Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

24 kwietnia 2024 roku

Sąd Okręgowy w Sieradzu IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Sławomir Górny

Protokolant: st. sekr. sąd. Katarzyna Wawrzyniak

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 24 kwietnia 2024 roku w Sieradzu

odwołania M. J. (1)

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w Ł.

z 12 maja 2023 r. nr (...)

w sprawie M. J. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w Ł.

z udziałem zainteresowanego D. N.

o podleganie ubezpieczeniom społecznym

1.  Oddala odwołanie.

2.  Zasądza od M. J. (1) na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych(...) Oddział w Ł. 180 (sto osiemdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego za czas od dnia uprawomocnienia się wyroku.

Sygn. akt IV U 295/23

UZASADNIENIE

Decyzją z 12.05.2023r., na podstawie art. 83 ust. 1 pkt 1, art. 68 ust. 1 pkt 1 lit. a ustawy z 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2022r. poz. 1009, ze zm.), art. 83§1 k.c., art. 300 k.p., Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w Ł. stwierdził, że M. J. (1) jako pracownik u płatnika składek D. N., nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu, wypadkowemu od 1.12.2022r.

Nie podzielając powyższej decyzji M. J. (1) złożyła odwołanie. Odwołanie poparł pełnomocnik w/w ustanowiony w sprawie. Do odwołania przyłączył się zainteresowany D. N..

W odpowiedzi na odwołanie pełnomocnik organu rentowego wnosił o jego oddalenie i zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego. W ocenie ZUS, celem zawarcia umowy o pracę nie była realizacja stosunku pracy, a dążenie do uzyskania prawa do świadczeń z ubezpieczenia społecznego.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Przedmiotem prowadzonej działalności przez płatnika składek D. N. od 2020r., są usługi budowlane. D. N. zajmuje się wylewaniem posadzek maszynowo. D. N. przeważnie wykonuje pracę na rzecz prywatnych inwestorów, wycenia budowy. Wykonanie posadzki w domu jednorodzinnym to jeden - dwa dni robocze. Wcześniej trzeba pojechać, dogadać, zamówić materiały. D. N. posiada sprzęt, tj. samochód, minikoparkę, miniładowarkę. Sprzęt ten pozwala na wykonanie jednego zlecenia w tym samym czasie. Zainteresowany jest w stanie zrobić jeden dom dziennie. Miesięcznie ma ok. 5-10 zleceń. Płatnik wystawia paragony lub faktury. Nieraz klienci organizują sobie materiał we własnym zakresie. W dniu 31.12.2022r., płatnik składek zawarł z P. Z. umowę na czas określony od 1.01.2023 – 31.12.2024, mocą której P. Z. został zatrudniony jako pracownik fizyczny. P. Z. pomaga zainteresowanemu przy mieszaniu betonu, czyści maszyny, pomaga przy pakowaniu. Bywały okresy, kiedy zainteresowany zatrudniał dorywczo chłopaka do pomocy przy budowie. D. N. otrzymuje informację na maila odnośnie wysokości podatków, ZUS-u.

M. J. (1), ur. (...), jest absolwentką liceum o profilu administracyjno - ekonomicznym. Po skończeniu szkoły, wnioskodawczyni wyjechała do Wielkiej Brytanii, gdzie pracowała w dużym biurze logistycznym. W 2021r. dziecko wnioskodawczyni poszło do żłobka. W 2021r. narzeczony, obecnie mąż, zaproponował odwołującej pracę w swojej firmie (...)na stanowisku pracownika biurowego na podstawie umowy o pracę. Firma zajmuje się transportem międzynarodowym. W firmie są dwa pojazdy. W (...)jest zatrudnionych 3 kierowców; Mąż odwołującej jest także kierowcą. Wnioskodawczyni zajmowała się odbieraniem telefonów, przygotowywaniem faktur, organizowaniem pracy w biurze, przepływem dokumentów, odbieraniem e -maili. Czasami pracy było więcej, czasami mniej. Kiedy zjeżdżają kierowcy, pracy jest zdecydowanie więcej. Firma ma biuro. Odwołująca pracowała głównie stacjonarnie, ale miała laptopa i mogła też pracować zdalnie.

