Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 stycznia 2024 r.

Sąd Okręgowy Warszawa – Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący Sędzia SO Renata Gąsior

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 24 stycznia 2024 r. w Warszawie

sprawy B. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

o zasiłek chorobowy

na skutek apelacji wniesionej przez organ rentowy

od wyroku Sądu Rejonowego dla Warszawy Pragi-Południe w Warszawie
VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 23 czerwca 2023 r., sygn. akt VI U 181/23

uchyla zaskarżony wyrok, znosi postępowanie w całości i sprawę przekazuje Sądowi Rejonowemu dla Warszawy Pragi – Południe w Warszawie VI Wydziałowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu sądowi rozstrzygniecie o kosztach procesu za obie instancje.

Sędzia SO Renata Gąsior

UZASADNIENIE

Sąd Rejonowy dla Warszawy Pragi-Południe w Warszawie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 23 czerwca 2023 r. zmienił zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w R. z dnia 2 lutego 2023 r., znak: (...), w ten sposób, że przyznał odwołującemu się B. S. prawo do zasiłku chorobowego za okres od 1 stycznia 2023 r. do 28 lutego 2023 r. oraz zasądził na rzecz odwołującego się B. S. od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. kwotę 1.080,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia uprawomocnienia się niniejszego orzeczenia do dnia zapłaty tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd I instancji ustalił, że B. S. miał ubezpieczenie chorobowe w związku z zatrudnieniem w spółce (...) do dnia 31 grudnia 2022 r. Równolegle prowadził działalność gospodarczą pod firmą (...). B. S., działalność ta była przez niego prowadzona od dnia 1 lutego 2019 r. W okresie od dnia 1 stycznia 2023 r. do dnia 28 lutego 2023 r. odwołujący się był niezdolny do pracy.

W okresie od 1 stycznia 2023 r. do 28 lutego 2023 r. odwołujący się faktycznie nie wykonywał żadnej pracy związanej ze swoją działalnością gospodarczą, nie wykonywał żadnych usług na rzecz swoich klientów. Jego działalność przez ten okres nie była zawieszona, ponieważ odwołujący się miał pracownika i nie chciał, aby został on pozbawiony świadczeń z ZUS. W okresie niezdolności odwołującego się do pracy jego pracownik też nie świadczył żadnej pracy.

W lutym 2023 roku odwołujący się w ramach swojej działalności gospodarczej nie zanotował żadnego przychodu. Z kolei w styczniu 2023 roku zanotował przychód w kwocie 26.858,24 zł, ale wynikał on z opłacenia faktury przez kontrahenta, która to faktura nie dotyczyła czynności wykonywanych przez odwołującego się, czy jego pracownika w styczniu 2023 roku. Faktura ta dotyczyła montażu pompy ciepła, która to usługa została wykonana w grudniu 2022 roku. Faktura została wystawiona dopiero w styczniu 2023 roku, ale było to wynikiem działań biura księgowego obsługującego odwołującego się, on sam nie wystawiał tej faktury.

Decyzją z dnia 2 lutego 2023 r., znak: (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. odmówił B. S. prawa do zasiłku chorobowego za okres od 1 stycznia 2023 r. do 28 lutego 2023 r. W uzasadnieniu tej decyzji ZUS podał, że z posiadanej dokumentacji wynika, że tytuł ubezpieczenia B. S. ustał w dniu 31 grudnia 2022 r., a po ustaniu tego tytułu ubezpieczenia kontynuuje on wcześniej podjętą w dniu 1 lutego 2019 r. pracę zarobkową - działalność gospodarczą.

Powyższy stan faktyczny Sąd I instancji ustalił w oparciu o wskazane wyżej dokumenty, których wiarygodność nie została skutecznie zakwestionowana przez żadną ze stron w toku postępowania. Sąd oparł się również na zeznaniach odwołującego się B. S., które zostały uznane za wiarygodne w całości, korespondują bowiem z pozostałym zebranym w sprawie materiałem dowodowym, znajdując potwierdzenie chociażby w przedłożonych fakturach VAT.

Sąd I instancji zważył, że ZUS wydał zaskarżoną decyzję w oparciu o art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2022 roku, poz. 1732; dalej też jako: ustawa zasiłkowa), zgodnie z którym zasiłek chorobowy z tytułu niezdolności do pracy powstałej w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego, jak i z tytułu niezdolności do pracy powstałej po ustaniu tytułu ubezpieczenia nie przysługuje za okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego, jeżeli osoba niezdolna do pracy kontynuuje działalność zarobkową lub podjęła działalność zarobkową stanowiącą tytuł do objęcia obowiązkowo lub dobrowolnie ubezpieczeniem chorobowym albo zapewniającą prawo do świadczeń za okres niezdolności do pracy z powodu choroby.

