Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 8 grudnia 2022 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. stwierdził za podstawie art. 83 ust. 1 pkt 1, art. 68 ust 1 pkt 1 lit a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2022 r. poz. 1009, z późn. zm.) art. 83 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964r.- Kodeks cywilny (Dz. U. z 2022r. poz. 1360) w związku z art. 300 ustawy z dnia 26 czerwca 1974r.- Kodeks pracy (Dz. U. z 2022r., poz. 1510), że P. D. jako pracownik u płatnika składek (...) P. G. nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu, wypadkowemu od 2021-02-01 do 2022-09-01.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. wskazał, że z analizy dokumentów zapisanych w systemie informatycznym ZUS wynika, że P. D. został zgłoszony do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego od 1 lutego 2021 r. do 1 września 2022 r. z kodem tytułu ubezpieczenia - pracownik. Dokument zgłoszeniowy został przekazany 1 lutego 2021 r., a dokument wyrejestrowujący 25 października 2022 r.

Płatnik składek złożył za P. D. imienne raporty miesięczne w którym wykazał podstawy na ubezpieczenia społeczne w wysokości: za luty i marzec 2021 r. - 1400,00 zł, za kwiecień 2021 r. - 1026,67 zł, maj 2021 r. - 466,67 zł, od czerwca 2021 r. do sierpnia 2022 r. - 0,00 zł oraz za wrzesień 2022 r. - 3165,36 zł.

W przekazanych za P. D. imiennych raportach miesięcznych o wypłaconych świadczeniach i przerwach w opłacaniu składek, płatnik składek wykazał:

⚫

wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy od 23 kwietnia do 2 maja 2021 r. oraz od 12 do 15 maja 2021 r.,

⚫

zasiłek chorobowy od 16 maja 2021 r. do 9 listopada 2021 r.,

⚫

oraz świadczenie rehabilitacyjne od 10 listopada 2021 r. do 1 września 2022 r.

Bezpośrednio przed zatrudnieniem u płatnika składek (...) P. G., P. D. był zgłoszony jako osoba bezrobotna od 4 lutego 2013 r. do 31 stycznia 2021 r.

Organ rentowy stwierdził, że w toku postępowania nie zostały przedstawione wystarczające dokumenty i dowody potwierdzające fakt podjęcia pracy i jej wykonywania przez P. D.. W ocenie Oddziału, P. D. nie wykonywał pracy u płatnika składek (...) P. G. a został zgłoszony do ubezpieczeń społecznych jedynie w celu uzyskania tytułu do ubezpieczeń społecznych oraz skorzystania ze świadczeń przysługujących osobie o statusie pracownika.

(decyzja k. 44-46 akt ZUS)

Odwołanie od powyższej decyzji w dniu 11 stycznia 2023 r. wniósł pełnomocnik P. D., zaskarżając ją w całości, zarzucając jej:

1.  naruszenie przepisów prawa procesowego, które miało wpływ na wynik sprawy, a to:

a.  art. 233 § 1 k.p.c. poprzez:

i.  brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego i dokonania jego oceny z pominięciem istotnej części tego materiału tj. dokumentów znajdujących się w aktach ZUS, które dobitnie potwierdzają, iż umowa o pracę zawarta między stronami została zawarta nie dla pozoru i wyłącznie w celu uzyskania ochrony ubezpieczeniowej, a w celu jej wykonywania oraz że praca była faktycznie wykonywana przez Ubezpieczonego;

ii.  brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego znajdującego się w aktach ZUS i dokonania jego błędnej, zbyt pochopnej oceny z pominięciem istotnej części tego materiału, co przeczy twierdzeniom ZUS o pozorności umowy o pracę zawartej między Płatnikiem i Ubezpieczonym świadczącej wyłącznie o woli uzyskania korzyści;

b.  art. 231 k.p.c. poprzez błędne uznanie, iż z ustalonego faktu, iż w trakcie nieobecności P. D. w pracy nie powierzono pełnionych przez niego obowiązków innej osobie, można wyprowadzić fakt, iż łączący pracodawcę i pracownika stosunek pracy miał na celu wyłącznie uzyskanie prawa do wypłaty świadczeń, a nie faktyczne wykonywanie pracy przez Ubezpieczonego, w sytuacji, gdy okoliczność ta stanowi wyłącznie domysł ZUS, a Ubezpieczony rzeczywiście realizował zadania mające na celu odciążenie Płatnika, będącego członkiem rodziny Ubezpieczonego, który borykał się w momencie zatrudnienia P. D. z problemami zdrowotnymi;

2.  naruszenie przepisów prawa materialnego:

a.  art. 6 ust. 1 w zw. z art. 8 ust. 1 w zw. z art. 11 ust. 1 w zw. z art. 12 ust. 1 i art. 13 punkt 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych przez ich niewłaściwe zastosowanie, polegające na ustaleniu, że Ubezpieczony nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym, mimo faktycznie wykonywanej pracy na rzecz Płatnika składek;

b.  art. 22 k.p. w związku z art. 83 § 1 k.c. przez ich błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie, polegające na przyjęciu pozorności umowy zawartej między Ubezpieczonym, a Płatnikiem składek, mimo braku dowodów wskazujących, że wolą stron nie było nawiązanie stosunku o cechach właściwych dla umowy o pracę, w sytuacji, gdy strony zawierając umowę, miały zamiar wypełniać wynikające z niej obowiązki i praca była faktycznie wykonywana przez P. D..

