Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 stycznia 2024 r.

Sąd Okręgowy Warszawa – Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący Sędzia SO Renata Gąsior

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 8 stycznia 2024 r. w Warszawie

sprawy P. S. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

o zasiłek opiekuńczy

na skutek apelacji wniesionej przez organ rentowy

od wyroku Sądu Rejonowego dla Warszawy Pragi-Północ w Warszawie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 7 marca 2023 roku sygn. akt VI U 204/22

oddala apelację.

Sędzia SO Renata Gąsior

UZASADNIENIE

Sąd Rejonowy dla Warszawy Pragi-Północ w Warszawie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 7 marca 2023 r. zmienił zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 8 kwietnia 2022 roku nr (...) w ten sposób, że przyznał odwołującemu P. S. (1) prawo do zasiłku opiekuńczego od 14 marca 2022 roku do 18 marca 2022 roku.

Sąd I instancji ustalił, że P. S. (1) prowadzi własną działalność gospodarczą. W okresie od 1 stycznia 2021 r. do 13 lutego 2022 r. podlegał z tego tytułu do obowiązkowego ubezpieczenia społecznego oraz do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. Ma dwie córki. Starsza urodziła się w 23 kwietnia 2020 r., a druga w maju 2021 r. Za okres od 14 lutego 2022 r. do 13 marca 2022 r. otrzymał zasiłek macierzyński z tytułu urodzenia dwójki dzieci (2x 2 tygodnie).

Następnie P. S. (1) od 14 marca 2022 r. do 18 marca 2022 r. opiekował się starszą córką L. S. (1) (ur. (...)) w związku z jej pobytem w szpitalu, a następnie poszpitalną rekonwalescencją w domu- dziewczynka chorowała na rotawirusa. Jego żona przebywała wówczas z młodszą jedenastomiesięczną córką w domu, na zasiłku macierzyńskim. W dniu 18 marca 2022 r. ubezpieczony złożył wniosek o przyznanie mu prawa do zasiłku opiekuńczego od 14 marca 2022 r. do 18 marca 2022 r. Następnie po konsultacji z księgową, w dniu 4 kwietnia 2022 r. odwołujący się złożył korektę za okres pobierania zasiłku macierzyńskiego – wniosek o wyrejestrowanie go z ubezpieczeń społecznych na czas trwania zasiłku macierzyńskiego i jednocześnie zgłosił się do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych, w tym dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego od dnia 14 marca 2022 r. Przez cały czas nieprzerwanie opłacał składki, także z tytułu dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego - w pełnej wysokości, także za okres objęty decyzją.

Decyzją z dnia z dnia 8 kwietnia 2022 r. znak (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych odmówił przyznania prawa do zasiłku opiekuńczego za okres od 14 marca 2022 r. do 18 kwietnia 2022 r. z uwagi na niepodleganie dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu w okresie objętym decyzją. W uzasadnieniu organ wyjaśnił, że odwołujący się podlegał dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu do 13 lutego 2022 r., a ponownie dopiero od dnia 4 kwietnia 2022 r. Kiedy złożył wniosek o objęcie go dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym. W czasie objętym decyzją nie podlegał ubezpieczeniu chorobowemu i dlatego zasiłek mu nie przysługuje.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie materiału dowodowego zgromadzonego w aktach sprawy, aktach rentowych oraz na podstawie zeznań odwołującego się.

Sąd Rejonowy zważył, że odwołanie jako uzasadnione zasługiwało na uwzględnienie. Sąd Rejonowy podkreślił, że odwołujący się od 14 lutego 2022 r. do 13 marca 2022 r. pobierał zasiłek macierzyński. Organ zrzucił, że jako płatnik składek nie wywiązał się z obowiązku wyrejestrowania się z ubezpieczeń społecznych na czas trwania zasiłku macierzyńskiego i nie zgłosił ponownie do tych ubezpieczeń, w tym do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego po jego ustaniu. Wobec powyższego w okresie za jaki wystąpił o przyznanie zasiłku opiekuńczego nie podlegał ubezpieczeniu chorobowego i zasiłek mu nie przysługuje.

Kolejno Sąd Rejonowy powołał się na art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2022 r. poz. 1732 ze zm.), który wskazuje, że zasiłek opiekuńczy przysługuje ubezpieczonemu zwolnionemu od wykonywania pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad dzieckiem. Następnie Sąd Rejonowy wskazał, że zgodnie z art. 9 ust. lc ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2022 r. poz. 1009 ze zm.) - ustawy systemowej: osoby, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 2, 4-5a, 8 i 10, spełniające jednocześnie warunki do objęcia ich obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego lub zasiłku w wysokości zasiłku macierzyńskiego, podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego lub zasiłku w wysokości zasiłku macierzyńskiego. Mogą one jednak dobrowolnie, na swój wniosek, być objęte ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi także z pozostałych, wszystkich lub wybranych, tytułów. Sąd Rejonowy podkreślił, że należy z tego wnioskować, że w sytuacji, gdy osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą spełniają jednocześnie warunki do objęcia ich obowiązkowo ubezpieczeniem emerytalnym i rentowym z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego to podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu pobierania zasiłku. Dopiero po zakończeniu pobierania zasiłku ustaje zbieg tytułów do objęcia obowiązkowymi ubezpieczeniami. Art. 11 ustawy systemowej nie przewiduje by okres pobierania zasiłku macierzyńskiego lub zasiłku w wysokości zasiłku macierzyńskiego można traktować jako tytuł do objęcia danej osoby ubezpieczeniem chorobowym obowiązkowym lub dobrowolnym.

