi mogłoby narazić jego lub osobę dla niego najbliższą na odpowiedzialność za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe”. Gdyby zatem ustawodawca – zakładając jego racjonalność – chciał ograniczyć zakres działania art. 233 § 1a k.k. tyko do odpowiedzialności grożącej za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe, należałoby oczekiwać, że taki właśnie zapis, jak w przypadku art. 183 § 1 k.p.k., by wprowadzono.

Tym niemniej, Sąd Okręgowy uznał, iż w stosunku do oskarżonych nie ma możliwości zastosowania kontratypu prawa do obrony, całkowicie wyłączającego ich odpowiedzialność karną. W cytowanym już wyżej judykacie (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 10.12. 2020 roku – I KK 58/19), wyraźnie zaznaczono, że kontratyp ten nie obejmuje sytuacji, kiedy osoba przesłuchiwana w charakterze świadka, składa zeznania, których treść zawiera pomówienie innej osoby. Także w uchwale siedmiu sędziów z dnia 9.11.2021 roku (I KZP 5/21) Sąd Najwyższy stwierdził, iż oczywistym jest, że ze względu na charakter prawa do obrony, podmiotowy zakres działania kontratypu, który ono tworzy, jest ograniczony. Wobec tego, iż prawo do obrony związane jest wyłącznie z realizującą go osobą, nie może służyć ochronie innej osoby, nawet jeżeli jest to osoba najbliższa. Nie stanowi zatem okoliczności wyłączającej bezprawność czynu złożenie fałszywych zeznań motywowane obawą przed odpowiedzialnością karną grożącą najbliższym świadka. Prawo to nie jest absolutne i z przyczyn niewymagających prowadzenia szerszego wywodu, lecz jedynie odwołania się do powszechnie znanych i akceptowanych norm moralnych, wynikające z niego uprawnienia nie mogą być wykonywane w sposób, który narusza podlegające ochronie prawa karnego dobra innych osób. W taki też sposób Konstytucja RP określa granice prawa do obrony, zobowiązując każdego do szanowania wolności i praw innych (art. 31 ust. 2).

Tymczasem oskarżeni M. M. i K. M. w swoich zeznaniach złożonych odpowiednio: w dniach 10.06.2022 roku i 31.08.2022 roku, nie ograniczyli się wyłącznie do ,,kłamania w swojej obronie”. Stwierdzenia, że pies był prowadzony na smyczy, ale także i inne podane przez oskarżonych okoliczności (że samochód jechał bardzo szybko, w bardzo bliskiej ich odległości), było bowiem jedocześnie przerzuceniem odpowiedzialności za zaistniałe zdarzenie na inną osobę (kierująca samochodem W. R.). Dlatego też Sąd Okręgowy uznał, iż oskarżonych nie może dotyczyć kontratyp prawa do obrony, wyłączający całkowicie ich odpowiedzialność karną za złożenie nieprawdziwych zeznań.

Odpowiadają oni natomiast w warunkach art. 233 § 1a k.k., gdyż przypisanych im czynów dopuścili się w obawie przed grożącą im odpowiedzialnością karną (za wykroczenie). W przedstawionych już wyżej rozważaniach Sąd Okręgowy podał argumenty, dlaczego znamię ,,odpowiedzialność karna” obejmuje także odpowiedzialność karno – wykroczeniową. Tego rodzaju kwalifikacja prawna wpisuje się także w stanowisko Sądu Najwyższego, przedstawione w cytowanych wyżej judykatach. W postanowieniu z dnia 10.12.2020 roku (I KK 58/19) stwierdzono, że dopuszczalność pociągnięcia do odpowiedzialności karnej na podstawie art. 233 § 1a k.k. osoby, która z obawy o narażenie siebie na odpowiedzialność karną przesłuchiwana jest w charakterze świadka i zeznaje nieprawdę obejmować może wyłącznie zeznania, których treść zawiera pomówienie innej osoby.