Następnie Sąd I instancji wskazał, że z ustaleń faktycznych poczynionych w niniejszej sprawie wynika, że po ustaniu tytułu ubezpieczenia odwołujący się miał nadal działalność gospodarczą. ZUS przyjął, że w takim wypadku spełniona jest przesłanka z art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy zasiłkowej. Jednak automatyczne działanie ZUS-u nie zasługuje na aprobatę Sądu. Każdorazowo bowiem należy ocenić, czy faktycznie w okresie po ustaniu tytułu ubezpieczenia dochodzi do rzeczywistego kontynuowania działalności zarobkowej lub jej podjęcia. Nie wystarczy tu jedynie wykazanie, że w danym okresie funkcjonowała działalność gospodarcza, należy bowiem wykazać, że działalność ta bądź była faktycznie realizowana, bądź też z jej tytułu spływały cyklicznie na rzecz odwołującego się określone kwoty. Jak słusznie wskazuje się w orzecznictwie „zasiłek chorobowy po ustaniu określonego (pracowniczego) tytułu obowiązkowego ubezpieczenia chorobowego nie przysługuje w razie podjęcia lub kontynuowania tylko takiej działalności zarobkowej stanowiącej tytuł do objęcia obowiązkowo lub dobrowolnie kolejnym lub nowym ubezpieczeniem chorobowym, która zapewnia "źródło utrzymania", w tym choćby minimalny standard ochrony ubezpieczeniowej, a zatem zapewnia taką wysokość świadczeń zasiłkowych za okres orzeczonej niezdolności do pracy, która nie powinna być symboliczna ani ustalana w wysokości "oderwanej" lub pomijającej zasady ustalania podstawy wymiaru świadczeń dla osób, którym przysługuje ochrona zasiłkowa po ustaniu poprzedniego tytułu ubezpieczenia chorobowego” (wyrok SN z dnia 4 października 2018 roku, sygn. akt III UZP 5/18). Jak dalej podaje SN: „zasiłek chorobowy po ustaniu określonego tytułu ubezpieczenia chorobowego nie przysługuje tylko za te okresy orzeczonej niezdolności do pracy, w których została podjęta lub jest faktycznie kontynuowana działalność zarobkowa stanowiąca kolejny lub nowy tytuł podlegania ubezpieczeniu chorobowemu, co nie dotyczy innych okresów zasiłkowych, w których już taka działalność nie była wykonywana. Oznacza to, że wnioskodawczym nie powinna być pozbawiona świadczeń chorobowych za cały okres po ustaniu pracowniczego tytułu ubezpieczenia chorobowego, tj. za okresy orzeczonej niezdolności do pracy, w których jako osoba uprawniona do zasiłku chorobowego po ustaniu zatrudnienia nie uzyskiwała żadnych lub uzyskała dochody "marginalne" poniżej progu najniższego wynagrodzenia za pracę (por. wyroki Sądu Najwyższego z 25 lutego 2008 r., I UK 249/07, z 4 czerwca 2012 r., IUK 13/12, z 9 stycznia 2012 r., IUK 212/11).