Ponadto Sąd zaznaczył, że w myśl art. 14 ust. 2 pkt 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych dobrowolne ubezpieczenie chorobowe ustaje od pierwszego dnia miesiąca kalendarzowego, za który nie opłacono w terminie należnej składki na to ubezpieczenie lub opłacono składkę w niepełnej wysokości. W uzasadnionych przypadkach ZUS na wniosek ubezpieczonego może wyrazić zgodę na opłacenie składki po terminie. Objęcie zaś dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym emerytalnym i rentowym i następuje od dnia wskazanego we wniosku o objęcie tymi ubezpieczeniami, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym wniosek został zgłoszony, chyba że zgłoszenie nastąpiło w terminie 7 dni od daty powstania obowiązku ubezpieczeń (art. 14 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych). 

W dalszej kolejności Sąd Rejonowy wskazał, że okres podlegania obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu i chorobowemu w przypadku osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą (art. 13 pkt 4 ustawy) trwa od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności do dnia zaprzestania jej wykonywania, z wyłączeniem okresu, na który wykonywanie działalności zostało zawieszone na podstawie przepisów ustawy - prawo przedsiębiorców. Korzystanie z zasiłku macierzyńskiego jest przez ustawodawcę klasyfikowane jako odrębny od działalności gospodarczej tytuł podlegania obowiązkowemu ubezpieczeniu społecznemu, emerytalnym i rentowym. Jednocześnie pobieranie zasiłku macierzyńskiego nie stanowi tytułu podlegania obowiązkowemu lub dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu (art. 11 ustawy). Rozpoczęcie korzystania z zasiłku przerywa podleganie ubezpieczeniu chorobowemu z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej.

Sąd Rejonowy wskazał, że podziela stanowisko zawarte w uchwale składu 7 sędziów SN z dnia 11 lipca 2019 r., III UZP 2/19, którą Sąd Najwyższy rozstrzygnął zagadnienie prawne przedstawione przez Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego „Czy rozpoczęcie pobierania zasiłku macierzyńskiego przez osobę prowadzącą pozarolniczą działalność, która uprzednio została objęta dobrowolnie ubezpieczeniem chorobowym, skutkuje ustaniem tego ubezpieczenia na podstawie art. 14 ust. 2 pkt 3 w związku z art. 11 ust. 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (jednolity tekst: Dz. U. z 2019 r., poz. 300)?” Podjęto uchwałę, że „rozpoczęcie pobierania zasiłku macierzyńskiego przez osobę prowadzącą pozarolniczą działalność, która uprzednio została objęta dobrowolnie ubezpieczeniem chorobowym powoduje ustanie ubezpieczenia chorobowego (art. 9 ust. lc w związku z art. 14 ust. 2 pkt 3 w związku z art. 11 ust. 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, jednolity tekst: Dz. U. z 2019 r., poz. 300 ze zm.)”.

Na gruncie niniejszej sprawy, Sąd Rejonowy wskazał, że po pierwsze należy zauważyć, że uchwała została podjęta na skutek istotnych rozbieżności w dotychczasowym orzecznictwie, co do kwestii stanowiącej istotę sporu w niniejszej sprawie. Sąd, w niniejszym składzie, podzielając stanowisko zawarte uchwale SN, miał na uwadze również uzasadnienie tejże uchwały. Mianowicie Sąd Najwyższy wskazał, że w związku z tym że do utraty tytułu do podlegania dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu dochodzi z mocy prawa na skutek rozstrzygnięcia zbiegu tytułów objęcia ubezpieczeniem społecznym, w ocenie Sądu Najwyższego, obowiązkiem organu rentowego wynikającym z art. 8 i 9 k.p.a. jest pouczenie osoby prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą, że z chwilą objęcia jej obowiązkowym ubezpieczeniem emerytalnym i rentowymi z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego jej dobrowolne ubezpieczenie chorobowe ustaje, a ponowne objęcie tym ubezpieczeniem chorobowym w związku z prowadzoną działalnością pozarolniczą może nastąpić po zakończeniu pobierania tegoż zasiłku, co wymaga jednak złożenia stosownego wniosku. Podobne stanowiska wyraził Sąd Najwyższy choćby w wyroku z dnia 1 października 2019 r. IUK41/18 czy wyroku z dnia 22 stycznia 2020 r. IUK311/18.

Kolejno Sąd Rejonowy przywołał orzecznictwo Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie rozstrzygające w podobnych sprawach.

Mając powyższe na względzie Sąd Rejonowy wskazał, że jak wynika z całokształtu materiału dowodowego zgromadzonego w niniejszej sprawie organ rentowy nie pouczył odwołującego się co do konieczności złożenia nowego wniosku bezpośrednio po zakończeniu korzystania z zasiłku macierzyńskiego. Nie miał on wiedzy, że korzystanie z urlopu macierzyńskiego powoduje też ex lege ustanie dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. Przez cały okres, w tym objęty decyzją, nieprzerwanie i terminowo opłacał należne składki, łącznie z dobrowolną składką chorobową. W dniu 4 kwietnia 2022 r. złożył dokumenty wyrejestrowujące z ubezpieczeń społecznych na czas trwania zasiłku macierzyńskiego (tj. od 14 lutego 2022 r. do 13 marca 2022 r.) oraz w tym samym dniu zgłosił się do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego od 14 marca 2022 r. W ocenie Sądu rozpoznającego niniejszą sprawę w ustalonym stanie faktycznym należy przyjąć tę datę jako właściwą, zwłaszcza wobec nieprzerwanego opłacania składek w szczególności na ubezpieczenie chorobowe.