Z uwagi na powyższe pełnomocnik wnioskodawcy wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji i stwierdzenia wyrokiem, iż P. D. jako osoba zatrudniona u Płatnika składek, podlegał od dnia 1 lutego 2021 r. do dnia 1 września 2022 obowiązkowo ubezpieczeniu chorobowemu oraz zasądzenie na rzecz ubezpieczonego kosztów postępowania w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

(odwołanie k. 3-6)

W odpowiedziach na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie i zasądzenie kosztów postępowania w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych prawem. W uzasadnieniu przytoczył argumentację jak w zaskarżonej decyzji.

(odpowiedź na odwołanie k. 19-20)

Na rozprawie w dniu 12 marca 2024 roku pełnomocnik wnioskodawcy poparł odwołanie i wniósł o zasądzenie na rzecz ubezpieczonego kosztów postępowania w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.. Pełnomocnik ZUS wniósł o oddalenie odwołań i zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego. Płatnik przyłączył się do stanowiska wnioskodawcy.

(stanowisko procesowe stron e- protokół z rozprawy z dnia 12 marca 2024 roku 00:08:41-00:14:13- płyta CD k. 325)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawca P. D. urodzony (...), z zawodu jest technologiem robót wykończeniowych, wykonywał pracę na stanowiskach związanych z glazurnictwem.

(umowy o pracę k.13-17)

P. D. i P. G. są spowinowaceni. Córka P. D. jest żoną P. G..

(bezsporne)

Płatnik (...) P. G. prowadzi działalność od 28 października 2011 roku. Firma zajmuje się między innymi działalnością w zakresie specjalistycznego projektowania, obróbką mechaniczną elementów metalowych, posadzkarstwem; tapetowaniem i oblicowywaniem ścian.

(bezsporne, dane z (...))

Wnioskodawca w okresie poprzedzającym zawarcie spornej umowy był przez 7 lat zarejestrowany jako osoba bezrobotna. W tym czasie pomagał w wychowaniu wnuczki.

( zeznania wnioskodawcy P. D. protokół z e- rozprawy z dnia 12 marca 2024 roku 00:06:05 -00:07:50 - płyta CD k. 325 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami proto-kół z rozprawy z dnia 10 października 2023 roku 00:03:07 -00:17:37 - płyta CD k. 290)

P. G. cierpi na schorzenia i dolegliwości bólowe związane z kręgosłupem. Nasiliły się one jesienią 2020 roku co wiązało się z koniecznością rehabilitacji. W związku z tym zatrudnił ubezpieczonego. Płatnik wolał zatrudnić swojego teścia z uwagi na fakt, że znał jego umiejętności oraz już wcześniej, gdy wnioskodawca prowadził własną działalność gospodarczą, współpracowali, wtedy ich układ działał bardzo dobrze. W okresie zatrudnienia ubezpieczonego płatnik miał w trakcie realizacji dom do wykończenia, a także umówione następne roboty. Płatnik nie zatrudnił wnioskodawcy na cały etat bo nie było go na to stać.

( zeznania wnioskodawcy P. D. protokół z e- rozprawy z dnia 12 marca 2024 roku 00:06:05 -00:07:50 - płyta CD k. 325 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 10 października 2023 roku 00:03:07 -00:17:37 - płyta CD k. 290 , zeznania płatnika P. G. protokół z e- rozprawy z dnia 12 marca 2024 roku 00:07:50 -00:08:41 - płyta CD k. 325 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 10 października 2023 roku 00:17:37 -00:34:04 - płyta CD k. 290, wyniki badań k.11-12)

P. D. i płatnik P. G. zawarli umowy o pracę w dniu 26 stycznia 2021 roku na czas określony od dnia 1 lutego 2021 roku do 1 września 2022 roku. Rodzaj umówionej pracy: pracownik budowlany, wymiar czasu pracy: ½ etatu, wynagrodzenie zasadnicze: 1400,00 zł brutto, dzień rozpoczęcia pracy: 1 lutego 2021 r.

(umowa o pracę k. 37 akt ZUS, zeznania wnioskodawcy P. D. protokół z e- rozprawy z dnia 12 marca 2024 roku 00:06:05 -00:07:50 - płyta CD k. 325 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 10 października 2023 roku 00:03:07 -00:17:37 - płyta CD k. 290, zeznania płatnika P. G. protokół z e- rozprawy z dnia 12 marca 2024 roku 00:07:50 -00:08:41 - płyta CD k. 325 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 10 października 2023 roku 00:17:37 -00:34:04 - płyta CD k. 290, akta osobowe wnioskodawcy k. 30-60)

Wnioskodawca został poddany badaniom lekarskim wstępnym, a także przeszedł instruktaż ogólny i stanowiskowy z zakresu BHP.