W niniejszej sprawie Sąd Rejonowy ustalił, że po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego odwołujący się miał co prawda nadal działalność gospodarczą, nie zawiesił jej, jednak nie wykonywał w tym okresie jakiejkolwiek pracy w ramach swojej działalności gospodarczej. Działalność nie została zawieszona, bowiem odwołujący się miał pracownika na etacie i chciał, aby miał on nadal płacone składki i zapewnioną ochronę ubezpieczeniową. Jednak w rzeczywistości w okresie objętym skarżoną decyzją, ani sam odwołujący się, ani jego pracownik, nie wykonywali w ramach prowadzonej przez odwołującego się działalności gospodarczej jakiejkolwiek pracy. Tym samym za ten okres nie uzyskali żadnego przychodu, który mógł stanowić źródło utrzymania odwołującego się w okresie jego niezdolności do pracy. Sąd miał na uwadze, że co prawda w okresie tym wystawiona została faktura, konkretnie w styczniu 2023 roku, na kwotę 30.000,00 zł, jednak dotyczyła ona prac wykonanych jeszcze przed powstaniem niezdolności odwołującego się do pracy, zaś fakt, że została wystawiona dopiero po pewnym czasie nie wynikał z działań odwołującego się, ale z działań jego biura księgowego i kwestii formalnych. Jednocześnie warto podkreślić, że opłacenie przez kontrahenta tej faktury nie może się równać z posiadaniem przez odwołującego się dochodów zapewniających źródło utrzymania w okresie jego niezdolności do pracy, bowiem ten dochód, który osiągnął w wyniku opłacenia faktury nie dotyczył okresu jego niezdolności do pracy, ale dotyczył grudnia 2022 roku, kiedy jeszcze był zdolny do pracy i pracę w ramach swojej działalności gospodarczej świadczył. Z kolei w okresie swojej niezdolności do pracy nie świadczył żadnej pracy w ramach tej działalności, za ten okres więc nie uzyskał żadnych przychodów. Jednocześnie ochrona ubezpieczeniowa ma na celu właśnie ochronę w takich sytuacjach, gdy w danym okresie dana osoba nie może świadczyć pracy i nie może wypracować zysków, które nawet mogą spłynąć od kontrahentów później, ale istotne jest to, że pochodzą z pracy świadczonej w tych konkretnych okresach niezdolności do pracy. W niniejszej sprawie takiej sytuacji nie było, w okresie swojej niezdolności do pracy odwołujący się pracy nie świadczył, nie uzyskał też żadnych przychodów z wykonanych w tym okresie działań w ramach swojej działalności gospodarczej.

Wobec tego, w świetle przywołanych wyżej słusznych poglądów orzecznictwa, Sąd Rejonowy nie uznał, aby doszło do spełnienia przesłanek z art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy zasiłkowej. Jednocześnie ZUS nie kwestionował samej niezdolności odwołującego się do pracy w okresie wskazanym w zaskarżonej decyzji, nie powoływał się też na jakiekolwiek inne okoliczności mające przemawiać za brakiem prawa do zasiłku chorobowego za ten okres. Wobec tego Sąd Rejonowy zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał odwołującemu się prawo do zasiłku chorobowego za okres od 1 stycznia 2023 r. do 28 lutego 2023 r.

W kwestii kosztów postępowania Sąd I instancji orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. oraz §9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie (wyrok wraz z uzasadnieniem, k. 54 i k. 58-59 a. s.).

Apelację od powyższego wyroku złożył Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. , zarzucając rozstrzygnięciu dokonanemu przez Sąd I instancji naruszenie przepisów prawa materialnego tj.:

- art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U. z 2022 r. poz. 1732), poprzez przyznanie odwołującemu prawa do zasiłku chorobowego za okres od 1 stycznia 2023 r. do 28 lutego 2023 r. pomimo, że zgodnie z przedmiotowym przepisem ubezpieczony wykonujący w okresie orzeczonej niezdolności do pracy pracę zarobkową traci prawo do zasiłku chorobowego za cały okres tego zwolnienia,

- art. 98 k.p.c. oraz § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie poprzez zasądzenie na rzecz odwołującego się B. S. od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego kwoty 1.080,00 zł, zamiast 180 zł.

W oparciu o powyższe zarzuty organ rentowy wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania od zaskarżonej decyzji, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpatrzenia, natomiast w wypadku oddalenia apelacji zmianę kosztów zastępstwa procesowego zasądzonych na rzecz odwołującego się B. S. od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. na kwotę 180 zł.

Uzasadniając stanowisko zawarte w apelacji organ rentowy wskazał, że odwołujący w trakcie niezdolności do pracy kontynuował działalność gospodarczą, nie przysługuje mu zatem prawo do zasiłku chorobowego od 1 stycznia 2023 r. do 28 lutego 2023 r. Stanowisko powyższe jednoznacznie wynika z wykładni językowej art. 17 ust. 1 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. W styczniu 2023 r. odwołujący zanotował przychód w kwocie 26.858,24 zł, zatem nie można uznać, że w spornym okresie zasiłek chorobowy powinien rekompensować odwołującemu brak możliwości uzyskiwania dochodów. Fakt posiadania przez odwołującego nie tylko potencjalnego, ale również przynoszącego rzeczywisty dochód źródła powoduję, iż nie przysługuje mu prawo do zasiłku chorobowego za okres od 1 stycznia 2023 r. do 28 lutego 2023 r.