Sąd Rejonowy dostrzegł równocześnie, że organ, który decyduje o wypłacie świadczenia niekoniecznie musi wydawać decyzję pozytywną (deklaratoryjną), przyznającą dane świadczenie, w związku z czym nie ma przy takiej sposobności możliwości odpowiedniego pouczenia strony. Jednak jest to w istocie rzeczy obowiązek organu, którego realizację powinien uwzględnić w swoich procedurach. Ma to znaczenie zwłaszcza wówczas, gdy stanowisko ZUS nie jest jednolite, gdy również powoduje to określone rozbieżności w orzecznictwie.

Rozstrzygając sporną kwestię pomiędzy stronami w powyższy sposób Sąd Rejonowy wskazał jeszcze na treść art. 34 ustawy zasiłkowej, zgodnie z którym zasiłek opiekuńczy nie przysługuje, jeżeli poza ubezpieczonym są inni członkowie rodziny pozostający we wspólnym gospodarstwie domowym, mogący zapewnić opiekę dziecku lub choremu członkowi rodziny. Nie dotyczy to jednak opieki sprawowanej nad chorym dzieckiem w wieku do 2 lat. W okresie objętym zaskarżoną decyzją, tj. do 14 marca 2022 r. do 18 marca 2022 r. odwołujący się sprawował wyłączną opiekę nad starszą córką L. S. (2), która w tym czasie nie miała ukończonych 2 lat. Zatem prawo do świadczenia nie było wyłączone z powodu braku świadczenia pracy przez drugiego z rodziców. Na marginesie Sąd Rejonowy zauważył, że, dziewczynka zachorowała na rotawirusa i trafiła do szpitala, po wyjściu jeszcze dwa dni przebywała w domu dochodząc do siebie. Mimo, że żona odwołującego się również przebywała w domu na zasiłku macierzyńskim nad młodszą, 11-sto miesięczną córką nie mogła zajmować się obiema córkami, raz z racji pobytu w szpitalu, dwa z konieczności separowania dzieci od siebie z uwagi na zaraźliwość choroby (wyrok Sądu Rejonowego dla Warszawy Pragi- Północ w Warszawie z dnia z dnia 7 marca 2023 r. wraz z uzasadnieniem k.18 a.s. i 22-28 a.s.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. w dniu 18 kwietnia 2023 r. wniósł apelację zaskarżając wyrok Sądu I instancji w całości i zarzucając mu:

naruszenie przepisów postępowania, mające istotny wpływ na wynik sprawy tj.:

1. art. 477 ⁹ i art. 477 ¹⁴ k.p.c. w związku z dokonaniem rozstrzygnięcia powołując się na naruszanie przez organ rentowy przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego, gdy tymczasem naruszenie prawa administracyjnego pozostają zasadniczo poza zakresem rozpoznania sądu powszechnego, a sąd w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych orzeka o prawach lub obowiązkach stron na podstawie właściwych przepisów prawa materialnego;

- naruszenie przepisów prawa materialnego, mające istotny wpływ na wynik sprawy tj.:

2. art. 14 ust. 2 pkt 3 w zw. z art. 9 ust. 1 c ustawy z dnia 13.10.1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych poprzez pominięcie przez Sąd dyspozycji art. 9 ust 1 c ustawy, i w konsekwencji uznanie, iż w przypadku odwołującego nie doszło do ustania tytułu podlegania ubezpieczeniom społecznym, w tym dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu, jako osoby prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą z mocy prawa z dniem 13 lutego 2022 r., mimo, że ww. przepisów prawa materialnego wynika, iż osoba prowadząca działalność gospodarczą, która spełnia warunki do objęcia obowiązkowo ubezpieczeniem emerytalnym i rentowym z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego (zasiłku w wysokości zasiłku macierzyńskiego), podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu pobierania tego zasiłku (art. 9 ust. 1 c ustawy), a podleganie ubezpieczeniom emerytalnym i rentowym w związku z prowadzoną działalnością z mocy prawa ustaje, a w konsekwencji z ustaniem tytułu podlegania tym ubezpieczeniom w związku z prowadzoną działalnością, ustaje ubezpieczenie chorobowe dobrowolne (art. 14 ust. 2 pkt 3 ustawy);

3. art. 6 ust. li art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2022 r., poz. 1732 ze zm.) poprzez przyznanie odwołującemu prawa do zasiłku opiekuńczego od 14.03.2022 r. do 18.03.2022 r. pomimo, iż odwołujący nie sprawował osobistej opieki w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego.

Mając powyższe zarzuty na względzie organ rentowy wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania od zaskarżonej decyzji, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpatrzenia.

W uzasadnieniu apelacji organ rentowy powołał się na art. 6 ust. 1 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, który wskazuje, że zasiłek chorobowy przysługuje ubezpieczonemu, który stał się niezdolny do pracy z powodu choroby w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego. Przy czym stosownie do dyspozycji art. 9 ust. 1 c ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych - „osoby, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 2, 4, 5, 8 i 10, spełniające jednocześnie warunki do objęcia ich obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego lub zasiłku w wysokości zasiłku macierzyńskiego, podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego lub zasiłku w wysokości zasiłku macierzyńskiego. Mogą one jednak dobrowolnie, na swój wniosek, być objęte ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi także z pozostałych, wszystkich lub wybranych, tytułów". W przypadku takiego zbiegu: podlegania ubezpieczeniom obowiązkowym emerytalnemu i rentowym z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej i z tytułu rozpoczęcia korzystania z zasiłku macierzyńskiego - ubezpieczenie społeczne z tytułu podlegania prowadzenia działalności gospodarczej ustaje (z mocy prawa) m.in. w rozumieniu art. 14 ust. 2 pkt 3 ustawy. Niniejsze skutkuje koniecznością wyrejestrowania się przez ubezpieczonego prowadzącego dzielność gospodarczą, który zgłosił się do z ubezpieczeń społecznych z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej w ciągu 7 dni od ustania podlegania temu ubezpieczeniu poprzez zgłoszenie dokumentu wyrejestrowującego (ZUS ZWUA), co wynika z art. 36 ust. 11 w zw. z art. 36 ust. 2 usus. Osoba prowadząca działalność gospodarczą po zakończeniu pobierania zasiłku macierzyńskiego powinna dokonać ponownego zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych (w tym dobrowolnego chorobowego), w terminie wynikającym z art. 36 ust. 4 usus (por. też wyrok SA w Gdańsku z 29.06.2017 r., III AUa 217/17, LEX 2387021). Organ rentowy podkreślił, że również Sąd Najwyższy wielokrotnie podkreślał, że ponowne objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą po ustaniu tytułu podlegania temu tytułowi wymaga pisemnego wniosku złożonego przez ubezpieczonego (wyroki Sądu Najwyższego z dnia 29.03 2012 r. , sygn. akt I UK 339/11, OSNP 2013/5- 6/68, z dnia 07.12.2016 r., sygn. akt II UK 478/15, OSNP 2018/2/22, uchwała z dnia 25 października 2018 r., III UZP 8/18, www.sn.pl).