(orzeczenie lekarskie nr (...) k. 20 akt ZUS oraz zaświadczenie o ukończeniu szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy k. 36 akt ZUS)

W ramach zawartej umów wynagrodzenie było wypłacane wnioskodawcy gotówką na koniec miesiąca.

(listy płac k. 28-33 akt ZUS, zeznania wnioskodawcy P. D. protokół z e- rozprawy z dnia 12 marca 2024 roku 00:06:05 -00:07:50 - płyta CD k. 325 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 10 października 2023 roku 00:03:07 -00:17:37 - płyta CD k. 290, zeznania płatnika P. G. protokół z e- rozprawy z dnia 12 marca 2024 roku 00:07:50 -00:08:41 - płyta CD k. 325 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 10 października 2023 roku 00:17:37 -00:34:04 - płyta CD k. 290 )

Płatnik zgłosił wnioskodawcę jako pracownika do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych tj. emerytalnego, rentowych, chorobowego i wypadkowego oraz do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego od 1 lutego 2021 r. do 1 września 2022 r. z kodem tytułu ubezpieczenia - pracownik. Dokument zgłoszeniowy został przekazany 1 lutego 2022 roku.

(bezsporne)

Do obowiązków pracownika należała:

⚫

analiza dokumentacji budowlanej;

⚫

przenoszenie materiałów;

⚫

zabezpieczenia okien, drzwi, schodów, ścian, mebli za pomocą folii i kartonów,

⚫

przygotowywanie powierzchni do położenia płytek ceramicznych, gresów, kamienia i usuwania nierówności – prace murarskie i tynkarskie;

⚫

wybór odpowiednich materiałów i narzędzi;

⚫

wykonywanie hydroizolacji;

⚫

układanie płytek wykonanych z różnych materiałów;

⚫

prace wykończeniowe, wypełnianie spoin;

⚫

naprawa usterek w okładzinach z płytek;

⚫

sprzątanie przed zakończeniem usługi.

(zakres obowiązków k. 34 akt ZUS, zeznania wnioskodawcy P. D. protokół z e- rozprawy z dnia 12 marca 2024 roku 00:06:05 -00:07:50 - płyta CD k. 325 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 10 października 2023 roku 00:03:07 -00:17:37 - płyta CD k. 290, zeznania płatnika P. G. protokół z e- rozprawy z dnia 12 marca 2024 roku 00:07:50 -00:08:41 - płyta CD k. 325 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 10 października 2023 roku 00:17:37 -00:34:04 - płyta CD k. 290, akta osobowe wnioskodawcy k. 30-60)

Ubezpieczony pracował w godzinach i miejscach wyznaczonych przez zainteresowanego. Zajmował się między innymi zleceniem w domu państwa H. w S., gdzie kładł płytki w garażu, kuchni, łazienkach. Prace w tym domu trwały od lutego do maja 2021 roku. Płatnik wydawał mu polecenia jakie prace ma w danym dniu wykonać. Na budowie w czasie prac wykończeniowym zleconych płatnikowi pracował także A. S. (1), który wykonywał montaż instalacji hydraulicznej.

(zeznania wnioskodawcy P. D. protokół z e- rozprawy z dnia 12 marca 2024 roku 00:06:05 -00:07:50 - płyta CD k. 325 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 10 października 2023 roku 00:03:07 -00:17:37 - płyta CD k. 290, zeznania płatnika P. G. protokół z e- rozprawy z dnia 12 marca 2024 roku 00:07:50 -00:08:41 - płyta CD k. 325 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 10 października 2023 roku 00:17:37 -00:34:04 - płyta CD k. 290, akta osobowe wnioskodawcy k. 30-60, zeznania świadka H. H. (2) protokół z e- rozprawy z dnia 10 października 2023 roku 00:47:01 -01:03:46 - płyta CD k. 290, zeznania świadka A. H. protokół z e- rozprawy z dnia 10 października 2023 roku 01:08:20 -01:19:52 - płyta CD k. 290, zeznania świadka A. S. (2) protokół z e- rozprawy z dnia 14 grudnia 2023 roku 00:04:12 -00:11:11 - płyta CD k. 308, lista obecności k. 24-27 akt ZUS, protokół próby szczelności instalacji z 13 III 2021 roku k.320)

Córka wnioskodawcy skłoniła go aby przebadał znamię jakie miał na ramieniu.

(zeznania wnioskodawcy P. D. protokół z e- rozprawy z dnia 12 marca 2024 roku 00:06:05 -00:07:50 - płyta CD k. 325 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami proto-kół z rozprawy z dnia 10 października 2023 roku 00:03:07 -00:17:37 - płyta CD k. 290)

Rozpoznano u niego czerniaka złośliwego. Informację o wyniku badania odwołujący uzyskał w dniu 6 kwietnia 2021 roku.

