Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 13.09.2023 r. oraz decyzją z dnia 23.01.2024 (tożsamą co do uzasadnienia z decyzją dnia 13.09.2023 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. w Z. po rozpoznaniu wniosku z dnia 1.08.2023 r. odmówił K. S. prawa do rekompensaty.

W uzasadnieniu obu ww. decyzji wskazano, że zakład odmawia przyznania rekompensaty ponieważ wnioskodawca nie udowodnił pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze w wymiarze co najmniej 15 lat do 31 grudnia 2008 r.

Staż ubezpieczonego w szczególnych warunkach w pełnym wymiarze czasu pracy wynosi 14 lat i 9 dni.

Nie uwzględniono okresu 07.06.1990 r. - 31.01.1992 r., ponieważ świadectwo pracy o wykonywaniu pracy w szczególnych warunkach nie spełnia wymogów formalnych- brak powołania na odpowiednie zarządzenie resortowe wraz z podaniem punktów odpowiadających zajmowanym stanowiskom pracy.

Organ wskazał, że aby praca była uznana za wykonywaną w szczególnych warunkach, muszą być spełnione łącznie następujące warunki:

- rodzaj wykonywanej pracy powinien być wymieniony w wykazach A lub B, stanowiących załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r.

- praca powinna być wykonywana na stanowiskach wymienionych w zarządzeniach, uchwałach resortowych,

- praca powinna być wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy - przewidzianym na danym stanowisku

Okresy pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze stwierdza zakład pracy:

- w świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do zarządzeń- uchwał resortowych lub

- w świadectwie pracy

W świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach pracodawca ma obowiązek określić:

- rodzaj pracy ściśle według wykazu, działu i pozycji rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r.,

- stanowisko pracy wymienione w wykazie, dziale, pozycji i punkcie zarządzenia resortowego lub uchwały,

- okres, w którym praca w szczególnych warunkach wykonywana była stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku

Podstawą do wydania pracownikowi świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach oraz dokonania odpowiedniego wpisu w świadectwie pracy może być tylko dokumentacja osobowa pracowników - będąca w posiadaniu pracodawcy

Nazwa stanowiska wykazana w świadectwie powinna odpowiadać nazwie stanowiska pracy w szczególnych warunkach wymienionego w przepisach resortowych - nie może pracodawca posłużyć się nazwą podobną lub niepełną, czy też określić stanowisko w sposób dowolny.

/ decyzja z dnia 13.09.2023 r. k. 14 akt ZUS i k 2 skan załączony do akt rentowych decyzja z 23.01.2024 z dnia 23.01.2024 k. 5 skan załączony do akt rentowych /

Odwołania od obu ww. decyzji wniósł K. S. domagając się ich zmiany i przyznania prawa do rekompensaty z uwzględnieniem okresu od 7.06.1990 r. -31.01.1992 r. tj. wykonywania pracy w szczególnych warunkach za okres zatrudnienia w S. (...) w P.. Odwołujący podniósł, iż nie może ponosić ujemnych konsekwencji błędów formalnych popełnionych przez byłego pracodawcę przy wystawianiu świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach z dnia 26.11.2002 r. Podniósł iż zakład nie istnieje, nie wie gdzie znajdują się dokumenty za okres zatrudnienia. Nie jest więc w stanie sprostować wskazanych błędów.

/ odwołanie k. 3 akt VIII U 1659/23 odwołanie k. 3 akt VIII U 272/24 /

W odpowiedziach na odwołania organ rentowy wniósł o ich oddalenie podtrzymując argumentacje podniesioną w zaskarżonej decyzji.

/ odpowiedź na odwołanie k. 4-5 akt VIII U 1659/23 odpowiedź na odwołanie k. 4-5 akt VIII U 272/24 /

Zarządzeniem z dnia 14.02.2024 sprawy z ww. odwołań połączono do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia.

/ zarządzenie k. 8 akt VIII U 272/24 /

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawca K. S. urodził się w dniu (...)

/bezsporne/

W dniu 01.08.2023 r. ubezpieczony złożył wniosek o emeryturę z rekompensatą .