Organ rentowy przywołał szerokie orzecznictwo Sądu Najwyższego w tym zakresie i wskazał, że mając je na względzie należy stwierdzić, iż w dniu 13 lutego 2022 r. ustało z mocy prawa ubezpieczenia społeczne odwołującego (w tym dobrowolne chorobowe) z tytuł prowadzenia działalności gospodarczej. Po zakończeniu okresu pozostawania na urlopie macierzyńskim, tj. po dniu 13 marca 2022 r. ww. odwołujący powinien był dokonać w terminie 7 dni ponownego zgłoszenia się do ubezpieczenia społecznych (w tym chorobowego) z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej. Oceną contra legem jest ocena Sądu I instancji, że w takim przypadku osoba może nie dokonać zgłoszenia, jeżeli nie została o takim obowiązku powiadomiona przez organ rentowy. Z taką interpretacją prawa materialnego dokonana przez Sąd nie sposób się zgodzić, ponieważ w sposób oczywisty narusza ona przepisy prawa, a także wypacza sens i cel dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego, podleganie, któremu zależy od wniosku o objęcie nim (i opłacaniu składek na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe) w ściśle określonym terminie. Ponieważ odwołujący w ustawowym 7 dniowym terminie nie dokonał zgłoszenia do ubezpieczenia chorobowego z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej nie podlegał temu ubezpieczeniu w czasie powstania niezdolności do pracy z powodu choroby.

Przy czym ewentualne naruszenie przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. w trakcie prowadzonego postępowania administracyjnego art. 8 i 9 Kodeksu postępowania administracyjnego nie ma dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy znaczenia, bowiem Sąd powszechny jest sądem prawa, a nie procedury administracyjnej, jak to się dzieje w przypadku sądów administracyjnych. Od chwili wniesienia do sądu powszechnego odwołania od decyzji organu rentowego sprawa staje się sprawą cywilną i podlega rozpoznaniu według zasad właściwych dla tej kategorii spraw. Innymi słowy ewentualne wady decyzji wynikające z naruszeń przepisów postępowania przed organem rentowym pozostają zasadniczo poza zakresem jego rozpoznania, a sąd w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych orzeka o prawach lub obowiązkach stron na podstawie właściwych przepisów prawa materialnego.

Ponadto organ rentowy wskazał, że orzeczenia Sądu Najwyższego i Sądu Apelacyjnego, na które powołuję się Sąd I instancji dotyczy sytuacji, w których Zakład Ubezpieczeń Społecznych dokonał błędnego pouczenia świadczeniobiorców, co do ich praw i obowiązków. W niniejszej sprawie taka okoliczność nie wystąpiła. Natomiast, żaden przepis prawa nie zobowiązuję Zakładu, do informowania ubezpieczonych o wszelkich prawach i obowiązkach, jaka mogą ich w przyszłości dotyczyć, do czego prowadziłoby przyjęcie rozumowania Sądu I instancji. Ponadto organ rentowy wskazał, że przyznając ubezpieczonemu prawo do zasiłku macierzyńskiego Zakład nie wydaję decyzji (decyzja jest wydawana w razie odmowy lub na wniosek ubezpieczonego), zatem nie ma możliwości poinformowania w niej o obowiązku ponownego zgłoszenia do ubezpieczeń. Ponadto na marginesie ZUS zaznaczył, że gdyby odwołujący wykazał jakiś delikt ZUS w tym zakresie, to ewentualnie mógłby dochodzić naprawienia szkody na drodze cywilnoprawnej od ZUS, ale nie powinien Sąd pracy i ubezpieczeń społecznych przyznawać prawa do zasiłku chorobowego/zasiłku opiekuńczego z powodu błędnego pouczenia/ nie pouczenia odwołującego, który obiektywnie nie zgłosił się do ZUS z tytułu" prowadzenia pozarolniczej działalności i nie złożył wniosku o objęcie ubezpieczeniem chorobowym dobrowolnym z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności w ustawowym terminie.

Mając na uwadze powyższe organ rentowy zauważył, że zgodnie z art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2022 r., poz. 1732 ze zm.) zasiłek chorobowy przysługuje ubezpieczonemu, który stał się niezdolny do pracy z powodu choroby w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego. Natomiast zgodnie z art. 32 ust. 1 ww. ustawy zasiłek opiekuńczy przysługuje ubezpieczonemu zwolnionemu od wykonywania pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki. Ponieważ odwołujący nie sprawował osobistej opieki w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego, prawo do zasiłku opiekuńczego od 14.03.2022 r. do 18.03.2022 r. odwołującemu nie przysługuje (apelacja z dnia 13 kwietnia 2023 r., k. 32-37 a.s.).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja organu rentowego jako niezasadna, nie zasługiwała na uwzględnienie.