Na marginesie zauważyć należy, iż Sąd Rejonowy także rozważał przyjęcie wobec obojga oskarżonych kwalifikacji prawnej z art. 233 § 1a k.k. Doszedł on jednak do mylnego wniosku, że oskarżeni nie mogą podlegać powyższej kwalifikacji prawnej, gdyż w chwili przesłuchania w charakterze świadków, nie mieli przedstawionego jakiegokolwiek zarzutu i nic nie wskazywało, aby taki zarzut mógłby być im postawiony (uzasadnienie zaskarżonego wyroku – k. 171). Tymczasem dla przyjęcia, czy sprawca składa fałszywe zeznania w obawie przed grożącą mu odpowiedzialnością karną nie ma znaczenia, czy został mu już postawiony zarzut, czy zarzut taki może zostać postawiony w przyszłości. Jeszcze raz odwołać się należy do poglądu Sądu Najwyższego, który problem temporalnego aspektu realizacji prawa do obrony wyłączającego odpowiedzialność za złożenie fałszywego zeznania z obawy przed grożącą świadkowi odpowiedzialnością karną. wyłożył w sposób następujący: ,,Odczytując jego treść przez pryzmat zasad wynikających z art. 2, art. 7 oraz art. 31 ust. 3 Konstytucji, przyjąć trzeba, że chroni ono działania sprawcy czynu zabronionego podejmowane w celu bronienia się, a więc i uniknięcia samooskarżenia w każdym procesowym układzie, w którym jego odpowiedzialność karna może stać się realna. Sytuacja taka może zaistnieć już w przypadku zadania świadkowi pytania dotyczącego choćby pośrednio popełnienia przez niego czynu zabronionego i żądania udzielenia na nie odpowiedzi, o ile tylko udzielenie tej odpowiedzi wiązać się może w jakikolwiek sposób z następczym prowadzeniem czynności procesowych przeciwko tej osobie i w tym zakresie. Odmowa odpowiedzi na pytanie prowadzić może do takich samych skutków, kierując podejrzenie w stronę przesłuchiwanego” I dalej: ,,Zgodzić się trzeba oczywiście z poglądem wyrażonym w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego (postanowienie z dnia 21 grudnia 2007 r., Ts 62/07) i przywołanym w postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 15 stycznia 2020 r., I KZP 10/19, że stosowanie zasady nemo se ipsum accusare tenetur nie oznacza, iż osobie składającej oświadczenia procesowe w charakterze świadka przysługuje taki sam zakres uprawnień znajdujących swoje zakorzenienie w konstytucyjnym prawie do obrony, jaki przysługuje podejrzanemu. W przypadku wyłączenia bezprawności zachowania polegającego na złożeniu fałszywych zeznań z obawy przed grożącą świadkowi odpowiedzialnością karną, w ramach realizacji tego prawa, nie idzie bowiem o zrównanie zakresu jego uprawnień z zakresem uprawnień oskarżonego, lecz jedynie o nadanie tej zasadzie realnego charakteru. Z istoty zasady nemo se ipsum accusare tenetur wynika, że korzystanie z niej, jako z elementu prawa do obrony, ma znaczenie wówczas, gdy organy procesowe nie dysponują jeszcze wiedzą pozwalającą na przedstawienie zrzutów konkretnej osobie. Jeżeli możliwość korzystania z wolności od samooskarżenia miałaby aktualizować się dopiero wtedy, gdy organ procesowy będzie dysponował danymi uzasadniającymi dostatecznie podejrzenie popełnienia przestępstwa przez osobę przesłuchiwaną wcześniej w charakterze świadka na okoliczności związane z jego popełnieniem, to wymieniona gwarancja miałaby wyłącznie charakter fasadowy. W tym zatem zakresie nie można odmówić sprawcy czynu zabronionego, nie posiadającemu jeszcze statusu podejrzanego i możliwości korzystania z przysługujących mu z tego tytułu uprawnień procesowych, prawa do realizowania obrony materialnej w sposób pozwalający uniknąć samooskarżenia, nawet jeśli miałoby być ono dorozumiane” (uchwała siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 9 listopada 2021 roku - I KZP 5/21).

