Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

13 marca 2024 roku

Sąd Okręgowy w Sieradzu IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Sławomir Górny

Protokolant: st. sekr. sąd. Katarzyna Wawrzyniak

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 13 marca 2024 roku w Sieradzu

odwołania (...) Sp. z o.o. z siedzibą w P.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych(...) Oddział w Ł.

⚫

z 5 czerwca 2023 r. nr (...)

⚫

z 21 czerwca 2023 r. nr (...)

w sprawie (...) Sp. z o.o. z siedzibą w P.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych(...) Oddział w Ł.

z udziałem zainteresowanych: K. B. i E. B. (1)

o wysokość podstawy wymiaru składek, o podleganie ubezpieczeniom społecznym

I

1.  Zmienia zaskarżoną decyzję z 5 czerwca 2023 roku nr (...) i ustala, że podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne K. B. jako pracownika (...) Sp. z o.o. z siedzibą w P. w okresie od 1 października 2022 roku do 30 kwietnia 2023 roku stanowi kwota miesięcznego wynagrodzenia w wysokości 11 200 złotych.

2.  Zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych(...)Oddział w Ł. na rzecz (...) Sp. z o.o. z siedzibą w P. 180 (sto osiemdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych w spełnieniu świadczenia pieniężnego za czas od dnia uprawomocnienia się wyroku.

II

1.  Zmienia zaskarżoną decyzję z 21 czerwca 2023 roku nr (...) w punkcie 2
i ustala, że E. B. (1) podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od 1 lutego 2023 roku z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę u płatnika składek (...) Sp. z o.o. z siedzibą w P..

2.  Zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w Ł. na rzecz (...) Sp. z o.o. z siedzibą w P. 180 (sto osiemdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych w spełnieniu świadczenia pieniężnego za czas od dnia uprawomocnienia się wyroku.

Sygn. akt IV U 472/23

UZASADNIENIE

Decyzją z 5.06.2023r., na podstawie art. 83 ust. 1 pkt 3 , art. 68 ust. 1 pkt 1 lit c ustawy z 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2022r., poz. 1009 ze zm.), ZUS(...) Oddział w Ł. (...)określił podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia K. B. w okresie od 10.2022 – 04.2023, podlegającego ubezpieczeniom jako pracownik u płatnika składek (...) Sp. z o. o. W ocenie ZUS, wyłącznym celem zwiększenia wynagrodzenia z kwoty 4.200zł. do 11.200zł., była chęć uzyskania przez K. B. świadczenia chorobowego w zwiększonej wysokości niż w czasie jego zatrudnienia od 1.10.2018 – 31.01.2021.

Nie podzielając powyższej decyzji pełnomocnik płatnika ustanowiony w sprawie złożył odwołanie, wnosząc o uwzględnienie odwołania, uchylenie zaskarżonej decyzji i umorzenie postępowania oraz zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Podnosił m. in., że K. B. wykonywał w ramach zawartej umowy obowiązki w większym zakresie, co uzasadniało zmianę wysokości wynagrodzenia. Do odwołania przyłączył się K. B. jako zainteresowany.

W odpowiedzi na odwołanie pełnomocnik organu rentowego podtrzymując stanowisko zawarte w zaskarżonej decyzji, wnosił o oddalenie odwołania i zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych.

Decyzją z 21.06.2023r., na podstawie art. 83 ust. 1, art. 68 ust. 1 pkt 1 lit. a w zw. z art. 123 ustawy z 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2022r., poz. 1009, ze zm.), art. 105§1 k.p.a. ZUS (...)Oddział w Ł.: 1. umorzył w części wszczęte 21 kwietnia 2023r. postępowanie administracyjne w zakresie zgłoszenia E. B. (1) do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych: emerytalnego, rentowych, chorobowego i wypadkowego od 5 października 2022r. do 31 stycznia 2023r. jako pracownika u płatnika składek (...) Sp. z o. o., 2. stwierdził, że E. B. (1) nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od 1 lutego 2023r. z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę u płatnika składek (...) Sp. z o. o. W ocenie ZUS, E. B. (1) nie jest pracownikiem u płatnika składek (...) Sp. z o. o. od 1.02.2023r., a została zgłoszona do ubezpieczeń społecznych i skorzystania z wypłaty świadczeń z ubezpieczenia społecznego w związku z chorobą.