W ocenie Sądu Okręgowego, Sąd Rejonowy w sposób prawidłowy dokonał analizy zgromadzonego materiału dowodowego, poczynił odpowiednie ustalenia faktyczne oraz prawidłowo zastosował przepisy, skutkiem czego zaskarżony wyrok zawiera trafne i odpowiadające prawu rozstrzygnięcie, zaś wniesiony przez organ rentowy środek zaskarżenia nie może skutkować jego zmianą bądź uchyleniem.

Odnosząc się do sformułowanych przez organ rentowy zarzutów w pierwszej kolejności należy zaznaczyć, że zarzut naruszenia przez Sąd Rejonowy przepisów postępowania tj. art. 477 ^{( 9)} k.p.c. i art. 477 ^{( 14)} k.p.c. w związku dokonaniem rozstrzygnięcia powołując się na naruszenie przez organ rentowy przepisów postępowania administracyjnego, gdy tymczasem naruszenie prawa administracyjnego pozostaje zasadniczo poza rozpoznaniem sądu powszechnego wskazać należy jako bezzasadny. W tym miejscu należy podkreślić, że Sąd Rejonowy jako sąd ubezpieczeń społecznych jako sąd powszechny prowadzi postępowanie i orzeka w oparciu o przepisy Kodeksu postępowania cywilnego, co wynika wprost z art. 476 § 2 w zw. z art. 477 ^{( 9)} k.p.c. Zakres rozpoznania i orzeczenia (przedmiot sporu) w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych wyznaczony jest w pierwszej kolejności przedmiotem decyzji organu rentowego zaskarżonej do sądu ubezpieczeń społecznych, a w drugim rzędzie przedmiotem postępowania sądowego determinowanego zakresem odwołania od tejże decyzji (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 września 2000 r., II UKN 685/99 oraz postanowienia z dnia 13 maja 1999 r., II UZ 52/99 i z dnia 13 października 2009 r., II UK 234/08). Od momentu wniesienia odwołania do sądu rozpoznawana sprawa staje się sprawą cywilną, podlegającą rozstrzygnięciu wedle reguł właściwych dla tej kategorii, a odwołanie pełni rolę pozwu (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 czerwca 1998 r., II UKN 105/98, oraz postanowienie z dnia 29 maja 2006 r. I UK 314/05). Nie można podzielić argumentacji przedstawionej przez organ rentowy, że Sąd Rejonowy przy wydawaniu wyroku w przedmiotowej sprawie opierał się na przepisach kodeksu postępowania administracyjnego. Okoliczność, że Sąd Rejonowy wskazał na naruszenie przez organ rentowy przepisów kodeksu postepowania administracyjnego przy wydawaniu zaskarżonej decyzji, które doprowadziły do wydania wadliwej decyzji nie stanowi naruszenia przepisów postępowania. Ponadto, co zostanie wskazane w dalszej części uzasadnienia należy mieć na względzie, że kwestia obowiązku organu rentowego wynikające z art. 8 i 9 k.p.a. stanowiła niejednokrotnie przedmiot orzeczeń sądowych i była przedmiotem sporu w doktrynie. Sąd Okręgowy nie podziela stanowiska apelującego jakoby Sąd Rejonowy dopuścił się naruszenia przepisów postępowania w przedmiotowej sprawie.

Sąd Okręgowy przytaczając obowiązujące przepisy prawa materialnego, które również zostały ujęte w apelacji, wskazuje, że art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2023 r., poz. 1230 z późn. zm.) zwanej dalej ,,ustawą” określa krąg osób podlegających obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowemu. Zgodnie z treścią art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy, obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 i 9, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność oraz osobami z nimi współpracującymi. Zgodnie z art. 12 ust. 1 ustawy, w stosunku do takich osób istnieje również obowiązek ubezpieczenia wypadkowego. Jeśli chodzi natomiast o ubezpieczenie chorobowe osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą, to zgodnie z art. 11 ust. 2 ustawy, takiemu ubezpieczeniu osoby te podlegają dobrowolnie na swój wniosek. W myśl art. 14 ustawy, objęcie dobrowolnie ubezpieczeniem chorobowym, następuje od dnia wskazanego we wniosku o objęcie tymi ubezpieczeniami, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym wniosek został zgłoszony, z zastrzeżeniem ust. 1a, który przewiduje, że objęcie dobrowolnie ubezpieczeniem chorobowym następuje od dnia wskazanego we wniosku tylko wówczas, gdy zgłoszenie do ubezpieczeń emerytalnego i rentowych zostanie dokonane w terminie określonym w art. 36 ust. 4. Z kolei zgodnie z art. 14 ust. 2 ustawy dobrowolne ubezpieczenia chorobowe ustają:

- od dnia wskazanego we wniosku o wyłączenie z tych ubezpieczeń, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym wniosek został złożony;

- od pierwszego dnia miesiąca kalendarzowego, za który nie opłacono w terminie składki należnej na to ubezpieczenie - w przypadku osób prowadzących pozarolniczą działalność i osób z nimi współpracujących, duchownych oraz osób wymienionych w art. 7; w uzasadnionych przypadkach Zakład, na wniosek ubezpieczonego, może wyrazić zgodę na opłacenie składki po terminie,
z zastrzeżeniem ust. 2a;

- od dnia ustania tytułu podlegania tym ubezpieczeniom.