Nie można zatem podzielić poglądu, że oskarżeni w trakcie składania inkryminowanych zeznań musieliby mieć już postawiony zarzut popełnienia wykroczenia. Niewątpliwie, oskarżeni, składając w dniach 10.06.2022 roku i 31.08.2022 roku zeznania, będące przedmiotem rozpoznania w niniejszej sprawie, mieli świadomość, że przyznanie, iż wyprowadzony przez nich pies poruszał się po drodze publicznej bez nałożonej smyczy, spowoduje oskarżenie ich o popełnienie wykroczenia. Tym sposobem, oskarżeni mówiąc prawdę, dokonaliby w istocie samooskarżenia, a więc doszłoby do pogwałcenia zasady nemo se ipsum accusare tenetur. Tym sposobem należało przyjąć, że oboje oskarżeni złożyli nieprawdziwe zeznania w obawie przed grożącą im odpowiedzialnością karną, co wyczerpuje znamiona art. 233 § 1a k.k.

Wniosek

o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uniewinnienie oskarżonych i zasądzenie na ich rzecz kosztów udzielonej pomocy obrony z wyboru za etap postępowania przed Sądem I i II instancji, bądź też o uchylenie zaskarżonego orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Z przyczyn wskazanych wyżej podniesione zarzuty zmierzające do wykazania, iż oskarżeni nie dopuścili się popełnienia zarzucanych im czynów, nie okazały się zasadne i nie mogły spowodować wydania wyroku uniewinniającego. Tym samym bezpodstawnym było żądanie zasądzenia od Skarbu Państwa na rzecz oskarżonych zwrotu kosztów procesu. Nie było też żadnych podstaw do uchylenia zaskarżonego wyroku z przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania sądowi I instancji, zwłaszcza, że nie zostały spełnione warunki wskazane w art. 437 § 2 zd. 2 k.p.k. zezwalające na tego rodzaju rozstrzygnięcie.

3.2.

Podniesiony z tzw. ostrożności procesowej, zarzut błędu w ustaleniach faktycznych stanowiącego skutek braku i przyjęty za podstawę orzeczenia, mający wpływ na treść orzeczenia polegający na braku ustalenia w okolicznościach osobistych oskarżonych, tj. K. M. jest wieloletnim nauczycielem dyplomowanym w niewielkiej miejscowości S., matka trójki dzieci, zaś jej praca jest oparta na ustawie - karta nauczyciela, gdzie wymagane jest zaświadczenie o niekaralności, zaś M. M. jest wieloletnim pracownikiem (...) szpitala jako psycholog kliniczny, od lat prowadzi także prywatny gabinet terapeutyczny oraz od lat wykonuje funkcję biegłego przy Sądzie Okręgowym w Piotrkowie Tryb. w zespole orzekającym z lekarzami neurologami. Tym samym, po myśli art. 53 § 2 k.k. w/w okoliczności powinny być brana pod uwagę, Sąd I instancji mógł wobec oskarżonych, zastosować instytucje umorzenia postępowania z art. 17 § 1 punkt 2 lub 3 k.p.k. lub zastosować instytucję warunkowego umorzenia postępowania, co pozwoliłoby np. utrzymać pracę K. M. i źródło dochodu M. M..

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Tak sformułowany zarzut w sposób oczywisty nie mógł zostać uwzględniony. Podnoszone okoliczności, dotyczące sytuacji życiowej i zawodowej oskarżonych nie mogły wpłynąć na ocenę stopnia społecznej szkodliwości przypisanych im czynów, a to z uwagi na treść art. 115 § 2 k.k.

Okoliczności podnoszone przez obronę mogły mieć wpływ jedynie na wymiar orzeczonej kary, co zresztą autorka apelacji sama przyznaje powołując się na treść art. 53 § 2 k.k., który właśnie mówi o zasadach wymiaru kary. Sąd Rejonowy miał natomiast na względzie m.in. powyższe okoliczności wymierzając karę, gdyż wobec oskarżonych orzekł karę najłagodniejszego rodzaju, czyli karę grzywny, pomimo zagrożenia przypisanego im przestępstwa z art. 233 § 1 k.k. karą aż do 8 lat pozbawienia wolności.