/ wniosek k. 1-4 akt ZUS/

Decyzją z dnia 13.09.2023 r. przyznano ww. prawo do emerytury począwszy od 30.08.2023 r. tj. od osiągnięcia wieku emerytalnego w kwocie zaliczkowej.

/ decyzja k. 9 - 11akt ZUS/

Następnie kolejno zaskarżonymi decyzjami odmówiono ww prawa do rekompensaty.

/ bezsporne decyzja z dnia 13.09.2023 r. k. 14 akt ZUS i k 2 skan załączony do akt rentowych decyzja z 23.01.2024 z dnia 23.01.2024 k. 5 skan załączony do akt rentowych /

Organ uznał za udowodniony staż w szczególnych warunkach w wymiarze 14 lat i 9 dni obejmujący okres zatrudnienia wnioskodawcy od 3.08.1992 r. do 30.11.2006 r. w (...) Spółdzielni (...) w P. po wcześniejszym pomniejszeniu tego okresu o czasookresy korzystania z zasiłków chorobowych.

/ bezsporne/

W okresie od 7.06.1990 r. do 31.01.1992 r. wnioskodawca był zatrudniony w S. (...) w P. w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowiskach :

- betoniarz w okresie 7.06.1990 r. -31.08.1991 r.

- malarz w okresie 01.09.1991 r. -31.01.1992 r.

/ świadectwo pracy k. 5 akt kapitałowych ZUS

Wnioskodawca za ww okres zatrudnienia legitymuje się świadectwem wykonywania prac w warunkach szczególnych z dnia 26.11.2002 r., w którym wskazano, iż wnioskodawca był zatrudniony w ww. zakładzie pracy w okresie 7.06.1990 r. do 31.01.1992 r. i w tym okresie stale i w pełnym wymiarze czasu pracy do 31.08.1991 r. wykonywał pracę betoniarza / wykaz A dział V poz. 4/ i od 1.09.1991 r. -31.01.1992 r. malarza praca na wysokości wymienione Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego oraz wzrostu emerytur i rent inwalidzkich dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U nr 8 poz 43 z 1983 r. ze zmiana w Dz. U. Nr 39 poz. 167 z 1992 r.) We świadectwie wskazano też na zapisy załącznika nr 1 do Uchwały N r 83 zarządu Centralnego Związku Spółdzielni (...) z 1983 r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach w zakładach spółdzielczości mleczarskiej jednak bez konkretnego odniesienia działu, pozycji i punktu zarządzenia/ uchwały w którym wyszczególnione jest zajmowane stanowisko.

/ świadectwo wykonywania prac w warunkach szczególnych k. 7 akt ZUS, k. 1 załączonego do akt ZUS skanu/

Brak jest dokumentacji osobowej za wskazany sporny okres zatrudnienia.

/ bezsporne/

W spornym okresie wnioskodawca został przyjęty do pracy jako betoniarz potem miał się przyuczać- podjął naukę zawodową na stanowisku malarza. Faktycznie wykonywał pracę na stanowisku malarza już od 1.09.1990 r. choć w dokumentach nadal formalnie był zatrudniony jako betoniarz. Chodziło o to by kontynuować naukę i zdać egzamin przed komisją. Dopiero jak wnioskodawca zdał egzamin mógł zostać zatrudniony jako malarz.

Pracując jako betoniarz wnioskodawca pracował na budowie w miejscu stawianego bloku tam konstruował podstawowe elementy, żeby wylać beton. Szykowano zbrojenie a potem robiono wylewkę. (...) rozgarniano a potem jak zastygł był rozbiór szalunków. (...) był przywożony przez betoniarkę beczkami. Potem przeprowadzano izolację, smarowano smołą podłoże potem wożono taczkami piach i go rozprowadzano. Nie było przerw w pracy nie było przestojów. Wnioskodawca w okresie tych 3 miesięcy nie korzystał z urlopów bezpłatnych.