Okres podlegania obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu i chorobowemu w przypadku osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą – w myśl art. 13 pkt 4 ustawy systemowej – trwa od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności do dnia zaprzestania wykonywania tej działalności, z wyłączeniem okresu, na który wykonywanie działalności zostało zawieszone na podstawie przepisów o swobodzie działalności gospodarczej.

W ocenie Sądu Okręgowego Sąd Rejonowy zasadnie doszedł do przekonania, że odwołanie ubezpieczonego od decyzji organu rentowego jest zasadne na podstawie wykładni art. 14 ust. 2 pkt 3 ustawy oraz w oparciu o obowiązujące poglądy orzecznictwa. Zgodnie z tym przepisem dobrowolne ubezpieczenie chorobowe ustaje od dnia ustania tytułu podlegania temu ubezpieczeniu. Organ rentowy w swoich wywodach apelacyjnych skupił się na stwierdzeniu, że osoba prowadząca działalność gospodarczą po zakończeniu pobierania zasiłku macierzyńskiego powinna złożyć wniosek o objęcie jej dobrowolnym ubezpieczeniem społecznym. Wokół tej kwestii apelujący budował swoje zarzuty powołując się m.in. na obowiązujące orzecznictwo. Sąd Okręgowy rzeczywiście zgadza się, że co do zasady ponowne objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym może zatem nastąpić dopiero po zakończeniu pobierania zasiłku macierzyńskiego, co rodzi po stronie osoby prowadzącej pozarolniczą działalność obowiązek ponownego złożenia wniosku o objęcie jej dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym. Wskazuje na to bowiem literalna wykładnia przytoczonych przepisów przez organ rentowy.

Jak zostało wskazane na wstępie, ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Rejonowy były prawidłowe i zgodne z dokumentacją zgromadzoną w niniejszym postępowaniu sądowym. W okresie od 1 stycznia 2021 r. do 13 lutego 2022 r. ubezpieczony podlegał z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej do obowiązkowego ubezpieczenia społecznego oraz do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. Za okres od 14 lutego 2022 r. do 13 marca 2022 r. otrzymał zasiłek macierzyński z tytułu urodzenia dwójki dzieci (2x 2 tygodnie).

Następnie P. S. (2) od 14 marca 2022 r. do 18 marca 2022 r. opiekował się starszą córką L. S. (1) w związku z jej pobytem w szpitalu, a następnie poszpitalną rekonwalescencją w domu. Żona ubezpieczonego przebywała wówczas z młodszą jedenastomiesięczną córką w domu, na zasiłku macierzyńskim. W dniu 18 marca 2022 r. ubezpieczony złożył wniosek o przyznanie mu prawa do zasiłku opiekuńczego od 14 marca 2022 r. do 18 marca 2022 r. Następnie w dniu 4 kwietnia 2022 r. odwołujący się złożył korektę za okres pobierania zasiłku macierzyńskiego - wniosek o wyrejestrowanie go z ubezpieczeń społecznych na czas trwania zasiłku macierzyńskiego i jednocześnie zgłosił się do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych, w tym dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego od dnia 14 marca 2022 r. Przez cały czas nieprzerwanie opłacał składki, także z tytułu dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego - w pełnej wysokości, także za okres objęty decyzją.

W tym miejscu należy przywołać poglądy orzecznictwa, które wskazywały na dość istotne różnice w obowiązującej wykładni przepisów powoływanej ustawy. Sąd Najwyższy przyjmował, że przystąpienie do ubezpieczenia chorobowego jest możliwe po upływie okresu urlopu macierzyńskiego w związku z przekształceniem się dobrowolnego ubezpieczenia emerytalnego i rentowego z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego w ubezpieczenie obowiązkowe z uwagi na prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej. Jednocześnie podkreślano, że ponowne objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą po ustaniu tytułu podlegania temu ubezpieczeniu wymaga zgłoszenia pisemnego wniosku przez ubezpieczonego (wyroki Sądu Najwyższego z dnia 7 grudnia 2016 r., sygn. akt II UK 478/15 oraz z dnia 29 marca 2012 r., sygn. akt I UK 339/11).

Następnie linia orzecznicza Sądu Najwyższego uległa zmianie i wskazywał on, że pobieranie zasiłku macierzyńskiego nie powoduje ustania dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego osoby prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą, chyba że spełnione zostaną przesłanki ustania tego ubezpieczenia z art. 14 ustawy systemowej (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 lutego 2018 r., sygn. akt II UK 698/16). W związku z tym osoba prowadząca taką działalność, która - będąc zgłoszoną do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego - pobierała zasiłek chorobowy, a następnie zasiłek macierzyński - nie musi ponownie zgłaszać się do tego ubezpieczenia po zakończeniu okresu zasiłkowego. W uzasadnieniu tego orzeczenia Sąd Najwyższy wskazał, że regulacja ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa nie wprowadza zróżnicowania w zakresie prawa do dłuższego zasiłku macierzyńskiego ze względu na tytuł ubezpieczenia, czyli również w odniesieniu do prowadzących działalność gospodarczą. Zasiłek macierzyński nie oznacza zaprzestania prowadzenia działalności gospodarczej w rozumieniu art. 13 pkt 4 ustawy systemowej. O ustaniu dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego decyduje wola ubezpieczonego albo obiektywna sytuacja składająca się na ustanie tytułu podlegania ubezpieczeniom łączona z reguły z wyrejestrowaniem działalności z ewidencji.