Odnośnie umorzenia postępowania w oparciu o przepis art. 17 § 1 pkt 2 lub 3 k.p.k., poza okolicznościami, które nie mogły mieć tu prawnie relewantnego znaczenia, skarżąca nie wskazuje na inne argumenty, przemawiające za takim rozstrzygnięciem. Co do warunkowego umorzenia postępowania karnego, apelująca nie dostrzegła dodatkowo, że ustawowe zagrożenie przestępstwa z art. 233 § 1 k.k. (przypisanego oskarżonym przez Sąd I instancji) w ogóle wykluczało możliwość zastosowania takiego środka probacyjnego.

Wniosek

- o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez umorzenie postępowania z art. 17 § 1 punkt 2 k.p.k.;

- o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez umorzenie postępowania z art. 17 § 1 punkt 3 k.p.k.;

- o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez zastosowanie warunkowego umorzenia postępowania.

☐ zasadny

☒ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Umorzenie postępowania wobec oskarżonych na podstawie art. 17 § 1 pkt 2 lub 3 k.p.k., nie wchodziło w grę, gdyż nie zostało wykazane, aby przypisane im czyny nie zawierały znamion czynu zabronionego, albo ustawa stanowiła, że sprawca nie popełnia przestępstwa, bądź też społeczna szkodliwość czynów była znikoma.

Sąd Okręgowy uznał natomiast jako zasadne zastosowanie wobec oskarżonych środka probacyjnego w postaci warunkowego umorzenia postępowania karnego. Prawna możliwość takiego rozstrzygnięcia otwarła się w związku z zakwalifikowaniem czynów oskarżonych z art. 233 § 1a k.k. (o czym była już mowa w dziale 3.1 niniejszego uzasadnienia), a więc występku zagrożonego karą do 5 lat pozbawienia wolności. Sąd odwoławczy, doszedł do przekonania, że zastosowana wobec oskarżonych przez Sąd Rejonowy reakcja prawno – karna w postaci wymierzenia kar grzywny jest nazbyt surowa. Biorąc bowiem pod uwagę całokształt ujawnionych w sprawie okoliczności przedmiotowo – podmiotowych, należało dojść do wniosku, iż stopień społecznej szkodliwości popełnionych przez oskarżonych czynów, jak również stopień ich zawinienia, nie były znaczne. Za taką konstatacją przemawia przede wszystkim okoliczność, że oskarżeni złożyli nieprawdziwe zeznania w obawie przed grożącą im odpowiedzialnością karno – wykroczeniową. Tak, jak było to już szeroko uzasadniane w dziale 3.1, od żadnej osoby nie można wymagać dokonywania samooskarżenia, a do tego sprowadziłoby się przyznanie przez oskarżonych, że wyprowadzany na spacer po drodze publicznej pies, nie miał zapiętej smyczy. Wobec oskarżonych rozważano nawet zastosowanie kontratypu prawa do obrony (patrz także dział poprzedzający), który całkowicie wyłączyłby ich odpowiedzialność karną. W wyniku działania oskarżonych nie doszło też do powstania szkody, a do odpowiedzialności karno – wykroczeniowej zostały ostatecznie pociągnięte właściwe osoby.

Biorąc także pod uwagę okoliczność, że spełnione są pozostałe przesłanki z art. 66 § 1 i 2 k.k., w realiach niniejszej sprawy sprawiedliwym rozstrzygnięciem jest wydanie wyroku warunkowo umarzającego postępowanie karne. Mając na względzie dotychczasowy sposób życia oskarżonych oraz ich warunki i właściwości osobiste, takie właśnie rozstrzygnięcie będzie zupełnie wystarczające dla uświadomienia im naganności swojego postępowania, jak również stanowić będzie dla oskarżonych właściwą nauczkę i przestrogę na przyszłość. Uzasadnione jest jednocześnie przypuszczenie, że pomimo warunkowego umorzenia postępowania karnego, będą oni przestrzegać porządku prawnego i w przyszłości nie popełnią ponownie przestępstwa.