Nie podzielając powyższej decyzji w zakresie pkt 2, pełnomocnik płatnika ustanowiony w sprawie złożył odwołanie, wnosząc o uchylenie decyzji i umorzenie postępowania, względnie o zmianę decyzji i ustalenie, że E. B. (1) podlega ubezpieczeniom społecznym od 1 lutego 2023r. z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę u płatnika składek (...) Sp. z o. o. Do odwołania przyłączyła się E. B. (1).

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wnosił o oddalenie odwołania i zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych.

Postanowieniem z 9.11.2023r., połączono sprawy do łącznego rozpoznania i rozstrzygnięcia.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Decyzją z 26.04.2022r. ZUS (...) Oddział w Ł. stwierdził, że podstawa wymiaru składek K. B. podlegającego ubezpieczeniom jako pracownik u płatnika składek (...) Sp. z o. o., w okresie od 02.2021 – 04.2022, wynosi kwoty wskazane w decyzji. W uzasadnieniu wskazano, że wyłącznym celem zwiększenia wynagrodzenia z kwoty 4.200zł. do 11.200zł., była chęć uzyskania przez K. B. świadczeń z ubezpieczenia chorobowego w zwiększonej wysokości, wyższej niż w czasie jego zatrudnienia od 1 października 2018r. do 31 stycznia 2021r. W ocenie ZUS, brak jest podstaw do przyjęcia, że K. B. wykonywał w ramach zawartej umowy obowiązki w większym zakresie, uzasadniającym zmianę wynagrodzenia. Rozpoznając odwołanie od powyższej decyzji, wyrokiem z 30.03.2023r. w sprawie VIII U 1350/22, Sąd Okręgowy w Łodzi zmienił zaskarżoną decyzję i stwierdził, że podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne K. B. jako pracownika (...) Sp. z o.o. z/s w P. w okresie od 1.02.2021 – 31.03.2022 stanowi kwota miesięcznego wynagrodzenia na poziomie 11.200zł. i orzekł o kosztach zastępstwa procesowego. Jak wskazał Sąd w uzasadnieniu wyroku, przewidziane w aneksie do umowy wynagrodzenie za pracę przysługujące ubezpieczonemu, było adekwatne do powierzonych mu dodatkowo od dnia 1.02.2021r. zadań, obowiązków, kwalifikacji oraz wymiaru czasu pracy (wyrok w sprawie VIII U 1350/22 Sądu Okręgowego w Łodzi z uzasadnieniem k. 422, 433 – 441/akta VIII 1350/22).

Płatnik składek (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Ł. została zawiązana na mocy umowy z dnia 30 września 2002r. W zakresie prowadzonej działalności gospodarczej spółka zajmuje się produkcją oraz handlem bielizną damską. Wspólnikami spółki są: Z. B. oraz R. B. (1), posiadający po 60 udziałów. Prezesem zarządu spółki jest Z. B. (wydruk informacji z KRS k. 11 – 14/akta sprawy).

Płatnik składek (...) Sp. z o. o. zgłosił K. B. do ubezpieczeń społecznych jako pracownika od 1.10.2018r. Płatnik złożył za K. B. imienne raporty miesięczne o należnych składkach od października 2018r. do kwietnia 2023r., w których wykazał pełny wymiar czasu pracy. W imiennych raportach miesięcznych o należnych składkach, płatnik wykazał miesięczne podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne: za październik 2022r. - 2986,67zł., od listopada 2022r. do stycznia 2023r. - 11200,00zł., luty 2023r. - 0,00zł., marzec 2023r. - 4480,06zł. oraz za kwiecień 2023r. - 0,00zł. Płatnik złożył za K. B. imienne raporty miesięczne o wypłaconych świadczeniach i przerwach w opłacaniu składek, w których wykazał wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy od 11 - 24 lutego 2023r., zasiłek chorobowy od 1 - 22 października 2022r. oraz od 25.02. – 30.04.2023r.

Płatnik składek (...) sp. z o.o. zgłosił E. B. (1) do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych - emerytalnego, rentowych, chorobowego i wypadkowego i do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego jako pracownika ostatnio od 3 października 2022r. Płatnik składek przekazał dokumenty rozliczeniowe, w których wykazał pełny wymiar czasu pracy i podstawy wymiaru składek na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne w wysokości: za październik 2022r. - 5113,33zł., listopad 2022r. -5900,00zł., grudzień 2022r. - 4130,00zł. oraz od stycznia do kwietnia 2023r. - 0,00zł. Przekazał również imienne raporty miesięczne o wypłaconych świadczeniach i przerwach w opłacaniu składek, w których wykazał zasiłek chorobowy jedynie za okres od 23 do 31 grudnia 2022r.