Od marca 2022 - 30.11.2022, M. J. (1) była zatrudniona w ramach umowy zlecenia w biurze rachunkowym (...), w którym poznała D. N.. D. N. jest klientem M. G.. Obsługa w biurze rachunkowym jest stacjonarna.

W dniu 23.11.2022r., pomiędzy płatnikiem składek, a M. J. (1) została zawarta umowa o pracę na czas określony od 1.12.2022 – 31.12.2024 w pełnym wymiarze czasu pracy, mocą której M. J. (1) została zatrudniona jako pracownik biurowy. Strony ustaliły, że wynagrodzenie będzie płatne gotówką. Praca miała być wykonywana zdalnie w miejscu zamieszkania lub w siedzibie firmy, jako system zadaniowy niewymagający ewidencji czasu pracy. Do obowiązków ubezpieczonej w ramach zawartej umowy o pracę miało należeć: sprawdzanie i odbieranie korespondencji w formie tradycyjnej i elektronicznej, odbieranie telefonów, obsługa urządzeń w biurze takich jak komputer, telefon, drukarka, fax itp., nadzór nad dokumentami firmowymi z którymi ma styczność oraz ich odpowiednie zabezpieczenie, administrowanie oraz całościowa obsługa biura i utrzymanie czystości w pomieszczeniu biurowym.

Od 16.01.2023r. M. J. (1) była niezdolna do pracy z powodu ciąży. Odległość między siedzibą firmy męża odwołującej, a firmą D. N. wynosi około 3-4 km ( zeznania świadka M. G., częściowo zeznania świadka M. J. (2), częściowo zeznania wnioskodawczyni, zainteresowanego – na nagraniu CD – 001121 – 010326 k. 60, umowa o pracę dot. P. Z. k. 40/akta sprawy; uwierzytelnione kserokopie: umowy o pracę na czas określony z 23.11.2022r., świadectwa ukończenia Liceum Ogólnokształcącego, karty szkolenia wstępnego w dziedzinie BHP, list płac za 12/2022, 01/2023, 02/2023, orzeczenia lekarskie o braku przeciwwskazań zdrowotnych do podjęcia pracy na stanowisku pracownik biurowy, kwestionariusza osobowego, jednej faktury/akta ZUS).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie i w postępowaniu przed organem rentowym. Kwestionujący stanowisko organu rentowego zawarte w zaskarżonej decyzji winien wskazać fakty znajdujące oparcie w materialne dowodowym, z których możliwym byłoby wyprowadzenie wniosków i twierdzeń zgodnych ze stanowiskiem zaprezentowanym w odwołaniu. W tym kontekście podkreślenia wymaga, że zgodnie z art. 232 k.p.c., strony są obowiązane wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne (ciężar dowodu w znaczeniu procesowym). Z kolei stosownie do art. 6 k.c., ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne (ciężar dowodu w znaczeniu materialnym). Zdaniem Sądu, w świetle materiału dowodowego brak podstaw do przyjęcia, że pomiędzy stronami umowy – M. J. (1), a płatnikiem składek -D. N., doszło do realizacji stosunku pracy na podstawie zawartej w dniu 23.11.2022r. umowy o pracę. Przemawia za tym brak dowodów. Zdaniem Sądu, zeznania stron, są mało przekonujące dla przyjęcia, że w okresie od zawarcia umowy o pracę do przejścia na zwolnienie lekarskie, między stronami umowy doszło do skutecznego nawiązania stosunku pracy. Sam dokument obejmujący swą treścią umowę o pracę nie ma charakteru przesądzającego, może on co najwyżej tworzyć domniemanie, że doszło do nawiązania stosunku pracy. Ponadto, w przypadku symulowania powstania stosunku pracy oczywistym jest, że pewne niezbędne dokumenty mające go uprawdopodobnić, takie jak np. kwestionariusz dla osoby ubiegającej się o zatrudnienie, zaświadczenie o przeszkoleniu BHP, listy obecności, itp., zostaną wytworzone.