Od września 1990 r. wnioskodawca przeszedł do brygady gdzie brygadzista podjął się jego nauki w zawodzie malarza. Ubezpieczony uczył się malowania ścian balustrad, okien, parapetów wewnętrzno - zewnętrznych, futryn, drzwi, rur, grzejników żeliwnych. Wnioskodawca pracował z innym pracownikiem farbę nakładał z wiaderka niejednokrotnie wykonując te czynności na drabinie. Wnioskodawca malował ściany wewnętrznych pomieszczeń w blokach. Malował też wszystkie inne elementy. Malował balkony. Malował ściany okienno- sufitowe z drabiny na balkonie i balustrady, klatki schodowe z balustradami, wiatrołapy, piwnice. Malował do wysokości 2,70 - takiej wysokości są ściany. Prace na drabinie i prace malarskie poza drabiną rozkładały się mniej więcej po połowie. Piwnice malowano natryskowo lub ze szczotki. Tam korzystano też z wapna.

Zakład podlegał pod spółdzielnię mieszkaniową.

/ zeznania wnioskodawcy protokół z rozprawy z dnia 21.05.2024 r. 00:26:49 -00:32:11 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami 00:01:40- 00:24:21/

Powyższych ustaleń Sąd Okręgowy dokonał na podstawie dokumentów zawartych w aktach organu rentowego i załączonych do akt sprawy, których wiarygodność nie była przez strony podważana. W tym miejscu wskazać należy, iż wnioskodawca mimo odmiennych zapisów w świadectwie pracy i świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach kategorycznie twierdził, iż w S. (...) w P. jako malarz pracował już od 1.09.1990 r. a nie jak wynika to z ww dokumentów od 1.09.1991 r. wiarygodnie tłumacząc, iż już wcześniej przyuczał się do zawodu malarza a formalnie na tym stanowisku mógł być zatrudniony dopiero po zdaniu egzaminu. W ocenie sądu brak było zatem podstaw do czynienia w tym zakresie ustaleń sprzecznych z zeznaniami wnioskodawcy

Sąd dał również wiarę zeznaniom ww co do czynności podejmowanych przez niego zarówno na stanowisku betoniarza przez pierwsze 3 miesiące spornego okresu zatrudnienia jak i stanowisku malarza w okresie późniejszym. Jednakże w ocenie sądu na ich podstawie nie jest możliwe by przyjąć, że ubezpieczony w obu ww okresach tj. w czasie zatrudnienia na stanowisku betoniarza i malarza, składających się na okres kwestionowany przez ZUS pracował w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy a co za tym idzie legitymuje się wymaganym stażem pracy w warunkach szczególnych. Podnieść należy, iż powyższe należy do oceny prawnej. Nie każdy rodzaj pracy wykonywany przez wnioskodawcę w spornych okresach może być zaś kwalifikowany jako praca w warunkach szczególnych o czym poniżej w rozważaniach prawnych.

Sąd Okręgowy w Łodzi zważył, co następuje:

Odwołania nie są zasadne.

Zgodnie z art. 21 ust.1 ustawy o emeryturach pomostowych (Dz.U. z 2023 r. poz. 164 t.j.) rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat.

Stosownie do treści ust. 2 tego przepisu rekompensata nie przysługuje osobie, która nabyła prawo do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

W myśl art. 23 ust.1 i 2 powołanej ustawy ustalenie rekompensaty następuje na wniosek ubezpieczonego o emeryturę; rekompensata przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego, o którym mowa w przepisach art. 173 i art. 174 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Celem rekompensaty, podobnie jak i emerytury pomostowej, jest łagodzenie skutków utraty możliwości przejścia na emeryturę przed osiągnięciem wieku emerytalnego przez pracowników zatrudnionych przy pracach w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. W przypadku rekompensaty realizacja tego celu polega jednak nie na stworzeniu możliwości wcześniejszego zakończenia aktywności zawodowej, lecz na odpowiednim zwiększeniu podstawy wymiaru emerytury z FUS, do której osoba uprawniona nabyła prawo po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego (zob. np. M. Zieleniecki, Komentarz do art. 21 ustawy o emeryturach pomostowych, LEX/el. 2017; wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 31.03.2016 r., III AUa 1899/15, LEX 2044406).