K. B. jest synem Z. B. oraz R. B. (1). (okoliczność bezsporna).

W okresie od 1.01.2022 – 30.04.2023, płatnik zatrudniał 9 osób w pełnym wymiarze czasu pracy w ramach umów o pracę ( zestawienie - k. 110 – 113/akta sprawy).

K. B. z zawodu jest mechanikiem samochodowym. Ma 30 – letnie doświadczenie w branży bieliźniarskiej oraz w zarządzaniu zespołem ludzi, posiada umiejętności projektowania i konstrukcji bielizny damskiej, świadczył usługi doradztwa w zakresie wzornictwa. K. B. został zatrudniony u płatnika na czas nieokreślony od 1 października 2018r. na stanowisku kierownika do spraw sprzedaży z wynagrodzeniem 4200zł. brutto. Do obowiązków K. B. należało: zarządzanie podległym mu zespołem pracowników w celu osiągnięcia założonych wyników, organizowanie pracy działu sprzedaży, kierowanie zespołem pracowników, planowanie i realizacja sprzedaży, tworzenie strategii działań handlowych we współpracy z zarządem, analizowanie raportów i prognoz dotyczących rynku sprzedaży ( zakres obowiązków k. 64-66/akta ZUS).

Na mocy aneksu do umowy o pracę od dnia 1.02.2021r. powierzono K. B. obowiązki pracownicze kierownika do spraw sprzedaży z wynagrodzeniem zasadniczym w wysokości 11.200zł. Pozostałe warunki umowy o pracę nie uległy zmianie. W związku z powyższym, zwiększeniu uległ również zakres obowiązków ubezpieczonego o: opracowanie i wdrażanie planu rozszerzenia działalności firmy w związku z występowaniem pandemii COVID19, nadzorowanie nad pisaniem wniosków o dofinansowania oraz dotacji związanych z wystąpieniem pandemii COVID-19, organizowanie i nadzorowanie prac związanych z wprowadzeniem nowych modeli bielizny damskiej - nowe konstrukcje (porozumienie zmieniające zakres obowiązków k. 63/akta ZUS).