Sąd Okręgowy zważył:

Odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie.

W pierwszej kolejności należy zauważyć, że charakter zatrudnienia w ramach umowy o pracę ma zasadnicze znaczenie z punktu widzenia uprawnień osoby świadczącej pracę. Uprawnienia pracownicze, takie jak szczególna ochrona wynagrodzenia, płatny urlop, świadczenia ubezpieczeniowe w przypadku niezdolności do pracy i inne, z mocy przepisów prawa pracy przysługują bowiem tylko osobom zatrudnionym na podstawie umowy o pracę i nie znajdują zastosowania do osób świadczących pracę na podstawie innych umów.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego utrwalił się pogląd, że cel zawarcia umowy o pracę w postaci uzyskania świadczeń z ubezpieczenia społecznego nie jest sprzeczny z ustawą (por. wyrok SN z 4.08.2005r., II UK 320/04). Kreacja stosunku pracy powoduje zawsze konsekwencje prawne nie tylko bezpośrednio w sferze jego treści, ale także w wielu innych dziedzinach. Jednym z takich skutków jest prawo do świadczeń z ubezpieczenia społecznego na wypadek spełnienia się przewidzianych przez ustawy przesłanek. Strony mogą kierować się takim celem i nie można czynić im zarzutu dążenia do celu sprzecznego z ustawą. Skoro osiągnięcie celu uzyskania prawa do świadczeń z ubezpieczenia społecznego nie jest sprzeczne z ustawą, strony zmierzające do takiego celu nie dokonują obejścia ustawy. Zawarcie umowy o pracę, choćby zmierzało wyłącznie do uzyskania świadczeń ubezpieczeniowych, nie jest powiązane z zamiarem obejścia ustawy. Stwierdzenie, że umowa zmierza do obejścia ustawy wymaga zatem poczynienia konkretnych ustaleń faktycznych, dotyczących okoliczności jej zawarcia i celu, jaki strony zamierzały osiągnąć (por. uchwała SN z 8.03.1995r., I PZP 7/95, wyrok z 23.09.1997r., I PKN 276/97).

Nawiązując stosunek pracy, pracodawca realizuje swoją gospodarczą potrzebę, a więc zmierza do uzyskania od pracownika niezbędnego mu świadczenia w postaci wykonywanej pracy. Po stronie pracodawcy istnieje zatem gospodarcza konieczność realizowania określonych czynności, mających wartość materialną lub niematerialną w sposób ciągły, a więc stale i powtarzalnie. Samo formalne zawarcie umowy o pracę nie jest przesądzające o faktycznym istnieniu stosunku pracy, a tym samym powstaniu obowiązku ubezpieczeń. Niezbędne jest również rzeczywiste wykonywanie pracy w warunkach charakterystycznych dla stosunku pracy, opisanych w art. 22 k. p. Stosunek pracy jest stosunkiem zobowiązaniowym, zachodzącym między dwoma stronami, z których każda jest wobec drugiej zobowiązana i zarazem uprawniona do określonego świadczenia. Element kierownictwa pracodawcy, a tym samym podporządkowania pracownika jest cechą odróżniającą stosunek pracy od innych stosunków cywilnoprawnych, a przede wszystkim przesłanką, która ma „charakter konstrukcyjny dla istnienia stosunku pracy” (por. wyrok SN z 25.11.2005r., I UK 68/05).