Przepisy art. 2 pkt 5 i art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych formułują dwie zasadnicze przesłanki nabycia prawa do rekompensaty, tj.:

1) nienabycie prawa do emerytury pomostowej,

2) osiągnięcie okresu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze do dnia wejścia w życie ustawy tj. do 31.12.2008 r. w rozumieniu ustawy o emeryturach i rentach z FUS wynoszącego co najmniej 15 lat.

Przesłanką negatywną zawartą w art.21 ust.2 ustawy o emeryturach pomostowych jest nabycie prawa do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Skoro zgodnie z art.23 ustawy o emeryturach pomostowych rekompensata przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego, a zgodnie z art. 173 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS kapitał początkowy ustala się dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., za których były opłacane składki na ubezpieczenie społeczne przed dniem 1 stycznia 1999 r., to warunek sformułowany w art. 21 ust.2 ustawy o emeryturach pomostowych należy rozumieć w taki sposób, że rekompensata jest adresowana wyłącznie do ubezpieczonych objętych systemem emerytalnym zdefiniowanej składki, którzy przed osiągnięciem podstawowego wieku emerytalnego nie nabyli prawa do emerytury z FUS obliczanej według formuły zdefiniowanego świadczenia. Analiza układu warunkującego prawo do emerytury pomostowej prowadzi do wniosku, że świadczenie to przysługuje tym pracownikom, którzy osiągnęli co najmniej 15-letni okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 32 ust.1 i 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, ale nie nabyli prawa do emerytury pomostowej z powodu nieuznania ich pracy za wykonywaną w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych.

W przedmiotowej sprawie bezsporne jest, że odwołujący się nie nabył prawa do emerytury pomostowej, ani prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym w związku z wykonywaniem pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze.

Stosownie natomiast do treści art. 32 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia w podmiotach, w których obowiązują wykazy stanowisk ustalone na podstawie przepisów dotychczasowych.

Z kolei przepis art. 32 ust.4 stanowi, że wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ust.2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych, to jest na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz.43 z późn. zm.).

Z §1 cytowanego rozporządzenia wynika, że jego treść stosuje się do pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, wymienione w §4-15 rozporządzenia oraz w wykazach stanowiących załącznik do rozporządzenia.

Przepis § 2 ust.1 rozporządzenia ustala, że za okresy uzasadniające nabycie prawa do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu uważa się okresy, w których praca w szczególnych warunkach jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

W niniejszym postępowaniu wnioskodawca domagał się ustalenia, że w spornym okresie zatrudnienia od 7.06.1990 r. do 31.01.1992 r. w S. (...) w P. na stanowisku pracy betoniarz do 31.08.1990 r. a następnie od 1.07.1990 r. na stanowisku malarza stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę w warunkach szczególnych i tym samym spełnia warunki do przyznania rekompensaty.

Rozporządzenie Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43) w § 2 ust. 2 zobowiązuje zakłady pracy do stwierdzenia okresów zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wyłącznie na podstawie posiadanej dokumentacji.

Natomiast rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz. U. 2011. 237.1412) określone zostały środki dowodowe, które powinny być dołączone do wniosku, stwierdzające okoliczności uzasadniające przyznanie tego świadczenia.

W myśl § 21-23 powołanego rozporządzenia środkiem dowodowym stwierdzającym okresy zatrudnienia są pisemne zaświadczenia zakładów pracy, wydane na podstawie posiadanych dokumentów, oraz legitymacje ubezpieczeniowe, a także inne dowody z przebiegu ubezpieczenia. W przypadku zaś ubiegania się pracownika o przyznanie emerytury z tytułu zatrudnienia w szczególnym charakterze, zaświadczenie zakładu pracy powinno stwierdzać charakter i stanowisko pracy w poszczególnych okresach oraz inne okoliczności, od których jest uzależnione przyznanie takiej emerytury lub renty. Wyjątek od zasady ustalonej w powołanym przepisie jest zawarty w § 25 wymienionego rozporządzenia, który przewiduje, że okresy zatrudnienia mogą być udowodnione zeznaniami świadków, gdy zainteresowany wykaże, że nie może przedstawić zaświadczenia zakładu pracy.