Niezależnie od powyższego zdaniem organu rentowego brak jest podstaw do zasądzenia na rzecz odwołującego kosztów zastępstwa procesowego w kwocie wyższej niż po 180,00 zł. Z § 9 pkt. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców adwokackie wynika, że stawki minimalne wynoszą 180 zł w sprawach o świadczenia pieniężne z ubezpieczenia społecznego i zaopatrzenia emerytalnego oraz w sprawach dotyczących podlegania ubezpieczeniom społecznym. Wyjątek od tej zasady przewiduję § 15 pkt. 3 ww. rozporządzenia. Jednakże w niniejszej sprawie nie zachodzi żadna z przesłanek umożliwiająca podniesienie wysokości stawki minimalnej kosztów. Zakres pracy pełnomocnika odwołującego nie był większy (ewentualnie był nawet mniejszy) niż w innych sprawach tego rodzaju. Zatem nie zachodziła podstawa do zasądzenia kosztów zastępstwa procesowego wyższych niż minimalne, a w szczególności w wysokości sześciokrotności stawki minimalnej (apelacja, k. 62-64 a.s.).

W odpowiedzi na apelację pełnomocnik B. S. wniósł o oddalenie apelacji organu w całości i utrzymanie w całości Wyroku Sądu Rejonowego dla Warszawy Pragi — Południe w Warszawie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 23 czerwca 2023 r. zmieniającego zaskarżoną decyzję oraz zasądzenie od organu na rzecz odwołującego zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za postępowanie odwoławcze wg. norm przepisanych (pismo procesowe z dnia 19 września 2023 r., k. 79 a.s.).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Stosownie do treści art. 378 § 1 k.p.c. Sąd II instancji rozpoznaje sprawę w granicach apelacji, w granicach zaskarżenia bierze jednak z urzędu pod uwagę nieważność postępowania. Powyższe oznacza, że przed przystąpieniem do oceny trafności zaskarżonego wyroku przez pryzmat zarzutów podniesionych w apelacji oraz obowiązujących przepisów prawa materialnego, za każdym razem sąd odwoławczy jest zobligowany w pierwszej kolejności z urzędu zbadać, czy w sprawie miały miejsce takie okoliczności, których zaistnienie musiałoby skutkować przyjęciem, że zachodzą przesłanki wymienione w art. 379 k.p.c., a świadczące o nieważności postępowania.

Zgodnie z art. 379 k.p.c. nieważność postępowania zachodzi:

1) jeżeli droga sądowa była niedopuszczalna,

2) jeżeli strona nie miała zdolności sądowej lub procesowej, organu powołanego do jej reprezentowania lub przedstawiciela ustawowego, albo gdy pełnomocnik strony nie był należycie umocowany,

3) jeżeli o to samo roszczenie między tymi samymi stronami toczy się sprawa wcześniej wszczęta albo jeżeli sprawa taka została już prawomocnie osądzona,

4) jeżeli skład sądu orzekającego był sprzeczny z przepisami prawa albo jeżeli w rozpoznaniu sprawy brał udział sędzia wyłączony z mocy ustawy,

5) jeżeli strona została pozbawiona możności obrony swych praw,

6) jeżeli sąd rejonowy orzekł w sprawie, w której sąd okręgowy jest właściwy bez względu na wartość przedmiotu sporu.

W myśl art. 386 § 2 k.p.c. w razie stwierdzenia nieważności postępowania sąd II instancji uchyla zaskarżony wyrok, znosi postępowanie w zakresie dotkniętym nieważnością i przekazuje sprawę sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania. Nieważność postępowania przed sądem pierwszej instancji obliguje sąd drugiej instancji do uchylenia zaskarżonego wyroku. W takim wypadku zgodnie z art. 386 § 2 k.p.c. jednocześnie następuje przekazanie sprawy sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania oraz zniesienie postępowania w zakresie dotkniętym nieważnością.

W kontekście niniejszej sprawy szerszego rozważania wymaga punkt 2 artykułu 379 k.p.c., zgodnie z którym nieważność postępowania zachodzi między innymi "gdy pełnomocnik strony nie był należycie umocowany”. Przepis art. 379 pkt 2 k.p.c. nakazuje uznać za nieważne postępowanie, w którym występował nienależycie umocowany pełnomocnik, bez względu na sposób jego działania i konsekwencje wynikające z tego faktu dla strony. Bez znaczenia jest zatem, czy skutkiem udziału rzekomego pełnomocnika było pozbawienie strony możliwości obrony jej praw, czy działania tej osoby okazały się tak skuteczne, że doprowadziły do wydania korzystnego dla uczestnika postępowania orzeczenia (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 sierpnia 2007 r., V CZ 72/07, LEX nr 619685, z dnia 30 września 2020 r., IV CSK 643/8, LEX nr 3080025).