W 2021r. K. B. podjął działania w zakresie nawiązywania kontaktów i pozyskiwaniu firm łotewskich. Wcześniej nikt w spółce się tym nie zajmował. K. B. zajmował się także usługami w zakresie doboru wzornictwa i kolorystyki. Bezpośrednim przełożonym K. B. jest R. B. (1) i Z. B.. Wynagrodzenie za pracę wypłacane było ubezpieczonemu przelewem na konto. Po marcu 2022r. zakres obowiązków K. B. nie zmienił się. Pod koniec 2022r., jesienią, K. B. nawiązał współpracę z Turcją w zakresie sprzedaży olei. Pertraktacje z Łotwą były prowadzone w 2022r. Rozmowy zaczęły się w 2021r. Uczestnikiem tych rozmów była E. B. (1) - regionalny przedstawiciel handlowy. Z firmami łotewskimi ubezpieczony kontaktował się za pośrednictwem wiadomości e-mail, a także jeździł na spotkania z tymi firmami. W dalszym ciągu K. B. w ramach zakresu swoich obowiązków prowadzi także nadzór nad przedstawicielami handlowymi zatrudnionymi u płatnika. Po marcu 2022r. K. B. chorował. Od 11-24.02.2023r. był niezdolny do pracy, od 1 – 22.10.2022r, od 25.02 - 30.04.2023r., pobierał zasiłek chorobowy. Do chwili obecnej jest na świadczeniu rehabilitacyjnym. Obecnie część obowiązków K. B. przejęła R. B. (1) i W. M. - nowa pracownica. Pracy jest bardzo dużo. Sprzedaż cały czas trwa, choć obecnie jest mniejsza od wiosny ubiegłego roku. Kontakty są utrzymywane. E. B. (1) od 2005r. jest pracownikiem płatnika. E. B. (1) objęła obowiązki po P. K., który pracował jako przedstawiciel handlowy. Do wiosny 2021r., E. B. (1) zajmowała się sprzedażą bielizny w Polsce, następnie zwiększyły się jej obowiązki i awansowała na stanowisko handlowca na rynki zagraniczne. E. B. (1) zajmowała się też wyszukiwaniem materiałów do produkcji bielizny, doradztwem w zakresie wzornictwa i kolorystyki. W dniu 29.12.2021r., E. B. (1) uległa wypadkowi. Pomimo wypadku i przyznania przez ZUS świadczenia rehabilitacyjnego, E. B. (1) nie przestała być pracownikiem u płatnika. E. B. (1) jest nadal pracownikiem. Umowa o pracę z E. B. (1) nie została rozwiązana. Od 1.02.2023r. został zmieniony kod ubezpieczenia E. B. (1), w związku z dostarczeniem orzeczenia o niepełnosprawności. Nie było dyspozycji wydanej przez R. B. (1), żeby zwolnić E. B. (1). Dyspozycja R. B. (2) dotyczyła tylko zmiany kodu ubezpieczenia, a nie rozwiązania umowy o pracę z E. B. (1). Zmianą kodu, zajmowała się tym księgowa W. S. razem z kadrową, która była na urlopie macierzyńskim. Pomoc kadrowej była zdalna. Żeby zmienić kod ubezpieczenia, nie można zmienić samego dokumentu, tylko najpierw trzeba wyrejestrować pracownika, a potem zarejestrować. Na osobę niepełnosprawną kod zmienia się na podstawie wydanego orzeczenia lekarza orzecznika. Wyrejestrowanie E. B. (1) nastąpiło po to, aby ponownie ją zarejestrować z kodem (...) jako osobę niepełnosprawną. Kod 600 oznacza inną przyczynę, a nie przyczynę - zwolnienie z pracy. E. B. (1) chce wrócić do pracy. W firmie brakuje przedstawiciela handlowego na zagranicę i płatnik liczy, że E. B. (1) wróci do pracy. Po powrocie ze zwolnienia miałaby ona te same obowiązki (zeznania świadka M. N., J. K., M. S., E. B. (2), E. B. (3), A. C., T. R., A. C., W. S., K. B., zeznania w charakterze strony R. B. (1), E. B. (1), K. B. – na nagraniu CD 00:12:00 – 02:15:02 k. 173, 00:04:27 – 00:30:03 k. 205/akta sprawy).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie i w postępowaniu przed organem rentowym. Fakty związane z charakterem wykonywanej pracy przez zainteresowanego K. B., otrzymywanego wynagrodzenia, zakresu obowiązków, faktycznie wykonywanej pracy, Sąd ustalił na podstawie zeznań świadka M. N., J. K., M. S., E. B. (3), A. C., T. R., E. B. (1). Fakty związane ze świadczeniem pracy na rzecz płatnika składek od lutego 2023r., pobytu E. B. (1) na zwolnieniach lekarskich, świadczeniu zasiłku rehabilitacyjnym i chorobowym od 1.02.2023r., Sąd ustalił na podstawie zeznań świadka W. S.. Fakty związane z sytuacją pracowniczą E. B. (1) od 1.02.2023r., Sąd ustalił na podstawie zeznań w charakterze stron - E. B. (1) i R. B. (1), zeznań świadka K. B.. Co do decyzji nr (...), Sąd dopuścił dowód z zeznań stron, ograniczając go do przesłuchania K. B.. Fakty związane z podstawą wymiaru składek K. B. od listopada 2022r. i fakty podlegania pracowniczego od 1.02.2023r. E. B. (1), Sąd ustalił na podstawie zeznań stron, ograniczając do przesłuchania R. B. (1) jako prezesa zarządu płatnika składek.

W poczet materiału dowodowego Sąd przyjął także akta osobowe K. B. na fakty związane z jego przebiegiem zatrudnienia u płatnika składek oraz treść wyroku w sprawie VIII U 1350/22 Sądu Okręgowego w Łodzi z uzasadnieniem. W ocenie Sądu powyższe dowody tworząc spójną, logiczną całość, zostały ocenione w pełni jako wiarygodne, ich autentyczność oraz treść nie budziły zastrzeżeń, nie były kwestionowane przez strony.

Sąd Okręgowy zważył:

Odwołania zasługują na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 68 ust. 1 pkt 1 lit. c ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2022r., poz. 1009, do zakresu działania Zakładu Ubezpieczeń Społecznych należy między innymi wymierzanie i pobieranie składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy, Fundusz Solidarnościowy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.