(wynik badania k.120)

Skarżący był niezdolny do pracy od 23 kwietnia do 2 maja 2021 r. oraz od 12 maja 2021 r. do 1 września 2022 r. Przeszedł w tym czasie zabiegi usunięcia nowotworu oraz węzłów chłonnych. W listopadzie 2021 roku poddany został kolejnemu zabiegowi z uwagi na wznowę nowotworu.

(zeznania wnioskodawcy P. D. protokół z e- rozprawy z dnia 12 marca 2024 roku 00:06:05 -00:07:50 - płyta CD k. 325 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 10 października 2023 roku 00:03:07 -00:17:37 - płyta CD k. 290, zeznania płatnika P. G. protokół z e- rozprawy z dnia 12 marca 2024 roku 00:07:50 -00:08:41 - płyta CD k. 325 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 10 października 2023 roku 00:17:37 -00:34:04 - płyta CD k. 290, dokumentacja medyczna k.61-68, k. 116-254, 261)

Powyższych ustaleń Sąd Okręgowy dokonał na podstawie dowodów z dokumentów zawartych w aktach organu rentowego i załączonych do akt sprawy w tym dokumentację medyczną, a także w oparciu o zeznania wnioskodawcy, płatnika i świadków, które ze sobą wzajemnie korespondowały i nie zostały skutecznie podważone przez organ rentowy.

Sąd uznał, że zarówno zeznania wnioskodawcy, płatnika jak i przesłuchanych w procesie świadków są spójne, konsekwentne i logiczne. Z zeznań tych wynika wprost czym w spornym okresie na podstawie zawartej umowy faktycznie zajmował się wnioskodawca, jakie miał obowiązki. Zarówno wnioskodawca jak i płatnik, byli w stanie powiedzieć jaki rodzaj i kolor płytek kładł wnioskodawca w domu świadków H. H. (2) i A. H.. Pracę w tym miejscu przez ubezpieczonego potwierdził także w swoich zeznaniach A. S. (1), który w tym miejscu zajmował się montażem hydrauliki. Nie budzą również zastrzeżeń Sądu okoliczności jakie legły u podstaw zatrudnienia wnioskodawcy. Sąd uznał, że zeznania wnioskodawcy i płatnika nie budzą zastrzeżeń, co do daty powzięcia wiadomości o stanie zdrowia ubezpieczonego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie jest zasadne i zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z treścią art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 8 ust. 1 i art. 11 ust. 1 i art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. Dz.U. z 2023 r. poz. 1230), pracownicy, to jest osoby pozostające w stosunku pracy, podlegają obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym.

O uznaniu stosunku łączącego dwie osoby za stosunek pracy rozstrzygają przepisy prawa pracy.

Według art. 22 § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 roku Kodeks pracy (tekst jedn. Dz.U. z 2023 r. poz. 1465), przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.

Do cech pojęciowych pracy stanowiącej przedmiot zobowiązania pracownika w ramach stosunku pracy należą osobiste i odpłatne jej wykonywanie w warunkach podporządkowania. Zgodnie ze stanowiskiem judykatury stosunek ubezpieczeniowy jest następczy wobec stosunku pracy i powstaje tylko wówczas, gdy stosunek pracy jest realizowany. Jeżeli stosunek pracy nie powstał bądź też nie jest realizowany, wówczas nie powstaje stosunek ubezpieczeniowy, nawet jeśli jest odprowadzana składka na ubezpieczenie społeczne.

[tak: wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z 17 stycznia 2006 roku, III AUa 433/2005, Wspólnota (...)]

Podleganie pracowniczemu tytułowi ubezpieczenia społecznego jest uwarunkowane nie tyle opłacaniem składek ubezpieczeniowych, ile legitymowaniem się statusem pracownika rzeczywiście świadczącego pracę w ramach ważnego stosunku pracy.

[tak: wyrok Sądu Najwyższego z 18 października 2005 roku, II UK 43/05 , OSNAPiUS rok 2006/15 – 16/251]