Stanowisko to podzielił też Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 17 kwietnia 2018 r. (sygn. akt I UK 73/17) wskazując, że fakt objęcia osoby prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego nie powoduje ustania dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. Urodzenie dziecka w czasie ubezpieczenia chorobowego uprawnia do zasiłku macierzyńskiego. Może się jednak zdarzyć, że w czasie wydłużonego zasiłku macierzyńskiego ubezpieczona ponownie stanie się niezdolna do pracy lub będzie w kolejnej ciąży. Niezasadny był zdaniem Sądu Najwyższego kierunek wykładni stwierdzający ustanie dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego ze względu na inny tytuł ubezpieczenia łączony z prawem do zasiłku macierzyńskiego. Sąd Najwyższy zwrócił przy tym uwagę, że należałoby wskazać przepis, który wyłączałby w takiej sytuacji ubezpieczenie chorobowe albo powodował przerwę w tym ubezpieczeniu, zwłaszcza, że nie doszło do zmiany art. 14 ustawy systemowej. Jak zauważono, punktem odniesienia nie jest ubezpieczenie emerytalne i rentowe z tytułu zasiłku macierzyńskiego, lecz nadal ubezpieczenie ze względu na podstawowy tytułu ubezpieczenia chorobowego. Dla pracownika jest to zatrudnienie, a dla prowadzącego działalność gospodarczą ta działalność, której ubezpieczeni nie wykonują wobec opieki nad dzieckiem w okresie zasiłku macierzyńskiego. Zasiłek natomiast nie był tytułem ubezpieczenia, a stał się nim na mocy szczególnej regulacji, przy czym nie oznacza to, że jej wprowadzenie ma pogarszać sytuację ubezpieczonych przez rozstrzyganie, że ustaje dobrowolne ubezpieczenie chorobowe, skoro nie jest to sytuacja objęta hipotezą normy art. 14 ust. 2 pkt 3 ustawy systemowej. Pogląd taki wyrażano jednostkowo również we wcześniejszym orzecznictwie, m.in. Sądu Apelacyjnego w Katowicach, który wskazywał, że dobrowolne ubezpieczenie chorobowe w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą nie ustaje z uwagi na podleganie obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego. Po zakończeniu jego pobierania nie zachodzi potrzeba ponownego zgłoszenia do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą, konieczne natomiast jest opłacenie składki na to ubezpieczenie (wyroki Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 20 maja 2016 r., sygn. akt III AUa 424/16 i z dnia 9 grudnia 2016 r., sygn. akt III AUa 321/16).

Aktualnie po raz kolejny nastąpiła zmiana poglądów w orzecznictwie Sądu Najwyższego, choć zachowało się stanowisko, zgodnie z którym należy objąć prowadzących działalność gospodarczą dobrowolnym ubezpieczeniem społecznym nawet w przypadku niewystąpienia ze stosownym wnioskiem, o ile nie zostali w sposób odpowiedni pouczeni przez organ rentowy. Powyższe stanowiło podstawę orzeczenia Sądu Rejonowego.

Udzielenie przez organ rentowy osobie prowadzącej działalność pozarolniczą nieprawidłowej informacji co do czynności niezbędnych dla dalszego podlegania dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu, może być podstawą stwierdzenia, że taka osoba podlegała dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu od pierwszego dnia przypadającego bezpośrednio po zakończeniu pobierania zasiłku macierzyńskiego, choćby złożyła ona dopiero w późniejszym czasie ponowny wniosek o objęcie jej ubezpieczeniem chorobowym. (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 sierpnia 2020 r., sygn. akt II UK 384/18).

Obowiązkiem organu rentowego wynikającym z art. 8 i 9 k.p.a. jest pouczenie osoby prowadzącej pozarolniczą działalność, że z chwilą objęcia jej obowiązkowymi ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego, jej dobrowolne ubezpieczenie chorobowe ustaje, a ponowne objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym w związku z prowadzoną pozarolniczą działalnością może nastąpić dopiero po zakończeniu pobierania zasiłku macierzyńskiego, co wymaga jednak złożenia stosownego wniosku. Źródłem powyższego obowiązku informacyjnego jest uwzględnienie tego, że utrata tytułu do podlegania dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu przez osobę prowadzącą działalność pozarolniczą następuje z mocy samego prawa, z chwilą rozpoczęcia pobierania przez tę osobę zasiłku macierzyńskiego. Przywołane stanowisko jest potwierdzeniem i zarazem rozwinięciem wcześniejszego poglądu judykatury, zgodnie z którym błędne pouczenie osoby prowadzącej pozarolniczą działalność przez organ rentowy o braku konieczności złożenia ponownego wniosku o objęcie ubezpieczeniem chorobowym po ustaniu zasiłku macierzyńskiego i o nieprzerwanym podleganiu ubezpieczeniu chorobowemu, uprawnia osobę prowadzącą pozarolniczą działalność do złożenia wniosku o ponowne objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym w dowolnie obranym przez nią terminie liczonym od dnia zakończenia pobierania zasiłku macierzyńskiego (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 sierpnia 2018 r., II UK 213/17). Inaczej mówiąc, udzielenie przez organ rentowy osobie prowadzącej działalność pozarolniczą nieprawidłowej informacji co do czynności niezbędnych dla dalszego podlegania dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu, może być podstawą stwierdzenia, że taka osoba podlegała dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu od pierwszego dnia przypadającego bezpośrednio po zakończeniu pobierania zasiłku macierzyńskiego, choćby złożyła ona dopiero w późniejszym czasie ponowny wniosek o objęcie jej ubezpieczeniem chorobowym (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 stycznia 2020 r., I UK 311/18).