Oceny ważności treści umów o pracę powszechnie przyjmuje się według reguł prawa cywilnego na podstawie art. 58 k.c. w związku z art. 300 k. p. Zgodnie z art. 58§1 k.c. czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna. Czynność prawna mająca na celu obejście ustawy polega na takim ukształtowaniu jej treści, które z punktu widzenia formalnego (pozornie) nie sprzeciwia się ustawie, ale w rzeczywistości (w znaczeniu materialnym) zmierza do realizacji celu, którego osiągnięcie jest przez nią zakazane. Pojęcie obejścia prawa i pozorności niejednokrotnie pokrywają się. Zakaz obejścia ustawy sprowadza się do zakazu wywołania pewnego skutku prawnego, który jest zakazany przez przepisy bezwzględnie obowiązujące, za pomocą takiego ukształtowania czynności prawnej, że zewnętrznie, formalnie ma ona cechy niesprzeciwiające się obowiązującemu prawu.

Ustalenie, że umowa o pracę zmierza do obejścia prawa wymaga poczynienia konkretnych ustaleń faktycznych, dotyczących okoliczności jej zawarcia, celu, jaki strony zamierzały osiągnąć, oraz charakteru wykonywanej pracy.

Zgodnie z art. 22 k. p. umowa o pracę stanowi dwustronną czynność prawną, w ramach której pracodawca zobowiązuje się do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem, pracownik zaś do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem. Umowa o pracę winna określać w szczególności rodzaj pracy, miejsce jej wykonywania, wynagrodzenie oraz wymiar czasu pracy (art. 29 k. p.). Umowa o pracę dochodzi do skutku, gdy strony złożą zgodne oświadczenie co do jej istotnych postanowień (por. postanowienie SN z 22.11.1979r., III PZ 7/79). Status umowy o pracę ma zasadnicze znaczenie z punktu widzenia uprawnień osoby świadczącej pracę. Uprawnienia pracownicze, takie jak szczególna ochrona wynagrodzenia, płatny urlop, świadczenia ubezpieczeniowe w przypadku niezdolności do pracy i inne, przysługują bowiem z mocy przepisów prawa pracy tylko osobom zatrudnionym na podstawie umowy o pracę i nie znajdują zastosowania do osób świadczących pracę na podstawie innych umów.

Podkreślenia wymaga, że umowa o pracę wywołuje skutki nie tylko bezpośrednie, dotyczące wprost wzajemnych relacji między pracownikiem i pracodawcą lecz także dalsze, pośrednie, w tym - w dziedzinie ubezpieczeń społecznych. Kształtuje ona stosunek ubezpieczenia społecznego, określa wysokość składki, a w konsekwencji prowadzi do uzyskania odpowiednich świadczeń. Należy zatem uznać, że ocena postanowień umownych może i powinna być dokonywana także z punktu widzenia prawa ubezpieczeń społecznych. Powstaje zatem konieczność ustalenia, czy pomiędzy stronami nastąpiło faktyczne nawiązanie stosunku pracy, rezultatem czego będzie skutek wynikający z systemu prawa ubezpieczeń społecznych w postaci podlegania pracowniczemu ubezpieczeniu społecznemu (tak SN w uchwale z 27.04.2005r., II UZP 2/05).

Do objęcia pracowniczym ubezpieczeniem społecznym nie wystarcza jakakolwiek praca, gdyż znaczenie ma dopiero praca przewidziana dla stosunku pracy. Marginalna realizacja umowy o pracę nie opiera się na zasadzie wzajemności świadczeń uzgodnionych w tej umowie (vide wyrok SN z 29.06.2017r., III UK 172/16).

O tym czy strony istotnie nawiązały stosunek pracy stanowiący tytuł ubezpieczeń społecznych nie decyduje samo formalne zawarcie umowy o pracę, wypłata wynagrodzenia, przystąpienie do ubezpieczenia i opłacenie składki, wystawienie świadectwa pracy, ale faktyczne i rzeczywiste realizowanie elementów charakterystycznych dla stosunku pracy, a wynikających z art. 22§1 k.p. Istotne więc jest, aby stosunek pracy zrealizował się przez wykonywanie zatrudnienia o cechach pracowniczych. Okoliczności wynikające z formalnie zawartej umowy o pracę lub ugody pozasądowej nie są wiążące w postępowaniu o ustalenie podlegania obowiązkowi pracowniczego ubezpieczenia społecznego (por. wyrok SN z 24.02.2010r., II UK 204/09).