Sąd Okręgowy zważył, że Sąd Najwyższy w wyrokach z 15 lutego 2007 r., I UK 269/06, OSNP 2008 nr 5-6, poz. 78, www.sn.pl (http://www.sn.pl) oraz z 24 sierpnia 2010 r., I UK 74/10, postanowieniu z 5 lutego 2013 r., II UK 277/12, Legalis Nr 722379, wyroku z 21 listopada 2011 r., II UK 69/11, wyroku z 10 stycznia 2017 r., III UK 53/16, www.sn.pl (http://www.sn.pl), wyraźnie podkreślił, że art. 6 KC wyznacza reguły przeprowadzania dowodów na gruncie materialnoprawnym. Sąd Najwyższy w wyroku z 17 czerwca 2009 r. (IV CSK 71/09, www.sn.pl (http://www.sn.pl)) trafnie wskazał, że kwestia ciężaru dowodu może być rozpatrywana w aspekcie procesowym i materialno- prawnym. Aspekt procesowy (formalny) dotyczy obowiązków stron procesu cywilnego w zakresie przedstawiania dowodów potrzebnych do rozstrzygnięcia sprawy. Wynika z brzmienia art. 3 i 232 KPC, które stanowią, że strony i uczestnicy postępowania obowiązani są dawać wyjaśnienia co do okoliczności sprawy zgodnie z prawdą i bez zatajania czegokolwiek oraz przedstawiać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne. Aspekt materialnoprawny dotyczy natomiast negatywnych skutków, jakie wiążą się - w myśl przepisów prawa cywilnego - z nieudowodnieniem przez stronę faktów, z których wywodzi skutki prawne (art. 6 KC). Sąd Najwyższy wskazał, że przedstawienie przez stronę dowodu w celu wykazania określonych twierdzeń o faktach, z których wywodzi dla siebie korzystne skutki, nie jest jej prawem, lecz ciężarem procesowym, wynikającym z przepisów prawa, przede wszystkim w jej własnym interesie. To interes strony, jakim jest wygranie procesu, nakazuje podjąć wszelkie możliwe czynności procesowe w celu udowodnienia faktów, z których wywodzi korzystne skutki prawne. Sąd Najwyższy podkreślił, że sąd rozstrzyga sprawę według właściwego prawa materialnego na podstawie koniecznych ustaleń uzyskanych dzięki zebranym środkom dowodowym. Na te ustalenia składają się dowody, które przedstawiają w pierwszej kolejności same strony, zgodnie z obowiązkiem wynikającym z art. 232 KPC. W odniesieniu do spraw z zakresu ubezpieczeń społecznych, należy zauważyć, że postępowanie sądowe toczy się na skutek odwołania od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, która jest podejmowana na podstawie przepisów procedury administracyjnej, w określonym stanie faktycznym stwierdzonym przez Zakład. Z chwilą, gdy sprawa zawiśnie przed sądem, toczy się już w trybie procesu cywilnego, chociaż z uwzględnieniem proceduralnych odrębności przewidzianych dla rozstrzygania tej kategorii spraw. Organ i osoba odwołująca się od decyzji są równorzędnymi stronami, a sąd zobligowany jest w czasie prowadzonego postępowania uwzględniać reguły dowodowe przewidziane w procedurze cywilnej, wynikające z art. 213 § 1 KPC, art. 228 § 1 KPC, 230 i 231 KPC. W takiej sprawie odwołanie zastępuje pozew, a zatem to na odwołującym spoczywa ciężar wykazania, że zaskarżona decyzja jest z pewnych względów wadliwa. Powszechnie przyjmuje się w orzecznictwie, że postępowanie sądowe w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych nie toczy się od nowa, lecz stanowi kontynuację uprzedniego postępowania przed organem rentowym (np. wyrok Sądu Najwyższego z 9 grudnia 2008 r., I UK 151/08, OSNP 2010 nr 11-12, poz. 146). Z tej przyczyny obowiązkiem strony wnoszącej odwołanie jest ustosunkowanie się do twierdzeń organu rentowego ze wszystkimi konsekwencjami wynikającymi z art. 232 KPC. W tym zatem celu to odwołujący musi przedstawić dowody, które uzasadniają zarzut wadliwości decyzji. Oczywiście wadliwość decyzji może też wynikać z błędnej wykładni prawa materialnego, co nie będzie wymagało postępowania dowodowego. Niemniej w każdym przypadku, gdy adresat decyzji nie zgadza się z faktami stanowiącymi podstawę zastosowania konkretnej normy prawa musi przedstawić dowody okoliczności przeciwnych. Wymaga podkreślenia, że na gruncie procedury cywilnej obowiązuje zasada prawdy materialnej wynikająca z przywołanego wyżej art. 3 KPC. Należy więc pamiętać, że sąd - a więc także sąd pracy i ubezpieczeń społecznych - nie ma obowiązku dążenia do wszechstronnego zbadania wszystkich okoliczności sprawy i do wyjaśnienia rzeczywistej treści stosunków faktycznych i prawnych. Stąd ustawodawca do minimum ograniczył uprawnienia sądu do działania z urzędu, zatem szczególnego znaczenia nabiera aktywność stron w prezentowaniu dowodów oraz przytaczaniu faktów istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy. Oczywiście, o ile decyzja organu opiera się na wątpliwych podstawach faktycznych odwołujący się, będący adresatem decyzji nie będzie miał problemu proceduralnego z podważeniem zasadności decyzji. Natomiast jeżeli organ oparł decyzję na faktach miarodajnych, kwestionujący decyzję musi przedstawić dowody podważające te fakty.