Taka też interpretacja przepisów odnosi się do sytuacji, w której ZUS w ogóle nie poinformował prowadzącego działalność gospodarczą o konieczności złożenia ponownego wniosku w sytuacji, gdy po upływie prawa do zasiłku macierzyńskiego ma zamiar nadal podlegać dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu. Skoro organ nie dopełnił tej powinności, to ubezpieczony mógł zasadnie pozostawać w usprawiedliwionym - choć błędnym - przekonaniu, że jego ubezpieczenie chorobowe "reaktywuje się". Potwierdzeniem tego stanu rzeczy jest kolejny wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 stycznia 2020 r. (sygn. akt I UK 311/18). Wprawdzie ustawa nie określa wprost sankcji za niewywiązanie się organu rentowego z obowiązku informacyjnego, tym niemniej trzeba uznać, że ubezpieczony nie powinna ponosić ujemnych konsekwencji wynikających z wadliwego zachowania organu rentowego. Skoro skarżący nie została we właściwym czasie należycie pouczony o skutkach, jakie w płaszczyźnie podlegania dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu wywołuje zaprzestanie pobierania przez niego zasiłku macierzyńskiego (brak pouczenia o konieczności złożenia przez nią nowego wniosku o objęcie ubezpieczeniem chorobowym za okres przypadający bezpośrednio po zakończeniu pobierania zasiłku macierzyńskiego), to organ rentowy nie może przerzucać na ubezpieczoną ciężaru odpowiedzialności za skutki własnych zaniedbań. Finalnie Sąd Najwyższy w składzie siedmiu Sędziów podjął uchwałę z dnia 11 lipca 2019 r., III UZP 2/19, którą rozstrzygnięto zagadnienie prawne przedstawione przez Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego „Czy rozpoczęcie pobierania zasiłku macierzyńskiego przez osobę prowadzącą pozarolniczą działalność, która uprzednio została objęta dobrowolnie ubezpieczeniem chorobowym, skutkuje ustaniem tego ubezpieczenia na podstawie art. 14 ust. 2 pkt 3 w związku z art. 11 ust. 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych?" W tej uchwale Sąd Najwyższy przyznał rację dotychczasowym i aktualnym poglądom orzecznictwa, które wskazują, że organ rentowy ma obowiązek pouczyć przedsiębiorcę o konieczności złożenia wniosku o ponowne objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą po upływie pobierania zasiłku macierzyńskiego.

W ocenie Sądu Okręgowego bezspornym pozostaje w sprawie, że organ rentowy nie pouczył odwołującego o przysługujących mu prawach. Mając na uwadze zaprezentowane powyżej orzecznictwo należy podkreślić, że ustalenie czy ZUS poinformował daną osobę, że wymagane jest zgłoszenie nowego wniosku o objęcie jej dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym ma fundamentalne znaczenie w kontekście uwzględnienia bądź oddalenia odwołania od zaskarżonej decyzji. Do utraty tytułu podlegania dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu dochodzi z mocy prawa (ex lege) na skutek rozstrzygnięcia zbiegu tytułów objęcia ubezpieczeniem społecznym. Obowiązkiem jednak organu rentowego wynikającym z art. 8 i 9 k.p.a. jest pouczenie osoby prowadzącej pozarolniczą działalność, że z chwilą objęcia jej obowiązkowymi ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego jej dobrowolne ubezpieczenie chorobowe ustaje, a ponowne objęcie tym dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym w związku z prowadzoną pozarolniczą działalnością może nastąpić po zakończeniu pobierania zasiłku macierzyńskiego, co wymaga jednak złożenia stosownego wniosku (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 listopada 2019 r., sygn. akt I UK 264/18).

Wymaga ponownego podkreślenia, że art. 14 ust. 2 pkt 3 i art. 9 ust. 1c ustawy systemowej nie zostały naruszone przez Sąd I instancji. Treść przepisu art. 14 ust. 2 pkt 3 została już wyłuszczona w treści uzasadnienia, a jego wykładnia została w prawidłowy sposób zinterpretowana.

Natomiast z art. 9 ust. 1c ustawy systemowej wynika, że osoby, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 2, 4–5a, 8 i 10, spełniające jednocześnie warunki do objęcia ich obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego lub zasiłku w wysokości zasiłku macierzyńskiego, podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego lub zasiłku w wysokości zasiłku macierzyńskiego. Mogą one jednak dobrowolnie, na swój wniosek, być objęte ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi także z pozostałych, wszystkich lub wybranych, tytułów. Wobec przyjętej linii orzeczniczej Sądu Najwyższego, że w przypadku odwołującego podleganie ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym oraz dobrowolnemu chorobowemu w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą nie ustało z mocy prawa ze względu na fakt pobierania przez niego zasiłku macierzyńskiego, nie można zastosować tych przepisów w takim zakresie, jak oczekuje tego organ rentowy.

Reasumując Sąd zważył, że również przepisy art. 1 ust. 1 w związku z art. 32 ust. 1 pkt 1 w związku z art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2023 r., poz. 2780). Zgodnie z art. 1 ust. 1 świadczenia pieniężne na warunkach i w wysokości określonych ustawą przysługują osobom objętym ubezpieczeniem społecznym w razie choroby i macierzyństwa określonym w ustawie z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych. W myśl art. 6 ust. 1 zasiłek chorobowy przysługuje ubezpieczonemu, który stał się niezdolny do pracy z powodu choroby w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego. Na podstawie art. 32 ust. 1 zasiłek opiekuńczy przysługuje ubezpieczonemu zwolnionemu od wykonywania pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad dzieckiem.

Sąd Okręgowy zważył, że wobec prawidłowych ustaleń i dokonania rozważań w oparciu o aktualne poglądy orzecznictwo Sąd I instancji prawidłowo zastosował obowiązujące przepisy prawa, ponieważ na skutek braku pouczenia odwołującego przez organ rentowy ubezpieczony nie posiadał wiedzy o powinności złożenia ponownego wniosku o objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym. Mając na uwadze powyższe, Sąd oddalił apelację na podstawie art. 385 k.p.c.

Sędzia SO Renata Gąsior