Obowiązkiem sądu jest zbadanie, czy zgłaszający się pełnomocnik procesowy należy do kręgu osób wymienionych w art. 87 k.p.c., ponieważ udzielenie pełnomocnictwa procesowego osobie niemogącej być pełnomocnikiem strony jest procesowo bezskuteczne. Występowanie w sprawie w charakterze pełnomocnika strony osoby, która nie może być pełnomocnikiem, oznacza brak należytego umocowania ze skutkami określonymi w art. 379 pkt 2 k.p.c. (Wyrok Sądu Najwyższego z 26 października 2015 r., SNO 65/15, LEX nr 1866894).

Zgodnie z art. 87 § 2 k.p.c. zdanie pierwsze, pełnomocnikiem osoby prawnej lub przedsiębiorcy, w tym nieposiadającego osobowości prawnej, może być również pracownik tej jednostki albo jej organu nadrzędnego. Powyższe oznacza, że pracownik może być pełnomocnikiem procesowym organu rentowego. ZUS ma osobowość prawną co syntetycznie wyjaśnia, że spełnia się w tym przypadku dyspozycja art. 87 § 2 k.p.c. Posiadanie przez organ rentowy zdolności procesowej oznacza zdolność do dokonywania przez jednostkę organizacyjną będącą takim organem wszystkich czynności procesowych, łącznie z udzielaniem pełnomocnictwa procesowego. Pracownik Zakładu Ubezpieczeń Społecznych niebędący radcą prawnym, wykonujący pracę w oddziale Zakładu, może być pełnomocnikiem tego oddziału w sprawach z odwołań od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 29 czerwca 2021 r., II USK 203/21).

W przedmiotowej sprawie zaskarżona decyzja, od której odwołanie zainicjowało postępowanie przed sądem I instancji została wydana przez Zakład (...) Oddział w R.. Następnie odpowiedź na odwołanie została złożona przez pracownika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddziału w W. R. W.. Do powyższej odpowiedzi dołączone zostały dwa pełnomocnictwa. Pierwsze z nich było pełnomocnictwem Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych G. U., która upoważniła Dyrektora (...) Oddziału Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w W. do reprezentowania Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Na podstawie drugiego pełnomocnictwa Dyrektor (...) Oddziału Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w W. upoważniła pracowników tego oddziału w tym starszego specjalistę R. W. do samodzielnego reprezentowania Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w postępowaniu przed sądami powszechnymi we wszystkich sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych. Sąd Rejonowy nie dokonał żadnych czynności w celu sprawdzenia prawidłowości należytego umocowania pracownika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych R. W. do występowania w sprawie jako pełnomocnik. Natomiast Sąd Okręgowy zauważa, że jak wynika z utrwalonych w orzecznictwie poglądów pracownik Zakładu Ubezpieczeń Społecznych niebędący radcą prawnym, zatrudniony w oddziale Zakładu, może być pełnomocnikiem tego oddziału w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych (art. 87 § 2 zdanie pierwsze k.p.c.) (Wyrok Sądu Najwyższego z 2 października 2012 r., II UK 58/12, LEX nr 1243035, Uchwała Sądu Najwyższego z 9 lutego 2012 r., I UZP 10/11, OSNP 2012, nr 23-24, poz. 291, Uchwała Sądu Najwyższego z 24 stycznia 2012 r., III UZP 3/11, OSNP 2012, nr 15-16, poz. 197).

W judykaturze podkreśla się, że pełnomocnictwo procesowe, będąc samodzielną instytucją prawa publicznego, normowane jest przepisami bezwzględnie obowiązującymi. Dotyczy to także kwestii kręgu podmiotów predestynowanych do roli pełnomocnika procesowego. W konsekwencji tego, poza osobami wymienionymi w art. 87 oraz w art. 465 § 1, art. 479 ²⁹ § 3, art. 479 ⁵¹, art. 479 ⁶², art. 47973, art. 691 ⁵ k.p.c. nikt nie może być pełnomocnikiem procesowym w postępowaniu cywilnym. Występowanie w charakterze pełnomocnika procesowego osoby, która nie może być pełnomocnikiem, oznacza zaś brak należytego umocowania, powodujący nieważność postępowania w rozumieniu art. 379 pkt 2 k.p.c. (uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 8 lipca 2008 r., III CZP 154/07, OSNC 2008 nr 12, poz. 133, z glosą aprobującą Z. Zielińskiego, Monitor Prawny 2008 nr 21, s. 1165).