Dokonywana przez organ rentowy kontrola zgłoszeń do ubezpieczenia oraz prawidłowości i rzetelności obliczenia składki oznacza przyznanie Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych kompetencji do badania zarówno tytułu zawarcia umowy o pracę, jak i ważności jej poszczególnych postanowień (por. postanowienia Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 10.01.2013r., III AUa 1039/12, z 25.09.2012r., III AU a 398/12).

Zgodnie z treścią art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 8 ust. 1, art. 11 ust. 1, art. 12 ust. 1 i art. 13 cyt. ustawy, pracownicy, to jest osoby fizyczne pozostające w stosunku pracy, podlegają obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym tj. emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu w okresie od nawiązania stosunku pracy do dnia jego ustania.

Z kolei art. 18 ust. 1 tej ustawy stanowi, iż podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych wymienionych w art. 6 ust. 1 pkt 1-3 i pkt 18a stanowi przychód, o którym mowa w art. 4 pkt 9 i 10, z zastrzeżeniem ust. la i 2, ust. 4 pkt 5 i ust. 12.

Stosownie zaś do treści art. 20 ust. 1 ustawy, podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe oraz ubezpieczenie wypadkowe stanowi podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i ubezpieczenia rentowe, z zastrzeżeniem ust. 2 i ust. 3.

W związku z powyższym wskazać należy, że wysokość wynagrodzenia uzgodnionego przez strony stosunku pracy na gruncie prawa ubezpieczeń społecznych ma istotne znaczenie z uwagi na okoliczność, że ustalanie podstawy wymiaru składki z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy następuje w oparciu o przychód, o którym mowa w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych, a więc w oparciu o wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne, a w szczególności wynagrodzenie zasadnicze, wynagrodzenie za godziny nadliczbowe, czy różnego rodzaju dodatki, nagrody, premie itp. Umowa o pracę wywołuje zatem nie tylko skutki bezpośrednie, dotyczące wprost wzajemnych relacji między pracownikiem i pracodawcą, lecz także dalsze, pośrednie, w tym w dziedzinie ubezpieczeń społecznych, kształtując stosunek ubezpieczenia społecznego, w tym wysokość składki, co w konsekwencji prowadzi do uzyskania odpowiednich świadczeń. Oznacza to, że ocena postanowień umownych może i powinna być dokonywana także z punktu widzenia prawa ubezpieczeń społecznych, a więc nie tylko z punktu widzenia interesu pracownika (ubezpieczonego), ale także interesu publicznego.

Podkreślić należy, że Zakład ma prawo badać zarówno tytuł zawarcia umowy, jak i ważność jej poszczególnych postanowień. Nie jest ograniczony do kwestionowania faktu wypłacenia wynagrodzenia we wskazanej kwocie, lecz może też ustalić stosunek ubezpieczenia społecznego na ściśle określonych warunkach. Potwierdził to wyraźnie Sąd Najwyższy w uchwale z 27.04.2005r. (II UZP 2/05), w której stwierdził, że w ramach art. 41 ust. 12 i 13 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych Zakład Ubezpieczeń Społecznych może zakwestionować wysokość wynagrodzenia stanowiącego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, jeżeli okoliczności sprawy wskazują, że zostało wypłacone na podstawie umowy sprzecznej z prawem, zasadami współżycia społecznego lub zmierzającej do obejścia prawa (art. 58 k.c.).

Nadmierne podwyższenie wynagrodzenia pracownika w zakresie prawa ubezpieczeń społecznych może być bowiem ocenione jako dokonane z zamiarem nadużycia prawa do świadczeń. Wynika to z tego, że nadmiernemu uprzywilejowaniu płacowemu pracownika, które w prawie pracy mieściłoby się w ramach art. 353 ¹ k.c., w prawie ubezpieczeń społecznych, w którym pierwiastek publiczny zaznacza się bardzo wyraźnie, można przypisać - w okolicznościach każdego konkretnego wypadku - zamiar nadużycia świadczeń przysługujących z tego ubezpieczenia, albowiem alimentacyjny charakter tych świadczeń oraz zasada solidaryzmu wymagają, żeby płaca - stanowiąca jednocześnie podstawę wymiaru składki - nie była ustalana ponad granicę płacy słusznej, sprawiedliwej i zapewniającej godziwe utrzymanie oraz żeby rażąco nie przewyższała wkładu pracy, a w konsekwencji, żeby składka nie przekładała się na świadczenie w kwocie nienależnej (por. wyroki Sądu Apelacyjnego w Krakowie z: 20.09.2012r., III AUa 420/12, 16.10.2013r., III AUa 294/13).