Dlatego też Sąd odwoławczy zmienił zaskarżony wyrok i na podstawie art. 66 § 1 k.k. oraz art. 67 § 1 k.k. postępowanie karne wobec oskarżonych warunkowo umorzył na okres próby 1 roku.

Celem wzmocnienia celu wychowawczego i zapobiegawczego zastosowanej reakcji karnej, na podstawie art. 67 § 3 k.k. w związku z art. 39 pkt 7 k.k. zasądzono od oskarżonych na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej świadczenia pieniężne w kwocie po 2000 złotych.

4.  OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

4.1.

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności

5.  ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

1.7.  Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

5.1.1.

Przedmiot utrzymania w mocy

Zaskarżony wyrok utrzymano w części, dotyczącej rozstrzygnięcia o dowodach rzeczowych oraz wydatkach poniesionych przez Skarb Państwa w postępowaniu przygotowawczym i przed Sądem Rejonowym.

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy

Zaskarżony wyrok uległ dość istotnej zmianie, co zostanie wskazane w punkcie następnym. Sąd odwoławczy jedynie pozostawił w mocy – jako słuszne i odpowiadające prawu – rozstrzygnięcia o dowodach rzeczowych oraz wydatkach poniesionych przez Skarb Państwa w postępowaniu przygotowawczym i przed Sądem Rejonowym.

1.8.  Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

5.2.1.

Przedmiot i zakres zmiany

- przyjęcie, że oskarżeni dopuścili się przypisanych w pkt 1 czynów w obawie przed grożącą im odpowiedzialnością karną przez co oskarżeni swoim zachowaniem wyczerpali znamiona art. 233 § 1a k.k.,

- na podstawie art. 66 § 1 k.k. oraz art. 67 § 1 k.k. warunkowe umorzenie postępowania karnego wobec oskarżonych K. M. i M. M. na okres próby 1 roku;

- na podstawie art. 67 § 3 k.k. w związku z art. 39 pkt 7 k.k. orzeczenie od oskarżonych K. M. i M. M. świadczenia pieniężnego w kwocie po 2000 złotych na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej.

Zwięźle o powodach zmiany

Wniesiona skarga apelacyjna odniosła taki skutek, że Sąd odwoławczy, uznał, iż oskarżeni wyczerpali swoim zachowaniem dyspozycję art. 233 § 1a k.k., o czym była szeroko mowa w dziale 3.1 niniejszego uzasadnienia. Po przeanalizowaniu całokształtu ujawnionych w sprawie okoliczności przedmiotowo – podmiotowych, Sąd odwoławczy doszedł do przekonania, że zostały spełnione przesłanki z art. 66 § 1 k.k. oraz art. 67 § 1 k.k. dla warunkowego umorzenia postępowania karnego wobec oskarżonych K. M. i M. M. na okres próby 1 roku. Uzasadnienie takiego rozstrzygnięcia, jak również powody orzeczenia wobec oskarżonych świadczenia pieniężnego na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej, zostały zawarte w dziale 3.2 niniejszego uzasadnienia i niecelowym jest tu powielanie tych samych treści.

1.9.  Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

1.1.7.  Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

5.3.1.1.1.

☐ art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.1.2.1.

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.1.3.1.

Konieczność umorzenia postępowania

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia

5.3.1.4.1.

☐ art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

1.1.8.  Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

1.10.  Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

6.  Koszty Procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

2

O kosztach postępowania odwoławczego Sąd Okręgowy orzekł w oparciu o treść art. 634 k.p.k. w zw. z art. 629 k.p.k., a wysokość opłaty za obie instancje została ustalona na podstawie art. 7 Ustawy z dnia 23 czerwca 1973 roku o opłatach w sprawach karnych (tekst jednolity: Dz.U. z 1983 r. Nr 49, poz. 223 z późniejszymi zmianami).

7.  PODPIS

1.11.  Granice zaskarżenia

Kolejny numer załącznika

1

Podmiot wnoszący apelację

obrońca oskarżonego

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

całość wyroku

0.1.1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☐ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

0.1.1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

0.1.1.4. Wnioski

☒

uchylenie

☒

zmiana