Nawiązując do powyższych rozważań, na gruncie li tylko ubezpieczeń społecznych, przedmiotem sporu było ustalenie, czy między stronami umowy o pracę, został nawiązany i realizowany stosunek pracy, tj., czy powstał tytuł skutkujący objęciem M. J. (1) pracowniczym ubezpieczeniem społecznym. W ocenie sądu, zaskarżona decyzja odpowiada prawu. Zdaniem sądu, wyłącznym celem zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych M. J. (1), było uzyskanie dodatkowej ochrony ubezpieczeniowej w ramach zgłoszenia z tytułu umowy o pracę. W ocenie Sadu umowa między stronami została zawarta dla pozoru. Zauważyć należy, że M. J. (1) jest zatrudniona u innego płatnika od 23.09.2021r. (który jest jej mężem), w pełnym wymiarze czasu pracy; jest to druga umowa o pracę w pełnym wymiarze czasu pracy. W ocenie Sądu, nie ma realnych możliwości wykonywania stałych i długotrwałych czynności przy jednoczesnym zatrudnieniu przez innego pracodawcę w pełnym wymiarze czasu pracy, tym bardziej przez kobietę w ciąży. DO zakresu obowiązków wnioskodawczyni należało: sprawdzanie i odbieranie korespondencji w formie tradycyjnej i mailowej, odbieranie telefonów, obsługa urządzeń biurowych: komputer, fax, telefpn, drukarka, nadzór nad dokumentami firmowymi, ich zabezpieczenie, administrowanie nimi, całościowa obsługa biura. Uwzględniając zatem zakres obowiązków, wyłącznie odbieranie korespondencji mailowej było możliwe w ramach pracy zdalnej. Pozostałe obowiązki mogły być wykonywane wyłącznie w siedzibie pracodawcy. To oznacza, że niemożliwe było w tym przypadku wykonywanie pracy w sposób zdalny. Zakładając jednak, że tak było, wówczas oznacza to wymianę korespondencji mailowej między pracownikiem, a pracodawcą, zawierającej polecenia pracodawcy, dokumenty niezbędne pracownikowi do ich wykonywania, czynności pracownika wykonane w ramach realizacji poleceń pracodawcy. Jednakże takich dowodów brak. Również nie może być uznana za wiarygodną, załączona przez płatnika tylko jedna faktura, jako dowód wykonywania pracy przez wnioskodawczynię; na fakturze nie ma podpisu nabywcy.

Art. 300 k. p. stanowi, że w sprawach nieunormowanych przepisami prawa pracy do stosunku pracy stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu cywilnego, jeżeli nie są one sprzeczne z zasadami prawa pracy. Zgodnie z art. 83§1 k.c., nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Pozorność oświadczenia woli została potraktowana przez ustawodawcę jako wada oświadczenia woli. Jest to wada szczególna, bo dotyczy oświadczenia złożonego świadomie dla pozoru drugiej stronie, która o takim charakterze oświadczenia woli wie i na to się zgadza. Złożenie oświadczenia woli dla pozoru oznacza, że osoba je składająca nie chce w ogóle wywołać żadnych skutków prawnych swojej czynności, albo chce wywołać inne niż przewidziane w oświadczeniu woli. Dodatkowo, jak stanowi art. 8 k.c., nie można czynić ze swego prawa użytku, który byłby sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony.

Mając na uwadze podniesione wyżej okoliczności, Sąd Okręgowy oddalił odwołanie na podstawie art. 477 ¹⁴§1 k.p.c.

O kosztach zastępstwa procesowego, uwzględniając liczbę odwołujących, orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c. w zw. z §9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015r., poz. 1804 ze zm.).