Ustalenie w umowie o pracę rażąco wysokiego wynagrodzenia za pracę stanowiącego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne może być w konkretnych okolicznościach uznane za nieważne z mocy art. 58 § 2 k.c. w związku z art. 300 k.p. jako dokonane z naruszeniem zasad współżycia społecznego. W konsekwencji nieważnością mogą być dotknięte jedynie uzgodnienia stron umowy dotyczące wynagrodzenia za pracę, przy zachowaniu ważności pozostałych postanowień umownych, ponieważ zgodnie z art. 58 § 3 k.c., jeżeli nieważnością jest dotknięta tylko część czynności prawnej, czynność pozostaje w mocy co do pozostałych części, chyba że z okoliczności wynika, iż bez postanowień dotkniętych nieważnością czynność nie zostałaby dokonana (por. wyroki SN z: 4.08.2005r., II UK16/05, 9.08.2005r., III UK 89/05, 6.02.2006r., III UK 156/05, 5.06.2009r., I UK 19/09).

Wprawdzie w prawie pracy obowiązuje zasada swobodnego kształtowania postanowień umownych, jednak bezspornym pozostaje, że wolność kontraktowa realizuje się tylko w takim zakresie, w jakim przewiduje to obowiązujące prawo. Należy bowiem pamiętać, że autonomia stron umowy w kształtowaniu jej postanowień podlega ochronie jedynie w ramach wartości uznawanych i realizowanych przez system prawa, a strony obowiązuje nie tylko respektowanie własnego interesu jednostkowego, lecz także wzgląd na interes publiczny. Powyższe wynika przede wszystkim z treści art. 353 ^{( 1)} k.c., który ma odpowiednie zastosowanie do stosunku pracy. Z kolei odpowiednie zastosowanie art. 58 k.c. pozwala na uściślenie, że postanowienia umowy o pracę sprzeczne z ustawą albo mające na celu jej obejście są nieważne, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, a postanowienia umowy o pracę sprzeczne z zasadami współżycia społecznego są nieważne bezwzględnie. Dopuszczalność oceniania ważności treści umów o pracę według reguł prawa cywilnego, na podstawie art. 58 k.c. w związku z art. 300 k.p., nie jest w judykaturze kwestionowana (por. wyrok Sądu Najwyższego z 22.01.2004r., IPK 203/03, oraz z 28.03.2002r., IPKN 32/01).

Ocena godziwości wynagrodzenia wymaga bowiem uwzględnienia okoliczności każdego konkretnego przypadku, a zwłaszcza rodzaju, ilości i jakości świadczonej pracy oraz wymaganych kwalifikacji (por. wyrok Sądu Najwyższego z 16.12.1999r., I PKN 465/99).

Takie rozumienie godziwości wynagrodzenia odpowiada kryteriom ustalania wysokości wynagrodzenia z art. 78§1 k.p., który nakazuje ustalenie wynagrodzenia za pracę tak, aby odpowiadało ono w szczególności rodzajowi wykonywanej pracy i kwalifikacjom wymaganym przy jej wykonywaniu, a także uwzględniało ilość i jakość świadczonej pracy. W orzecznictwie Sądu Najwyższego wskazuje się, że do oceny ekwiwalentności wynagrodzenia należy stosować wzorzec, który w najbardziej obiektywny sposób pozwoli ustalić poziom wynagrodzenia za pracę o zbliżonym lub takim samym charakterze, który będzie uwzględniał również warunki obrotu i życia społecznego (por. wyrok SN z 23.01.2014r. I UK 302/13).

Stąd też zasadne jest wskazanie, że ustalenie wynagrodzenia powinno nastąpić nie w oderwaniu od zakresu obowiązków, lecz w powiązaniu z tym faktem. Wynagrodzenie powinno być adekwatne do rodzaju, charakteru oraz intensywności pracy wykonywanej przez pracownika, jego kompetencji, jak również kondycji finansowej pracodawcy.

Mając na względzie ustalony w sprawie stan faktyczny oraz treść art. 13 k.p., należy stwierdzić, że przymiot „niegodziwości" będzie posiadała przede wszystkim płaca rażąco za niska. Nie oznacza to jednak tego, że znamię „niegodziwości” nie może również dotknąć płacy rażąco wysokiej (por. wyrok Sądu Najwyższego z 7.08.2001r., I PKN 563/00).