Biorąc pod uwagę, że decyzja w niniejszej sprawie nie została wydana przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W., którego pracownikiem jest pełnomocnik R. W. nie mógł on bez odpowiedniego pełnomocnictwa reprezentować należycie organu rentowego. Pełnomocnictwa R. W. udzieliła Dyrektor (...) Oddziału ZUS w W., której wcześniej Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych udzieliła ogólnego pełnomocnictwa do reprezentowania Zakładu o bardzo szerokim zakresie. W tym drugim pełnomocnictwie powołano przepisy art. 73 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych oraz art. 63 ust. 3 i 4 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych w związku z § 2 ust. 2 pkt 1 statutu Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Jednakże przepisy te nie stanowią podstawy do tak szerokiego umocowania Dyrektora (...) Oddziału Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Powołany art. 73 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych wskazuje jedynie, że działalnością Zakładu kieruje Prezes Zakładu, który reprezentuje Zakład na zewnątrz. Natomiast powołany § 2 ust. 2 pkt 1 statutu Zakładu Ubezpieczeń Społecznych stanowi, że Prezes Zakładu może upoważnić:

1) pracowników Zakładu i inne osoby do reprezentowania Zakładu w określonym przez siebie zakresie, z prawem udzielenia dalszych pełnomocnictw;

2) pracowników Zakładu do wydawania decyzji w określonych przez siebie sprawach.

Przepisy te nie stanowią jednak zdaniem Sądu Okręgowego wystarczającej podstawy do tak szerokiej interpretacji pełnomocnictwa udzielonego przez Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Dyrektorowi (...) Oddziału ZUS w W., aby mogła ona upoważnić pracownika oddziału niebędącego radcą prawnym czy adwokatem do występowania w charakterze pełnomocnika w sprawie wydanej przez inny oddział Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

Można powołać się też na analogiczne orzecznictwo dotyczące pełnomocnika Dyrektora Zakładu Emerytalno-Rentowego MSWiA jako organu rentowego, zgodnie z którym takim pełnomocnikiem może być pracownik zatrudniony w tym Zakładzie (Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 marca 2017 r. II UZ 91/16).

Ponadto, odnosząc się do pełnomocnictwa udzielonego Dyrektorowi (...) Oddziału Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w W. przez Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, należy wskazać, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych jest państwową jednostką organizacyjną posiadająca osobowość prawną (art. 66 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, tekst jedn.: Dz. U. z 2021 r. poz. 423 z późn. zm.), w której skład wchodzą centrala oraz jednostki terenowe (oddziały) - art. 67 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, ale to właśnie oddziały Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, jako organizacyjne i składowe części osoby prawnej, wydają decyzje w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych. Także oddziały Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, a nie Centrala, wydają decyzje z zakresu ubezpieczeń społecznych w przedmiocie ustalenia obowiązku podlegania pracownika polskiemu ustawodawstwu. Zgodnie z treścią przepisu art. 476 § 4 k.p.c. w przypadku postępowań w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych przez organy rentowe rozumie się zgodnie z pkt 1) powołanego przepisu – jednostki organizacyjne Zakładu Ubezpieczeń Społecznych określone w przepisach o systemie ubezpieczeń społecznych, właściwe do wydawania decyzji w sprawach świadczeń. Zatem w warunkach procesowych stroną nie jest Zakład Ubezpieczeń Społecznych jako taki, ale konkretny Oddział Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. W tym konkretnym przypadku stroną postępowania jest Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R.. W konsekwencji nie mógł być reprezentowany przez pracownika innego podmiotu, nie będącego stroną tj. R. W. będącego pracownikiem (...) Oddziału ZUS w W..

Sąd Okręgowy nie rozpatrywał zarzutów podniesionych w apelacji, gdyż z uwagi na stwierdzoną nieważność postępowania przed Sądem I instancji w myśl art. 379 pkt 2 k.p.c. wyrok podlegał uchyleniu na podstawie art. 386 § 2 k.p.c., co doprowadziło do zniesienia postępowania w całości oraz przekazania sprawy do ponownego rozpoznania sądowi I instancji.

Sędzia SO Renata Gąsior