W niniejszej sprawie jednoznacznie stwierdzić należy, iż wnioskodawca przedstawił wiarygodne dowody podważające zasadność i trafność zaskarżonej decyzji. Równocześnie organ rentowy nie zaoferowała żadnych wniosków dowodowych, które mogłyby skutecznie podważyć dowody przedstawione przez skarżącego.

W przedmiotowej sprawie organ rentowy stanął na stanowisku, że umowa o pracę zawarta między ubezpieczonym P. D. a płatnikiem składek P. G. została zawarta jedynie dla pozoru w celu uzyskania świadczeń z ubezpieczenia społecznego.

Zgodnie z art. 83 § 1 k.c. nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru.

Z czynnością prawną pozorną mamy do czynienia wówczas, gdy występują, łącznie, następujące warunki: oświadczenie woli musi być złożone tylko dla pozoru, oświadczenie woli musi być złożone drugiej stronie, adresat oświadczenia woli musi zgadzać się na dokonanie czynności prawnej jedynie dla pozoru, czyli być aktywnym uczestnikiem stanu pozorności. Pierwsza i zasadnicza cecha czynności pozornej wyraża się brakiem zamiaru wywołania skutków prawnych, jakie prawo łączy z tego typu i treścią złożonego oświadczenia. Jest to zatem z góry świadoma sprzeczność między oświadczonymi a prawdziwymi zamiarami stron, czyli upozorowanie stron na zewnątrz i wytworzenie przeświadczenia dla określonego kręgu (otoczenia), nie wyłączając organów władzy publicznej, że czynność o określonej treści została skutecznie dokonana. Jednakże, nie można przyjąć pozorności oświadczeń woli o zawarciu umowy o pracę, gdy pracownik podjął pracę i ją wykonywał, a pracodawca świadczenie to przyjmował. Nie wyklucza to rozważenia czy w konkretnym przypadku zawarcie umowy zmierzało do obejścia prawa (art. 58 § 1 k.c. w związku z art. 300 k.p.).

[tak: wyrok Sądu Najwyższego z 14 marca 2001 roku, III UKN 258/00, opubl. OSNAP 2002/21/527]

O czynności prawnej mającej na celu obejście ustawy można mówić wówczas, gdy czynność taka pozwala na uniknięcie zakazów, nakazów lub obciążeń wynikających z przepisu ustawy i tylko z takim zamiarem została dokonana. Nie jest natomiast obejściem prawa dokonanie czynności prawnej w celu osiągnięcia skutków, jakie ustawa wiąże z tą czynnością prawną. Skoro z zawarciem umowy o pracę ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych wiąże obowiązek ubezpieczenia emerytalno-rentowego, chorobowego i wypadkowego, podjęcie zatrudnienia w celu objęcia ubezpieczeniem i ewentualnego korzystania ze świadczeń z tego ubezpieczenia nie może być kwalifikowane jako obejście prawa w sytuacji, gdy wolą stron zawierających umowę było faktyczne nawiązanie stosunku pracy i doszło do świadczenia pracy za wynagrodzeniem, sama świadomość jednej ze stron umowy, a nawet obu stron, co do wystąpienia w przyszłości zdarzenia uprawniającego do świadczeń z ubezpieczenia społecznego, nie daje podstawy do uznania, że umowa miała na celu obejście prawa.

[tak: wyrok Sądu Najwyższego z 2 lipca 2008 roku, II UK 334/07, OSNP 2009, nr 23-24, poz. 321 ]

Sąd Okręgowy w całości podziela także stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w wyroku z dnia 24 lutego 2010 roku w sprawie o sygn. akt II UK 204/09 (LEX nr 590241), iż o tym czy strony istotnie nawiązały stosunek pracy stanowiący tytuł ubezpieczeń społecznych nie decyduje samo formalne zawarcie umowy o pracę, wypłata wynagrodzenia, przystąpienie do ubezpieczenia i opłacenie składki, wystawienie świadectwa pracy, ale faktyczne i rzeczywiste realizowanie elementów charakterystycznych dla stosunku pracy, a wynikających z art. 22 § 1 k.p. Istotne więc jest, aby stosunek pracy zrealizował się przez wykonywanie zatrudnienia o cechach pracowniczych.

Z materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie wynika, iż ubezpieczony realizował zatrudnienie o cechach pracowniczych. Odpłatnie i stale świadczył na rzecz płatnika pracę pod jego kierownictwem, które objawiało się m.in. tym, że wnioskodawca otrzymywał od płatnika polecenia, co ma robić danego dnia. Ubezpieczony w ramach swoich obowiązków pracowniczych zajmował się kładzeniem płytek i innymi robotami zleconymi przez płatnika w miejscach wybranych przez płatnika. Jednocześnie brak jakichkolwiek dowodów na to, iż w dacie zawarcia umowy, czy choćby zgłoszenia wnioskodawcy do ubezpieczeń, strony spornej umowy wiedziały, iż w krótkim czasie ubezpieczony będzie zmuszony do korzystania ze świadczeń związanych z ubezpieczeniem chorobowym. Data pewna wskazującą pozyskanie informacji o tym, że wnioskodawca choruje na czerniaka złośliwego to 6 kwietnia 2021 roku. Podczas gdy do ubezpieczeń odwołujący zgłoszony został 1 lutego 2021 roku.