Tym samym brak jest przeciwwskazań do tego, by postanowienia umowy o pracę dotyczące wynagrodzenia za pracę i innych świadczeń związanych z pracą mogłyby być oceniane przez pryzmat zasad współżycia społecznego, jako nieważne w części przekraczającej granice godziwości, a zatem w sytuacji ich nadmiernej (rażąco nieproporcjonalnej) wysokości.

W wyroku z 21.05.2010r., w sprawie o sygn. akt I UK 43/10, Sąd Najwyższy stwierdził, że umowa o pracę jest zawarta dla pozoru, a przez to nie stanowi tytułu do objęcia ubezpieczeniami społecznymi, jeżeli przy składaniu oświadczeń woli obie strony mają świadomość, że osoba określona w umowie jako pracownik nie będzie świadczyć pracy, a podmiot wskazany jako pracodawca nie będzie korzystać z jej pracy, czyli strony z góry zakładają, iż nie będą realizowały swoich praw i obowiązków wypełniających treść stosunku pracy. Nadto w ocenie Sądu Najwyższego, podleganie ubezpieczeniom społecznym wynika z prawdziwego zatrudnienia, a nie z samego faktu zawarcia stosownej umowy, dokument w postaci umowy nie jest niepodważalnym dowodem na to, że osoby podpisujące go, jako strony, faktycznie złożyły niewadliwe oświadczenie woli o treści zapisanej w tym dokumencie.

Pozorność wyraża się w braku zamiaru wywołania skutków prawnych i jednoczesnym zamiarze stworzenia okoliczności mających na celu zmylenie osób trzecich. Istotne znaczenie ma niezgodność między aktem woli a jego uzewnętrznieniem. Założeniem unormowania jest zgoda drugiej osoby na złożenie oświadczenia woli dla pozoru.

Złożenie oświadczenia woli dla pozoru w rozumieniu art. 83§1 k.c. oznacza, iż osoba oświadczająca wolę nie chce, aby powstały skutki prawne, jakie zwykle prawo łączy ze składanym oświadczeniem. Natomiast czynność prawna mająca na celu obejście ustawy w ujęciu art. 58§1 k.c. polega na takim ukształtowaniu jego treści, która z punktu widzenia formalnego nie sprzeciwia się ustawie, ale w rzeczywistości zmierza do zrealizowania celu ustawowo zakazanego. Czynność zmierzająca do obejścia prawa nie może więc być jednocześnie czynnością pozorną, gdyż pierwsza zostaje rzeczywiście dokonana, zaś druga jest jedynie symulowana.

Podleganie ubezpieczeniom społecznym wiąże się z przynależnością do określonej w art. 6 u.s.u.s. grupy osób. Zatem nie podlega tym ubezpieczeniom ten, kto został do nich zgłoszony jako osoba do danej grupy należąca, w sytuacji gdy w rzeczywistości nie ma ona cech pozwalających ją do niej zaliczyć. Innymi słowy nie podlega ubezpieczeniom ten, kto został zgłoszony jako pracownik, lecz pracownikiem w rozumieniu kodeksu pracy nie jest, choćby de facto wykonywał jakąś pracę, lecz w ramach innego stosunku. Dalej idąc trzeba zauważyć, że zgłoszenie do ubezpieczenia i podleganie temu ubezpieczeniu danej osoby - w przypadku pracownika - jest związane z wykonywaniem przez niego pracy na rzecz określonego podmiotu (por. wyrok SA w Łodzi z 19.03.2014r., III AUa 426/13).

Podleganie pracowniczemu tytułowi ubezpieczenia społecznego jest uwarunkowane nie tyle opłacaniem składek ubezpieczeniowych, ile legitymowaniem się statusem pracownika rzeczywiście świadczącego pracę w ramach ważnego stosunku pracy (por. wyrok SA w Łodzi z 29.04.2014r., III AUa 1039/13).

W przedmiotowej sprawie spór pomiędzy stronami w zakresie dotyczył wysokości miesięcznej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe, wypadkowe, zdrowotne, z tytułu zatrudnienia K. B. jako pracownika (...) Sp. z o.o. z/s w P. od dnia 1.10.2022 – 30.04.2023 (zaskarżona decyzja z 5.06.2023r.) oraz oceny, czy były podstawy do wyłączenia przez ZUS E. B. (1) z ubezpieczeń społecznych (zaskarżony pkt 2 decyzji z 21.06.2023r.)