Tym samym brak świadectwa pracy wykonywanej w warunkach szczególnych lub wydanie świadectwa, które nie spełnia wymagań formalnych nie przekreśla ustalania, że tego rodzaju praca była wykonywana. W szczególności ubezpieczony może wykazywać innymi środkami dowodowymi, że praca świadczona była w warunkach szczególnych. W postępowaniu z zakresu ubezpieczeń społecznych stosuje się bowiem te same reguły dowodzenia, jak w zwykłym procesie cywilnym. W szczególności zastosowanie mają art. 6 k.c., art. 232 k.p.c. Strony mają też prawo podważać moc dowodową dokumentów, w tym także świadectwa pracy, które jest dokumentem prywatnym i podlega ocenie przez sąd zgodnie z zasadami art. 233 § 1 k.p.c. W postępowaniu sądowym nie jest dopuszczalne oparcie się wyłącznie na zeznaniach świadków, w sytuacji, gdy z dokumentów wynikają okoliczności przeciwne./tak SA w Szczecinie w wyroku z dnia 20 lipca 2016 r, III AUa 690/15, LEX nr 2121869 /.

W sprawie o świadczenia z tytułu pracy w warunkach szczególnych, gdzie przedmiotem ustaleń sądu ma być charakter zatrudnienia, dokonywanie ustaleń stanu faktycznego odbywa się z reguły poprzez przeprowadzenie dowodów osobowych oraz - o ile to jest możliwe - dowodów z dokumentów znajdujących się w aktach osobowych. Osobowe źródła dowodowe (w tym zarówno zeznania świadków, jak i strony procesowej) muszą być skonfrontowane z istniejącą dokumentacją i dopiero uzyskanie przekonania graniczącego z pewnością co do przebiegu zatrudnienia, może pozwolić na pozytywne rozstrzygnięcie o prawie do świadczeń. Ocena osobowych źródeł dowodowych musi być przy tym wolna od jakiejkolwiek dowolności, uwzględniając reguły logiki oraz zasady doświadczenia zawodowego./tak SA w Szczecinie w wyroku z dnia 27 października 2016 r III AUa 41/16 LEX nr 2151525/

Dla rozstrzygnięcia spornej kwestii zasadnym stało się zatem ustalenie, czy praca wykonywana przez wnioskodawcę w spornym okresie na ww. stanowiskach była pracą wykonywaną w warunkach szczególnych, o jakich mowa w cytowanych wyżej przepisach.

Wynikające z wykazu A stanowiącego załącznik do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze przyporządkowanie danego rodzaju pracy do określonej branży ma istotne znaczenie dla jej kwalifikacji jako pracy w szczególnych warunkach w rozumieniu art. 32 ust. 1 u.e.r.f.u.s. (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 11 czerwca 2013 r. III AUa 1370/12 LEX nr 1339369).

Dla oceny, czy pracownik pracował w szczególnych warunkach, nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy. Praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy) w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego oraz wzrostu emerytur i rent dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 czerwca 2011 r. I UK 393/10).

Przy czym należy pamiętać, iż o określonych skutkach prawnych wykonywania pracy w warunkach szczególnych stanowi ustawa oraz utrzymane jej przepisami (art. 32 ust. 4 ustawy o e. i r. z FUS) rozporządzenie z dnia 7 lutego 1983 r. Zarządzenia resortowe traktowane są tylko jako wykazy prac wykonywanych w szczególnych warunkach i mają one znaczenie, o ile są dostosowane do treści załącznika do rozporządzenia i stanowią jego uszczegółowienie, poprzez bardziej ścisłe ustalenie stanowisk pracy (por wyroki SN: z dnia 20 października 2005 r., I UK 41/05, OSNP 2006/19-20/306, z dnia 9 maja 2006 r., II UK 183/05, LEX nr 1001301). Wykazy resortowe wydane na podstawie § 1 ust. 2 i 3 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. (t.j. Dz.U. z 1983 r. Nr.8, poz. 43 ze zm.) w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze mają charakter informacyjny, techniczno-porządkujący, uściślający choć mogą mieć znaczenie w sferze dowodowej, stanowiąc podstawę domniemania faktycznego./ Wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 16 lutego 2023 r., III AUa 388/22/.