Dokonując analizy niniejszej sprawy, należy pamiętać, że motywacja zawarcia umowy znaczenia nie ma znaczenia z punktu oceny ewentualnej pozorności umowy o pracę. Jak wskazuje się w orzecznictwie, chęć uzyskania świadczeń z ubezpieczenia społecznego, jako motywacja do podjęcia zatrudnienia, nie świadczy o zamiarze obejścia prawa, a stronom umowy o pracę, na podstawie której rzeczywiście były wykonywane obowiązki i prawa płynące z tej umowy, nie można przypisać działania w celu obejścia ustawy. Przy czym należy także konsekwentnie zastrzec, że o nieobjęciu ubezpieczeniem społecznym, w przypadku zgłoszenia do niego osoby nie będącej pracownikiem, nie decyduje nieważność umowy, lecz faktyczne niepozostawanie w stosunku pracy w rozumieniu art. 22 § 1 k.p.

[tak: wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 31 maja 2022 roku, III AUa 71/22, LEX nr 3440991]

Samo więc w sobie to, że ubezpieczony zawarł z płatnikiem umowę o pracę i w krótkim czasie stał się niezdolny do pracy, ani to że płatnik i ubezpieczony są spokrewnieni nie może świadczyć o pozorności zawartej umowy.

Przy ocenie pozorności umowy o pracę przesłankami istotnymi dla oceny ważności tej umowy są również: racjonalność zatrudnienia i potrzeba zatrudnienia pracownika.

[tak: wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 13 września 2022 roku, III AUa 273/22, LEX nr 3507514]

W niniejszym stanie faktycznym trudno jednak uznać za przesłankę pozorności umowy o pracę to, że brak było po stronie pracodawcy gospodarczej potrzeby zatrudnienia P. D. na stanowisku pomocnika glazurnika. Potrzeba taka pojawiła się bowiem w związku z problemami zdrowotnymi płatnika oraz poważnymi zleceniami od klienta, które należało w umówionym czasie wykonać.

Należy jeszcze raz podkreślić, że dążenie do zagwarantowania ochrony zapewnionej pracowniczym ubezpieczeniem społecznym nie może być z definicji uznane za zmierzające do dokonania czynności sprzecznej z prawem albo mającej na celu obejście prawa, jednakże trzeba mieć na uwadze, że takiego rodzaju działanie nie może mieć charakteru bezprawnego. Celem takiego działania nie może być bowiem stworzenie pozornych, jakkolwiek formalnoprawnych podstaw dla objęcia ochroną prawną, lecz faktyczna, rzetelna realizacja przesłanek gwarantujących tego rodzaju ochronę. W każdym bowiem przypadku, gdy faktyczna realizacja warunków przyznania ochrony prawnej budzi wątpliwości, treść stosunku prawnego może zostać zweryfikowana.

Z uzasadnienia wyroku Sądu Najwyższego z dnia 21 maja 2010 roku w sprawie o sygn. akt I UK 43/10 (LEX nr 619658) wynika, że umowa o pracę jest zawarta dla pozoru, a przez to nie stanowi tytułu do objęcia ubezpieczeniami społecznymi, jeżeli przy składaniu oświadczeń woli obie strony mają świadomość, że osoba określona w umowie jako pracownik nie będzie świadczyć pracy, a podmiot wskazany jako pracodawca nie będzie korzystać z jej pracy, czyli strony z góry zakładają, iż nie będą realizowały swoich praw i obowiązków wypełniających treść stosunku pracy. Skoro z zawarciem umowy o pracę ustawa z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych wiąże obowiązek ubezpieczenia emerytalnego i rentowych oraz wypadkowego i chorobowego, to podjęcie zatrudnienia w celu objęcia tymi ubezpieczeniami i ewentualnie korzystania z przewidzianych nimi świadczeń nie jest obejściem prawa.

W wyroku Sądu Najwyższego z dnia 24 sierpnia 2010 r. w sprawie o sygn. akt I UK 74/10 (LEX nr 653664) stwierdzono zaś, że podstawą ubezpieczenia społecznego jest rzeczywiste zatrudnienie, a nie sama umowa o pracę (art. 22 k.p., art. 6 ust. 1 pkt 1 i art. 13 pkt 1 ww. ustawy). Umowa o pracę nie jest czynnością wyłącznie kauzalną, gdyż w zatrudnieniu pracowniczym chodzi o wykonywanie pracy. Brak pracy podważa sens istnienia umowy o pracę. Innymi słowy jej formalna strona, nawet połączona ze zgłoszeniem do ubezpieczenia społecznego, nie stanowi podstawy takiego ubezpieczenia.