W ocenie Sądu, w świetle materiału dowodowego, podwyższenie wynagrodzenia K. B. w okresie od 10.2022 – 04.2023, było konsekwencją zawartego aneksu z dnia 1 lutego 2021r. i wynikało niewątpliwie ze zwiększenia jego obowiązków, związanych z podjęciem przez w/w działań ukierunkowanych na nawiązywanie nowych kontaktów handlowych i rozpoczęcie w konsekwencji współpracy przez płatnika z firmami zagranicznymi. W ocenie Sądu, ustalona wysokość wynagrodzenia ubezpieczonego nie może zostać uznana za wygórowaną i stanowiła wynagrodzenie godziwe oraz adekwatne do pracy świadczonej przez ubezpieczonego w zwiększonym wymiarze od 1 lutego 2021r. Materiał dowodowy zgromadzony w niniejszej sprawie wykazuje, że po marcu 2022r., zakres obowiązków K. B. nie uległ zmianie. Zdaniem Sądu , określone przez strony wynagrodzenie nie było wygórowane, mając na względzie dotychczasowe doświadczenie w firmie i stanowiło ekwiwalent wykonywanych obowiązków o zmienionym charakterze, co wynika ze zwiększonego stopnia trudności i odpowiedzialności. Co ważne, w niniejszej sprawie, w postępowaniu dowodowym, ZUS nie wykazał, by przewidziane w aneksie do umowy o pracę wynagrodzenie ubezpieczonego nie było adekwatne do powierzonych mu obowiązków również po październiku 2022r. Nadto, ZUS nie wykazał, by sytuacja pracownicza K. B., w zakresie powierzonych obowiązków, zmieniła się w sposób istotny w stosunku do poprzedniego okresu, który był przedmiotem prawomocnego orzeczenia Sądu Okręgowego w Łodzi z 30.03.2023r. na tyle, by pozwalał, na obniżenie mu wynagrodzenia do kwoty 4.200zł.

Sąd doszedł także do przekonania, że E. B. (1) podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od 1.02.2023r. z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę u płatnika składek (...) Sp. z o.o. z/s w P., bowiem stosunek pracy pomiędzy płatnikiem, a E. B. (1), nie został rozwiązany. W związku z orzeczoną niepełnosprawnością, od 1.02.2023r. zmienił się jedynie kod ubezpieczenia E. B. (1), co wiązało się z wyrejestrowaniem pracownika i zarejestrowaniem pod nowym kodem. Nie było dyspozycji wydanej przez R. B. (1) o zwolnieniu z pracy E. B. (1). Dyspozycja R. B. (2) dotyczyła tylko zmiany kodu ubezpieczenia, a nie rozwiązania umowy o pracę z E. B. (1). W firmie brakuje przedstawiciela handlowego na zagranicę i płatnik liczy, że E. B. (1) wróci do pracy. Po powrocie ze zwolnienia miałaby te same obowiązki. E. B. (1) chce wrócić do pracy.

Mając powyższe na uwadze, Sąd na podstawie art. 477 ^{( 14)}§2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję z 5.06.12023r. nr (...) i ustalił, że podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne K. B. jako pracownika (...) Sp. z o.o. z/s w P. w okresie od 1.10.2022 do 30.04.2023r. na kwotę 11.200zł. (pkt I 1. wyroku)

W przedmiocie kosztów Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 i §1 ¹ k.p.c. w zw. z §9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (tekst jednolity Dz. U. z 2015r., poz.. 1804 ze zm.) (pkt I 2. wyroku).

Na podstawie art. 477 ^{( 14)}§ 2 k.p.c. Sąd zmienił zaskarżoną decyzję z 21.06.12023r. nr (...) w pkt 2 i ustalił, że E. B. (1) podlega obowiązkowym ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od 1.02.2023r. z tytułu zatrudnienia na podstawie mowy o pracę u płatnika składek (...) Sp. z o. o. z/s w P. (pkt II 1. wyroku)

W przedmiocie kosztów Sąd orzekł na podstawie art. 98§1 i §1 ¹ k.p.c. w zw. z §9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (tekst jednolity Dz. U. z 2015 r., poz. 1804 ze zm.) (pkt II 2. wyroku).