Na gruncie rozpoznawanej sprawy spornym jest czy faktycznie wykonywane przez wnioskodawcę czynności we wskazywanych przez niego okresach zatrudnienia, mogą być kwalifikowane jako praca warunkach szczególnych.- organ w tym zakresie wskazywał na uchybienia formalne świadectwa wykonywania prac w warunkach szczególnych z uwagi na brak powołania odpowiedniego zarządzenia resortowego wraz ze wskazaniem działu pozycji i punktu takiego zarządzenia w którym wyszczególnione jest zajmowane stanowisko.

Odnosząc się zatem w pierwszej kolejności co do generalnej możliwości zakwalifikowania pracy wnioskodawcy w spornym okresie zatrudnienia do pracy w szczególnych warunkach wskazać należy, iż prace zbrojarskie i betoniarskie wymienione w pkt. 4 Dział V. (W budownictwie i przemyśle materiałów budowlanych) wykazu A stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz.43 z późn. zm.) oraz prace malarskie konstrukcji na wysokości wymienione w pkt. 6 Dział V. (W budownictwie i przemyśle materiałów budowlanych) wykazu A załącznika do tego rozporządzenia są pracą w warunkach szczególnych.

Pracami w warunkach szczególnych są też prace zbrojarskie i betoniarskie na stanowiskach zbrojarza i betoniarza wymienionych w wykazie A dziale V pkt 4 p. pkt 1 i 3 oraz Prace malarskie konstrukcji na wysokości na stanowisku malarz konstrukcji metalowych i urządzeń przemysłowych wymienione w wykazie A dziale V pkt 6 p. pkt 1 stanowiącym załącznik nr 1 zarządzenia nr 9 M B i (...) z dnia 1 sierpnia 1983 r. w sprawie wykazu stanowisk pracy cwanych przez M B i (...), na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach, uprawniające do wcześniejszego przejścia na emeryturę oraz do wzrostu emerytury lub renty (Dz. Urz. MB i (...) Nr 3, poz. 6).

Kluczowym jest zatem czy prace wykonywane przez wnioskodawcę w spornych okresach zatrudnienia mogą być utożsamianie ze wskazanymi pozycjami wykazu rozporządzenia ewentualnie zarządzeń resortowych. Istotnym jest nadto czy były przez niego wykonywane stale w pełnym wymiarze czasu pracy. Jak już bowiem wskazywano tylko okresy zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy kreują i wypełniają weryfikowalne kryterium uznania pracy o cechach znacznej szkodliwości dla zdrowia lub znacznego stopnia uciążliwości, lub wymagającej wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Taki sam warunek odnosi się do wymagania stałego wykonywania takich prac, co oznacza, że krótsze dobowo (nie w pełnym wymiarze obowiązującego czasu pracy na danym stanowisku), i nie stałe świadczenie pracy wyklucza dopuszczalność uznania pracy za świadczoną w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wskutek niespełnienia warunku stałej znacznej szkodliwości dla zdrowia lub stałego znacznego stopnia uciążliwości wykonywanego zatrudnienia. /III AUa 101/16 - wyrok SA Gdańsk z dnia 11-05-2016/.

Odnosząc powyższe do charakteru prac wnioskodawcy w okresie zatrudnienia w S. (...) w P. wskazać należy iż nie wszystkie one mogą być kwalifikowane jako spełniające powyższe wymagania.

Abstrahując już od branży - ww zakład wykonujący prace budowlane podlegał pod spółdzielnię mieszkaniową, wnioskodawca nie wie pod jaki resort- i brak możliwości powiązania pracy ubezpieczonego z konkretnym zarządzeniem resortowym lub uchwałą mając na uwadze iż, jak już podnoszono, wskazane zarządzenia mają charakter pomocniczy, to i tak nie sposób dojść do przekonania, że cały sporny okres może być kwalifikowany jako praca w szczególnych warunkach.