Z powyższego jednoznacznie wynika, że motywacja skłaniająca do zawarcia umowy o pracę nie ma znaczenia dla jej ważności przy tym wszak założeniu, że nastąpiło rzeczywiste jej świadczenia zgodnie z warunkami określonymi w art. 22 § 1 k.p. Tym samym nie można byłoby czynić odwołującemu zarzutów, że zawarł umowę o pracę jedynie w celu uzyskania świadczeń z ubezpieczeń społecznych, pod tym warunkiem, że na podstawie kwestionowanej umowy realizowałby zatrudnienie o cechach pracowniczych.

Reasumując w odniesieniu do umowy o pracę pozorność polega na tym, że strony nie zamierzają osiągnąć skutków wynikających z tej umowy, a określonych w art. 22 k.p. Znaczenie ma faktyczne niewykonywanie pracy albo jej wykonywanie jednak w realiach nie korespondujących z właściwościami pracowniczymi.

Ocena, czy praca jest wykonywana na podstawie łączącego strony stosunku pracy, zależy przy tym od okoliczności konkretnej sprawy dotyczących celu, do jakiego zmierzały strony oraz zachowania elementów konstrukcyjnych stosunku pracy, w tym w szczególności cechy stałości świadczenia pracy na rzecz pracodawcy, w jasno określonym czasie pracy.

Stosunek pracy wyróżnia się koniecznością osobistego wykonywania pracy, podporządkowaniem pracownika pracodawcy, stałym wykonywaniem pracy na rzecz pracodawcy na jego ryzyko oraz odpłatnością pracy. Zasada osobistego świadczenia oznacza, że pracownik ma obowiązek wykonywać pracę samodzielnie, osobiście i nie może samowolnie, bez zgody pracodawcy powierzyć pracy innej osobie. Wymóg osobistego świadczenia pracy wiąże się z osobistymi przymiotami pracownika takimi jak kwalifikacje, wiek, doświadczenie itp. Zasada ciągłości świadczenia pracy polega na tym, że pracownik ma obowiązek wykonać określone czynności w powtarzających się odstępach czasu, w okresie istnienia trwałej więzi łączącej go z pracodawcą. Nie chodzi tutaj zatem o sytuację jednorazowego wykonania pewnej czynności lub ich zespołu składającego się na określony rezultat. Właściwym przedmiotem umowy o pracę jest świadczenie pracy w sposób ciągły, powtarzający się i polegający na oddaniu swojej zdolności do pracy do dyspozycji innego podmiotu.

[tak: wyrok Sądu Najwyższego z 14 grudnia 1999 r. I PKN 451/99 OSNP 2001/10/337, M.Prawn. 2001/11/575 ]

Celem pracodawcy nie jest bowiem zatrudnienie pracownika dla samego zatrudnienia czy objęcia go ubezpieczeniami społecznymi, a zaspokojenie istniejącej po jego stronie rzeczywistej gospodarczej potrzeby zatrudnienia go w danym wymiarze czasu pracy, co w ocenie Sądu Okręgowego miało miejsce w analizowanym stanie faktycznym.

Po dokonaniu analizy zebranego w sprawie materiału dowodowego i w konsekwencji ustalonych w sprawie faktów, Sąd uznał, że w spornym okresie pomiędzy ubezpieczonym, a płatnikiem istniał rzeczywisty stosunek pracy, spełniający wszystkie wymagania stawiane przez art. 22 § 1 k.p.

Z powyższych względów, Sąd Okręgowy uznał, że strony były związane umową o pracę, gdyż sporny stosunek prawny nosił wszystkie cechy umowy o pracę, wynikające z art. 22 § 1 k.p. Praca była bowiem wykonywana przez ubezpieczonego, odpłatnie, stale, pod kierunkiem pracodawcy, w określonym przez niego miejscu i czasie.

Z uwagi na powyższe, Sąd orzekł jak w punkcie 1 sentencji wyroku.

Sąd w punkcie 2 sentencji wyroku orzekł na podstawie zasady odpowiedzialności za wynik procesu, tj. art. 98 k.p.c. zasądzając od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddziału w Ł. na rzecz P. D. kwotę 180 zł, tytułem zwrotu kosztu postępowania. Wysokość wynagrodzenia pełnomocnika Sąd ustalił zgodnie z § 9 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat czynności radców prawnych (Dz.U. z 2023 r. poz. 1935). Jednocześnie na mocy art. 98 § 1 ¹ k.p.c sąd orzekł o odsetkach. W myśl tego przepisu od kwoty zasądzonej tytułem zwrotu kosztów procesu należą się odsetki, w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, którym je zasądzono, do dnia zapłaty. Jeżeli orzeczenie to jest prawomocne z chwilą wydania, odsetki należą się za czas po upływie tygodnia od dnia jego ogłoszenia do dnia zapłaty, a jeżeli orzeczenie takie podlega doręczeniu z urzędu - za czas po upływie tygodnia od dnia jego doręczenia zobowiązanemu do dnia zapłaty. O obowiązku zapłaty odsetek sąd orzeka z urzędu.