O ile faktycznie w odniesieniu wprost do załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze można by uznać, iż praca wnioskodawcy na stanowisku betoniarza w okresie 3 miesięcy od 7.06.1990 r. -31.08.1990 r., który zakreśla sam ubezpieczony, była pracą w szczególnych w warunkach - wnioskodawca wtedy stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace betoniarskie i zbrojarskie- to i tak nie ma to wpływu na jego prawo do rekompensaty. Wskazany okres jest bowiem zbyt krótki by uzupełnić okres uznany już za udowodniony przez organ (14 lat i 9 dni) do wymaganych 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Natomiast okresu zatrudnienia wnioskodawcy w charakterze malarza od 1.09.1990 r. do 31.01.1992 r. nie można kwalifikować do prac w tym charakterze. Ponownie zaznaczyć należy, iż w świetle załącznika do rozporządzenia pracami w warunkach szczególnych są „prace malarskie konstrukcji na wysokości”. Tymczasem z zeznań ubezpieczonego wynika iż wykonywał on prace malarskie wszelkiego niemal rodzaju. Ubezpieczony malował ściany balustrady, okna, parapety, futryny, drzwi, rury, grzejniki, balkony, klatki schodowe. Aczkolwiek wnioskodawca nie jednokrotnie pracował na drabinie nie można uznać, że powyższe stanowiło zawsze prace malarskie konstrukcji na wysokości. Dodatkowo sam ubezpieczony zeznał, że nawet prace na drabinie stanowiły jedynie połowę z wykonywanych przez niego prac. Jeszcze raz podkreślenia wymaga, iż jakkolwiek często z uwagi na poziom szkodliwości czy uciążliwości warunków pracy jest ona kwalifikowana jako praca w szczególnych warunkach - rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki uprawniające do emerytury ustala się (zgodnie z art. 32 ust. 4 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, tj. Dz. U z 2013r., poz. 1440 ze zm.) na podstawie przepisów dotychczasowych. To zaś oznacza, że tylko i wyłącznie przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze mogą stanowić podstawę prawną emerytury. /III AUa 160/14 - wyrok SA Rzeszów z dnia 25-06-2014/

Sąd ubezpieczeń społecznych, dokonując ustaleń odnośnie do wykonywania przez ubezpieczonego pracy w warunkach szczególnych, nie ocenia uciążliwości danej pracy, a jedynie bada, czy praca ta odpowiada pracy wskazanej w rozporządzeniu oraz czy była wykonywana przez ubezpieczonego stale i w pełnym wymiarze. /III AUa 1279/17 - wyrok SA Gdańsk z dnia 13-03-2018/.

W konsekwencji tego, zdaniem Sądu, z uwagi na brak możliwości ustalenia iż wnioskodawca będąc malarzem faktycznie stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał w okresie od 1.09.1990 r. do 31.01.1992 r. Prace malarskie konstrukcji na wysokości jak i ewentualnie inną pracę uznaną przez ustawodawcę za pracę w szczególnych warunkach brak było podstaw do zakwalifikowania tego okresu do stażu pracy w tym charakterze. Tym samym wskazany okres pracy pozostaje bez wpływu na wymiar wykonywanej przez wnioskodawcę pracy w szczególnych warunkach.

Reasumując, w ocenie Sądu, wnioskodawca nie wykazał w procesie, iż legitymuje się dodatkowo takim okresem pracy w szczególnych warunkach, który pozwalałby na zmianę zaskarżonej decyzji. Natomiast aby ustalić prawo do rekompensaty konieczne jest wykazanie, iż ubezpieczony do dnia 01 stycznia 2009 r. udowodnił 15-letni okres pracy w szczególnych warunkach, przy jednoczesnym braku możliwości uzyskania prawa do emerytury pomostowej lub prawa do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze na skutek zmiany stanu prawnego wprowadzonego ustawą o emeryturach pomostowych. /III AUa 1002/20 - wyrok SA Lublin z dnia 29-12-2020, III AUa 1404/17 - wyrok SA Warszawa z dnia 23-01-2020/ Nie ma żadnych podstaw, by okres pracy w warunkach szczególnych niezbędny do prawa do rekompensaty ustalać w inny sposób, niż miało to miało miejsce przy określaniu prawa ubezpieczonych do emerytur z tytułu pracy w szczególnych warunkach na podstawie ustawy emerytalnej. /III AUa 563/19 - wyrok SA Białystok z dnia 18-12-2019/.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 kpc, oddalił odwołania wnioskodawcy jako bezzasadne.